1-3. ¿Imaraykutaj Jesuspa wañuynin ni mayqen runaj wañuynin jinachu?

 CASI 2.000 watas jinaña uj runata qhasillamanta juchachaykorqanku, mayta ñakʼarichispataj wañucherqanku. Ashkha runasta ajinata ñakʼarichispa wañuchejtinkupis, chay runaj wañuynenqa ni mayqen runaj wañuynin jinachu.

² Chay runa ñakʼarispa niraj wañushajtenqa, chaupi pʼunchayta cielo laqhayaykorqa. Bibliata qhelqajkunamanta ujnin nerqa: ‘Inti laqhayaykorqa’, nispa (Lucas 23:44, 45). Chaypitaj runasqa repararqanku chay runa mana mayqen runa jinallachu kasqanta. Chay runaqa niraj wañupushaspa kayta nerqa: “Juntʼakunña”, nispa. Arí, kausayninta qosqanqa may sumaj karqa. Imajtinchus wañuyninwanqa may jina munakuyninta rikucherqa, nitaj pi runapis chayta ruwarqachu (Juan 15:13; 19:30).

³ Chay runaqa Jesucristo karqa. Ashkha runastaj yachanku 33 watamanta 14 de nisán pʼunchaypi ñakʼarispa wañusqanta. Jinapis chay runasqa mana piensarinkuchu, Jesús mayta ñakʼarejtinpis, Jehová astawanraj ñakʼarisqanpi. Chay pʼunchay Jehovaqa ni pi jina mayta munakuwasqanchejta rikuchiwarqanchej. ¿Imatá pay ruwarqa? Imatachus ruwasqanta yachakuspaqa sutʼita reparasun mayta munakuwasqanchejta.

4. ¿Imaynapí uj soldado repararqa Jesús mana mayqen runa jinallachu kasqanta, chanta imatá nerqa?

⁴ Jesusta wañuchejkunamanta encargado soldadoqa mayta  tʼukorqa Jesús niraj wañupushajtin cielo laqhayaykusqanmanta, jallpʼapis kharkatitisqanmanta. Chayrayku nerqa: “Kay runaqa Diospa Wawanpuni kasqa”, nispa (Mateo 27:54). Arí, Jesusqa mana mayqen runa jinallachu karqa. Chay encargado soldadoqa Tukuy Atiyniyoj Diospa kʼata Wawanta wañuchiypi yanapakorqa. Chanta, ¿may jinatapunitaj Jehová Wawanta munakorqa?

5. ¿Mashkha watastataj Jehovawan Jesuswan cielopi khuska karqanku?

⁵ Bibliaqa nin Jesús ‘tukuy ima ruwasqa kajmanta ñaupaj kaj’ kasqanta (Colosenses 1:15). Chayqa niyta munan Jesusqa estrellasmanta aswan ñaupajta ruwasqa kasqanta. ¿Mashkha tiempotataj Jesús Tatanwan kausakorqa? Wakin cientificosqa yuyanku cielopi tukuy ima kajqa 13 mil millones watasniyoj kasqankuta. May chhika wataschus chay kasqanta mana entiendeyta atillasunmanchu. Sichus cientificospa nisqanku cheqapuni chayqa, nisunman Diospa Wawan 13 mil millones watasmanta aswan unaytaraj cielopi kausakusqanta. Chanta, ¿imatá chay chhika wataspi ruwarqa?

6. 1) ¿Imastataj Jesús ruwarqa niraj jallpʼaman jamushaspa? 2) ¿May jinatapunitaj Jehovawan Wawanwan munanakunku?

⁶ Diospa Wawanqa “sumaj maestro jina” tukuy sonqo Tatanta yanaparqa (Proverbios 8:30). Biblia nin: “Paynejta tukuy ima rikhurerqa, mana paynejtaqa ni imapis rikhurerqachu”, nispa (Juan 1:3). Arí, Jehovawan Wawanwanqa khuska tukuy imata ruwarqanku, maytataj kusikorqanku khuska llankʼaspa. Yachanchej jina uj tataqa wawanta mayta munakun, wawapis tatanta mayta munakullantaj. Biblia nin jina, “munakoyqa runasta sumajta ujchan” (Colosenses 3:14). Jehovawan Wawanwan may chhika watasta khuska kasqankurayku purajmanta maytachá munanakorqanku. Arí, Jehovawan Wawanwan maytapuni munanakunku.

