1-3. X’inhuma xi fatturi li għamlu l-​mewta taʼ Ġesù differenti minn kwalunkwe mewta oħra fl-​istorja?

 F’JUM tar-​rebbiegħa madwar 2,000 sena ilu, wieħed raġel innoċenti deher quddiem l-​awtoritajiet, ġie mixli b’atti kriminali li qatt ma kien ikkommetta, u mbagħad ġie torturat għall-​mewt. Dan ma kienx l-​ewwel qtil krudil u inġust fl-​istorja, u, b’sogħba, lanqas ma kien l-​aħħar wieħed. Madankollu, din il-​mewta kienet differenti minn kwalunkwe mewta oħra.

² Hekk kif dan ir-​raġel kien għaddej mill-​aħħar sigħat agonizzanti tiegħu, id-​dehra nfisha tas-​sema wriet kemm kienet importanti din il-​ġrajja. Għalkemm kien nofsinhar, fuq il-​pajjiż waqgħet dalma f’daqqa waħda. Bħalma qal wieħed kittieb taʼ l-​istorja, “ix-​xemx iddallmet.” (Luqa 23:44, 45) Imbagħad, eżatt qabel ma r-​raġel ħa l-​aħħar nifs taʼ ħajtu, hu qal xi ħaġa li ma tistaʼ tintesa qatt: “Kollox hu mitmum!” Tabilħaqq, billi ta ħajtu, hu wettaq xi ħaġa taʼ l-​għaġeb. Is-​sagrifiċċju tiegħu kien l-​akbar att taʼ mħabba li qatt għamel xi bniedem.—Ġwanni 15:13; 19:30.

³ M’għandniex xi ngħidu, dan ir-​raġel kien Ġesù Kristu. Ħafna nies jafu bit-​tbatija u l-​mewt li għadda minnhom f’dak il-​jum taʼ swied il-​qalb, l-​14 taʼ Nisan tas-​sena 33 E.K. Madankollu, hemm fattur importanti li spiss ġie injorat. Għalkemm Ġesù bata ħafna, xi ħaddieħor bata saħansitra iktar. Fil-​fatt, f’dak il-​jum kien hemm xi ħaddieħor li għamel sagrifiċċju saħansitra akbar—l-​akbar att taʼ mħabba li qatt għamel xi ħadd fl-​univers kollu. Dan x’att kien? It-​tweġiba tagħti introduzzjoni xierqa għall-​iktar suġġett importanti: l-​imħabba taʼ Jehovah.

4. Wieħed suldat Ruman kif irrealizza li Ġesù ma kienx xi bniedem komuni, u xi kkonkluda dak is-​suldat?

⁴ Iċ-​ċenturjun Ruman li dderieġa l-​qtil taʼ Ġesù baqaʼ mistagħġeb kemm bid-​dalma li waqgħet qabel ma miet Ġesù u kemm bit-​terremot qawwi li seħħ wara. “Dan kien tassew Bin Alla!” qal hu. (Mattew 27:54) B’mod ċar, Ġesù ma kienx xi bniedem komuni. Dak is-​suldat kien għen biex jinqatel l-​Iben uniġenitu taʼ l-​Alla l-​Iktar Għoli! Eżattament, kemm kien għażiż dan l-​Iben għal Missieru?

5. Kif jistaʼ jiġi spjegat l-​ammont vast taʼ żmien li Jehovah u Ibnu qattgħu flimkien fis-​sema?

⁵ Il-​Bibbja ssejjaħ lil Ġesù “l-​ewwel imwieled mill-​ħolqien kollu.” (Kolossin 1:15, NW) Aħseb ftit—l-​Iben taʼ Jehovah kien jeżisti qabel l-​univers fiżiku. Allura, kemm kienu ilhom flimkien il-​Missier u l-​Iben? Xi xjenzati jikkalkulaw li l-​univers ilu jeżisti għal 13-​il biljun sena. Tistaʼ timmaġina biss kemm hu twil dan iż-​żmien? Sabiex in-​nies ikunu jistgħu jifhmu kemm ilu jeżisti l-​univers skond ma kkalkulaw ix-​xjenzati, f’wieħed mill-​planetarji li jeżistu fid-​dinja hemm tabella kronoloġika twila 110 metri. Hekk kif il-​viżitaturi jimxu tul din it-​tabella, kull pass li jagħmlu jirrappreżenta madwar 75 miljun sena fil-​ħajja taʼ l-​univers. Fl-​aħħar tat-​tabella, l-​istorja kollha tal-​bniedem hija mmarkata b’sinjal wieħed biss, oħxon daqs xagħra taʼ bniedem! Madankollu, anki li kieku dan il-​kalkolu huwa korrett, dik it-​tabella kronoloġika kollha m’hijiex twila biżżejjed biex tirrappreżenta t-​tul taʼ ħajja taʼ Bin Jehovah! X’qagħad jagħmel matul dak il-​perijodu twil ħafna taʼ żmien?

