۱،‏ ۲.‏ الف)‏ گریهٔ نوزاد،‏ مادر را به طور طبیعی به چه کاری وامی‌دارد؟‏ ب)‏ چه احساسی حتی از احساسات مادرانه عمیق‌تر و شدیدتر است؟‏

مادری را تصوّر کنید که در نیمه‌های شب از صدای گریهٔ نوزادش بیدار می‌شود.‏ او از روی گریهٔ فرزندش می‌تواند تشخیص دهد که چه می‌خواهد؛‏ گاهی شیر می‌خواهد.‏ گاهی می‌خواهد او را در آغوش بگیرند.‏ دلیل گریهٔ نوزاد هر چه باشد مادرش به آن پاسخ می‌گوید زیرا دلش نمی‌آید نیازهای نوزادش را نادیده بگیرد.‏

^۲ مهربانی و دلسوزی مادر نسبت به نوزادش جزء لطیف‌ترین احساسات بشری شمرده می‌شود.‏ اما احساس دلسوزی خدای ما،‏ یَهُوَه حتی از احساسات مادرانه نیز بی‌نهایت لطیف‌تر و عمیق‌تر است.‏ بررسی این خصوصیت دلنشین یَهُوَه ما را به او نزدیک‌تر می‌سازد.‏ بیایید با هم مفهوم دلسوزی را بررسی کنیم و ببینیم که خدا چگونه این خصوصیت را از خود نشان می‌دهد.‏

۳.‏ معنای فعل عبری که به صورت «رحمت نشان دادن» یا «ترحّم کردن» ترجمه شده است،‏ چیست؟‏

^۳ کتاب مقدّس رابطهٔ نزدیکی بین دلسوزی و رحمت قائل می‌شود.‏ در زبان‌های عبری و یونانی کلمات متعددی معنی دلسوزی را می‌رساند.‏ برای مثال فعل عبری «رَخَم» را در نظر بگیرید.‏ این فعل غالباً به صورت «رحمت نشان دادن» یا «ترحّم کردن» ترجمه می‌شود.‏ در یک فرهنگ لغت فعل «رَخَم» بدین شکل توضیح داده شده است:‏ «ابراز دلسوزی عمیق و مهرآمیز،‏ مانند احساسی که از مشاهدهٔ ضعف یا رنج عزیزی یا شخص محتاجی در انسان ایجاد می‌شود.‏» این واژهٔ عبری که یَهُوَه برای توصیف خود به کار می‌برد،‏ با  واژهٔ «رَحِم» همخانواده است و می‌توان آن را به صورت «دلسوزی مادرانه» نیز توصیف کرد.‏ *‏—‏خروج ۳۳:‏۱۹؛‏ اِرْمیا ۳۳:‏۲۶‏.‏

۴،‏ ۵.‏ در کتاب مقدّس عمق دلسوزی یَهُوَه به چه تشبیه شده است؟‏

^۴ کتاب مقدّس از مهر مادر به نوزادش برای تعلیم معنای دلسوزی یَهُوَه استفاده می‌کند.‏ در کتاب اِشَعْیا آمده است:‏ «آیا یک مادر جگرگوشهٔ خود را فراموش می‌کند؟‏ یا بر پسر خود رحم نمی‌کند؟‏ حتی اگر مادری طفلش را فراموش کند،‏ من شما را فراموش نخواهم کرد!‏» (‏اِشَعْیا ۴۹:‏۱۵‏،‏ ترجمهٔ تفسیری‏)‏ این تشبیه زیبا بخوبی نشانگر عمق دلسوزی یَهُوَه نسبت به قومش است.‏ چگونه؟‏

