Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

MTWE 23

“Mlungu Ŵatunonyele uwe Pandanda”

“Mlungu Ŵatunonyele uwe Pandanda”

1-3. Ana ni yindu yapi yayikutendekasya kuti chiwa cha Yesu chilekanganeje ni cha ŵandu ŵane?

LISIKU line chiŵandika yaka 2,000 yipiteyo, mundu jwangalemwa ŵajimbidwe magambo, ŵamlambuchisye kuti jwaliji jwakulemwa, kaneko ŵam’wuleje. Mu mbili ja ŵandu, jwalakweju nganaŵa mundu jwandanda kusimana ni yindu yangali chilungamo soni yangasa mpele yeleyi. Chakutesya chanasa chili chakuti, munduju nganaŵa jwakumalisya kusimana ni yeleyi. Nambo chiwa chakwe chaliji chakulekangana ni chiwa cha ŵandu ŵane.

2 Pandaŵi jakumalisya jaŵalagaga munduju, kwinani kwalosisye kuti pachilambo chapasi patendekwaga chindu chakusosekwa mnope. Atamose kuti waliji musi, lyuŵa lili pamtwe, mwakusisimuchisya chilambo chapasi chatesile chipi. Jwakulemba mbili jwine jwasasile kuti, “lyuŵa lyalesile kuŵala.” (Luka 23:44, 45) Kaneko munduju ali asigele panandi kuwa, jwasasile maloŵe gangaliŵalichika gakuti, “Yosope yene yitendekwe!” Yisyene, chiwa chakwe chakwanilisye chindu chakusosekwa mnope. Mbopesi jakwe jalosisye chinonyelo chekulungwa kupunda chaŵachilosisye mundu jwalijose.—Yohane 15:13; 19:30.

3 Munduju ŵaliji Yesu Klistu. Ŵandu ŵajinji akusamanyilila ya kulaga kwakwe soni chiwa chakwe chachatendekwe pa lisiku lyachipi lila, pa Nisani 14, mu 33 C.E. Nambope, akusaliŵalila chiwundo chakusosekwa mnope. Atamose kuti Yesu jwalasile mwakutesya chanasa myoyo, nambope Mlungu ni juŵalasile mnope. Pa lisikuli, Mlungu jwapeleche chindu chekulungwa mnope. Chaliji chakutendekwa chakulosya chinonyelo chekulungwa mnope kupunda chajwalosisye mundu jwalijose. Ana chaliji chakutendekwa chamtuli? Kwanga kwakwe kukutukamuchisya kupata pakutandila pambone pangani jakusosekwa mnope ja chinonyelo cha Mlungu.

Chakutendekwa Chekulungwa Chakulosya Chinonyelo

4. Ana chichi chachatendekasisye kuti msilikali jwa Chiloma asimichisye kuti Yesu nganaŵa mundu wamba, soni ana jwaŵechete maloŵe gamtuli?

4 Jwamkulungwa jwa asilikali ŵa Chiloma, jwajwalolega kuwulajidwa kwa Yesu jwasimonjile ni chipi chachatendekwe Yesu mkanawe. Jwasimonjilesoni ni chifomelesi chachatendekwe paŵawaga. Jwalakwe jwatite, “Yisyene nditu kuti munduju jwaliji Mwanache jwa Mlungu.” (Mateyu 27:54) Yisyene, Yesu nganaŵa mundu wamba. Msilikaliju jwakamuchisye kuwulaga Mwanache jumpepe jwa Mlungu. Ana Mwanacheju jwaliji jwakunonyelwa chamtuli kwa Atatigwe?

