Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 23

“Nguwakasaanguna Kutuyanda”

“Nguwakasaanguna Kutuyanda”

1-3. Nzintu nzi zyakapa kuti lufwu lwa Jesu lwiindane alufwu luli loonse lwakacitika kale?

 IBUZUBA bumwi kumatalikilo aamupeyo imyaka iitandila ku 2,000 yainda, imwaalumi umwi uutakwe mulandu wakabetekwa, wakajaninwa milandu njaatakacitide alimwi wakapukulwa kusikila mane wafwa. Ikujaya kwalunya alimwi kutaluzi ooko tiikwakali kwakusaanguna pe; alimwi mukubula coolwe tiikwakali kwamamanino. Pele lufwu oolo lwakaliindene alufwu luli loonse.

2 Ooyo mwaalumi naakali kupenga ceetezya mumawoola aakumamanino kwabuumi bwakwe, ijulu lini lyakatondezya kuti icakacitika cakali cintu ciyandika kapati. Nokuba kuti akali masyikati izuba mpolili acilungulungu, cakutayeeyelwa kwakaba mudima uusiya mbi anyika. Kweelana asikuluula twaambo twakaindi umwi, “zuba lyakaleka kubala.” (Luka 23:44, 45) Mpoonya katanafwa mwaalumi ooyo, wakaamba majwi aatalubiki aaya aakuti: “Zyazuzikizyigwa”! Ncobeni, kwiinda mukwaaba buumi bwakwe, wakamanizya cintu cimwi citaliboteli. Icituuzyo cakwe cakali citondezyo caluyando lunji kwiinda loonse lwakacitwa amuntunsi uuli woonse.​—Johane 15:13; 19:30.

3 Ee, imwaalumi ooyo wakali Jesu Kristo. Ikupenga alimwi alufwu lwakwe lweetezya mubuzuba oobo bwamapenzi bwamu Nisani 14, 33 C.E., kulizizyilwe kapati. Pele kuli kaambo kabwini ikayandika kapati ikatabikkilwi maanu lyoonse. Nokuba kuti Jesu wakapenga kapati cakuzwa munzila, kuli uumbi iwakapenga kwiinda waawo. Mubwini, imuntu uumbi wakapa cituuzyo cipati buzuba oobo​—icitondezyo caluyando lutalivwulili icakatondezyegwa kwiinda zyoonse zyakacitwa amuntu uumbi mububumbo boonse. Ino cakali citondezyo nzi eeco? Ibwiinguzi bupa makani aantalisyo aayelede kuba mutwe wamakani uuyandika kapati: luyando lwa Jehova.

Icitondezyo Caluyando Cipati Kwiinda Zyoonse

4. Mbuti sikalumamba muna Roma mbwaakazyiba kuti Jesu tanaakali muntu-muntu buyo, alimwi ino wakaakosola buti makani?

4 Sikalumamba muna Roma iwakali kweendelezya kujaigwa kwa Jesu wakagambwa kapati kubona mudima uusiya mbi katanafwa Jesu alimwi akuzungaana kwanyika ikwakacitika naakamaninina kufwa. Wakati: “Ncobeni ooyu wali Mwana wa Leza.” (Matayo 27:54) Ee, cilasalala kuti Jesu tanaakali muntu-muntu buyo pe. Sikalumamba ooyo wakagwasyilizyide kujaya simuzyalwaalikke, Mwana wa Leza Mupatikampatila! Mubwini, ino wakali kuyandika buti Mwana ooyu kuli Bausyi?

