1-3. Ano an pipira nga mga hitabo nga nakahimo han kamatayon ni Jesus nga diri pariho han bisan ano iba nga kamatayon ha kasaysayan?

 HA ADLAW han katsaringsing haros 2,000 ka tuig na an naglabay, ginbista an inosente nga tawo, ginhukman tungod han mga krimen nga waray gud niya buhata, ngan katapos ginpasakitan tubtob mamatay. Diri ito an siyahan nga mabangis ngan waray-hustisya nga pagpatay ha kasaysayan; makasurubo, diri liwat ito an kataposan. Kondi, iton nga kamatayon diri pariho han bisan ano iba nga kamatayon.

² Samtang gin-aantos hiton nga tawo an iya kataposan nga mga oras han kasakit, ipinakita han langit mismo nga importante gud ito nga hitabo. Bisan kon kaudtuhon adto han adlaw, tigda nga nagdulom ha tuna. Sugad han ginsiring han usa nga historyador, “nagdulom an adlaw.” (Lucas 23:44, 45) Katapos, antes gud mamatay an tawo, iya ginyakan inin diri-hingangalimtan nga mga pulong: “Natuman na!” Oo, pinaagi han pagtubyan han iya kinabuhi, natuman niya an usa ka butang nga urusahon. An iya halad amo an gidadakui nga buhat han gugma nga ginbuhat han usa nga tawo.—Juan 15:13; 19:30.

³ Iton nga tawo, siyempre, amo hi Jesu-Kristo. An iya pag-antos ngan kamatayon durante hiton madulom nga adlaw, han Nisan 14, 33 C.E., hinbabaroan gud han kadam-an. Kondi, agsob nga ginbabalewaray an importante nga kamatuoran. Bisan kon duro nga nag-antos hi Jesus, may-ada usa pa nga mas labaw nga nag-antos. Ha pagkamatuod, may-ada usa pa nga mas nagsakripisyo gud hiton nga adlaw—an  gidadakui nga buhat han gugma nga ginbuhat han usa dida ha uniberso. Ano nga buhat ito? An baton naghahatag hin angayan nga pagpakilala han pinakaimportante han mga ulohan: an gugma ni Jehova.

4. Paonan-o hinsabtan han Romano nga sundalo nga hi Jesus diri ordinaryo nga tawo, ngan ano an ginsiring hiton nga sundalo?

⁴ An Romano nga sundalo nga nanguna ha pagpatay kan Jesus nahipausa ha pagdulom antes mamatay hi Jesus ngan ha makusog nga linog nga sinunod hito. “Sigurado gud nga ini an Anak han Dios,” siring niya. (Mateo 27:54) Matin-aw, hi Jesus diri ordinaryo nga tawo. Iton nga sundalo binulig ha pagpatay ha bugtong nga Anak han Gihitaasi nga Dios! Mationan-o kapresyoso gud ini nga Anak ha iya Amay?

5. Paonan-o mahimo iilustrar an hilawig nga panahon nga magkaupod hi Jehova ngan an iya Anak?

⁵ Tinatawag han Biblia hi Jesus nga “an suhag han ngatanan nga linarang.” (Colosas 1:15) Hunahunaa la—an Anak ni Jehova naeksister na antes pa han pisikal nga uniberso. Mationan-o na kahilawig, kon sugad, nga magkaupod an Amay ngan an Anak? An iba nga mga syentista nagbabanabana nga an uniberso naeksister hin 13 bilyon ka tuig na. Mahahanduraw mo ba an sugad kahilawig nga panahon? Basi mabuligan an mga tawo nga masabtan an edad han uniberso sumala ha pagbanabana han mga syentista, an usa nga planetaryum may-ada nakabitay nga tsart han panahon nga 110 metros an kahilaba. Samtang an mga bisita naagi dida hiton nga tsart han panahon, an ira tagsa nga pitad nagrirepresentar hin mga 75 milyon ka tuig nga kinabuhi han uniberso. Ha kataposan hiton nga tsart han panahon, an bug-os nga kasaysayan han tawo ginrirepresentaran han usa nga marka nga sugad kadakmol han usa nga buhok han tawo! Kondi, bisan kon husto ini nga pagbanabana, iton nga bug-os nga tsart han panahon diri gud hilaba nga maigo ha pagrepresentar  han kahilawig han kinabuhi han Anak ni Jehova! Ano an iya ginbuhat durante hiton hilawig hinduro nga panahon?