5. Ana Yesu mkanayiche pa chilambo chapasi, jwaliji ali atemi ni Atatigwe kwinani kwa yaka yilingwa?

5 Baibulo jikusasala kuti Yesu ali “Mwanache jwandanda kupagwa.” (Akolose 1:15) Aganichisye ayi. Mwanache jwa Yehofa jwapali kwinani soni chilambo chapasi nganiyipanganyidwe. Ana Mwanacheju ni Atatigwe ŵatemi yalumo kwa ndaŵi jelewu chamtuli? Ŵasayansi akusaŵecheta kuti yakupanganyidwayi yitemi kwa yaka 13 biliyoni. Ana mpaka tukombole kuyiganichisya yaka yeleyi munganisyo mwetu? Atamose tuli tuŵechete kuti yeleyi yili yisyene, yakayi yili yamnono pakuwanichisya ni yaka ya mwanache jwa Yehofa. Ana jwalakwe jwatendaga chichi kwa yaka yosopeyo?

6. (a) Ana mwanache jwa Yehofa jwatendaga chichi mkanayiche pachilambo chapasi? (b) Ana Yehofa ni Mwanache jwakwe akwete mkamulano wamtuli?

6 Mwanacheju jwasangalalaga kutumichila mpela “m’misili” jwa Atatigwe. (Misyungu 8:30) Baibulo jikusatusalila kuti, “Mwa yiwumbe yosopeyi pangali chindu chimo chaŵachipanganyisye pangali jwalakwe.” (Yohane 1:3) Myoyo, Yehofa ni Mwanache jwakwe ŵakamwile masengo yalumo gakupanganya yindu yosope. Jemanjajitu ŵaliji mkusangalala. Ŵajinji mpaka ajitichisye kuti chinonyelo chachikusaŵa pasikati pa nangolo ni mwanache chikusaŵa chamachili mnope. Yisyene, chinonyelo “chikusataŵa yosope pampepe kusyesyene.” (Akolose 3:14) Sambano, ŵani mwa m’weji ŵampaka apikanichisye unasi wamachili wawuŵele kwa yaka yosopeyo? Yehofa Mlungu soni Mwanache jwakwe ali ŵakamulana kupitila mu chinonyelo chamachili chakwete.

7. Yesu ali abatisidwe, ana Yehofa jwapikene uli mumtima?

7 Nambope, Atati ŵamtumisye Mwanache jwakwe pachilambo chapasi kuti akapagwe mpela kalikandi. Yeleyi yalosyaga kuti kwa yaka yejinji, Yehofa chatame jika kwinani pali pangali Mwanache jwakwe. Nambo ali kwinako, Yehofa jwalolaga mwalung’wanu Yesu paŵakulaga ni kuŵa mundu jwamlama. Ali akwete yaka chiŵandika 30, Yesu jwabatisidwe. Yili yakusawusya kupikanichisya mwaŵapikanile Yehofa pandaŵiji. Atati ŵaŵechete kutyochela kwinani kuti, “Aju ni mwanangu jwa pamtima. Ngusasengwa najo mnope.” (Mateyu 3:17) Komboleka kuti Atatigwe ŵasangalele mnope ali ayiweni kuti Yesu atesile mwakulupichika yosope yayasalilidwe yakwamba jwalakwe. Kombolekasoni kuti Atatiwo ŵasangalele Yesu ali atesile yosope yaŵamtule.—Yohane 5:36; 17:4.

8, 9. (a) Ana Yesu jwasimene ni yamtuli pa Nisani 14, mu 33 C.E., soni ana Atatigwe wa kwinani yakwayiye chamtuli? (b) Ligongo chichi Yehofa jwakundile kuti Mwanagwe alaje soni kuwa?