5. Mbuti ciindi cilamfwu kapati Jehova alimwi a Mwanaakwe ncobakali antoomwe kujulu mbocinga capandululwa?

5 Ibbaibbele lyaamba Jesu kuti “mutaanzi kuzyalwa kuzilenge zyoonse.” (Bakolose 1:15) Amuyeeye buyo​—Mwana wa Jehova wakaliko kakutanalengwa zyoonse nzyotukonzya kubona. Aboobo, ino Bausyi alimwi a Mwana ooyo bakakkala antoomwe kwaciindi cilamfwu buti? Basayaansi bamwi bapa muzeezo wakuti bubumbo bwaliko kwamyaka iili tuulunzuma twazyuulu tuli 13 (13 billion). Sena inga mwaciyeeyela mbocili cilamfwu ciindi eeco? Ikutegwa bantu bagwasyigwe kuteelela myaka yabubumbo mbwiili minji kweelana amizeezo yabasayaansi, muŋanda imwi muyobodwa mincini yakwiiya zyanyenyeezi mubikkidwe ccaati aabwaanda iilampa mamita aali 110 iitondezya madeeti. Basikuswaya mbobeendela kubbazu lyaccaati eeyo, intaamu imwi aimwi njobataamuka yiiminina myaka iili tuulunzuma tuli 75 (75,000,000) yakubako kwabubumbo. Kumamanino kwaccaati, iciindi cabukkale bwabantu coonse ciimininwa akeengo komwe buyo ikali mbuli koya naa kasusu komwe kukomena! Pele nokuba kuti kubala ooku kulakonzya kakuluzi, iciindi eeco coonse cilalela kulamfwu kapati kumyaka njaapona Mwana wa Jehova! Ino wakali kucita mulimo nzi iciindi eeco coonse citalilampili?

6. (a) Ino Mwana wa Jehova wakali kubeleka mulimo nzi katanaba muntunsi? (b) Ino caanzyo cili akati ka Jehova alimwi a Mwanaakwe cili buti?

6 Imwana wakali kubeleka ‘ambali’ lya Usyi lyoonse kakkomene. (Tusimpi 8:30) Ibbaibbele lyaamba kuti: “Kunyina cintu nociba comwe cakaba kakunyina nguwe [Mwana].” (Johane 1:3) Aboobo Jehova a Mwanaakwe bakabelekela antoomwe ikwaanza zintu zimbi zyoonse. Eelo cakali kukondelezya kapati kaka ciindi eeco! Lino, ibantu banji balazumina kuti iluyando luli akati kamuzyali amwana nduyumu citaambiki. Alimwi luyando “ncecaanzyo calukamantano cilondokede.” (Bakolose 3:14) Aboobo, ino nguni akati kesu uunga waziteelela inguzu zyacaanzyo icaliko kwamyaka eeyo iitabaliki? Cilasalala kuti Jehova Leza alimwi a Mwanaakwe balikamantene acaanzyo caluyando ciyumu kwiinda zyoonse zyakacitwa.

7. Mbuti Jehova mbwaakatondezya mbwaakali kulimvwa eelyo Mwanaakwe Jesu naakabbapatizyigwa?

7 Nokuba boobo, Usyi wakatuma Mwanaakwe anyika kuti azoozyalwe kali mwana muntunsi. Ikucita boobo kwakali kwaamba kuti, kwamakumi aamyaka aali mbwaabede Jehova wakali kuyoosweekelwa bulongwe buyumu kapati mbwaakajisi a Mwanaakwe uuyandwa kujulu. Cakuyandisisya kapati, wakali kulangilila kuzwa kujulu eelyo Jesu naakali kukomena kuba mwaalumi uulondokede. Naakaba amyaka yakuzyalwa iitandila ku 30, Jesu wakabbapatizyigwa. Tatuzumbauzyi buya pe mbwaakalimvwa Jehova kujatikizya nguwe. Usyi lwakwe wakaambaula kuzwa kujulu kuti: “Ooyu Mwanaangu ngweyandisya, ngwekkomanina.” (Matayo 3:17) Naakabona kuti Jesu wazicita cakusyomeka zyoonse zyakasinsimidwe kujatikizya nguwe alimwi azyoonse nzyaakatumidwe, masimpe Usyi wakakkomana kapati!​—Johane 5:36; 17:4.

8, 9. (a) Ncinzi cakacitikila Jesu mu Nisani 14, 33 C.E., alimwi ino Bausyi bakujulu bakajatikizyigwa buti? (b) Nkaambo nzi Jehova ncaakazumizya Mwanaakwe kupenga alimwi akufwa?