6. (a) L-​Iben taʼ Jehovah x’qagħad jagħmel matul l-​eżistenza tiegħu qabel sar bniedem? (b) X’tip taʼ rabta teżisti bejn Jehovah u Ibnu?

⁶ L-​Iben qeda bil-​ferħ bħala l-​“ħaddiem tas-​sengħa” taʼ Missieru. (Proverbji 8:30, NW) Il-​Bibbja tgħid: “Xejn ma sar mingħajru [l-​Iben].” (Ġwanni 1:3) Mela Jehovah u Ibnu ħadmu flimkien biex l-​affarijiet l-​oħra kollha bdew jeżistu. Min jaf  kemm kellhom mumenti eċċitanti u hienja! Issa, ħafna jaqblu li l-​imħabba li teżisti bejn ġenitur u ibnu hija b’saħħitha ferm. U l-​imħabba “hi rabta perfetta li tgħaqqad.” (Kolossin 3:14, NW) Mela, min minna jistaʼ qatt jibda biex jifhem x’qawwa għandha rabta li ilha teżisti għal dan it-​tul immens taʼ żmien? B’mod ċar, Alla Jehovah u Ibnu huma magħqudin bl-​iktar rabta soda taʼ mħabba li qatt ġiet ifformata.

7. Meta Ġesù tgħammed, Jehovah kif esprima s-​sentimenti tiegħu għal Ibnu?

⁷ Minkejja dan, il-​Missier bagħat lil Ibnu fuq l-​art biex jitwieled bħala tarbija umana. Dan kien ifisser li għal xi għexur taʼ snin, Jehovah kellu jgħaddi mingħajr is-​sħubija intima taʼ Ibnu l-​maħbub fis-​sema. B’interess profond, Hu mis-​sema qagħad josserva lil Ġesù u rah jikber u jsir raġel perfett. Meta kellu madwar 30 sena, Ġesù tgħammed. M’għandniex għalfejn naqtgħu kif Jehovah ħassu dwaru. Il-​Missier tkellem personalment mis-​sema: “Dan hu Ibni l-​għażiż: fih sibt l-​għaxqa tiegħi.” (Mattew 3:17) Min jaf kemm kien ferħan Missieru meta ra li Ġesù wettaq fedelment dak kollu li kien ġie profetizzat, kulma kien mitlub minnu!—Ġwanni 5:36; 17:4.

8, 9. (a) Ġesù minn xiex kellu jgħaddi nhar l-​14 taʼ Nisan tas-​sena 33 E.K., u Missieru tas-​sema kif kien effettwat? (b) Jehovah għala ħalla lil Ibnu jbati u jmut?

⁸ Iżda, Jehovah kif ħassu fl-​14 taʼ Nisan tas-​sena 33 E.K.? Kif ħassu meta ra lil Ibnu jiġi tradut u mbagħad arrestat bil-​lejl minn marmalja? Meta Ġesù ġie abbandunat minn ħbiebu u deher quddiem l-​awtoritajiet b’mod illegali? Meta twaqqaʼ għaċ-​ċajt, beżqulu, u tawh bil-​ponn? Meta fflaġellawh, b’dahru mfellel bis-​swat? Meta sammruh minn idejh u saqajh ma’ zokk taʼ l-​injam u tħalla hemm imdendel waqt li n-​nies qagħdu jżebilħuh? Kif ħassu l-​Missier hekk kif Ibnu l-​għażiż beda jgħajjatlu fl-​eqqel taʼ l-​agunija tiegħu? Kif ħassu Jehovah hekk kif Ġesù ħa l-​aħħar nifs taʼ ħajtu, u għall-​ewwel darba mill-​bidu tal-​ħolqien kollu, l-​għażiż Ibnu waqaf jeżisti?—Mattew 26:14-​16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-​44, 46; Ġwanni 19:1.