7. Jesús bautizakushajtin, ¿imatá Jehová nerqa?

⁷ Jehovaqa Wawanta kay jallpʼaman kachamorqa uj wawita jina nacekunanpaj. Chayrayku payqa ashkha watasta manaña  Wawanwanchu kausakorqa. Jehovaqa cielomantapacha Wawanta wiñashajta qhawamorqa. Jesusqa 30 watasniyoj jina bautizakorqa. Chayta rikuspa, ¿imaynataj Jehová kasharqa? Payqa cielomantapacha nimorqa: “Kaymin munasqa Wawayqa, paytaqa allinpaj qhawani”, nispa (Mateo 3:17). Jesusqa Jehovaj tukuy nisqanta juntʼarqa, imatachus ruwananta munasqantapis ruwarqa. Chaytaj maytachá Jehovata kusicherqa (Juan 5:36; 17:4).

8, 9. 1) ¿Imatá ruwarqanku Jesusta 33 watamanta 14 de nisanpi? 2) ¿Imaynataj Jehová sientekorqa chayta rikuspa? 3) ¿Imaraykutaj Jehová saqerqa Wawan ñakʼarinanta?

⁸ ¿Imaynataj Jehová sientekorqa 33 watamanta 14 de nisán pʼunchaypi Wawanta wañuchishajtinku? Chay diaqa Jesusta wasancharqanku, chantá chay tuta ashkha runas presochaykorqanku, amigosninpis saqerparerqanku. Chaymantataj qhasillamanta juchacharqanku, asipayarqanku, thoqaykorqanku, sajmarqanku, seqʼospa wasanta phataracherqanku. Chay qhepatataj Jesuspa makisninta, chakisnintawan rakhu kʼaspiman clavaykorqanku, kʼaspipi warkhusqa kashajtintaj runas paymanta burlakorqanku. Jesusqa kʼaspipi kashaspa Tatanman qhaparikorqa, chaymantataj wañuporqa. Tukuy chayta rikuspa, ¿imaynataj Jehová sientekorqa? (Mateo 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Juan 19:1).

⁹ Wawanta ñakʼarichishajtinku, wañuchishajtinku imaynachus Jehová sientekusqantaqa ni jaykʼaj palabraswan niyta atisunmanchu. Jinapis imaraykuchus chayta saqesqanta sutʼinchayta atisunman. ¿Imaraykutaj chay jina llakiyta aguantarqa? Jehovaqa Juan 3:16 versiculopi chayta willawanchej. Wakin runasqa ninku kay versiculopi tukuy Evangeliospa nisqan sutʼinchakushasqanta. Kay versículo nin: “Diosqa chay jinatapuni kay mundomanta runasta munakusqanrayku, uj kʼata Wawanta qorqa, ajinamanta pillapis paypi creejqa mana wañunanpaj, manachayqa wiñay kausayniyoj kananpaj”, nispa. Rikunchej jina Jehovaqa munakuyninrayku chayta saqerqa. Arí, Jehovaqa runasta  munakuwasqanchejrayku Wawanta kachamorqa ñakʼarinanpaj, kausaynintataj qonanpaj. Ni pipis Jehová jinaqa munakuyta rikuchinchu.

10. 1) ¿Imatataj runas necesitanchej? 2) ¿Ima niytá munan “munakuy” palabra?

¹⁰ ¿Ima niytá munan “munakuy” palabra? Ashkha runasqa ninku, munasqa kayta tukuy necesitasqanchejta. Runasqa nacekusqanchejmantapacha, wañupunanchejkama munasqa kayta necesitanchej, munasqas kaspaqa kusisqa kausakunchej, mana munasqas kaspataj wañupusunman. Jinapis imachus munakuy kasqantaqa mana niyta atikullanchu. Runastaj munakuymanta mayta parlanku, librospi, takiykunapi, poemaspi ima. Jinapis chaykunaqa mana sutʼitachu rikuchin imachus munakuy kasqanta. Ashkha runasqa “munakuy” palabrata sapa kuti oqharinku ashkha imasmanta parlanankupaj, chayrayku imapunichus munakuy kasqanta mana niyta atisunmanchu.