8 Pele ino Jehova wakalimvwa buti mu Nisani 14, 33 C.E.? Ino wakalimvwa buti eelyo Jesu naakaabwa akwaangwa abafwumpi imasiku? Ciindi balongwe ba Jesu nobakamutija aleelyo naakabetekwa munzila iiteelede? Naakaweelwa, kuswidwa mate alimwi akuumwa mfwaindi? Naakali kukwabbaulwa amutatula, ikusikila leelyo isyule lyakwe nolyakazazauka? Alimwi aleelyo naakakankaminwa kumaanza akuzituta kucisamu akusiigwa kalengelela mpoonaawo kumwi bantu kabamuweela? Ino Bausyi bakalimvwa buti eelyo Mwanaabo ngobayandisya naakaboompolola kapengede kapati? Ino Jehova wakalimvwa buti Jesu naakafwa, eelyo ciindi cakusaanguna kuzwa kumatalikilo aazilenge zyoonse Mwanaakwe uuyandwa naatakacili kupona?​—Matayo 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Johane 19:1.

9 Masimpe atuyuma mate mukanwa. Mbwaanga Jehova kuli mbwalimvwa, mbwaakapenga akaambo kalufwu lwa Mwanaakwe ncintu ncotutakonzyi kupandulula mukwaambaula. Calikke cinga caambwa, makanze aakapa kuti Jehova aluzumizye kuti lucitike. Nkaambo nzi Usyi ncaakalilekela kuti apenge boobo? Jehova uyubununa cintu cimwi citaliboteli kulindiswe kubbuku lya Johane 3:16​—ikapango kamu Bbaibbele ikayandika kapati cakuti bamwi bakaamba kuti nkabeela kaniini ikajisi Makani Mabotu oonse. Kaamba kuti: “Leza wakaiyanda kapati nyika cakuti wakapa Mwanaakwe simuzyalwaalikke, kutegwa muntu uuli woonse uumusyoma atanyonyoonwi, pele abe abuumi butamani.” Aboobo imakanze aa Jehova aakamupa kucita boobo ajatikizya: luyando. Icipego ncaakapa Jehova icakutuma Mwanaakwe kuti azyoopenge akutufwida​—ncitondezyo caluyando lunji kapati kwiinda loonse.

“Leza . . . wakapa Mwanaakwe simuzyalwaalike”

Luyando lwa Leza Lwapandululwa

10. Ino ncinzi ncobayandika bantunsi, alimwi ino ncinzi cacitika kujatikizya bupanduluzi bwabbala lyakuti “luyando”?

10 Ino bbala eeli lyakuti “luyando” lyaamba nzi? Luyando lwaambwa kuti ncecintu bantu ncobayandika kwiinda zyoonse. Kuzwa ciindi muntu nazyalwa kusikila nafwa, luyando ncecintu ncobayandisya kapati bantu boonse, ibantu balapona kabotu ciindi noluliko, alimwi mane balatyompwa akufwa nolutako. Nokuba boobo, luyando ncintu cikatazya kapati kupandulula. Ee, nzinji bantu nzyobaamba kujatikizya luyando. Ciindi aciindi lulalembwa mumabbuku mapya, lulaimbwa munyimbo alimwi luleemwa. Pele zyoonse eezyi kunyina nozicisalazya lyoonse icini ncolwaamba luyando. Mubwini, ibbala eeli lyabelesyegwa cakwiindilizya cakuti ibupanduluzi bwandilyo bwini tabucilibonyi pe.

11, 12. (a) Nkuukuli nkotukonzya kwiiya zinji kujatikizya luyando, alimwi nkaambo nzi ncokuli buyo kooko? (b) Misyobo nzi yaluyando iyakali kwaambwa cakaanzambwene mumwaambo wansiku wa Chigiriki, alimwi ndibbala nzi ilyaamba “luyando” ilibelesyegwa kwiinda woonse mu Magwalo aa Banakristo aa Chigiriki? (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.) (c) Kweelana a Magwalo, ino bbala lyakuti a·gaʹpe lyaamba nzi?