 ⁹ Dan kollu jħallina bla kliem. Ladarba Jehovah għandu sentimenti, l-​uġigħ li ħass minħabba l-​mewt taʼ Ibnu ħadd ma jistaʼ jsib kliem biex jesprimih. Dak li nistgħu nesprimu huwa l-​motiv għala Jehovah ħalla dan jiġri. Il-​Missier għala ħalla lilu nnifsu jġarrab dawn is-​sentimenti? Jehovah jirrivelalna xi ħaġa taʼ l-​għaġeb fi Ġwanni 3:16—vers mill-​Bibbja tant importanti li ġie msejjaħ l-​Evanġelju fiċ-​ċokon. Dan jgħid: “Alla hekk ħabb lid-​dinja li ta lil Ibnu l-​waħdieni, biex kull min jemmen fih ma jintilifx, iżda jkollu l-​ħajja taʼ dejjem.” Mela l-​motiv taʼ Jehovah kien dan: l-​imħabba. Ir-​rigal taʼ Jehovah—li bagħat lil Ibnu biex ibati u jmut għalina—kien l-​akbar att taʼ mħabba li qatt sar.

10. Il-​bnedmin liema bżonn għandhom, u xi ġralha t-​tifsira tal-​kelma “mħabba”?

¹⁰ Xi tfisser din il-​kelma “mħabba”? L-​imħabba ġiet deskritta bħala l-​akbar bżonn li għandhom il-​bnedmin. Min-​nieqa sal-​qabar, in-​nies jiġru wara l-​imħabba, jiffjorixxu b’dak li taf tagħti, u saħansitra jiddgħajfu u jmutu jekk ma jkollhomx lilha. Minkejja dan, l-​imħabba mhux la kemm tispjega xi tfisser eżattament. M’għandniex xi ngħidu, in-​nies jitkellmu ħafna dwar l-​imħabba. Inkitbu ruxxmata kotba, kanzunetti, u poeżiji dwarha. Ir-​riżultati mhux dejjem jiċċaraw x’inhi t-​tifsira taʼ l-​imħabba. Għall-​kuntrarju, il-​kelma tant tintuża li t-​tifsira vera tagħha donnha ma tinftiehem xejn.

11, 12. (a) Fejn nistgħu nitgħallmu ħafna dwar l-​imħabba, u dan għala? (b) Liema tipi taʼ mħabba kienu speċifikati fil-​lingwa Griega tal-​qedem, u liema kelma għal “imħabba” tintuża l-​iktar fl-​Iskrittura Griega Kristjana? (Ara wkoll in-​nota taʼ taħt.) (ċ) X’inhi a·gaʹpe?

¹¹ Madankollu, il-​Bibbja tgħallem b’mod ċar dwar l-​imħabba. L-​Expository Dictionary of New Testament Words taʼ Vine jinnota: “L-​imħabba tistaʼ ssir magħrufa biss mill-​azzjonijiet li tqanqal.” Dak li tgħid il-​Bibbja dwar l-​azzjonijiet taʼ Jehovah jgħallimna ħafna dwar imħabbtu—l-​affezzjoni b’qalb tajba li għandu għall-​ħlejjaq tiegħu. Per eżempju, x’hemm li jistaʼ jurina dwar din il-​kwalità iktar milli jistaʼ jurina l-​att suprem  ta’ mħabba li wera Jehovah deskritt iktar qabel? Fil-​kapitli li jmiss, se naraw ħafna iktar eżempji taʼ l-​imħabba taʼ Jehovah fl-​azzjoni. Minbarra dan, nistgħu niksbu ftit dehen mill-​kliem oriġinali li jintuża fil-​Bibbja għall-​kelma “mħabba.” Fil-​lingwa Griega tal-​qedem, kien hemm erba’ kelmiet għal “imħabba.” * Minn dawn, l-​iktar waħda li tintuża fl-​Iskrittura Griega Kristjana hija a·gaʹpe. Dizzjunarju tal-​Bibbja jsejħilha “l-​iktar kelma qawwija immaġinabbli għal imħabba.” Għala?

