1, 2. (a) Adieyi kevanganga o ngudi vava mwana kedilanga? (b) Nkia nzola isundidi e nzol’a ngudi?

MUNA kati kwa fuku o nsedia odididi. Vana vau o ngudi osikamene. Kelekanga diaka tulu twafwana ko—tuka kawutukila o nsedia. Wayantik’o zaya swaswanesa e dilu kia mwana. Ikuma, wazayanga kana vo yema kevava, sobwa kevava yovo konso diambu diakaka kevava. Kansi, lembi yindula ekuma kia dilu kia nsedia, o ngudi okunlunga-lunga kaka. O ntim’andi kaulendi yambula ko kaveza e nsatu za mwan’andi.

² E nzol’a ngudi kuna kwa mwana itomene zayakana kwa wantu awonso. Kansi, vena ye nzola ilembi suka isundidi eyayi—walakazi wa Yave wa Nzambi eto. Olongoka e fu kiaki ki’esivi kikutusadisa mu finama Yave. Mbula twabadika kana nki i walakazi ye aweyi o Nzambi kesongelanga wo.

3. Nki i nsas’a mvovo wa Kiyibere usekolwanga vo “song’e nkenda” yovo “fwila e nkenda”?

³ Muna Nkand’a Nzambi o walakazi ye nkenda ngwizani bena. Mvovo miayingi mia Kiyibere ye Kingerekiya misasilanga walakazi. Kasikil’owu, yindula mvovo wa Kiyibere rahhám, usekolwanga vo “song’e nkenda” yovo “fwila e nkenda.” Nkand’a mosi usasilanga e mvovo wau rahhám vo i “nkenda ye walakazi nze zina tumonanga mu kuma kia lutovoko yovo mpasi za azodi eto bevavanga lusadisu lweto.” O mvovo wau wa Kiyibere una kekuyikilanga o Yave yandi kibeni wafwanana ye mvovo  uyikanga e “vumu” usadilwanga mu songa “nzol’a ngudi.” *—Luvaiku 33:19; Yeremiya 33:26.

4, 5. Aweyi o Nkand’a Nzambi usadilanga e nzol’a ngudi kwa nsedia muna kutulonga e nkenda za Yave?

⁴ Nkand’a Nzambi usadilanga o zola kesongang’o ngudi kwa mwan’andi mu kutulonga e nsas’a nkenda za Yave. Muna Yesaya 49:15 tutanganga vo: ‘O nkento ng’ovilakana ngyemo andi, kafwila mwan’a vumu kiandi nkenda [rahhám] ko? Elo, awana balenda vilakana kwau, vo i mono kikuvilakana ko.’ E mvovo miami miasivi misonganga o zola kwa Yave kwa nkangu andi. Mu nkia mpila?

⁵ Diampasi mu kwikila vo o ngudi kavilakana o mwan’andi yo lembi kunlunga-lunga. Wau vo o nsedia kalendi kuyivangila diambu ko, lungwa-lungwa kevavanga ye nzol’a ngudi fuku yo mwini. Diankenda kikilu vo omu “lumbu yayi yampasi” “yakondw’o zola” ngudi zayingi bebembolanga wan’au. (2 Timoteo 3:1, 3, NW ) “Elo,” u kavova o Yave, ‘kikuvilakana ko.’ E nzola kesonganga o Yave kwa selo yandi ke yisukanga ko. Isundidi e nzola ina tutomene zaya—nzol’a ngudi kuna kwa nsedia andi. Ke diasivi ko vo muntu mosi wavova mu kuma kia Yesaya 49:15: “Emiami i mvovo misundidi o nkuma mia nzol’a Yave muna Luwawanu Lwankulu.”

6. O wantu alembi lunga aweyi bebadikilanga e nkenda, kansi o Yave adieyi kekutuvovesanga?

⁶ E nkenda nga sinsu kia lutovoko? Wantu ayingi alembi lunga bekwikilanga e diambu diadi. Kasikil’owu, o Sêneca wa ndongota wa mwisi Roma wakala muna lumbu ya Yesu, mosi muna wantu angangu a esi Roma, walonganga vo “e nkenda i lutovoko lwa ngindu.” O  Sêneca nkwa Estoicismo kakala, ndongota zilongang’o lembama lembi mona e nkenda. O nkwa ngangu olenda sadisa awana bena mu mpasi, ukavova Sêneca, kansi kafwete mona nkenda ko, kadi zilenda kunsima mu vanga dina kazolele. E ngindu za mpila yayi z’eloko, kazilendi songa nkenda ko. Kansi o Yave ke wau kena ko! Muna Diambu diandi o Yave okutuzayisanga vo oyandi ‘nkwa walakazi ye nkenda.’ (Yakobo 5:11) Nze una tusinga mona, e nkenda ka lutovoko ko, kansi fu kiangolo ye kiamfunu. Mbula twabadika una o Yave w’ese dianzodi kesongelanga zo.