11 Pele Ibbaibbele lilayiisya cakusalazya kujatikizya luyando. Ibbuku lyakalembwa a Vine ilitegwa Expository Dictionary of New Testament Words lyaamba kuti: “Cilikke cinga catondezya luyando mbolubede milimo njolukulwaizya.” Imakani aa Bbaibbele kujatikizya zintu nzyaakacita Jehova atuyiisya zinji kapati kujatikizya luyando lwakwe​—luyando lugwasya ndwajisi kuzilenge zyakwe. Mucikozyanyo, sena kuli cimbi cakali kunga cabuyubununa kapati bube oobu ikwiinda citondezyo caluyando lusumpukide kapati lwa Jehova mwini icapandululwa musyule? Muzibalo zitiitobele, tulabona zikozyanyo zimbi oomo luyando lwa Jehova molubeleka. Kunze lyaboobo, tulakonzya kulumvwisya kwiinda mumabala mataanzi aamba “luyando” aabelesyegwa mu Bbaibbele. Mumwaambo wansiku wa Chigiriki, kwakali mabala one aamba “luyando.” a Akati kayaaya, ilibelesyegwa kapati kwiinda woonse mu Magwalo aa Banakristo aa Chigiriki ndyakuti a·gaʹpe. Ibbuku limwi ilipandulula majwi aa Bbaibbele lyaamba kuti, eeli “ndibbala lilaanguzu kwiinda woonse aakonzya kuyeeyelwa aapandulula luyando.” Nkaambo nzi?

12 Kweelana ambolibelesyedwe mu Bbaibbele, ibbala lyakuti a·gaʹpe kanji-kanji lipa muzeezo waluyando ilweendelezyegwa anjiisyo. Aboobo talyaambi buyo kulimvwa kwamuntu kujatikizya cicitwa naa caambwa aumbi. Lijatikizya zintu zinji kapati, liyeeme aazintu zyakalingulwa kabotu-kabotu alimwi zisinizyidwe. Kwiinda zyoonse, luyando lwa Bunakristo talupi kuliyanda naaceya. Mucikozyanyo, amuzilange alimwi izyaambwa kuli Johane 3:16. Ino “[ni]nyika” nzi eeyo Leza njaakayandisya cakuti mane wakaipa Mwanaakwe simuzyalwaalikke? Ninyika yabantu ibakonzya kuvwunwa. Ilabikkilizya abantu banji ibatalilemeki mubuumi bwabo. Sena Jehova ulabayanda aaba mbuli balongwe bakwe beni-beni mbubwenya mbwaakali kuyanda Abrahamu uusyomeka? (Jakobo 2:23) Peepe, pele Jehova ulabutondezya bubotu bwakwe kuli boonse, nokuba kuti nkulyaaba kapati nkwacita mukucita boobo. Uyanda kuti boonse beempwe alimwi akucinca bukkale bwabo. (2 Petro 3:9) Ibanji balacita oobo. Aabo bacita boobu ulabatambula kabotu kabali balongwe bakwe.

13, 14. Ncinzi citondezya kuti luyando lwa Bunakristo kanji-kanji lubikkilizya luyandisisyo lwabulongwe?

13 Pele bamwi bajisi muzeezo uutaluzi kujatikizya mbolibelesyedwe bbala lyakuti a·gaʹpe mu Bbaibbele. Bayeeya kuti nduyando lunyina lweengelelo, luyando lujatikizya buyo luzyibo lwamumutwe. Ibwini mbwakuti, iluyando lwa a·gaʹpe kanji-kanji lubikkilizya luyandisisyo lwabulongwe alimwi ilugaminide. Mucikozyanyo, eelyo Johane naakalemba kuti, “Bausyi balamuyanda Mwana,” wakabelesya bbala lijisi muzeezo wa a·gaʹpe. Sena luyando oolo lunyina luyandisisyo lwabulongwe? Amubone kuti Jesu wakati, “Taata ulamuyanda Mwana,” kabelesya muzeezo wabbala lya phi·leʹo. (Johane 3:35; 5:20) Luyando lwa Jehova lyoonse lubikkilizya luyandisisyo lwabulongwe. Pele luyando lwakwe kunyina noluyungwa buyo ambwalimvwa muntu. Lyoonse lusololelwa anjiisyo zyabusongo alimwi ziluleme.