11, 12. 1) ¿Imatá Biblia nin munakuymanta? 2) Griego parlaypi, ¿ima palabrastataj oqharikun munakuymanta parlanapaj? 3) ¿Mayqen palabratataj Griego Qhelqasqaspi astawan oqharikun? (Sutʼinchaynintawan qhawariy). 4) ¿Ima niytá munan agápē palabra?

¹¹ Bibliatajrí imachus munakuy kasqanta sutʼita willawanchej. Bibliamanta parlaj uj diccionario nin: “Munakuyniyoj runaqa, munakuyninta ruwasqanpi rikuchin”, nispa. Bibliaqa willawanchej imastachus Jehová ruwasqanta runasta munakusqanrayku, runaswan kʼacha kasqanrayku ima. Chay munakuynintataj rikucherqa Wawanta noqanchejrayku wañunanpaj kachamuspa. Chaypi sutʼita rikunchej Jehová mayta munakuwasqanchejta. Qhepan yachaqanaspeqa imaynasmantawanchus Jehová munakuyninta rikuchiwasqanchejta yachakusun. Chantapis imachus munakuy kasqanta entiendenapajqa, Bibliapi ima palabrastachus oqharikusqanta yachay yanapawasunman. Ñaupa griego parlaypeqa,  munakuypaj tawa palabras karqa. a Chaykunamantataj Griego Qhelqasqaspi agápē palabrata astawan oqharikun. Chay palabramantataj Bibliamanta parlaj uj diccionario nin: “Chay palabraqa munakuymanta parlanapaj may sumajpuni”, nispa. ¿Imaraykú?

¹² Bibliapeqa agápē palabrata astawan oqharikun cheqan kamachiykunaman jina munakunamanta parlananpaj. Chayrayku mana uj rato pitapis munakuy jinallachu. Chay jina munakuytaqa wajkunaman rikuchinchej chayta ruway cheqan kasqanrayku. Ajinata munakoj cristianoqa wajkunaj allinninkuta maskʼan, nitaj allinnillantachu. Juan 3:16 versiculota watejmanta qhawarina. ¿Pikunamantataj parlashan ‘kay mundomanta runas’ nispa? Chayta nispaqa parlashan, pikunachus Jesuspa wañuyninwan yanapachikuyta atinku chay tukuynin runasmanta. Chay runasmanta ashkhasqa Diospa chejnisqan imasta ruwashallankuraj. Chayrayku, ¿Jehová paykunata amigon Abrahanta jinachu tukuy sonqo munakun? Mana (Santiago 2:23). Jinapis Jehovaqa tukuyta munakusqanrayku may chhika preciota pagarqa. Payqa munan tukuypis juchasninkumanta pesachikunankuta, kausayninkutataj cambianankuta (2 Pedro 3:9). Ashkha runastaj cambianku, paytaj kusiywan paykunata amigosninta jina japʼikapun.

13, 14. ¿Imaynataj Jehovaj munakuynin?

¹³ Wakin runasqa Bibliapi agápē palabra ima niytachus munasqanmanta pantasqata yuyanku. Ninku chay munakoyqa mana sonqomantapachachu kasqanta. Jinapis  ajinata munakoj cristianoqa tukuy sonqo munakun. Apóstol Juan nerqa: “Tata Diosqa Wawanta munakun”, nispa. Kay versiculopeqa Juan oqharerqa agápē palabrata. ¿Dios mana tukuy sonqochu wawanta munakusqantachu nisharqa? Mana. Jesús nerqa: “Tatayqa noqata munakuwan”, nispa. Chayta nispataj filéō palabrata oqharerqa (Juan 3:35; 5:20). Jehovaqa sonqomantapacha munakun. Chaywanpis munakuynintaqa cheqan kamachiykunasninman jina rikuchin, manataj sonqonpa munasqanman jinachu.

