1-3. Moko kuom weche manyiso ni tho mar Yesu nopogore gi tho mar ng’ato ang’ata gin mage?

 CHIENG’ moro chiegni higni 2,000 mokalo, ne ong’ad ne ng’at moro buch tho nikech ketho ma ne ok otimo kendo nosande nyaka otho. Ng’atno ok e ma ne okwong tim ne marach kamano e piny, kendo gima lit en ni ne ok en ng’at mogik. Kata kamano, tho mar ng’atni ne opogore gi tho mar dhano moro amora.

² E seche ma ne ng’atni chiegni tho, polo nolokore kanyiso ni thone ne ochopo wach maduong’. Kata obedo ni ne en chuny odiechieng’, piny notho mudho. Jandik weche mag histori moro wacho ni, “ler mar wang’-chieng’ ne olal.” (Luka 23:44, 45) To ka pok ng’atno ogamo muche mogik, ne owacho niya: “Duto oserumo”! Kuom adier, tho ng’atno ne ochopo gima ber miwuoro. Hera ma ne ng’atno onyiso kuom chiwo ngimane kaka misango, e hera maduong’ie moloyo ma onge dhano moro amora mosenyiso.​—Johana 15:13; 19:30.

³ Ng’atno ne en Yesu Kristo. Sandne kod thone e odiechieng’ mar Nisan 14, higa mar 33 B.K., gin gik mong’ere ahinya. Kata kamano, nitie wach moro maduong’ ma ji ok par. Kata obedo ni Yesu ne osandore malit, nitie ng’at machielo ma ne owinjo malit moloye. Ng’atno ne ochiwore moloyo Yesu e odiechiengno. Ne onyiso hera e yo maduong’ ma ng’ato ang’ata e piny kata e polo ne pok onyiso. Nonyiso herano e yo mane? Dwoko mar penjono, e kama owinjore wachakgo puonjore e wi hera mar Jehova, ma en wach maduong’ ma dwarore ni dhano ong’e.

4. Jalwenj Jo-Rumi ne ofwenyo nade ni Yesu ne en ng’at makende, to mano ne omiyo owacho ang’o?

⁴ Jatend jolwenj Jo-Rumi moro ma ne nitie ka inego Yesu ne obwok neno kaka mudho mandiwa ne okwako piny matin nono  ka pok Yesu otho kendo neno kaka piny noyiengni bang’ tho Yesu. Omiyo, ne owacho kama: “Adier, jali ne en Wuod Nyasaye.” (Mathayo 27:54) Kuom adier, Yesu ne en ng’at makende. Jalwenyno ne en achiel kuom joma ne onego Wuowi ma miderma ma ne en Wuod Nyasaye! Kata kamano, Wuowini ne oher gi Wuon mare e okang’ marom nade?

5. En ranyisi mane ma inyalo tigo e nyiso kinde ma Jehova gi Wuode osebedogo e polo?

⁵ Muma luongo Yesu ni Wuod Nyasaye “jal makayo kuom chuech duto.” (Jo-Kolosai 1:15) Parie wachni: Wuod Jehova ne nitie ka pok ochue piny gi polo. To kare Nyasaye gi Wuodeno ne osedak kanyachiel kuom kinde marom nade? Josayans moko wacho ni polo gi piny osebedoe kuom higni bilion 13. Be inyalo kwano kindeno duto? Joma timo nonro e wi kaka planet ringo e kor lwasi ne ogoro lain moro ma borne en mita 110 mondo okony ji ng’eyo hignigo. Ondamo achiel ma ng’ato ogoyo e laindno ochung’ ne higni milion 75 ma piny gi polo osebedoe. E giko laindno, ogor lain moro ma pwot ka yie wi dhano, ka mano ochung’ ne kinde duto ma dhano osedakgo e piny! Kata kapo ni lain ma ne josayans ogorono ma borne en mita 110 nyiso adier kinde ma piny gi polo osebedoe, higni duto ma laindno ochung’ne pod ok rom gi kinde duto ma Wuod Jehova osebedoe! Ang’o ma ne Wuod Nyasaye timo kuom hignigo duto?

6. (a) Wuod Jehova ne timo ang’o e polo ka pok obiro e piny? (b) Jehova gi Wuode nigi winjruok machalo nade e kindgi?