8 Ana Yehofa jwapikene uli mumtima pa Nisani 14, mu 33 C.E.? Ana jwalakwe jwapikene uli kumwona Yesu ali mkupelechedwakwa adani soni kaneko kutaŵidwa? Ana jwapikene uli achimjakwe ŵa Yesu ali amtisile kaneko ni kwimbidwaga magambo gakumlambuchisya? Ana Yehofa jwapikene uli ŵandu paŵaliji mkumnyosya Yesu, kumsunila mata soni kumputa? Ŵandupaŵaliji mkumputa ni chikoti mpaka kunyuma kulembekalembeka, ana Yehofa jwapikanaga uli mumtima? Ana Yehofa jwapikanaga uli Mwanache jwakwe paŵamkomelaga pachitela ni misomali m’makono soni mungongolo, kaneko ŵandu ni kumŵechetelaga maloŵe gachipongwe? Ana Atati ŵapikene uli Mwanache jwakwe jwakunonyelwa pajwapikanaga kupweteka? Ana Yehofa jwapikene uli Yesu pajwawaga?, Ana jwapikene uli pandaŵiji jele mwanache jwakwe kwaliji kuli kwangali kwandaŵi jandanda chipanganyichisye yakupanganyikwa?—Mateyu 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Yohane 19:1.

“Mlungu . . . jwampeleche Mwanache jwakwe jumopejo”

9 Tukusasoŵa chakuŵecheta patukuganichisya yeleyi. Pakuŵa Yehofa yikusamkwayaga munganisyo, nikuti nganituŵa tukombwele kulondesya kupweteka kwaŵapikene jwalakwe pa chiwa cha Mwanache jwakwe. Yampaka tukombole kuyilondesya yili chakulinga chajwakundile kuti yeleyi yitendekwe. Ligongo chichi Atati ŵakundile kuti alaje myiyi? Pa Yohane 3:16, Yehofa akusatusalila chindu chakusosekwa mnope. Lilembali lili lyakusosekwa mwamti ŵane akusagamba kusala kuti Ngani Syambone syosope sili mu lilembali. Lilembali likusati, “Pakuŵa Mlungu ŵachinonyele chilambo chapasi mnope mwakuti jwalakwe jwampeleche Mwanache jwakwe jumopejo, ni kuti jwalijose jwakukulupilila mwa jwalakwe akawa nambo akole umi wangamala.” Myoyo, chakulinga cha Yehofa chagonile pa chinonyelo. Mtuka waŵapeleche Yehofa wakutumisya Mwanache jwakwe kuti alaje ni kutuwila, walosisye chinonyelo chekulungwa mnope.

Ngopolelo ja Chinonyelo cha Mlungu

10. Ana ŵandu akusasaka chichi, soni ana ligongo chichi yili yakusawusya kumanyilila ngopolelo ja “chinonyelo”?

10 Ana liloŵe lyakuti “chinonyelo” likusagopolela chichi? Ŵandu akusasala kuti chinonyelo chili chakusosekwa mnope pa mundu. Kutyochela pakupagwa mpaka kuwa, ŵandu akusasosasosa chinonyelo. Akusasangalala nacho, mwamti akusayikana pakuganda soni kuwa ligongo lyakusoŵa chinonyelo. Nambope chinonyelo chili chakusawusya kuchilondesya. Ŵandu akusaŵecheta yejinji yakwamba chinonyelo. Pana mabuku, nyimbo soni ndakatulo syejinji syasikusasala ya chinonyelo. Nambope, pangali jwakusakombola kusala ngopolelo ja chinonyelo. Ŵandu akusasala yakulekanganalekangana ya maloŵega mwamti yili yakusawusya kumanyilila ngopolelo jakwe.

11, 12. (a) Ana ni kwapi kwampaka tulijiganye yakwamba chinonyelo soni ligongo chichi? (b) Ana Chigiliki cha chandanda chakwete mitundu jilingwa ja chinonyelo, soni ana ni maloŵe gapi gakusagakamulichisya masengo mwakuwilisyawilisya mnope m’Malemba Gachigiliki Gachiklistu pakwamba ya “chinonyelo”? (Alole maloŵe gamwiŵanda) (c) Ana chinonyelo cha a·gaʹpe chili chichi?

