Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 25

“Keke yaKalunga Ketu”

“Keke yaKalunga Ketu”

1, 2. (a) Chisemi wapwevo eji kulinganga ngachilihi nge mwanenyi ali nakulila? (b) Iya atwama nakeke yakuhambakana yize yachisemi wapwevo?

 NGE kemba naputuka kulila mukachi kaufuku, naye eji kuhindukanga washiwashi. Ou chisemi kasavala chikuma tulo nge muze asavalilenga shimbu kanda apwenga nakembako. Nalinangula mwakwijivila vyuma mwasaka mwana kweseka najila mwalililamo. Ngocho eji kwijivanga nge mwanenyi ali nakutonda kwamwa, chipwe kumusata, chipwe kumuzakama mujila yimwe. Chikalu kaha nge mwana naputuka kulila, ou chisemi eji kuhindukanga nakumuzakama. Mwomwo yamuchima wenyi wakeke, keshi kuhasa kusuvilila vyuma ali nakusaka mwanenyiko.

2 Muchima wakeke eji kusololanga pwevo kuli mwanenyi himuchima uze vatachikiza vatu. Oloze Yehova Kalunga ketu ikiye atwama nakeke yayinene. Tunahase kupandama chikuma kuli Yehova hakulinangula muchima kanou wakeke. Tushimutwile jino omwo yapwa keke nomu Kalunga eji kuyisololanga.

Uno Keke Yapwa Ika?

3. Uno lizu lyachiHepeleu valumuna ngwavo “kusolola keke” lyalumbununa ika?

3 Mbimbiliya yasolola nge keke nakutetela vyatambukila hamwe. Mazu amavulu vazachisa muchiHepeleu nachiHelase eji kutalisanga kukeke yayinene. Achitale halizu lyachiHepeleu vavuluka ngwavo ra·chamʹ, lize kakavulu valumuna ngwavo “kusolola keke.” Mukanda umwe walumbununa ngwawo, lizu ra·chamʹ “lyalumbununa keke yize natwivwa hakumona vatu vaze twazanga chikuma chipwe vaze vanakalikiza vanazeye chipwe vali nakuyanda.” Yehova azachisa eli lizu lyachiHepeleu hakulilumbununa omwo apwa ivene. Kaha lizu kana lyalifwana nalizu “lijimo” muze mweji kupwanga mwana, kaha vanahase kulyalumuna nawa ngwavo “muchima wakeke atwama nawo chisemi wapwevo.” aKulovoka 33:19; Yelemiya 33:26.

“Kutala pwevo nahase kuvulyama . . . mwanenyi wakulisemena nyi?”

4, 5. Uno Mbimbiliya yalumbununa ngachilihi muchima wakeke atwama nawo pwevo hali mwanenyi wakumavele, hakutunangula omwo yapwa keke yaYehova?

4 Mbimbiliya yavuluka omwo eji kwivwanga pwevo hali mwanenyi mangana chitukafwe twivwishise mwalumbunukila keke yaYehova. Hali Isaya 49:15 tweji kutangaho ngwavo: “Kutala pwevo nahase kuvulyama mwanenyi wakumavele nyi? Kutala mwahona kutetela [ra·chamʹ] mwanenyi wakulisemena nyi? Numba nge ava mapwevo navavulyama, oloze ami kangweshi kukakuvulyamako.” Mazu kana ali nakulumbununa omwo chatohwa kutetela chaYehova hali vatu jenyi. Mwomwo ika tunambila ngocho?

5 Pwevo keshi kuhasa kuvulyama kulisa mwanenyi wakumavele chipwe kumusuvililako. Tunejiva ngwetu kemba apwa wakuhehela, asakiwa kumuhaka mangana nakumusolwela zangi kuli naye musana naufuku. Oloze chaluvinda hakwivwa nge mapwevo vali nakusuvililanga vana vavo, chikumanyi ‘mulwola luno lwalukalu’ muze vatu vavavulu “kavazanga vakwavoko.” (WaChimoteu 2, 3:1, 3) Oloze Yehova ngwenyi: “Ami kangweshi kukakuvulyamako.” Muchima waYehova wakwivwila vangamba jenyi keke, kaweshi kukalumukako. Keke yenyi yapwa yayinene kuhambakana yayetu vatu, numba vene yize atwama nayo pwevo hali mwanenyi wakemba. Echi chikiko chalingishile mutu umwe alinangula vyaMbimbiliya ahanjike hamazu ahali Isaya 49:15 ngwenyi: “Eyi yikiko zangi yayinene asolwele Kalunga yize vasoneka mumikanda yaTesetamende Yamwaka.”