^۵ نمی‌توان تصوّر کرد که مادری فراموش کند به نوزادش شیر دهد یا از او مراقبت کند.‏ نوزاد کاملاً ناتوان است و به مراقبت و توجه شبانه‌روزی مادرش نیاز دارد.‏ با این همه،‏ متأسفانه باید اذعان کرد که بویژه در این «زمان‌های سخت» که ‹بی‌الفتی› و بی‌مهری رواج دارد،‏ مادران بی‌عاطفه نیز یافت می‌شوند.‏ (‏۲تیموتاؤس ۳:‏۱،‏ ۳‏)‏ اما یَهُوَه اعلام می‌کند:‏ «من شما را فراموش نخواهم کرد.‏» یَهُوَه هیچ گاه از دلسوزی نشان دادن به خادمانش دست بر نمی‌دارد.‏ دلسوزی او حتی از لطیف‌ترین عواطف طبیعی یعنی مهر مادری بیشتر است.‏ تعجبی ندارد که مفسّری در مورد اِشَعْیا ۴۹:‏۱۵ می‌نویسد:‏ «شاید بتوان گفت که در تمام متون عهد عتیق این آیه به عمیق‌ترین نحوی بیانگر محبت خداست.‏»‏

۶.‏ بسیاری از انسان‌های ناکامل دلسوزی را به چه چشمی می‌نگرند،‏ اما یَهُوَه در این مورد چه اطمینانی به ما می‌دهد؟‏

^۶ آیا دلسوزی نشانهٔ ضعف است؟‏ بسیاری از انسان‌ها از روی ناکاملی چنین نظری دارند.‏ برای مثال،‏ فیلسوفی رومی به نام سِنِکا،‏ که از  معاصران عیسی و روشنفکران برجستهٔ روم بود،‏ تعلیم می‌داد که «دلسوزی نشانهٔ ضعف ذهنی است.‏» سِنِکا از رَواقیان بود.‏ رَواقیان معتقد بودند که انسان باید آرامش و متانتی عاری از احساسات داشته باشد.‏ به گفتهٔ سِنِکا خردمند کسی است که به ستمدیدگان یاری رساند اما دلسوزی نداشته باشد زیرا دلسوزی آرامش و متانت را از او سلب می‌کند.‏ چنین دیدگاه خودخواهانه‌ای جایی برای همدردی و غمخواری باقی نمی‌گذارد.‏ اما یَهُوَه به هیچ وجه چنین نیست!‏ او در کلام خود به ما اطمینان می‌دهد که «بسیار رحیم و مهربان» است.‏ (‏یعقوب ۵:‏۱۱‏،‏ تفس‍.‏‏)‏ همان طور که خواهیم دید،‏ دلسوزی نه تنها نشانهٔ ضعف نیست بلکه در واقع نشانهٔ قدرت است.‏ حال با هم بپردازیم به اینکه یَهُوَه چگونه همچون پدری مهربان به حال ما دل می‌سوزاند.‏

۷،‏ ۸.‏ اسرائیلیان در مصر باستان چه محنت و فلاکتی می‌کشیدند و واکنش یَهُوَه در مقابل وضعیت اسفناک آنان چه بود؟‏

^۷ دلسوزی یَهُوَه را براحتی می‌توان در شیوهٔ رفتار او با قوم اسرائیل مشاهده کرد.‏ حدود ۳۶۰۰ سال پیش،‏ میلیون‌ها اسرائیلی زیر بار اسارت مصر باستان کمر خم کرده بودند.‏ کار خشت‌سازی تاب تحمّل را از آنان گرفته و جانشان را به لبشان رسانده بود.‏ (‏خروج ۱:‏۱۱،‏ ۱۴‏)‏ آنان از فرط رنج و اندوه از یَهُوَه طلب کمک کردند و او دعایشان را مستجاب ساخت.‏

^۸ دل یَهُوَه به حال ایشان سوخت و گفت:‏ «من رنج و مصیبت بندگان خود را در مصر دیدم و ناله‌شان را برای رهایی از بردگی شنیدم.‏» (‏خروج ۳:‏۷‏،‏ تفس‍.‏‏)‏ او نمی‌توانست رنج قومش و فریاد استغاثهٔ ایشان را نادیده بگیرد.‏ در فصل ۲۴ کتاب حاضر دیدیم که یَهُوَه خدایی است که با ما  همدلی می‌کند.‏ همدلی یا به عبارت دیگر درد دیگران را احساس کردن،‏ خصوصیتی است که به دلسوزی بسیار نزدیک است.‏ اما یَهُوَه نه تنها درد قومش را حس می‌کرد بلکه برای کمک به آنان دست به عمل نیز می‌زد.‏ در کتاب مقدّس آمده است:‏ «او با محبت و دلسوزی آنان را رهانید.‏» (‏اِشَعْیا ۶۳:‏۹‏،‏ تفس‍.‏‏)‏ یَهُوَه با «دست قوی» اسرائیلیان را از مصر نجات بخشید.‏ (‏تثنیه ۴:‏۳۴‏)‏ پس از آن،‏ با معجزه به آنان غذا رسانید و ایشان را به سرزمینی پربار راهنمایی کرد که سرانجام متعلق به آنان شد.‏