11 Nambope, Baibulo jikusasala mwakupikanika chenene pakwamba ya chinonyelo. Buku jine (Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words) jatite, “Mpaka tuchimanyilile chinonyelo kupitila mu yitendo yakwe.” Yajikusasala Baibulo pakwamba yakusatenda Yehofa yikusatujiganya ya chinonyelo chakusalosya pa yakupanganyikwa yakwe. Pangali litala line lyalikatukamuchisye kupikanichisya chenene ya ndamoji kupundana ni yajwatesile Yehofa pakumpeleka mwanache jwakwe kuti atuwombole. M’mitwe jakuyichisya chitulijiganye yisyasyo yejinji yatesile Yehofa yayikulosya chinonyelo chekwe. Kupwatika pelepa, mpaka tumanyilile yine kupitila mu maloŵe gandanda gaŵagakamulichisye masengo m’Baibulo pakwamba ya “chinonyelo.” Mu chiŵecheto chandanda cha Chigiliki, papali maloŵe mcheche gakwimila liloŵe lyakuti “chinonyelo.” * Nambope, liloŵe lyalikamulichisye masengo mwakuwilisyawilisya mnope m’Malemba Gachigiliki Gachiklistu lili a·gaʹpe. Buku jine jakusala ya Baibulo jikusaŵecheta kuti gelega gali “maloŵe gamachili mnope pakusala ya chinonyelo.” Ligongo chichi?

12 A·gaʹpe chili chinonyelo chachikusalongoleledwa ni ndamo syambone. Chinonyelochi nganichiŵa kwamba kutenda yindu ligongo lyakujigalika nganisyo. Nambo chikusapwatikapo yejinji mpela kwaganichisya ŵane soni kwatendela yindu panyuma pakukosechela. Kupunda pelepa, mundu jwakwete chinonyelo cha a·gaʹpe jwangalinonyela ata panandi. Mwachisyasyo, kwende tulolesoni yalikusala lilemba lya Yohane 3:16. Ana “chilambo chapasi” chapi chaŵachinonyele Mlungu mwamti mpaka ni kupeleka Mwanache jwakwe jumpepe? Chili chilambo cha ŵandu ŵakakomboleche kwawombola. Ŵandu ŵeleŵa akusapwatikapo ŵakusatenda yindu yakulemwa. Ana Yehofa akusamnonyela jwalijose mpela mjakwe, mwakulandana ni yaŵatite pakumnonyela Abulahamu? (Yakobo 2:23) Iyayi. Nambo Yehofa akusamtendela jwalijose yindu yambone, atamose kuti kutenda yeleyi mpaka kumjonanjile yejinji. Jwalakwe akusasaka kuti jwalijose achenje ndamo syakwe. (2 Petulo 3:9) Ŵandu ŵajinji akusatenda yeleyi. Mwakusangalala jwalakwe akusiŵapochela mpela achimjakwe.

13, 14. Ana chichi chachikulosya kuti chinonyelo cha a·gaʹpe chikusapwatikapo kusamala ya ŵane?

13 Nambo ŵane akwete nganisyo syakulemwechekwa pakwamba ya chinonyelo cha a·gaʹpe. Jemanjaji akusaganisya kuti mundu jwakwete mtundu wa chinonyelochi akusagamba kulijiganya ya ndamoji nambo akusaŵa jwangasyoŵelecheka. Nambo yisyesyene yakwe yili yakuti chinonyelo cha a·gaʹpe chikusapwatikapo kumnonyela mundu. Mwachisyasyo, Yesu pajwatite, “Atati akusamnonyela Mwanache.” Pepelepa Yesu jwakamulichisye masengo maloŵe gakutyochela ku maloŵe ga a·gaʹpe. (Yohane 3:35) Ana chinonyelo chelechi chili ungasamala ya ŵane? Iyayi. Ligongo lyakuti pa Yohane 5:20, Yesu jwakamulichisyesoni masengo maloŵe galagala gakuti, “Atati akusamnonyela Mwanache,” nambo gali maloŵe gakutyochela ku maloŵe ga phi·leʹo. Myoyo, chinonyelo cha Yehofa ndaŵi syejinji chikusapwatikapo kusamala ya ŵane. Nambope, chinonyelo chakwechi nganichiŵa gamba kujigalika ganisyo. Ndaŵi syosope chikusalongoleledwa ni lunda lwakwe soni yiwundo yakwe yachilungamo.