⁶ Wuowino ne mor tiyo gi Wuon mare ka en “jatich molony.” (Ngeche 8:30) Muma wacho kama: “Ka ok en, onge kata mana gimoro achiel ma dobetie.” (Johana 1:3) Omiyo, Jehova gi Wuode ne otiyo kanyachiel e chueyo gik moko duto. To mano kaka ne gimor tiyo kanyachiel! Ji mang’eny ong’eyo kaka janyuol gi nyathine oherore malich. To hera “e motueyo gik moko duto kanyachiel.” (Jo-Kolosai 3:14) To nikech Nyasaye gi Wuode osedak kuom higni ma ok kwan kwanre, be nitie dhano moro amora ma nyalo ng’eyo okang’ ma Nyasaye gi Wuode oherorego? Onge kiawa ni Jehova Nyasaye kod Wuode oherore e okang’ ma pok dhano moro amora oherogo nyawadgi.

7. Ang’o manyiso ni Jehova ne mor gi Yesu kane obatise?

 ⁷ Kata kane giherore kamano, Jehova ne ooro Wuode mondo obi e piny kendo onyuole kaka nyathi. Kuom higni mokalo 30, Jehova ne dhi dak mopogore gi Wuode ma nohero. Ne ong’iyo ahinya kaka Yesu ne dongo ma nyaka Yesu obedo ng’at maduong’. Ka ne Yesu oromo higni 30 kama, ne obatise. Onge kiawa ni Jehova ne mor kode ahinya. Omiyo, dwond Jehova nowuok e polo ka wacho niya: “Ma en Wuoda ma ahero kendo ma amorgo.” (Mathayo 3:17) Nyaka bed ni Nyasaye ne mor ahinya neno ka Yesu chopo weche duto ma ne okor kuome. Yesu notimo gik moko duto ma Nyasaye ne dwaro ni mondo otim!​—Johana 5:36; 17:4.

8, 9. (a) Yesu ne okalo e chandruoge mage chieng’ Nisan 14, 33 B.K., to mano ne omiyo Wuon mare manie polo owinjo nade? (b) Ang’o momiyo Jehova ne oyie mondo Wuode osandre nyaka tho?

⁸ Kata kamano, Jehova ne owinjo nade chieng’ Nisan 14, 33 B.K.? Iparo ni nowinjo nade ka ne ondhog Yesu kendo omake gi ji buora gotieno? Iparo ni nowinjo nade ka ne osiepe Yesu ojwang’e kendo ong’ad ne Yesu bura ma ok kare? Iparo ni ne owinjo nade ka ne ijaro Yesu, ing’ulo kuome olaw, kendo igoye adhong’? Koso iparo ni nowinjo nade kichwado Yesu gi boka ma kidho ringrene, iguro lwetene kod tiendene gi musmal e yath kendo ka ne oweye koliere ka koni ji yanye? Nyasaye ne owinjo nade sama Wuode mohero ne ywakne malit ka ochiegni tho? Iparo ni Jehova nowinjo nade sama Yesu ne ogamo muche mogik mi otho kendo Wuode mohero nobedo ma onge, ma en gima pok notimorega are chuech?​—Mathayo 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Johana 19:1.

⁹ Ok pimre. Nimar Jehova en Nyasaye ma nyalo winjo malit, nyaka bed ni lit ma nowinjo kane Wuode otho, ok wachre. Gima inyalo wachi en gima nochwalo Jehova mondo oyie gima kamano otimre. Ang’o momiyo Nyasaye ne oyie mondo wach malit kamano otimrene? Jehova nyisowa wach moro maber ahinya e bug Johana 3:16, ma en ndiko moting’o wach maduong’ ahinya momiyo jomoko wacho ni oting’o Injili duto e yo machuok. Ndikono wacho kama: “Nyasaye nohero piny ahinya mi nochiwo Wuode ma miderma, mondo ng’at ma nyiso yie kuome kik  kethi, to obed gi ngima ma nyaka chieng’.” Gimomiyo Jehova noyie mondo Wuode otho ne en hera. Omiyo, mich ma Jehova nomiyo dhano ma en oro Wuode e piny mondo osandre kendo othonwa e gima duong’ie mogik ma Jehova nonyisogo ni ohero dhano.