6. (a) Ano an ginbuhat han Anak ni Jehova antes hiya magin tawo? (b) Ano nga klase hin bugkos an ineksister butnga ni Jehova ngan han iya Anak?

⁶ An Anak malipayon nga nag-alagad sugad nga “eksperto nga magburuhat” han iya Amay. (Proberbios 8:30) An Biblia nasiring: “Kon diri pinaagi ha [Anak] waray bisan usa nga butang nga ineksister.” (Juan 1:3) Salit hi Jehova ngan an iya Anak magkaupod nga naghimo han ngatanan iba nga mga butang. Makaruruyag, malipayon gud adto nga mga panahon nga magkaupod hira! Yana, damu an mauyon nga makusog gud an gugma butnga han ginikanan ngan anak. Ngan gugma an “hingpit nga bugkos han pagkaurosa.” (Colosas 3:14) Hin-o ha aton, kon sugad, an makakagtikang pagsabot han gahum han bugkos nga ineksister ha sulod hiton hilawig hinduro nga panahon? Matin-aw, hi Jehova nga Dios ngan an iya Anak ginhihiusa han pinakamarig-on nga bugkos han gugma nga naporma ha kan-o pa man.

7. Han nagpabawtismo hi Jesus, paonan-o iginpahayag ni Jehova an iya mga pagbati mahitungod han iya Anak?

⁷ Kondi, sinugo han Amay an iya Anak nganhi ha tuna basi ipanganak sugad nga tawhanon nga bata. An pagbuhat hito nangahulogan nga ha pipira ka dekada, gintugotan ni Jehova nga mahibulag hiya ha duok nga pakig-upod ha iya hinigugma nga Anak ha langit. Tungod han daku nga interes, hiya nagbantay tikang ha langit samtang nagtutubo hi Jesus ha pagin hingpit nga tawo. Han mga 30 anyos an edad, nagpabawtismo hi Jesus. Sigurado kita han inabat ni Jehova mahitungod ha iya. An Amay nagyakan mismo tikang ha langit: “Ini an akon Anak nga hinigugma, nga gin-uuyonan ko.” (Mateo 3:17) Ha pakakita nga matinumanon nga ginbuhat ni Jesus an ngatanan nga igintagna, an ngatanan nga ginhangyo ha iya, sigurado nga nalipay gud an iya Amay!—Juan 5:36; 17:4.

8, 9. (a) Ano an gin-antos ni Jesus han Nisan 14, 33 C.E., ngan paonan-o naapektohan an iya langitnon nga Amay? (b) Kay ano nga gintugotan ni Jehova an iya Anak nga mag-antos ngan mamatay?

 ⁸ Kondi, ano an inabat ni Jehova han Nisan 14, 33 C.E.? Ano an inabat niya han hi Jesus gintraydoran ngan katapos gindakop han grupo han kalalakin-an ha gab-i? Han binayaan hi Jesus han iya kasangkayan ngan ginbista ha sayop nga paagi? Han hiya gintamay, gintuprahan, ngan gintampalo? Han hiya ginkastigo, han an iya likod nasamad? Han iginraysang hiya, an mga kamot ngan mga tiil, ha poste nga kahoy ngan binayaan nga nabibitay didto samtang an mga tawo nagyubit ha iya? Ano an inabat han Amay han an iya hinigugma nga Anak nagsangpit ha iya tungod han duro nga kasakit? Ano an inabat ni Jehova han namatay hi Jesus, ngan ha siyahan nga panahon tikang ha tinikangan han ngatanan nga mga linarang, namatay an Iya hinigugma nga Anak?—Mateo 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Juan 19:1.