¹⁴ Yachakunchej jina, Jehová imaynachus kasqanmantaqa munakuynin aswan patapi kashan. Chayrayku payman astawan qayllaykuyta munanchej. Jehovaqa may munakuyniyojpuni. ¿Imaraykú chayta ninchej?

15. ¿Imatataj Biblia nin Diospa munakuyninmanta? ¿Imaraykutaj chay may sumaj? (Sutʼinchaynintawan qhawariy).

¹⁵ Bibliaqa Jehovaj munakuyninmanta parlaspalla nin “Diosqa munakuymin” nispa, manataj ninchu “Diosqa atiymin”, “Diosqa justiciamin” chayri “Diosqa yachaymin” nispa. Jehovaqa chay imasta rikuchin paymanta jamusqanrayku, nitaj pipis paymanta aswan sumajta rikuchinchu. Jinapis munakuyninmanta Biblia nin: “Diosqa munakuymin”, nispa (1 Juan 4:8). b ¿Ima niytá munan chay?

16-18. 1) ¿Imaraykutaj Biblia nin: “Diosqa munakuymin”, nispa? 2) ¿Imaraykutaj munakuyta runa uyawan kikinchakun?

¹⁶ Bibliaqa “Diosqa munakuymin” nispa nin, chaytaj mana niyta munanchu Dioswan munakuywan ujlla kasqankuta. Chayrayku mana allinchu “munakuymin Diosqa” ninanchej.  Jehovaqa munakuymanta aswan patapiraj kashan. Payqa noqanchej jina piensan, sonqoyojtaj, chaywanpis munakuywan juntʼa kashan. Bibliamanta parlaj uj diccionario nin: “Diosmanta tukuy imaqa munakuypuni”, nispa. ¿Ima niytá munan chay? Jehovaqa atiyninwan imatapis ruwan, justicianwan yachayninwantaj yanapachikun imaynatachus imatapis ruwananpaj. Munakuynintajrí imatapis ruwananpaj tanqan. Jehovaqa munakuyninta rikuchillanpuni waj kʼacha imastawan khuska.

¹⁷ Jehovalla tukuymanta aswan sumajta munakun. Chayrayku munakuymanta astawan yachakunapajqa Jehovata astawan rejsina tiyan. Runaspis munakuyta atillanchejtaj, imaraykuchus Tukuy Atiyniyoj Diosninchejqa, tukuy imata ruwashaspa Wawanman nerqa: “Runata noqanchejman rijchʼakojta ruwana”, nispa (Génesis 1:26). Jallpʼapi tukuy kausajkunamantaqa runaslla cielopi Tatanchej jina munakuyta atinchej. Jehovaqa imaynachus kasqanmanta aswan sumaj imasta wakin uywaspa uyasninkuwan kikincharqa. Jinapis munakuytaqa runa uyawan kikincharqa, ruwasqasninmanta aswan sumajnin kasqanrayku (Ezequiel 1:10).

¹⁸ Tukuy sonqo wajkunata munakuspaqa Jehová jina munakushanchej. Apóstol Juan nerqa jina, “noqanchejqa munakunchej, Dios ñaupajta munakuwasqanchejrayku” (1 Juan 4:19). ¿Imaynatá Jehová ñaupajta munakuwarqanchej?

19. ¿Imaraykutaj Jehovata munakuynillan tukuy imata ruwananpaj tanqasqanta nisunman?

¹⁹ Munakoyqa karqapuni. Chayrayku Jehová Diosqa tukuy imata ruwarqa, manataj sapallan sientekusqanraykuchu, nitaj wajkunawan kayta munasqanraykuchu. Payqa ni pita necesitanchu, tukuy imayoj, ni pipis imata qoyta atinmanchu. Runasqa munakusqankurayku allin imasta ruwanku, Jehovapis munakusqanrayku angelesta, runasta ima ruwarqa  kusisqa kausakunankupaj. Payqa “ñaupajta ruwarqa” kʼata Wawanta (Apocalipsis 3:14). Chay Wawantaj Sumaj Maestro jina payta yanaparqa tukuy imata ruwaysispa, ñaupajtaqa angelesta ruwarqanku (Job 38:4, 7; Colosenses 1:16). Chay angelestataj Jehová ruwarqa ajllayta atinankupaj jina, yuyayniyojta, sonqoyojta ima. Chayrayku atiyniyoj angelesqa wajkunata munakuyta atinku, amigosta ruwakuyta atinku, Jehovatapis munakuyta atinku (2 Corintios 3:17). Arí, paykunaqa munakuyta atinku, Jehová paykunata ñaupajta munakusqanrayku.