۹،‏ ۱۰.‏ الف)‏ چرا یَهُوَه بارها اسرائیلیان را پس از استقرارشان در سرزمین موعود رهایی بخشید؟‏ ب)‏ در روزگار یَفْتاح،‏ یَهُوَه اسرائیلیان را از چه وضعیتی نجات بخشید،‏ و دلیل این عمل او چه بود؟‏

^۹ دلسوزی و شفقّت یَهُوَه به اینجا ختم نمی‌شود.‏ اسرائیلیان پس از استقرار در سرزمین موعود بارها نافرمانی کردند و طعم تلخ عواقب بد آن را نیز چشیدند.‏ اما هر بار که به خود می‌آمدند و به یَهُوَه روی می‌آوردند،‏ او آنان را نجات می‌بخشید.‏ چرا؟‏ ‹زیرا که بر قوم خود شفقّت می‌نمود.‏›—‏۲تواریخ ۳۶:‏۱۵؛‏ داوران ۲:‏۱۱-‏۱۶‏.‏

^۱۰ ببینید در روزگار یَفْتاح چه اتفاقی روی داد.‏ در آن زمان اسرائیلیان کمر به خدمت خدایان دیگر بسته بودند.‏ از این رو،‏ یَهُوَه اجازه داد که عَمّونیان هجده سال به ایشان ستم کنند.‏ سرانجام،‏ اسرائیلیان توبه کردند و در کتاب مقدّس آمده است:‏ «خدایان بیگانهٔ خود را ترک گفته،‏ تنها خداوند را عبادت نمودند و خداوند به سبب سختی‌های اسرائیل اندوهگین شد.‏»‏ * (‏داوران ۱۰:‏۶-‏۱۶‏،‏ تفس‍.‏‏)‏ یَهُوَه به محض اینکه دید قومش از صمیم دل توبه کرده‌اند دیگر نمی‌توانست ستمی را که به آنان  می‌شد تحمّل کند.‏ از این رو،‏ از روی دلسوزی به یَفْتاح قدرت بخشید تا اسرائیلیان را از چنگ دشمنانشان رهایی دهد.‏—‏داوران ۱۱:‏۳۰-‏۳۳‏.‏

۱۱.‏ از رفتار و نحوهٔ برخورد یَهُوَه با قوم اسرائیل چه نکاتی را در مورد دلسوزی می‌آموزیم؟‏

^۱۱ از رفتار و نحوهٔ برخورد یَهُوَه با قوم اسرائیل چه نکاتی را در مورد دلسوزی می‌آموزیم؟‏ از یک سو،‏ می‌بینیم که دلسوزی فقط آگاهی از ناراحتی‌های دیگران و همدردی با آنان نیست.‏ مثال مادری را که به دلیل دلسوزی به گریهٔ نوزادش توجه می‌کند به یاد آورید.‏ یَهُوَه نیز مانند آن مادر به تمناهای قومش بی‌توجه نیست.‏ دلسوزی‌اش او را برمی‌انگیزد تا به رنج آن‌ها پایان دهد.‏ از سوی دیگر،‏ شیوهٔ رفتار یَهُوَه با اسرائیلیان به ما می‌آموزد که دلسوزی به هیچ وجه ضعف محسوب نمی‌شود زیرا این خصوصیت لطیف سبب می‌شود که او به خاطر قومش دست به کارهای عظیم و قاطعانه بزند.‏ اما،‏ آیا یَهُوَه نسبت به خادمانش فقط به طور گروهی دل می‌سوزاند یا نسبت به فرد فرد آنان نیز همین احساس را دارد؟‏

۱۲.‏ شریعت چگونه دلسوزی‌ای را که یَهُوَه نسبت به فرد فرد اسرائیلیان داشت نشان می‌داد؟‏