⁹ Diri naton maisasaysay ha pulong. Tungod kay hi Jehova may-ada mga pagbati, an kasakit nga iya gin-antos tungod han kamatay han iya Anak diri gud maisasaysay han aton mga pulong. An mahimo la isaysay amo an motibo ni Jehova ha pagtugot nga mahitabo ito. Kay ano nga gintugotan han Amay nga magkaada hiya hin sugad nga mga pagbati? Iginpapahayag ha aton ni Jehova an urusahon nga butang ha Juan 3:16—usa nga bersikulo ha Biblia nga importante gud salit tinatawag ito nga an gutiay nga Ebanghelyo. Ito nasiring: “Kay hinigugma gud han Dios an kalibotan salit iginhatag niya an iya bugtong nga Anak, basi an bisan hin-o nga nagpapakita hin pagtoo ha iya diri mabungkag kondi magkaada kinabuhi nga waray kataposan.” Salit an motibo ni Jehova amo ini: gugma. An regalo ni Jehova—an pagsugoa ha iya Anak nga mag-antos ngan mamatay para ha aton—amo an gidadakui nga buhat han gugma ha kan-o pa man.

10. Ano an ginkikinahanglan han mga tawo, ngan ano na an nahitabo ha kahulogan han pulong nga “gugma”?

¹⁰ Ano an kahulogan hini nga pulong nga “gugma”? Iginsasaysay an gugma sugad nga an gidadakui nga ginkikinahanglan han mga tawo. Tikang ha katawo tubtob ha kamatayon, an mga tawo nangangalimbasog tungod han gugma, nagtutubo ha kapaso hito, nag-aantos pa ngani ngan namamatay tungod ha kawara hito. Kondi, urusahon nga makuri isaysay an kahulogan hito. Oo, damu an iginsusumat han mga tawo mahitungod han gugma. Waray kataposan an mga libro, mga karantahon, ngan mga siday mahitungod hito. An mga resulta diri pirme nagpapatin-aw han kahulogan han gugma. Ha pagkamatuod, sobra an paggamit han pulong salit an totoo nga kahulogan hito baga in mas nagigin makuri na gud masabtan.

11, 12. (a) Diin kita mahibabaro hin damu mahitungod han gugma, ngan kay ano nga dida? (b) Ano nga mga klase hin gugma an espisipiko nga iginsaysay ha kadaan nga Griego nga yinaknan, ngan ano nga pulong para ha “gugma” an pinakaagsob nga ginagamit ha Kristiano Griego nga Kasuratan? (Kitaa liwat an footnote.) (c) Ano an kahulogan han pulong nga a·gaʹpe sugad han kasagaran nga pagkagamit hito ha Biblia?

¹¹ Kondi, an Biblia, matin-aw nga nagtututdo mahitungod han gugma. An Expository Dictionary of New Testament Words ni Vine nasiring: “Mahimo la mahibaroan an gugma tikang ha mga buhat nga nahihimo tungod hito.” An rekord han Biblia mahitungod han mga buhat ni Jehova nagtututdo ha aton hin damu mahitungod han iya gugma—an iya maloloy-on nga gugma ha iya mga linarang. Pananglitan, ano an labaw nga magpapahayag mahitungod hini nga kalidad kay ha gihitaasi nga buhat han gugma ni Jehova mismo nga iginsaysay kanina? Ha masunod nga mga kapitulo, makikita naton an damu iba pa nga mga susbaranan han gugma ni Jehova nga nagios. Dugang pa, masasabtan naton an  pipira tikang ha orihinal nga mga pulong para han “gugma” nga ginamit ha Biblia. Ha kadaan nga Griego nga yinaknan, may-ada upat nga pulong para ha “gugma.” a Hini nga upat, an usa nga mas agsob gamiton ha Kristiano Griego nga Kasuratan amo an a·gaʹpe. Usa nga diksyonaryo han Biblia an nagtatawag hini nga “an pinakagamhanan nga pulong nga mahuhunahuna para ha gugma.” Kay ano?