¹² A·gaʹpe tirreferi għal imħabba gwidata minn prinċipju. Mela tfisser iktar minn sempliċement reazzjoni emozzjonali għal dak li persuna oħra tgħid jew tagħmel. Tinkludi ħafna iktar affarijiet u bażikament tintwera b’ħafna iktar ħsieb u intenzjoni. Fuq kollox, a·gaʹpe ma tinvolvi l-​ebda sinjal taʼ egoiżmu. Per eżempju, erġaʼ ara Ġwanni 3:16. X’inhi “d-​dinja” li Alla tant ħabbha li ta l-​Iben uniġenitu tiegħu? Hija d-​dinja taʼ bnedmin li jistgħu jiġu mifdijin. Din tinkludi lil ħafna nies li qed jgħixu ħajja midinba. Iħobb Jehovah lil kull wieħed minnhom bħala ħabib persunali, l-​istess kif kien iħobb lil-​leali Abraham? (Ġakbu 2:23) Le, imma Jehovah bi mħabba jestendi tjubija lejn kulħadd, anki jekk dan ikun ifisser sagrifiċċju kbir għalih. Hu jrid li kulħadd jindem u jirranġa triqtu. (2 Pietru 3:9) Ħafna hekk jagħmlu. Lil dawn hu jilqagħhom b’idejh miftuħa bħala l-​ħbieb tiegħu.

13, 14. X’juri li a·gaʹpe spiss tinkludi affezzjoni mill-​qalb?

¹³ Xi wħud, iżda, għandhom idea żbaljata dwar a·gaʹpe. Huma jaħsbu li din tfisser għamla taʼ mħabba bierda u intellettwali. Il-​fatt hu li a·gaʹpe spiss tinkludi affezzjoni persunali  mill-​qalb. Per eżempju, meta Ġwanni kiteb, “Il-​Missier iħobb lill-​Iben,” hemm intużat forma tal-​kelma a·gaʹpe. Hija din l-​imħabba nieqsa minn affezzjoni mill-​qalb? Innota li Ġesù qal, “Il-​Missier għandu affezzjoni lejn l-​Iben,” u uża forma tal-​kelma phi·leʹo. (Ġwanni 3:35; 5:20, NW) L-​imħabba taʼ Jehovah spiss tinkludi affezzjoni tenera. Madankollu, imħabbtu qatt ma tiġi kontrollata minn sempliċi sentiment. Din hija gwidata dejjem mill-​prinċipji mimlijin għerf u ġusti tiegħu.

¹⁴ Bħalma rajna, il-​kwalitajiet kollha taʼ Jehovah huma eċċellenti, perfetti, u sbieħ. Imma l-​imħabba hija l-​iktar waħda li tiġbdek minnhom kollha. Xejn iktar ma jiġbidna b’daqshekk qawwa lejn Jehovah. B’ferħ, l-​imħabba hija wkoll il-​kwalità dominanti tiegħu. Dan kif nafuh?

15. Liema stqarrija tagħmel il-​Bibbja dwar l-​attribut taʼ l-​imħabba li għandu Jehovah, u din l-​istqarrija b’liema mod hija unika? (Ara wkoll in-​nota taʼ taħt.)

¹⁵ Il-​Bibbja tgħid xi ħaġa dwar l-​imħabba li qatt ma tgħidha dwar l-​attributi kardinali l-​oħra taʼ Jehovah. L-​Iskrittura ma tgħidx li Alla hu qawwa jew li Alla hu ġustizzja jew saħansitra li Alla hu għerf. Hu għandu dawn il-​kwalitajiet, hu s-​sors aħħari tagħhom, u ma jistaʼ jitqabbel ma’ ħadd u ma’ xejn fit-​tlieta li huma. Iżda, dwar ir-​raba attribut, tingħad xi ħaġa iktar profonda: “Alla hu mħabba.” * (1 Ġwanni 4:8) Dan xi jfisser?

16-18. (a) Il-​Bibbja għala tgħid li “Alla hu mħabba”? (b) Mill-​ħlejjaq kollha fuq l-​art, il-​bniedem għala huwa simbolu xieraq taʼ l-​attribut taʼ l-​imħabba li għandu Jehovah?