14 Mpela mwatuyiwonele, ndamo syosope sya Yehofa sili syambone soni syakusangalasya. Nambo pandamo syosopesi, chinonyelo chili ndamo jakusangalasya mnope. Pangali chachikusatutendekasya kumŵandichila Yehofa kupunda chinonyelo. Chakusangalasya mnope chili chakuti chinonyelo chili ndamo jakwe jekulungwa. Ana tukumanyilila chamtuli yeleyi?

“Mlungu ali Chinonyelo”

15. Ana Baibulo jikusaŵecheta chichi pakwamba ya ndamo ja Yehofa ja chinonyelo, soni ligongo chichi yajikusaŵechetagayi yili yapajika? (Alole maloŵe gamwiŵanda.)

15 Baibulo jikusasala chindu chine pakwamba ya chinonyelo cha Yehofa chele ndamo sine sila syangasalaga. Malemba gangasalaga kuti Mlungu ali machili, chilungamo kapena lunda. Jwalakwe akwete ndamo syosopesi, soni kwa jwalakwe ni kwasikusatyochela ndamosi. Nambo ngaŵa kuti jwalakwe ali ndamosi. Nambo pakwamba ya ndamo ja mchecheji, Baibulo jikusasala chindu chine chakusosekwa mnope. Jikusati, “Mlungu ali chinonyelo.” * (1 Yohane 4:8) Ana yeleyi yikugopolela chichi?

16-18. (a)Ligongo chichi Baibulo jikusasala kuti “Mlungu ali chinonyelo”? (b) Pa yakupanganyikwa yosope ya pachilambo chapasi, ligongo chichi mundu ali jwakuŵajilwa kwimila ndamo ja Yehofa ja chinonyelo?

16 Maloŵe gakuti “Mlungu ali chinonyelo” gangalandana ni gakuti “Mlungu ali mpela chinonyelo.” Nganituŵa tusasilesoni kuti “chinonyelo chili Mlungu.” Yehofa nganaŵa mpela ndamo janganituŵa tujikamwile. Jwalakwe ali mundu jwakwete ndamo syakulekanganalekangana kupwatikapo chinonyelo. Nambo chinonyelo jili ndamo jekulungwa ja Mlungu. Myoyo, buku jine pakusala ya lilelambali jatite, “Chinonyelo jili ndamo jakwe ja Mlungu.” Kuti tupikanichisye nganiji aganichisye ayi. Machili ga Yehofa gakusamkamuchisya kutenda yindu. Chilungamo soni lunda lwakwe yikusamlongolela mwampaka atendele yinduyo. Nambo chinonyelo chakwe chikusamlimbikasya kuyitenda. Soni chinonyelo cha Yehofa chikusawonechela mu ndamo syakwe syosope.

17 Yehofa ali chisyasyo chambone pangani ja chinonyelo. Myoyo, naga tukusaka kulijiganya yejinji pakwamba ya chinonyelo cha a·gaʹpe, tukusosekwa kulijiganya yakwamba Yehofa. Ndamo jamboneji mpaka tujiwonejesoni mwa ŵandu. Ligongo chichi ŵandu akwete ndamoji? Yehofa pajwapanganyaga yindu, jwaŵechete ni Mwanache jwakwe kuti, “Kwende tupanganye ŵandu mchilandanichisyo chetu, kuti taŵe mpela Uweji.” (Genesesi 1:26) Pa yakupanganyikwa yosope ya pachilambo chapasi, ŵandupe ni ŵampaka asagule kulosya chinonyelo. Pakutenda yeleyi akusaŵa ali mkusyasya chisyasyo cha Atati ŵawo ŵakwinani. Tukumbuchile kuti Yehofa jwakamulichisye masengo yakupanganyikwa yakulekanganalekangana kwimila ndamo syakwe syakusosekwa mnope. Nambo, jwalakwe jwasagwile chakupanganyikwa chapajika mnope cha pachilambo chapasi, jwali mundu, kwimila ndamo jakwe jekulungwa mnope ja chinonyelo.—Esekiele 1:10.