¹² Sugad han pagkagamit ha Biblia, an a·gaʹpe kasagaran nga nangangahulogan hin gugma nga ginigiyahan han prinsipyo. Salit labaw pa ito han emosyon la ha ginbubuhat o ginyayakan han iba nga tawo. Mas haluag an kahulogan hito, mas mahunahunaon ngan tinuyo an basihanan hito. Labaw ha ngatanan, an Kristiano nga gugma diri gud hakugnon. Pananglitan, kitaa utro an Juan 3:16. Ano “an kalibotan” nga ginhigugma gud han Dios, salit iya iginhatag an iya bugtong nga Anak? Amo an kalibotan han matutubos nga katawohan. Nag-uupod ito han damu nga mga tawo nga nagpapadayon ha makasasala nga pagkinabuhi. Hinigugma ba ni Jehova an kada usa sugad nga personal nga sangkay, sugad han iya paghigugma ha matinumanon nga hi Abraham? (Santiago 2:23) Diri, kondi mahigugmaon nga ipinapakita ni Jehova an pagkamaopay ha ngatanan, bisan pa han daku nga mawawara ha iya. Karuyag niya nga an ngatanan magbasol ngan magbag-o han ira mga buhat. (2 Pedro 3:9) Damu an nagbubuhat hito. Hira an malipayon nga kinakarawat niya sugad nga iya mga sangkay.

13, 14. Ano an nagpapakita nga an Kristiano nga gugma agsob nga nag-uupod han mahigugmaon nga pagbati?

 ¹³ Kondi, an iba, may-ada sayop nga ideya mahitungod ha pagkagamit han Biblia ha a·gaʹpe. Naghuhunahuna hira nga nangangahulogan ito hin waray pagbati, ha hunahuna la nga klase hin gugma. An kamatuoran amo nga an Kristiano nga gugma agsob nga nag-uupod han mahigugmaon, personal nga pagbati. Pananglitan, han hi Juan nagsurat, “Hinigugma han Amay an Anak,” ginamit niya an usa nga porma han pulong nga a·gaʹpe. Iton ba nga gugma waray mahigugmaon nga pagbati? Tigamni nga hi Jesus nagsiring, “Pinalangga han Amay an Anak,” ginagamit an usa nga porma han pulong nga phi·leʹo. (Juan 3:35; 5:20) An gugma ni Jehova agsob nga nag-uupod han malumo nga pagpalangga. Kondi, an iya gugma diri gud naiimpluwensyahan han mga pagbati la. Pirme ginigiyahan ito han iya maaramon ngan may-hustisya nga mga prinsipyo.

¹⁴ Sugad han nakita naton, an ngatanan han mga kalidad ni Jehova gihitaasi, hingpit, ngan nakakadani. Kondi an gugma an nakakadani gud ha ngatanan. Waray mas gamhanan nga nagpapahirani ha aton kan Jehova. Makalilipay, an gugma amo liwat an iya nangunguna nga kalidad. Paonan-o kita nahibaro hito?

15. Ano an ginsisiring han Biblia mahitungod han kalidad ni Jehova nga gugma, ngan ha ano nga paagi naiiba ini nga pahayag? (Kitaa liwat an footnote.)

¹⁵ An Biblia may-ada ginsisiring mahitungod han gugma nga diri gud hito ginsisiring mahitungod han iba nga nangunguna nga mga kalidad ni Jehova. An Kasuratan diri nasiring nga an Dios amo an gahum o nga an Dios amo an hustisya o nga an Dios amo an kinaadman pa ngani. Hiya may-ada hiton nga mga kalidad, an gihitaasi nga Surok hito, ngan diri hiya matutupngan kon may kalabotan hini nga tulo. Kondi, mahitungod han ikaupat nga kalidad, mas  hilarom an ginsiring: “An Dios gugma.” b (1 Juan 4:8) Ano an kahulogan hito?

16-18. (a) Kay ano nga an Biblia nasiring nga “an Dios gugma”? (b) Ha ngatanan nga mga linarang ha tuna, kay ano nga an tawo an angayan nga simbolo han kalidad ni Jehova nga gugma?