7, 8. Aneyisaele nkia mpila babangikilwa muna Ngipito yankulu, o Yave adieyi kavanga mu kuma kia mpasi zau?

⁷ E nkenda za Yave zimonekanga muna mpila kakadila ye zula kia Isaele. Yindula e ntangwa ina mazunda ma Aneyisaele bakala abundu kuna Engipito yankulu. Angipito ‘bakitul’e zingu kiau se kiampasi ye salu yambâdi ya vanga e nteke ye bilikisi.’ (Luvaiku 1:11, 14) Muna mpasi zau, Aneyisaele balomba lusadisu kwa Yave. O Nzambi a nkenda adieyi kavanga?

⁸ E kazu kiau kia wakana kwa Yave. Wavova vo: “Mbwene mbangam’a nkangu ame wina muna Engipito; ngwidi kazu kiau muna kuma kia mbuta za salu, kadi nzeye mpasi zau.” (Luvaiku 3:7) O Yave kalendi mona mpasi za nkangu andi ko yovo wá e kazu kiau kalembi kubafwila nkenda. Nze una tumwene muna Kapu kia 24 kia nkanda wau, o Yave i Nzambi a ngemba. E ngemba—i zaya e mpasi z’akaka—din’e ngwizani ye nkenda. Kansi, o Yave kamona kaka nkenda za nkangu andi ko; kansi wavanga  diambu muna wete diau. Owu tutanganga muna Yesaya 63:9: “Muna zola kwandi ye nkenda ubakûdidi.” Muna “koko kwandi kwankuma” o Yave wavaikisa Aneyisaele muna Ngipito. (Nsiku 4:34) I bosi, wabadikila mu mpil’esivi yo kubakotesa muna nsi au akuvwila yayimanga e mbongo.

9, 10. (a) O Yave nkia kuma kakudilanga Aneyisaele ntangwa zawonso vava bakala muna Nsi ya Nsilu? (b) O Yave mu nkia mpasi kakudila Aneyisaele muna lumbu ya Yefeta, ye adieyi diamfila mu vanga wo?

⁹ E nkenda za Yave ke zasukila vava ko. Vava basikidiswa muna Nsi a Nsilu Aneyisaele nkumbu miayingi ke basonganga kwikizi ko, ediadi diabatwasilanga e mpasi. I bosi, o nkangu wavilukang’o ntima muna masumu mau yo boka kwa Yave. Ntangwa zawonso oyandi wabavuluzanga. Ekuma? ‘Kadi wafwilang’o nkangu andi e nkenda.’—2 Tusansu 36:15; Afundisi 2:11-16.

¹⁰ Badika dina diabwa muna lumbu ya Yefeta. Wau vo Aneyisaele bakituka se asambidi a nzambi zaluvunu, o Yave wayambula vo wana Amone bababangika mu mvu 18. I bosi, o nkangu waviluk’o ntima. O Nkand’a Nzambi ukutuzaisanga vo: “Bakatwidi nzambi za nzenza vana bena, yo sadila Yave: o moyo andi ukendalelele mpasi za Isaele.” * (Afundisi 10:6-16) Wau vo o nkangu andi waviluk’o ntima o Yave kalenda zizidila ko omonanga e mpasi zau. Muna kuma kiaki o Nzambi a nkenda wakumika Yefeta mu kula Aneyisaele muna moko ma atantu au.—Afundisi 11:30-33.

11. Muna nkal’a Yave ye Isaele adieyi tulongokele mu kuma kia nkenda?

 ¹¹ E nkal’a Yave ye nkangu a Isaele adieyi yikutulonganga mu kuma kia nkenda? E diantete, tumwene vo e nkenda zandi ke zaya kaka mpasi za wantu ko. Sungamena e nona kia ngudi una vo e nkenda zamfilanga mu lungisa nsatu za mwan’andi odilanga. Diau adimosi mpe o Yave ke fwanga matu ko muna kazu kia nkangu andi. E nkenda zandi zikumfilanga mu vevola mpasi zau. Vana ntandu, e nkal’a Yave ye Isaele ikutulonganga vo e nkenda ka lutovoko ko, kadi e fu kiaki kiambote kikumfilanga mu baka e nzengo za vanga diambu muna wete dia nkangu andi. Kansi, nga Yave kwa buka kia selo yandi kaka kesongang’e nkenda?