^۱۲ شریعت خدا به قوم اسرائیل نشانگر دلسوزی او برای یکایک افراد قوم بود.‏ برای مثال،‏ توجهش را به وضع فقرا در نظر بگیرید.‏ یَهُوَه می‌دانست که ممکن است کسی دارایی خویش را از دست بدهد و فقیر گردد.‏ او برای کمک به فقرا در شریعت به قوم اسرائیل اکیداً فرمان داده بود:‏ «اگر در بین شما اشخاص فقیری باشند نسبت به آنان دست و دل باز باشید.‏ باید آنچه نیاز دارد از صمیم قلب به او بدهید و خداوند هم به خاطر این امر شما را در هر کاری برکت خواهد داد.‏» (‏تثنیه ۱۵:‏۷،‏ ۱۰‏،‏ تفس‍.‏‏)‏ یَهُوَه علاوه بر این فرمان داده بود که اسرائیلیان در هنگام درو نباید حاشیهٔ مزرعهٔ خود را تماماً درو کنند و یا پس از درو باقی‌مانده‌های محصول را جمع‌آوری نمایند.‏ آنچه باقی می‌ماند برای مصرف تهی‌دستان  بود.‏ (‏لاویان ۲۳:‏۲۲؛‏ روت ۲:‏۲-‏۷‏)‏ تا وقتی که قوم این قانون نیکو را رعایت می‌کرد،‏ نیازمندان مجبور نمی‌شدند برای غذا گدایی کنند.‏ آیا چنین قانونی مظهر دلسوزی یَهُوَه نیست؟‏

۱۳،‏ ۱۴.‏ الف)‏ سخنان داود چگونه به ما اطمینان می‌دهد که یَهُوَه به فرد فرد ما توجه عمیق دارد؟‏ ب)‏ چگونه می‌توان نزدیک بودن یَهُوَه به دلشکستگان و ناامیدان را شرح داد؟‏

^۱۳ امروزه نیز خدای مهربانمان به یکایک ما توجه دارد.‏ می‌توانید مطمئن باشید که او بخوبی از دشواری‌های زندگی‌تان باخبر است.‏ داود مزمورنویس در این زمینه نوشت:‏ «خداوند از نیکوکاران مراقبت می‌کند و به فریاد ایشان گوش می‌دهد.‏ خداوند نزدیک دل‌شکستگان است؛‏ او آنانی را که امید خود را از دست داده‌اند،‏ نجات می‌دهد.‏» (‏مزمور ۳۴:‏۱۵،‏ ۱۸‏،‏ تفس‍.‏‏)‏ یکی از مفسّران کتاب مقدّس در بارهٔ مخاطبان این آیه می‌نویسد:‏ «اینان افراد نادم و دل‌شکسته‌ای هستند که زیر بار گناه کمر خم کرده،‏ خود را حقیر و بی‌ارزش می‌پندارند.‏» چنین افرادی شاید گمان کنند که یَهُوَه از ایشان دور است و خود را شایستهٔ توجه او ندانند.‏ اما ابداً چنین نیست.‏ سخنان اطمینان‌بخش داود نشان می‌دهد که یَهُوَه کسانی را که ‹خود را حقیر می‌پندارند› ترک نمی‌کند.‏ خدای دلسوز و غمخوار ما می‌داند که بویژه در چنین اوقاتی به او نیاز داریم،‏ و نزدیک ماست.‏

^۱۴ مادری پسر دو ساله‌اش را به دلیل نَفَس‌تنگی شدید با عجله به بیمارستان رساند.‏ پزشکان پس از معاینهٔ کودک به او اطلاع دادند که باید فرزندش را آن شب در بیمارستان نگاه دارند.‏ او که سخت نگران بود و نمی‌توانست از جگرگوشه‌اش دور شود شب را روی صندلی بیمارستان کنار تخت پسرش به صبح رساند.‏ اگر ما انسان‌ها این چنین توجه و احساسی نسبت به فرزندانمان نشان می‌دهیم،‏ تصوّرش را بکنید که پدر آسمانی ما چه احساسی نسبت به ما دارد!‏ (‏پیدایش ۱:‏۲۶‏)‏ کلمات زیبای مزمور ۳۴:‏۱۸ بیانگر آن است که وقتی ما دل‌شکسته و ناامید  می‌شویم،‏ یَهُوَه همچون پدری مهربان نزدیک ماست؛‏ پدری همیشه دلسوز و آمادهٔ کمک.‏