10. En ang’o ma dhano duto dwaro e ngimagi, to ang’o momiyo tiend “hera” madier dhi ka lal?

¹⁰ “Hera” tiende en ang’o? Jomoko osewacho ni hera e gima duong’ moloyo ma dhano dwaro. Dhano dwaro hera e ngimagi duto, chakre kinde ma onyuolee nyaka thone. Ji tiyo matek mondo ohergi, gibedo mamor sama ohergi, kendo ka ok ohergi ginyalo kata mana tho. Kata kamano, en gima tek ahinya lero gima hera en. Onge kiawa ni ji osewuoyo mang’eny e wi hera. Nitie buge, wende, kod gik mamoko mathoth ma wuoyo e wi hera. To gigi duto kinde mang’eny ok ler gima hera en gadier. Kar mano, ji osetimo gik mang’eny ma ok owinjore ka giwacho ni mano en hera, to mano osemiyo tiend hera madier omedo lal.

11, 12. (a) Ere kama wanyalo puonjoree weche mang’eny e wi hera, to ang’o momiyo kanyo e ma wanyalo yudoe weche mang’eny? (b) Dho-Grik wuoyo e wi kit hera mage, to en kit “hera” mane miwuoyoe moloyo e Ndiko mag Jokristo e dho-Grik? (Ne bende weche moler piny.) (c) Kaluwore gi Muma, A·gaʹpe en hera machalo nade?

¹¹ Kata kamano, Muma nyiso maler gima hera en. Buk miluongo ni Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words wacho kama: “Hera en kido ma nyalo mana nenore kuom tim.” Gik ma Muma nyisowa ni Jehova osetimo, puonjowa weche mang’eny e wi kaka ohero chuechne. Kuom ranyisi, be nitie gimoro amoro ma nyalo konyowa neno hera mar Nyasaye moloyo okang’ ma ne okawo mar chiwonwa Wuode kaka oseler motelo? E sula mogwaro ma luwo mae, wabiro neno ranyisi mamoko ma nyiso hera mar Jehova. E wi mano, wabiro puonjore weche momedore e wi hera kuom nono tiend weche ma ne olok ni “hera” kowuok e dhok ma ne okwong ndikgo Muma. E dho-Grik, nitie  weche ang’wen mopogore opogore molok ni “hera.” a Kuom weche ang’wen-go, wach motigo kinde mang’eny moloyo e Ndiko mag dho-Grik en a·gaʹpe. Buk achiel ma lero Muma wacho ni a·gaʹpe, e “wach ma lero tiend hera e yo maberie moloyo.” Nikech ang’o?

¹² Muma tiyo gi A·gaʹpe ka owuoyo e wi kit hera ma itayo gi puonj ma yudore e chik. Omiyo, ok en mana hera ma ng’ato nyiso nikech omor gi gima ng’at machielo otimo kata owacho. En hera ma ng’ato nyiso e yo malach, ma dwaro ni ng’ato opar matut kendo onon okang’ mowinjore okaw. E wi mago duto, hera mar Jokristo en hera ma chiwore chuth. Kuom ranyisi, non ane kendo Johana 3:16. En “piny” mane ma Nyasaye ne ohero ahinya ma nomiyo ochiwo Wuode ma miderma? Piny miwuoyoeno ochung’ ne dhano ma inyalo resi. Mano oriwo ji mang’eny ma odak ka timo gik ma ok kare. Be Jehova ohero moro ka moro kuom joma kamagi kaka osiepene e yo ma ne oherogo Ibrahim jatichne? (Jakobo 2:23) Ooyo. Kata kamano, Jehova timo maber ne ji duto kata ka mano dwaro ni ochiwre ahinya. Odwaro ni ji duto olok chunygi kod yoregi. (2 Petro 3:9) Ji mang’eny loko chunygi. Jehova mor ahinya gi joma kamago kendo orwakogi kaka osiepene.

13, 14. Ang’o ma nyiso ni kinde mang’eny hera mar Jokristo oriwo nyiso ng’wono?

¹³ Kata kamano, jomoko ok nigi paro makare e wi kaka Muma tiyo gi a·gaʹpe. Giparo ni en hera mang’ich ng’ich ma ng’ato nyiso ka chunye onge. Adiera en ni·hera mar Jokristo en kit hera ma ng’ato nyiso kowuok e chunye. Kuom ranyisi, ka ne Johana ondiko ni “Wuoro ohero Wuode,” kit hera ma ne owuoyoe ne en a·gaʹpe. Donge mano nyiso ni a·gaʹpe ok en hera mang’ich  ng’ich? Ng’e ni Yesu notiyo gi kit hera miluongo ni phi·leʹo e ndiko machielo ka ne owacho ni “Wuoro ohero Wuode.” (Johana 3:35; 5:20) Hera mar Jehova kinde duto ng’won. Kata kamano, Jehova ok we ngang’ mondo ng’wonone omi oketh chik. Gima chiko herane kinde duto en rieko kod chikene makare.