¹⁶ “An Dios gugma” diri kay simple la nga pagkapariho, sugad han pagsiring, “an Dios pariho han gugma.” Diri naton mababag-o hin husto an mga pulong ngan sumiring nga “gugma an Dios.” Hi Jehova labaw pa gud ha diri-nakikita nga kalidad. Usa nga Persona hiya nga may-ada damu nga magkalainlain nga mga pagbati ngan mga kinaiya dugang pa ha gugma. Kondi, an gugma nakalukop gud kan Jehova. Salit usa nga reperensya an nasiring mahitungod hini nga bersikulo: “An pinakaimportante gud nga kalidad o kinaiya han Dios amo an gugma.” Ha kabug-osan, mahimo naton hunahunaon ito hini nga paagi: An gahum ni Jehova nakakahimo ha iya nga magbuhat. An iya hustisya ngan an iya kinaadman naggigiya han iya paagi han pagbuhat. Kondi an gugma ni Jehova nagpapagios ha iya ha pagbuhat. Ngan an iya gugma pirme nakikita ha paagi han paggamit niya han iya iba nga mga kalidad.

¹⁷ Agsob nga ginsisiring nga hi Jehova amo an matin-aw gud nga representasyon han gugma. Salit, kon karuyag naton mahibaro mahitungod han may prinsipyo nga gugma, kinahanglan hibaroan naton an mahitungod kan Jehova. Siyempre, nakikita liwat naton inin maopay nga kalidad ha mga tawo. Kondi kay ano nga aada ito ha mga tawo? Ha panahon han paglarang, hi Jehova nagsiring hini nga mga pulong,  matin-aw nga ha iya Anak: “Himoon naton an tawo uyon ha aton dagway, nga pariho ha aton.” (Genesis 1:26) Ha ngatanan nga mga linarang dinhi hini nga tuna, an kalalakin-an ngan kababayin-an la an makakapili han paghigugma ngan hini nga paagi ginsusubad an ira langitnon nga Amay. Hinumdumi nga ginamit ni Jehova an magkalainlain nga mga linarang sugad nga simbolo han iya importante nga mga kalidad. Kondi, ginpili ni Jehova an iya gihitaasi nga tunan-on nga linarang, an tawo, sugad nga simbolo han Iya nangunguna nga kalidad, an gugma.—Ezekiel 1:10.

¹⁸ Kon nahigugma kita ha diri-hakugnon, may-prinsipyo nga paagi, ipinapakita naton an nangunguna nga kalidad ni Jehova. Sugad la ito han iginsurat ni apostol Juan: “Nahigugma kita kay una hiya nga naghigugma ha aton.” (1 Juan 4:19) Kondi ha ano nga mga paagi nga una nga naghigugma ha aton hi Jehova?

19. Kay ano nga mahimo sidngon nga an gugma may-ada importante nga bahin ha buruhaton ni Jehova ha paglarang?

¹⁹ An gugma diri bag-o. Aw, ano an nagpagios kan Jehova nga magtikang paglarang? Diri tungod kay namingaw hiya ngan nagkinahanglan hin kaupod. Hi Jehova kompleto ngan may-ada han ngatanan, waray kulang nga bisan ano nga bangin maihatag han iba. Kondi an iya gugma, nga makusog nga kalidad, kinaburut-on nga nagpagios ha iya nga maruyag nga ipaangbit an kalipay han kinabuhi ha intelihente nga mga linarang nga makakaapresyar han sugad nga regalo. “An tinikangan han paglarang han Dios” amo an iya bugtong nga Anak. (Pahayag 3:14) Katapos ginamit ni Jehova inin Eksperto nga Magburuhat ha paglarang han ngatanan iba nga mga butang, nga gintikangan dida ha mga anghel. (Job 38:4, 7; Colosas 1:16) Tungod kay ginbendisyonan hin kagawasan, pagsabot, ngan mga pagbati, inin gamhanan nga mga espiritu may-ada higayon nga magpakita liwat han ira gugma—ha usa kag usa ngan, labaw ha ngatanan,  kan Jehova nga Dios. (2 Corinto 3:17) Salit, nahigugma hira tungod kay una nga ginhigugma hira.