12. O Nsiku aweyi wasongelanga e nkenda za Yave kwa muntu muntu?

¹² O Nsiku kavana Nzambi kwa Isaele wasonganga e nkenda zandi kwa muntu muntu. Muna bong’e nona, badika mpila katokanenanga mu kuma kia asukami. O Yave wazayanga wo vo muna kuma kia sumbula kia kinsalukisa o mwisi Isaele olenda kituka nsukami. Asukami aweyi bafwete tadilwa? O Yave wavana nkanikinu wa kiá kwa Aneyisaele vo: “Kubâdisa ntima ko, ngatu batikin’o koko muna mpangi aku on’okondelo. Van’okumvana, o ntim’aku ke umona mpasi ko vava okumvana; kadi muna diambu diadi o Yave wa Nzambi aku okusambwila muna salu kiaku kiawonso, yo muna mawonso man’osia o koko.” (Nsiku 15:7, 10) O Yave wakanikina mpe Aneyisaele mu lembi manisa e mbongo yawonso muna konko ya mpatu zau ngatu kutika ina yasalanga. Kansi yifwete siswa mu kuma kia asukami. (Fuka 23:22;  Rutu 2:2-7) Vava Aneyisaele balemvokelanga e nkanikinu miami muna wete dia asukami, ke vakedi muntu ko muna Isaele walombanga madia. Ediadi nga ke nkenda za Yave ko diasonganga?

13, 14. (a) E mvovo mia Davidi aweyi misongelanga eziku vo o Yave ovwanga konso muntu mu yeto o mfunu? (b) Nkia nona kisonganga vo o Yave ofinamanga awana “babudik’e ntima” yovo “kendalala”?

¹³ O unu mpe o Nzambi eto anzodi ovwanga konso muntu o mfunu. Tulenda kala ye ziku vo oyandi ozayanga konso mpasi zikutubwilanga. O Davidi wa ntozi a nkunga wasoneka vo: “O meso ma Yave mun’asongi mena, o matu mandi muna kazu kiau. O Yave ofinamene awana babudik’e ntima, ovuluzang’awana bakendalala.” (Nkunga 34:15, 18) Nsasidi mosi wa Nkand’a Nzambi edi kavova mu kuma kia awana bayikilu mu mvovo miami: “Bamana budik’e ntima yo kendalala i sia vo esumu dia bakitula alembami, yo yambula kuyizola; bekuyibadikilanga nze bakondwa mfunu yo lembi sia e vuvu muna salu yau.” Nanga beyindulanga vo o Yave kwa nda kena yo yau yovo basundidi o keva muna kubavwa o mfunu. Kansi, ke wau dina ko. E mvovo mia Davidi mikutusonganga vo o Yave keyambulanga ko awana “bekuyibadikilanga vo bakondwa mfunu.” O Nzambi eto a nkenda ozeye wo vo muna ntangwa yoyo yampasi i tuluta kumvwang’o mfunu, oyandi okutufinamanga.

¹⁴ Badika e nona kiaki. Ngudi mosi kuna Estados Unidos wanata mwan’andi wa kimbuta kia mvu miole kuna lupitalu mu kuma kia kimbevo kia vimb’elaka. Vava kamana fimpa mwana o nganga wavova kwa ngw’andi vo o mwana ofwete leka kuna lupitalu muna fuku wauna. Akweyi kaleka o ngudi muna fuku wauna? Muna lupitalu vana kunda kiafinama mfulu a mwan’andi! Mwan’andi  akete yela kayelanga, wafwan’o kala vana ndambu andi. Kieleka, mayingi tulenda vava kw’e S’eto anzodi w’ezulu! Kadi, muna fwaniswa kiandi twavangilwa. (Etuku 1:26) E mvovo mia lukasakeso mia Nkunga 34:18 mikutuzayisanga vo vava ‘tubudikang’e ntima’ yovo ‘kendalala,’ o Yave ‘ofinamanga’ nze se dianzodi—osonganga e nkenda yo kubama muna kutusadisa.

15. O Yave aweyi kekutusadisilanga muntu muntu?

¹⁵ Ozevo, o Yave aweyi kesadisilanga konso muntu mu yeto? Ke mu katula kaka mpasi zeto ko. Kansi, wakubika mayingi muna kuma ki’awana bekazanga kwa yandi muna vava lusadisu. O Nkand’a Nzambi una vo i Diambu diandi uvananga luludiku lwamfunu lulenda sadisa. Muna nkutakani o Yave wavana akengi azikuka muna mwanda besianga ngolo mu songa e nkenda zandi muna sadisa asambidi akw’au. (Yakobo 5:14, 15) Nze ‘ngwe a sambu,’ ovananga “mwand’avelela kw’awana bekunlombanga.” (Nkunga 65:2; Luka 11:13) O mwanda wau ulenda kutuzadisa yo “ulolo wa nkuma” muna zizidila yavana Kintinu kia Nzambi kifokola mambu mawonso mampasi. (2 Korinto 4:7) Nga ke tuyangalalanga ko muna nkubika zazi zawonso? Mbula twalembi vilakana vo eyayi i mpila o Yave kesongelanga e nkenda zandi.