¹⁴ Mana kaka waseneno, kido mag Jehova beyo kendo morowa. Kata kamano, hera ema berie moloyogi duto. Onge kido ma miyo wagombo sudo ir Jehova moloyo herane. Kendo gima ber en ni kuom kido duto ma Jehova nigo, hera ema duong’ie mogik. Ere kaka wang’eyo mano?

15. Muma wacho ang’o kochopo e kit Jehova mar hera, to wechego gin makende e yo mane? (Ne weche moler piny.)

¹⁵ Nitie gimoro ma Muma wacho e wi hera maok owach e wi kido moko mag Jehova. Muma ok wach ni Nyasaye en teko kata ni Nyasaye en tim makare kata ni Nyasaye en rieko. Gin mana kido ma en-go, giwuok kuome, kendo onge ng’at machielo ma nyalo bedo gi kidogo kaka en. Kata kamano, kochopo e wi kido mar ang’wen, Muma medo wacho wach moro makende ni: “Nyasaye en hera.” b (1 Johana 4:8) Mano tiende en ang’o?

16-18. (a) Ang’o momiyo Muma wacho ni “Nyasaye en hera”? (b) Kuom chuech duto manie piny, ang’o momiyo dhano e ma ne Jehova oyiero mondo obed ranyisi ma chung’ ne kite mar hera?

¹⁶ Wacho ni “Nyasaye en hera” ok nyis ni “hera en Nyasaye.” Wacho kamano ok en gima kare nikech Jehova ok en mana kido moro. En ng’ama nitie ma nigi kido mang’eny ma ok mana hera kende. Kata kamano, hera chiko gik moko duto ma Jehova timo. Buk moro lero tiend ndikono ka wacho ni “kit Nyasaye en hera.” Wanyalo wacho kama: Teko mar Jehova miyo otimo gik moko.  Timne makare kod riekone chiko yorene. Kata kamano, hera mar Jehova e ma chwale timo gik moko. Kendo hera e ma tayo kaka otiyo gi kido mamoko ma en-go.

¹⁷ Kinde mang’eny iwacho ni Jehova e wuon hera. Omiyo, ka wadwaro ng’eyo a·gaʹpe kata hera mitayo gi puonj ma yudore e chik, nyaka wapuonjre e wi Jehova. En adier ni dhano bende nyiso kidoni. To ang’o momiyo dhano nigi kidoni? Ka ne Jehova chuecho, nenore ni Wuode ema ne owuoyogo ka ne owacho niya: “Koro, wachue dhano e kido machal kodwa.” (Chakruok 1:26) Kuom chuech duto manie pinyni, dhano kende e ma nyalo ng’ado mar hero Wuon-gi manie polo kendo luwo kido ma en-go. Par ni Jehova ne otiyo gi chuech mopogore opogore e nyiso kido mage madongo. Kata kamano, kuom chuech duto manie piny, dhano e ma ne Jehova oyiero mondo obed ranyisi ma chung’ ne kite maduong’ie moloyo ma en hera.​—Ezekiel 1:10.

¹⁸ Sama waweyo mondo chik e ma otawa e nyiso hera kendo wachiwore e yor hera, wanyiso ni waluwo kit Jehova maduong’ mar hera. Mano luwore gi gima jaote Johana nondiko niya: “Wanyiso hera nikech en e ma nokwongo herowa.” (1 Johana 4:19) To gin yore mage ma Jehova osenyisogo ni noherowa mokwongo?