18 Patukwalosya ŵane chinonyelo chisyesyene, pakamulichisya masengo yiwundo ya ndamo syambone, tukusaŵa tulimkulosya ndamo jekulungwa ja Yehofa. Yeleyi yikulandana ni yajwaŵechete ndumetume Yohane. Jwalakwe jwatite, “Uwe tukusanonyela ligongo lyakuti Mlungu ŵatunonyele uwe pandanda.” (1 Yohane 4:19) Nambo ana Yehofa jwatunonyele pandanda m’litala lyamtuli?

Yehofa ni Juŵatandite Kutendapo Kandu

19. Ligongo chichi mpaka tujile kuti chinonyelo chaliji chakusosekwa pa masengo gakupanganya ga Yehofa?

19 Chinonyelo nganichitanda lelo. Mwambone, ana chichi chamtendekasisye Yehofa kupanganya yindu? Ngaŵa kuti jwatendaga lipowo. Yehofa ali jwamkwanekwane, jwangasoŵa chilichose. Nambo chinonyelo chakwe chachili ndamo jajikusamtendekasya kutenda yindu, jamlimbikasisye kupeleka umi kwa yakupanganyikwa ya lunda yayikayamichile mtukawu kuti nombe nayo yisangalaleje . Mwanache jumope jwa Mlungu jwaliji “ndande ja yosope yapanganyisye Mlungu.” (Chiwunukuko 3:14) Kaneko Yehofa jwakamulichisye masengo M’misiliju, kupanganya yindu yosope kutandila pa malayika. (Yobu 38:4, 7; Akolose 1:16) Ligongo lyakuti yakupanganyikwa yausimu yamachiliyi yikwete ufulu, lunda soni yikusakwayidwa mumtima, yakwete upile wakunonyelana, soni , kupunda yosope, kumnonyela Yehofa Mlungu. (2 Akolinto 3:17) Ligongo lyakuti Yehofa ŵayinonyele yakupanganyikwayi pandanda, myoyo nombe nayo yikusanonyelana.

20, 21. Ana Adamu ni Hawa ŵamanyililaga chamtuli kuti Yehofa akusiŵanonyela, nambo ana jemanjaji ŵatesile chichi?

20 Ni mwayaŵelelesoni ni ŵandu. Kutandila pandanda, Adamu ni Hawa ŵanonyeledwaga. Kulikose kwaŵalolaga mumgunda wa Edeni, ŵawuwonaga umboni wakuti Yehofa ŵanonyelaga jemanjaji. Baibulo jikusasala kuti, “Ambuje Mlungu ŵaŵisile mgunda mu Edeni cha kungopoko lyuŵa, ni ŵamŵisile mundu juŵamgumbile jula mwelemo.” (Genesesi 2:8) Ana pakwete patemi pamalo gakusalala mnope? Ana ni chichi chachasangalasyaga mnope? Ana lyaliji lilanguka lyalyawonechelaga mmasamba? Ana kwaliji kusalala kwa maluŵa? Kapena lisegwe lya pasipasi lya mesi gakupita mu lusulo, kwimba kwa yijuni kapena tulombo twine? Nambi uli kununjila kwa yitela, yisogosi soni maluŵa? Mulimose mwampaka yiŵele, pangali malo gakusalala masiku agano gampaka galandane ni Edeni. Ligongo chichi?