16. Ayeyi i mbandu anene kasongela nkenda o Yave ye adieyi yivanganga kwa muntu muntu mu yeto?

¹⁶ Dialudi vo, e mbandu anene ya nkenda za Yave i vana Mwan’andi anzolwa muna kutukula. I kimenga kia zola kia Yave kiaziul’e nzila muna kutuvuluza. Sungamena dio vo o lukulu lwavewa mu kuma kia konso muntu omu yeto. Ekiaki i kuma o Zakariya w’e se dia Yoane wa Mvubi kavovela vo e nkubika yayi yatundidika “walakazi wa Nzambi eto.”—Luka 1:78.

17-19. (a) Nkand’a Nzambi aweyi usongelanga vo e nkenda za Yave suka zisukanga? (b) Ekuma zasukila e nkenda za Yave kwa nkangu andi?

¹⁷ Nga tubadikanga vo e nkenda za Yave ke zina nsuka ko? Ke wau ko, Nkand’a Nzambi otoma dio kiesesanga vo vava muntu kekolamanga nsiku miandi miansongi o Yave oyambulanga songa e nkenda. (Ayibere 10:28) Muna zaya ekuma kevangilanga wo, sungamena e nona kia zula kia Isaele.

¹⁸ Kanele vo, ntangwa zawonso o Yave wavuluzanga Aneyisaele muna atantu au, e nkenda zandi zalwaka ku mfoko. Nkangu wauna wa ntim’ambadi basambilanga nzambi za teke, bakotesa nkutu eteke yau yafunzuka muna tempelo a Yave. (Yezekele 5:11; 8:17, 18) Tutanganga mpe vo: “Basokele akunzi a Nzambi, bavezele mambu mandi, batiangwini ngunza, yavana nsita za Yave zatuntuka muna nkangu, e nsasuka nkatu.” (2 Tusansu 36:16) E ntangwa yalwaka ina Aneyisaele ke bafwana diaka songwa nkenda ko, bafungisa Yave makasi mansongi. Nkia mfoko diatwasa?

¹⁹ O Yave kasonga diaka nkenda kwa nkangu andi ko. Wavova vo: “Kifwa nkenda ko, ovo vukisa, ngatu songa walakazi, kiakubafwantakesa.” (Yeremiya 13:14) Ikuma vo, e Yerusaleme ye tempelo andi yafwaswa, Aneyisaele banatwa se abakami kuna Babele. Nkia mpila mfwilu dilenda twasa vav’o wantu asumuki bekolamanga yamu tezo kia fungisa Nzambi makasi!—Maniongo 2:21.

20, 21. (a) Adieyi dibwa vava e nkenda za Nzambi zisuka omu lumbu yeto? (b) Nkia nkubika ya nkenda za Yave tulongoka mu kapu kilanda?

²⁰ Adieyi tuvova o unu? O Yave kesobanga ko. Muna nkenda zandi otumanga Mbangi zandi basamuna “nsangu zambote za kintinu” muna nza yawonso. (Matai  24:14) Osadisanga akwa ntima miansongi batambula e nsangu za Kintinu yo bakula zo. (Mavangu 16:14) Kansi, e salu kiaki ke kisalwa yakwele mvu ko. Ke diansongi ko vo Yave kayambula tandu kiaki kiambi ye mpasi zandi zawonso zakwamanana yakwele mvu. Vava e nkenda za Nzambi zisuka, o Yave ofwasa e nza yayi yambi. Kana una vo i wau, ediadi dikala se vangu dia nkenda—osonga nkenda muna ‘nkumbu andi avauka’ ye mu kuma kia selo yandi yayiyekola. (Yezekele 36:20-23) O Yave ofwasa e nza yayi yambi yo vingisa e nz’ampa yansongi. Muna kuma kia yimpumbulu o Yave ovovanga vo: “E disu diame ke divukisa ko, kifwa nkenda ko, ntwasila kaka fu yau vana ntu miau.”—Yezekele 9:10.

²¹ Ekolo kivingilwang’e lumbu kiaki, o Yave okwamanana songa e nkenda kwa wantu, kana nkutu awana befwaswa. Asumuki ana bevilukang’o ntima balenda vwa nluta muna nkubika ya nkenda za Yave yisundidi—luloloko. Muna kapu kilanda tubadika eyaka yingana yambote ya Nkand’a Nzambi yisonganga mpila kelolokelanga o Yave.