14 Mbubwenya mbotwabona, ibube bwa Jehova boonse buyo bulisumpukide kapati, bulilondokede alimwi bulalombozyeka. Pele akati kabube boonse mbwajisi, iluyando ndolulombozyeka kwiinda. Kunyina cimbi citukulwaizya kapati ikuba acilongwe a Jehova mbuli luyando. Mucoolwe, luyando alimwi mbobube bwakwe mbwabelesya kapati muzintu zyoonse. Ino tuzyi buti oobo?

“Leza Nduluyando”

15. Nkaambo nzi nkolyaamba Bbaibbele kujatikizya bube bwa Jehova bwaluyando, alimwi muunzila nzi ikaambo aaka mokalibedelede? (Amubone bupanduluzi buyungizyidwe.)

15 Kuli cimwi ncolyaamba Bbaibbele kujatikizya luyando eeco ncolitaambi kujatikizya bube bwa Jehova bumbi ibuyandika kapati. Imagwalo kunyina naamba kuti Leza ninguzu naa kuti Leza mbululami nokuba kwaamba kuti Leza mbusongo. Ibube oobo ubujisi buya, kulinguwe nkobuzwa boonse alimwi kunyina umbi ngwanga weezyanisyigwa anguwe kujatikizya bube oobu botatwe boonse. Pele kujatikizya bube bwane, kwaambwa cintu cimwi cipati cakuti: “Leza nduyando.” b (1 Johane 4:8) Ino eeco caamba nzi?

16-18. (a) Nkaambo nzi Bbaibbele ncolyaamba kuti “Leza nduyando”? (b) Akati kazilenge zyoonse zili anyika, nkaambo nzi muntu ncali yooyo wiiminina bube bwa Jehova bwaluyando?

16 “Leza nduyando” teensi kaambo buyo ikauba-uba kakweelanisya mbuli kuti twaamba kuti “Leza uleelene aluyando.” Kunyina notunga twakasandamuna kaambo aaka akwaamba kuti “luyando ngu Leza.” Jehova tali buyo bube butalibonyi. Muntu uulimvwa munzila ziindene-indene alimwi uujisi bube bumbi kunze lyaluyando. Pele iluyando mbobube mbwabelesya lyoonse Jehova. Aboobo ikujatikizya kapango aaka, ibbuku limwi lyaamba kuti: “Ibwini mbwabede Leza naa icimukulwaizya kucita zintu lyoonse nduyando.” Ibunji bwaziindi tulakonzya kuciyeeyela boobu: Inguzu nzyajisi Jehova zimupa kubweza ntaamu. Bululami alimwi abusongo bwakwe nzyezimweendelezya muzintu nzyacita. Pele luyando lwa Jehova ndolumukulwaizya kubweza ntaamu. Alimwi luyando lwakwe lulalibonya lyoonse kujatikizya mbwabelesya bube bwakwe bumbi.

17 Kulaambwa kanji-kanji kuti Jehova ncecikozyanyo cilondokede caluyando. Aboobo ikuti katuyanda kwiiya luyando luyeeme aanjiisyo, tweelede kwiiya mbwabede Jehova. Ee, tulabubona bube oobu bubotu kapati amubantunsi bamwi. Pele ino nkaambo nzi ncobujanika amubantu? Kuciindi cakulenga, kweelana abumboni buliko bwakuti wakali kwaambila Mwanaakwe, Jehova wakaamba majwi aaya aakuti: “Atulenge muntu mucinkozya cesu, kweelana ambotubede.” (Matalikilo 1:26) Akati kazilenge zyoonse zili anyika, ibantu balikke mbebakonzya kulisalila kumuyanda alimwi akwiiya Usyi wakujulu. Amuyeeye kuti Jehova wakabelesya zilenge ziindene-indene ikwiiminina bube bwakwe buyandika kapati. Pele Jehova wakasala cilenge caanyika cisumpukide kwiinda zyoonse, nkokuti muntu kuba citondezyo ciiminina bube mbwabelesya lyoonse, iluyando.​—Ezekieli 1:10.