¹⁶ Il-​frażi “Alla hu mħabba” ma turix sempliċement li hemm żewġ ammonti ndaqs, bħallikieku qed ngħidu, “Alla u  l-​imħabba huma l-​istess.” Ma nistgħux naqilbu l-​frażi u ngħidu b’mod xieraq li “l-​imħabba hi Alla.” Jehovah hu ħafna iktar minn kwalità astratta. Hu persuna li għandu varjetà kbira taʼ sentimenti u karatteristiċi flimkien ma’ l-​imħabba. Madankollu, l-​imħabba hija parti integrali minn Jehovah. Ktieb taʼ referenza jgħid hekk dwar dan il-​vers: “L-​essenza jew in-​natura t’Alla hija l-​imħabba.” Ġeneralment, nistgħu nirraġunaw hekk: Il-​qawwa taʼ Jehovah tippermettilu jaġixxi. Il-​ġustizzja u l-​għerf tiegħu jiggwidaw il-​mod kif jaġixxi. Imma l-​imħabba taʼ Jehovah tqanqlu jaġixxi. U l-​imħabba tiegħu hija dejjem preżenti fil-​mod kif juża l-​attributi l-​oħra tiegħu.

¹⁷ Spiss jingħad li Jehovah hu l-​personifikazzjoni nfisha taʼ l-​imħabba. Għaldaqstant, jekk irridu nitgħallmu dwar l-​imħabba gwidata minn prinċipju, irridu nitgħallmu dwar Jehovah. M’għandniex xi ngħidu, aħna nistgħu naraw din il-​kwalità sabiħa fil-​bnedmin ukoll. Imma għala qiegħda hemm? Meta sar il-​ħolqien, Jehovah qal dan il-​kliem, evidentement lil Ibnu: “Ħa nagħmlu l-​bniedem fuq is-​sura u x-​xbieha tagħna.” (Ġenesi 1:26) Mill-​ħlejjaq kollha li hawn fuq din l-​art, l-​irġiel u n-​nisa biss jistgħu jagħżlu li jħobbu u b’hekk jimitaw lil Missierhom tas-​sema. Ftakar li Jehovah uża diversi ħlejjaq biex jissimbolizza l-​attributi kardinali tiegħu. Madankollu, Jehovah għażel l-​ogħla ħliqa li għandu fuq l-​art, il-​bniedem, bħala s-​simbolu tal-​kwalità dominanti Tiegħu, l-​imħabba.—Eżekjel 1:10.

¹⁸ Meta aħna nħobbu mingħajr egoiżmu u skond il-​prinċipji, inkunu qed nirriflettu l-​kwalità dominanti taʼ Jehovah. Huwa sewwa sew bħalma kiteb l-​appostlu Ġwanni: “Aħna nħobbu, għax hu ħabbna l-​ewwel.” (1 Ġwanni 4:19) Imma Jehovah b’liema modi ħabbna l-​ewwel?

19. Għala jistaʼ jingħad li l-​imħabba kellha rwol importanti fix-​xogħol kreattiv taʼ Jehovah?

¹⁹ L-​imħabba m’hijiex xi ħaġa ġdida. Wara kollox, x’qanqal lil Jehovah biex jibda joħloq? M’huwiex għax ħassu waħdu u  xtaq il-​kumpanija. Jehovah hu komplet u indipendenti, u ma jonqsu xejn li ħaddieħor jistaʼ jipprovdilu. Imma l-​imħabba tiegħu, kwalità attiva, qanqlitu b’mod naturali biex ikun jixtieq jaqsam il-​ferħ tal-​ħajja ma’ ħlejjaq intelliġenti li setgħu japprezzaw rigal bħal dan. “Il-​bidu tal-​Ħolqien taʼ Alla” kien l-​Iben uniġenitu tiegħu. (Apokalissi 3:14) Imbagħad Jehovah uża lil dan il-​Ħaddiem tas-​Sengħa biex joħloq l-​affarijiet l-​oħra kollha, u beda mill-​anġli. (Ġob 38:4, 7; Kolossin 1:16, 17a [1:16, NW]) Imberkin b’libertà, intelliġenza, u sentimenti, dawn l-​ispirti setgħana kellhom l-​opportunità li jifformaw huma wkoll rabtiet taʼ mħabba—ma’ xulxin u, fuq kollox, m’Alla Jehovah. (2 Korintin 3:17) B’hekk, huma ħabbew għax ġew maħbubin l-​ewwel.