19. Ang’o momiyo inyalo wach ni hera e kido maduong’ moloyo momiyo Jehova ne ochuecho?

¹⁹ Hera ok en wach manyien. Donge hera e ma ne ochwalo Jehova mondo ochak chuecho? Jehova ne ok ochako chuecho nikech ne owinjo ni en kende kata ni ne odwaro joma dobedgo. Jehova oromo chuth ma onge gima ochando ma dodwar ni ng’ato omiye. Kata kamano, herane e ma ne ochwale mondo ochue chuech mamoko mariek ma ne nyalo mor gi bedo mangima. “Chakruok mar chuech Nyasaye” kata ng’at ma ne Nyasaye okwongo chueyo ne en Wuode ma miderma. (Fweny 3:14) Kae to Jehova ne otiyo gi Jatich Molonyni e chueyo gik moko duto ka ochako gi malaike. (Ayub 38:4, 7; Jo-Kolosai 1:16) Malaikegi  ne nyalo herore to moloyo ne ginyalo hero Jehova Nyasaye nikech Nyasaye nochueyogi gi kido mar hera, nomiyogi nyalo mar timo yierogi giwegi, kendo nomiyogi rieko. (2 Jo-Korintho 3:17) Omiyo, ne ginyiso kido mar hera nikech gin be ne ohergi mokwongo.

20, 21. Ne nitie gik mage ma ne nyiso ni Jehova ne ohero Adam gi Hawa, to Adam gini notimo ang’o?

²⁰ To mano bende e kaka ne otimore ne dhano. A chakruok, Nyasaye ne onyiso Adam gi Hawa hera mogundho. Gik moko duto ma ne nie Paradiso ne nyiso kaka Nyasaye ne oherogi. Nee gima Muma wacho: “Jehova Nyasaye noloso puodho e Eden, ma ne ni yo wuok chieng’, mi oketoe dhano ma nosechueyono.” (Chakruok 2:8) Be isegadhi e puodho moro ma jaber? Ang’o ma ne omori ahinya e puodhono? Be gima ne omori ne en ler ma ne pisore e kind yiende? Koso ne gin maupe mabeyo beyo ma nigi rangi mopogore opogore? Dibed ni ne en aora mamol, winy ma wer, kod dwond le mamoko? Koso gima ne omori ahinya ne en suya mamit ma ne wuok kuom yiende, olembe, kod maupe? Bed ni iseneno puodho ma jaber manade, onge puodho moro amora ma inyalo pim gi puoth Eden. Nikech ang’o?

²¹ Jehova owuon e ma ne opidho puodho mar Eden! Nyaka bed ni ne en puodho ma jaber matamre gi nono. Yiende mabeyo ma lombo wang’ kata ma ne nyago olembe mamit, ne ni kuno. Puodhono ne nigi pi moromo, noduong’, kendo ne opong’ gi kit le mabeyo beyo kendo mopogore opogore. Adam gi Hawa ne nigi gik moko duto ma ne nyalo dwarore mondo ngimagi obed mamor moriwo nyaka tich ma kelonegi mor. Jehova noherogi mokwongo kendo gin be ne dwarore ni gihere. Gima lit en ni ne ok gitimo kamano. Kar hero Wuon-gi manie polo kendo winje, ne ging’anyo ka gidwaro mana gima morogi giwegi.​—Chakruok, sula mar 2.

22. Ere kaka okang’ ma ne Jehova okawo bang’ ng’anyo ma ne otimore e puoth Eden nonyiso ni herane kata kechne osiko nyaka chieng’?

²² To mano kaka ne gimiyo Jehova owinjo malit! Be mano nomiyo iye owang’ chuth gi dhano? Ooyo! “Herane osiko nyaka chieng’.” (Zaburi 136:1) Kanyo gi kanyo hera ne omiyo oloso  chenro mar reso ng’ato ang’ata e kind nyithind Adam gi Hawa ma ne dhi timo dwache. Mana kaka waseneno, chenrono ne oriwo chiwo Wuode mohero kaka misango mar rawar ma ne en chiwruok maduong’ie mogik.​—1 Johana 4:10.

23. Achiel kuom gimomiyo iluongo Jehova ni “Nyasaye mamor”en mane, to en wach mane maduong’ mibiro wuo kuome e sula maluwo?

²³ Kuom adier, a chakruok Jehova osebedo ka kawo okang’ mokwongo e nyiso oganda dhano hera. E yore mang’eny ma ok kwanre, Jehova osenyiso ni “en e ma nokwongo herowa.” Nikech hera kelo winjruok gi mor, mano e momiyo Muma luongo Jehova ni “Nyasaye mamor.” (1 Timotheo 1:11) Kata kamano, ng’ato nyalo penjore niya: Be Jehova ohera awuon? Sula maluwo mae biro dwoko penjono.