20, 21. 1) Adanwan Evawan, ¿imaynatá repararqanku Jehová paykunata munakusqanta? 2) ¿Adanwan Evawan Jehovata munakorqankuchu?

²⁰ Diosqa runastapis munakullantaj. Adanta, Evata ruwasqanmantapacha paykunata munakorqa. Paykunaqa Edén huertapi mayllatapis qhawarispa Jehová paykunata munakusqanta repararqanku. Biblia nin: “Jehová Diosqa Edenpi uj huertata ruwarqa, inti llojsimuy ladopi. Chaymantaj churarqa chay ruwasqan runata”, nispa (Génesis 2:8). ¿Maykʼajllapis uj kʼachitu huertaman rerqankichu? ¿Imataj astawan gustasorqa? ¿Sachʼaspa chaupinmanta intej kʼanchaynin rikukamusqanchu? ¿Tukuy color tʼikas kasqanchu? ¿Phajchaj sonasqanchu? ¿Pʼisqetuspa takisqankuchu? ¿Chʼuspispa sonasqanchu? Chayri, ¿sachʼaspa, frutaspa, tʼikaspa qʼapaysitunchu? Kay tiempopeqa ni mayqen huertapis Edén huertaman rijchʼakunchu. ¿Imaraykú chayta ninchej?

²¹ Edén huertataqa Jehovapuni ruwarqa. Chayrayku imayna kʼachitupunichus kasqantaqa mana niyta atisunmanchu. Edén huertapeqa imaymana sachʼas, miskʼi frutas ima karqa. Chay huertaqa jatun campoyoj, sumaj qarpasqa, tukuy laya animalesniyoj karqa. Adanwan Evawanqa kusisqa kausakunankupaj tukuy imayoj karqanku, llankʼayninkupis, muyuyninpi kaj imaspis kusisqa kausakunankupaj jina karqa. Jehovaqa paykunata ñaupajta munakorqa, chayrayku payta munakunallankutaj karqa. Jinapis mana Diosta munakorqankuchu.  Tatanku Jehovata kasukunankumantaqa, paykunallapi yuyarqanku, Jehovaj contranpitaj oqharikorqanku (Génesis 2 capítulo).

22. Wawasnin contranpi oqharikojtinkupis, ¿Jehová munakuyninta rikuchillarqapunichu?

²² Jehovaqa wawasnin contranpi oqharikusqankuta rikuspa maytachá llakikorqa. Chaywanpis, ¿niñachu Jehová runasta munakorqa? Mana, paypa “munakuynenqa wiñaypaj kallanqapuni” (Salmo 136:1). Jehovaqa munakuyninrayku usqhayllata Adanpa mirayninpaj uj suyakuyta rikhuricherqa. Ajinamanta payta rejsiyta munajkuna, payta munakojkuna ima munasqa Wawanpa wañuyninwan kacharichisqa kanankupaj. Jehovaqa munakuwasqanchejrayku may chhika preciota pagarqa (1 Juan 4:10).

23. 1) ¿Imaraykutaj Jehová ‘kusikuyniyoj Dios’? 2) ¿Imatá qhepan yachaqanapi yachakusun?

²³ Jehovaqa qallariymantapacha runasman munakuyninta rikucherqa. Payqa tukuy imaymanamanta ‘ñaupajta munakuwarqanchej’. Munakoyqa kusisqa, ujchasqataj kausakunapaj yanapawanchej. Chayrayku Jehovaqa ‘kusikuyniyoj Dios’ (1 Timoteo 1:11). Chaywanpis ichá tapukusunman: “¿Sapa ujtapunichu Jehová munakuwanchej?”, nispa. Chaytaqa qhepan yachaqanapi yachakusun.