20, 21. Naeksperyensyahan ni Adan ngan Eva an ano nga ebidensya nga hi Jehova nahigugma ha ira, kondi paonan-o hira ginios?

²⁰ Sugad man liwat ito ha katawohan. Tikang ha tinikangan, hi Adan ngan Eva haros ginputos ha gugma. Bisan diin hira sumiplat ha ira Paraiso nga urukyan ha Eden, nakikita nira an ebidensya han gugma ha ira han ira Amay. Tigamni an ginsisiring han Biblia: “Hi Jehova nga Dios naghimo hin garden ha Eden ha este nga dapit; ngan didto niya iginbutang an tawo nga iya ginporma.” (Genesis 2:8) Nakakadto ka na ba ha matahom hinduro nga garden o parke? Ano an nakalipay gud ha imo? An kalamrag ba nga nasulhog ha mga dahon ha malandong nga nabubulag, mamingaw nga lugar? An makaruruyag ba nga magkalainlain nga kolor han damu magtahom nga mga bukad? An sugad-musika ba nga tunog han naawas nga sapa, nagkakanta nga katamsihan, ngan nahuni nga mga insekto? Kumusta man an kahamot han kakahoyan, mga prutas, ngan mga bukad? Ha ano man nga kahimtang, waray parke yana an maitatanding ha Eden. Kay ano?

²¹ Iton nga garden ginhimo ni Jehova mismo! Sigurado nga matahom gud ito. Aadto an tagsa nga kahoy nga makaruruyag an kaanyag o marasa an prutas. An garden hura hin tubig, haluag, ngan makalilipay tungod han makaruruyag, magkalainlain nga mga hayop. Hi Adan ngan Eva may-ada han ngatanan nga butang nga makakahimo han ira kinabuhi nga makalilipay ngan hura, upod na an makapatagbaw nga trabaho ngan hingpit nga pakig-upod. Hi Jehova una nga naghigugma ha ira, ngan may-ada hira han ngatanan nga hinungdan nga maghigugma liwat. Kondi, napakyas hira ha pagbuhat hito. Imbes nga mahigugmaon nga sugton an ira langitnon nga Amay, hakugnon nga ira gintalapas hiya.—Genesis, kapitulo 2.

22. Paonan-o an paggios ni Jehova ha pagrebelde ha Eden nagpamatuod nga an iya gugma maunungon?

²² Makasurubo gud ito para kan Jehova! Kondi ini ba nga  pagrebelde nakabido gud han iya mahigugmaon nga kasingkasing? Waray! “An iya maunungon nga gugma nagpapabilin ha kadayonan.” (Salmo 136:1) Salit, gintuyo dayon niya nga maghimo hin mahigugmaon nga mga kahikayan ha pagtubos ha bisan hin-o nga matadong nga anak ni Adan ngan Eva. Sugad han nakita naton, iton nga mga kahikayan nag-upod han halad lukat han iya hinigugma nga Anak, nga nagresulta gud hin duro nga pag-antos han Amay.—1 Juan 4:10.

23. Ano an usa han mga hinungdan nga hi Jehova “malipayon nga Dios,” ngan ano nga importante nga pakiana an paghihisgotan ha masunod nga kapitulo?

²³ Oo, tikang ha tinikangan hi Jehova an nag-una ha pagpakita hin gugma ha katawohan. Ha damu hinduro nga mga paagi, “una hiya nga naghigugma ha aton.” An gugma nag-aaghat han pagkaurosa ngan kalipay, salit diri urusahon nga hi Jehova iginhuhulagway sugad nga “malipayon nga Dios.” (1 Timoteo 1:11) Kondi, nabangon an importante nga pakiana. Nahigugma gud ba hi Jehova ha aton sugad nga mga indibiduwal? An masunod nga kapitulo an maghihisgot hito.