۱۵.‏ یَهُوَه به چه شکل‌هایی به ما کمک می‌کند؟‏

^۱۵ یَهُوَه به چه شکل به ما کمک می‌کند؟‏ او همیشه عامل ناراحتی‌های ما را از میان نمی‌برد.‏ اما اگر از او یاری بطلبیم به طرق مختلف به ما کمک می‌رساند.‏ کلام او،‏ کتاب مقدّس توصیه‌های مفید و کارسازی ارائه می‌دهد.‏ او در جماعت،‏ سرپرستان روحانی باصلاحیتی تعیین کرده است که تلاش می‌کنند همانند او غمخوارِ هم‌ایمانان خود باشند.‏ (‏یعقوب ۵:‏۱۴،‏ ۱۵‏)‏ یَهُوَه دعاهایمان را می‌شنود و روح‌القدس را به طالبان آن می‌دهد.‏ (‏مزمور ۶۵:‏۲؛‏ لوقا ۱۱:‏۱۳‏)‏ تا وقتی که ملکوت خدا همهٔ مصایب را از میان بردارد،‏ روح‌القدس او «قدرت خارق‌العاده» به ما می‌دهد تا بتوانیم مشکلات و سختی‌ها را تحمّل کنیم.‏ (‏۲قُرِنتیان ۴:‏۷‏،‏ هزارهٔ نو)‏ آیا شایسته نیست که به خاطر این برکات از یَهُوَه سپاسگزار باشیم؟‏ نباید فراموش کنیم که این‌ها همه نشانهٔ مهربانی و دلسوزی یَهُوَه است.‏

۱۶.‏ بزرگ‌ترین نمونهٔ دلسوزی یَهُوَه چیست و چه تأثیری بر فرد فرد ما دارد؟‏

^۱۶ البته بزرگ‌ترین نشانهٔ دلسوزی یَهُوَه آن است که حاضر شد عزیزترین مخلوقش را برای ما انسان‌ها قربانی سازد.‏ این عمل او فداکاری و مهربانی بزرگی بود که راه را برای نجات ما هموار ساخت.‏ به خاطر داشته باشید که عیسی مسیح جانش را برای شما فدا کرد.‏ بی‌جهت نبود که زَکَرِیّا پدر یحیای تعمیددهنده پیشگویی کرد که قربانی شدن عیسی مسیح جلوه‌گر «رحمت و دلسوزی خدای ما است.‏»—‏لوقا ۱:‏۷۸‏،‏ انجیل شریف.‏

۱۷-‏۱۹.‏ الف)‏ کتاب مقدّس چگونه نشان می‌دهد که دلسوزی یَهُوَه حد و مرزی دارد؟‏ ب)‏ چه عاملی سبب شد که یَهُوَه دیگر به حال قومش دلسوزی نکند؟‏

^۱۷ آیا دلسوزی یَهُوَه بی‌حد و مرز است؟‏ خیر،‏ کتاب مقدّس بوضوح  نشان می‌دهد که یَهُوَه برای کسی که قوانین او را زیر پا گذارد،‏ دلسوزی نمی‌کند.‏ (‏عبرانیان ۱۰:‏۲۸‏)‏ برای مثال قوم اسرائیل را در نظر بگیرید.‏

^۱۸ یَهُوَه بارها اسرائیلیان را از چنگ دشمنانشان رهایی بخشید،‏ اما سرانجام زمانی فرا رسید که از دلسوزی نشان دادن به آنان دست کشید.‏ این قوم خودسر به بت‌پرستی روی آورده و بت‌های نفرت‌انگیز خود را حتی به داخل معبد یَهُوَه آورده بودند!‏ (‏حِزْقِیال ۵:‏۱۱؛‏ ۸:‏۱۷،‏ ۱۸‏)‏ علاوه بر این،‏ در کتاب مقدّس آمده است:‏ «بنی‌اسرائیل انبیای خدا را مسخره کرده،‏ به پیام آن‌ها گوش ندادند و به ایشان اهانت نمودند تا اینکه خشم خداوند بر آن‌ها افروخته شد به حدّی که دیگر برای قوم چاره‌ای نماند.‏» (‏۲تواریخ ۳۶:‏۱۶‏،‏ تفس‍.‏‏)‏ نافرمانی اسرائیلیان به جایی رسید که خشم یَهُوَه برانگیخته شد و عواقب وخیمی برای ایشان به بار آورد.‏