18 Eelyo notubayanda bamwi cakutalisumpula kwiinda mukusololelwa anjiisyo, tutondezya bube bwa Jehova ibweendelezya zyoonse nzyacita. Cili buyo mbubwenya bwakalemba mwaapostolo Johane kuti: “Tulatondezya luyando, nkaambo walo nguwakasaanguna kutuyanda.” (1 Johane 4:19) Pele ino muunzila zili buti Jehova mwaakasaanguna kutuyanda?

Jehova Nguwakasaanguna Kubweza Ntaamu

19. Nkaambo nzi ncokunga kwaambwa kuti luyando ndolwakamukulwaizya kapati Jehova mumulimo wakulenga?

19 Luyando tabuli bube bupya pe. Sena taluli luyando lwakamukulwaizya Jehova kutalika kulenga? Takuli kuti wakalendelelwa eelyo wakali kuyanda wakukkala anguwe. Jehova ulijisi zyoonse nzyayandika, ulikkwene kunyina ncabulide ncanga wapegwa amuntu uumbi. Pele iluyando lwakwe, ibube bubeleka, mbubwakamukulwaizya kuyanda kulenga zilenge zyabusongo kutegwa azyalo zibe abuumi oobo mbuzyakali kunga zyakkomanina. Imwanaakwe simuzyalwaalikke “matalikilo aazilenge zya Leza.” (Ciyubunuzyo 3:14) Mpoonya Jehova wakabelesya Mubelesi ooyu Syaazibwene ikwaanza zintu zimbi zyoonse, kutalikila abaangelo. (Jobu 38:4, 7; Bakolose 1:16) Mbwaanga zyakapegwa lwaanguluko, imaanu alimwi kuli mbozilimvwa kujatikizya zintu zimwi, eezyi zilenge zyamuuya zyanguzu zyakalijisi coolwe cakupangana zilongwe zyaluyando akati kanzizyo, pele kwiinda zyoonse ikuba acilongwe a Jehova Leza. (2 Bakorinto 3:17) Aboobo zyakamuyanda nkaambo zyakasaanguna kuyandwa.

20, 21. Ino ba Adamu a Eva bakajisi bumboni nzi bwakuti Jehova wakali kubayanda, pele ino ncinzi ncobakacita?

20 Oobo mbocakabede akubantu. Kuzwa kumatalikilo kwini, ba Adamu a Eva bakabukatidwe muluyando. Kufwumbwa nkobakalanga mumunzi wabo wa Paradaiso mu Edeni, bakali kukonzya kubona bumboni bwaluyando Usyi ndwaakajisi kulimbabo. Amubone ncolyaamba Bbaibbele noliti: “Jehova Leza wakalima muunda mu Edeni, kulubazu lwakujwe; ooko nkwaakabikka muntu ngwaakalenga.” (Matalikilo 2:8) Sena kuli buzuba nomwakali mumuunda weebeka ncobeni? Ino ncinzi cakamubotela kwiinda zyoonse? Sena mumuni iwakali kwiinda mumatuvwu kauli mbuli mitungazuba mucimvule mubusena busisikide? Sena misyobo-misyobo yamaluba aataliboteli? Sena nkuvwuuma aasyoonto-syoonto kwamaanzi aabbobboma, inyimbo zyabayuni baimba alimwi akuvwuuma kwatuuka? Ino mbuti kujatikizya kununkila kwamasamu, micelo alimwi amaluba? Masimpe ngakuti, kunyina muunda uuliko sunu uunga weezyanisyigwa amuunda wa Edeni. Nkaambo nzi?