20, 21. Adam u Eva esperjenzaw liema evidenza li Jehovah kien iħobbhom, iżda huma kif irreaġixxew?

²⁰ Hekk ukoll ġara bl-​umanità. Mill-​bidunett, Adam u Eva tistaʼ tgħid li kienu mdawrin bl-​imħabba. Kulfejn kienu jdawru wiċċhom fil-​Ġenna taʼ l-​art taʼ l-​Għeden li kienet darhom, setgħu jaraw evidenza taʼ l-​imħabba li l-​Missier kellu lejhom. Innota x’tgħid il-​Bibbja: “Il-​Mulej Alla ħawwel ġnien fl-​Għeden, in-​naħa tal-​lvant, u qiegħed hemm il-​bniedem li kien sawwar.” (Ġenesi 2:8) Ġieli kont f’xi ġnien jew park tassew sabiħ? X’għoġbok l-​iktar? Xi rokna dellija, bid-​dawl tax-​xemx jinfed minn bejn il-​weraq tas-​siġar? Il-​varjetà impressjonanti taʼ kuluri f’xi roqgħa fjuri? Il-​ħoss sabiħ li tismaʼ fil-​bogħod taʼ ilma jgelgel, għasafar jgħannu, u insetti jżanżnu? Xi ngħidu għar-​riħa tfuħ tas-​siġar, iż-​żahar tagħhom u l-​frott? Kont fejn kont, l-​ebda ġnien illum ma jistaʼ jitqabbel ma’ dak taʼ l-​Għeden. Għala?

²¹ Dak il-​ġnien ħawlu Jehovah innifsu! Żgur li kien taʼ sbuħija li ma tistax tiddeskriviha. Fih kien hemm kull siġra li tpaxxik bis-​sbuħija jew bil-​frott delizzjuż tagħha. Il-​ġnien kien imsoqqi sew, kbir ħafna, u mimli ħajja b’varjetà affaxxinanti t’annimali. Adam u Eva kellhom dak kollu li kellhom bżonn biex jgħixu ħajja kuntenta u mimlija, inkluż xogħol premjanti u kumpanija perfetta. Jehovah ħabbhom l-​ewwel, u kellhom kull raġuni  biex iħobbuh huma wkoll. Madankollu, m’għamlux hekk. Minflok m’obdew bi mħabba lil Missierhom tas-​sema, huma rribellaw b’mod egoist kontrih.—Ġenesi, kapitlu 2.

22. Il-​mod kif Jehovah irreaġixxa għall-​irvell fl-​Għeden kif juri li l-​imħabba tiegħu hi leali?

²² Min jaf kemm weġġagħlu qalbu dan lil Jehovah! Allura qalbu, li tant għandha mħabba, ħraxet minħabba dan l-​irvell? Le! “Għal dejjem it-​tjieba [“l-​imħabba leali,” nota taʼ taħt, NW] tiegħu.” (Salm 136:1) B’hekk, minnufih hu ħaseb biex jagħmel provvedimenti taʼ mħabba sabiex jifdi lil kwalunkwe wild t’Adam u Eva li kien se juri attitudni xierqa. Bħalma rajna, dawn il-​provvedimenti kienu jinkludu s-​sagrifiċċju taʼ fidwa taʼ Ibnu l-​għażiż, li sewa tant lill-​Missier.—1 Ġwanni 4:10.

23. X’inhi waħda mir-​raġunijiet għala Jehovah hu “l-​Alla hieni,” u liema mistoqsija vitali se tiġi diskussa fil-​kapitlu li jmiss?

²³ Iva, sa mill-​bidunett Jehovah ħa l-​inizjattiva biex juri mħabba lejn l-​umanità. B’diversi modi bla għadd, “hu ħabbna l-​ewwel.” L-​imħabba tkattar l-​armonija u l-​ferħ, u allura mhux taʼ b’xejn li Jehovah hu deskritt bħala “l-​Alla hieni.” (1 Timotju 1:11, NW) Madankollu, tqum mistoqsija importanti. Tassew li Jehovah iħobbna bħala individwi? Il-​kapitlu li jmiss se jiddiskuti dan is-​suġġett.