^۱۹ یَهُوَه دیگر نمی‌توانست به حال قومش دل بسوزاند.‏ از این رو،‏ اعلام کرد:‏ «هیچ چیز مرا از هلاک کردن آن‌ها باز نخواهد داشت نه دلسوزی،‏ نه ترحّم و نه شفقّت.‏» (‏اِرْمیا ۱۳:‏۱۴‏،‏ تفس‍.‏‏)‏ در نتیجه،‏ بابلیان اورشلیم و معبدش را نابود ساختند و اسرائیلیان را به اسارت گرفته با خود به بابل بردند.‏ براستی چقدر جای تأسف است،‏ وقتی انسان‌های گناهکار نافرمانی را به حدّی می‌رسانند که دیگر جایی برای دلسوزی الٰهی باقی نمی‌ماند!‏—‏مراثی ۲:‏۲۱‏.‏

۲۰،‏ ۲۱.‏ الف)‏ وقتی در روزگار ما دلسوزی یَهُوَه به انتها رسد چه روی خواهد داد؟‏ ب)‏ در فصل آینده به کدام هدیهٔ یَهُوَه که نشانهٔ دلسوزی اوست خواهیم پرداخت؟‏

^۲۰ در حال حاضر وضع چگونه است؟‏ شخصیت یَهُوَه تغییر نیافته است.‏ او از روی دلسوزی به شاهدانش مأموریت داده است تا «بشارتِ ملکوت» را در تمام دنیا موعظه کنند.‏ (‏متّیٰ ۲۴:‏۱۴‏)‏ هنگامی که انسان‌های راستدل برای دانستن پیام ملکوت تمایل نشان  می‌دهند یَهُوَه آنان را یاری می‌کند تا مفهوم آن را درک کنند.‏ (‏اَعمال ۱۶:‏۱۴‏)‏ اما زمانی فرا خواهد رسید که کار موعظه متوقف می‌شود.‏ زیرا خلاف طبع دلسوز یَهُوَه است که اجازه دهد این دنیای ظالم با همهٔ رنج‌ها و فلاکت‌هایی که به بار آورده است،‏ تا ابد ادامه پیدا کند.‏ وقتی دلسوزی یَهُوَه به انتها رسد،‏ سیستم کنونی دنیا را نابود خواهد ساخت.‏ حتی این کار او نیز از روی شفقّت و دلسوزی است؛‏ دلسوزی برای نام مقدّس و خادمان وفادارش.‏ (‏حِزْقِیال ۳۶:‏۲۰-‏۲۳‏)‏ یَهُوَه شرارت را از میان خواهد برد و دنیای جدیدی پر از عدل و داد بر پا خواهد کرد.‏ او در مورد شریران می‌گوید:‏ «پس من نیز بر ایشان رحم نخواهم کرد و از سر تقصیراتشان نخواهم گذشت.‏ آن‌ها را به سزای همهٔ اَعمالشان خواهم رساند.‏»—‏حِزْقِیال ۹:‏۱۰‏،‏ تفسیری.‏

^۲۱ تا فرا رسیدن آن روز،‏ یَهُوَه برای انسان‌ها دل خواهد سوزاند حتی برای کسانی که با خطر نابودی روبرو هستند.‏ انسان‌های گناهکاری که از صمیم قلب توبه کنند می‌توانند از بارزترین نمونهٔ دلسوزی یَهُوَه یعنی بخشایش گناه برخوردار شوند.‏ در فصل بعدی به بخشندگی یَهُوَه و برخی از تشبیهات زیبای کتاب مقدّس که بیانگر کامل بودن این خصوصیت اوست،‏ خواهیم پرداخت.‏