21 Ooyo muunda wakabambidwe aa Jehova lwakwe! Kweelede kuti wakali kweebeka munzila njotutakonzyi kupandulula. Kufwumbwa cisamu cili buti ceebeka naa icizyala micelo iinona kapati, cakaliko mumuunda ooyu. Mumuunda ooyu mwakali mudumu lyoonse, wakali mupati alimwi kwakali kunyawinta cabanyama bamisyobo-misyobo bakondelezya. Ba Adamu a Eva bakalijisi zintu zyoonse izyakali kunga zyabakkomanisya akubapa kuzyulila kubikkilizya amulimo mubotu kapati akuyanzana kwabantu balondokede. Jehova nguwakasaanguna kutondezya luyando kulimbabo, eelyo abalo bakalijisi twaambo tunji ncobakeelede kumulumba akumumvwida. Pele bakakakilwa kucita boobo. Muciindi cakumvwida Usyi wakujulu akaambo kaluyando, cakuliyanda bakamuzangila buya.​—Matalikilo, caandaano 2.

22. Mbuti kweendelezya zintu nkwaakacita Jehova kujatikizya kuzanga kwamu Edeni mbokwakatondezya kuti luyando lwakwe lulasyomeka?

22 Eelo eeco ceelede kuti cakamucisa kapati kaka Jehova! Pele sena ikuzanga ooku kwakasulula moyo wakwe waluyando? Peepe! “Luyando lwakwe lutamani nkoluli lyoonse mane kukabe kutamani.” (Intembauzyo 136:1) Aboobo, cakufwambaana wakaba amakanze aakubikka bubambe bwakuvwuna bana ba Adamu a Eva ibakali kunoojisi myoyo mibotu. Mbubwenya mbutwabona, ibubambe oobo bwakali kubikkilizyaa cituuzyo cacinunuzyo ca Mwanaakwe uuyandwa kapati, calo icakapa kuti Usyi ause akupenga kapati.​—1 Johane 4:10.

23. Nkaambo nzi kamwi ikapa kuti Jehova kali “Leza uukkomene,” alimwi ino mubuzyo nzi uuyandika kapati uutiibandikwe mucibalo citobela?

23 Inzya, kuzwa kumatalikilo kwini, Jehova nguwali kusaanguna kubweza ntaamu yakutondezya bantu luyando. Munzila zitalivwulili, “nguwakasaanguna kutuyanda.” Luyando luletela kumvwana alukkomano, aboobo anu Jehova ncaambwa kuti ngu “Leza uukkomene.” (1 Timoteyo 1:11) Pele aawa kubuka mubuzyo uuyandika kapati. Sena Jehova ulamuyanda umwi aumwi wandiswe kumugama? Icibalo citobela cilaabandika makani aaya.

a Icciti lyakuti phi·leʹo, ilyaamba “ikuyandisya, ikukkomanina, naa kuyanda (mbubwenya umwi mbwakonzya kulimvwa kujatikizya mulongwe wakwe naa imunyina),” lilabelesyegwa kanji-kanji mu Magwalo aa Banakristo aa Chigiriki. Ibbala lyakuti stor·geʹ, naa luyando luli akati kabanamukwasyi, ndelyakabelesyegwa ku 2 Timoteyo 3:3 ikutondezya kuti iluyando luli boobo tiilwakali kuyoobako kumazuba aamamanino. Ilyakuti eʹros, naa luyando luli akati kabamakaintu abaalumi, talibelesyedwe pe mu Magwalo aa Banakristo aa Chigiriki, nokuba kuti iluyando luli boobo lulabandikwa mu Bbaibbele.​—Tusimpi 5:15-20.

b Itwaambo twamu Magwalo tumbi tulembedwe mbuli kaaka. Mucikozyanyo, ikaambo kakuti, “Leza mumuni” alimwi akuti “Leza . . . mulilo uumpa cakumaninina.” (1 Johane 1:5; Bahebrayo 12:29) Pele twaambo ootu maambilambali buyo, nkaambo tukozyanisya Jehova kuzintu zilibonya. Jehova uli mbuli mumuni nkaambo ulasalala alimwi uliluleme. Kunyina “mudima” naa busofwaazi mulinguwe. Alimwi ulakonzya kweezyanisyigwa amulilo akaambo kambwazibelesya nguzu zyakwe zyakunyonyoona.