21 Lili ligongo lyakuti Yehofa msyene ni juŵapandile mgunda wa Edeni. Mwangakayichila waliji mgunda wakusalala mnope. Chitela chilichose chaliji chakusalala soni chakwete yisogosi yakunong’a mnope. Mumgundamu mwaliji mwana mesi gakwanila, malo gakwanila soni mwapali yinyama yakusalala yakulekanganalekangana. Adamu ni Hawa ŵakwete chilichose chachikatendekasisye kuŵa ŵakusangalala kupwatikapo masengo gambone soni kuŵa paunasi ŵambone ni ŵane. Yehofa ni juŵatandite kwanonyela jemanjaji. Myoyo, jemanjaji ŵakwete magongo gakupikanika ngakumnonyelela Mlungu. Nambo ŵalepele kutenda yeleyi. Mmalo mwakwapikanila Atati ŵawo ŵakwinani, jemanjaji mwakulinonyela ŵamjimuchile Mlungu.—Genesesi, chaputala 2.

22. Ana yajwatesile Yehofa panyuma pakuti Adamu ni Hawa amjimuchile, yalosisye chamtuli chinonyelo chakwe changamala?

22 Yeleyitu yampweteche mnope Yehofa. Nambo ana yaŵatesile Adamu ni Hawayi yanondiye chinonyelo cha Yehofa? Iyayi. Lilemba lya Salimo 136:1 likusasala kuti, “Chinonyelo chawo chili changamala.” Myoyo, ndaŵi jijojo jwalakwe mwachinonyelo jwapanganyisye yakwawombola ŵanache wambone mitima ŵa Adamu ni Hawa. Mpela mwatuyiwonele, yeleyi yapwatikagapo kupeleka mbopesi ja Mwanache jwakwe jwakunonyelwa, jajaliji jamtengo wapenani kwa jwalakwe.—1 Yohane 4:10.

23. Ana ligongo line lyapi lyalikusamtendekasya Yehofa kuŵa “Mlungu jwakusangalala,” soni ana ngani jakuyichisya jichijanga chiwusyo chakusosekwa chapi?

23 Yisyene, kutandila kalakala, Yehofa akusaŵa jwandanda kwalosya ŵandu chinonyelo. Yehofa “ŵatunonyele uwe pandanda” m’matala gangaŵalanjika. Chinonyelo chikusakamuchisya ŵandu kuŵa ŵakukamulana soni ŵakusangalala. Ni ligongo lyakwe ngatukusasimonga Baibulo pajikusasala kuti Yehofa ali “Mlungu jwakusangalala.” (1 Timoteo 1:11, NWT) Nambope, pana chiwusyo chine chakusosekwa mnope. Ana yisyene Yehofa akusiŵanonyela ŵandu? Mtwe wakuyichisya chiwulondesye ngani jeleji.

^ ndime 11 Maloŵe gakuti phi·leʹo gagakusagopolela “kumnonyela mjakwe,” akusagakamulichisya masengo mwakuwilisyawilisya m’Malemba Gachigiliki Gachiklistu. Maloŵe gakuti stor·geʹ kapena kuti chinonyelo cha ŵapaunasi, agamulichisye masengo pa 2 Timoteo 3:3 pakulosya kuti chinonyelo chelechi chichinandipa m’masiku gakumalisya. Maloŵe gakuti Eʹros kapena kuti chinonyelo cha pasikati pa jwamlume ni jwamkongwe nganachikamulichisya masengo m’Malemba Gachigiliki Gachiklistu, atamose kuti chinonyelo chamtundu welewu akusachisala m’Baibulo.—Misyungu 5:15-20.

^ ndime 15 Panasoni maloŵe gane m’Malemba gagakusaŵecheta yakulandana ni yeleyi. Mwachisyasyo, Baibulo jikusasala kuti “Mlungu ali lilanguka” soni “Mlungu . . . ali moto wakutinisya.” (1 Yohane 1:5; Ahebeli 12:29) Nambo yeleyi tukusosekwa kuyiwona mpela yakuwanichisya ligongo Yehofa akum’wanichisya ni yindu yakuwoneka ni meso. Yehofa ali mpela lilanguka ligongo jwalakwe ali jwamswela soni jwagoloka. Kwa jwalakwe kwangali “chipi” kapena chakusakala. Soni ali mpela moto ligongo akwete machili gakonanga.