6. Vatu vavavulu vakuhona kukupuka vamona ngachilihi mutu wamuchima wakeke, oloze Yehova atufwelelesa ika?

6 Uno mutu uze atwama nakeke apwa wakuhehela tahi? Omwo mukiko vashinganyeka vatu vavavulu vakuhona kukupuka. Chakutalilaho, Seneca, kaLoma uze alinangula mangana autu, uze ayoyelele halwola lwolumwe naYesu, ambile ngwenyi, “mutu wakeke apwa wakuhehela muvishinganyeka.” Ou mutu alinangula chikuma anangwilenga vatu ngwenyi hakusaka mutu alivwise kuwaha kuyoya, katela kwivwilanga vakwavo kekeko. Seneca ambile nawa ngwenyi, mutu wamangana nahase kukafwa vatu vaze vali muukalu, oloze katela kuvevwila kekeko, kuchina kuunda chenyi nachikuma. Muchima kanou wakulizanga mutu ivene walingishile vatu vahone kwivwila vakwavo keke. Oloze omwo keshi mukiko apwa Yehovako. Yehova atufwelelesa muMazu enyi ngwenyi “atwama nazangi chikuma, kaha nawa wakeke chikuma.” (WaYakova 5:11, kwinyikila chamwishi) Nganomu natushimutwila, muchima wakeke kawasolola nge mutu apwa wakuhehelako. Tushimutwile jino omwo Yehova eji kusololanga muchima wakeke ngana mwachisemi wazangi.

Omu Yehova Evwililile Keke Muyachi waIsalele

7, 8. Ukalu muka vamwenenga vaIsalele muEjipitu, kaha Yehova alingile ngachilihi?

7 Muchima waYehova wakeke wasolokele hatoma muvyuma alingililenga muyachi waIsalele. Hanyima yakufwa chaYosefwe, vaIsalele vapwile jino vandungo muEjipitu, kaha vavayanjishilenga chikuma. VaEjipitu “vakaluhwishile chiyoyelo chavo hakuvazachisa milimo yakuchika ndaka nakufwatula tumenga namilimo yeka.” (Kulovoka 1:11, 14) Ukalu kana walingishile vaIsalele vatete kuli Yehova avakafwe. Uno Kalunga uze apwa wakeke alingile ngachilihi?

8 Yehova evwile kupihya haukalu vamwenenga vatu jenyi. Ngocho ambile ngwenyi: “Ngunamono chikupu omu vali nakuyanda vatu jami muEjipitu, kaha nawa ngunevu miteto yavo vali nakuteta mwomwo yavaze vali nakuvazachisa nachikela. Ngunatachikiza kanawa vihuli vali nakuhitamo.” (Kulovoka 3:7) Yehova amwene ukalu vamwenenga vatu jenyi, nakwivwa miteto yavo nakuvevwila keke. Ngana muze twashimutwilanga muKapetulu 24 mumukanda uno, Yehova apwa Kalunga muka-kutetela. Kutetela chapwa kwivwa kukola kumuchima haukalu vali nakumona vakwenu, kaha chatambukila hamwe nakeke. Yehova kevwilenga kaha kupihya haukalu vamwenenga vatu jenyiko, oloze avakafwilenga nawa. Mukanda waIsaya 63:9 ngwawo: “Avasokwele mwomwo avazangile nakuvatetela.” Yehova asokwele vaIsalele muEjipitu “nalivoko lyenyi lyaundume.” (Lushimbi lwamuchivali 4:34) Kufumaho, avahanyine kulya mujila yakukomowesa, nakuvatwala mulifuchi lyavo lyamwaza.

9, 10. (a) Mwomwo ika Yehova ayowelelenga vaIsalele kuswa kumwe omu vatwaminenga muLifuchi lyaLushiko? (b) Yehova ayowele vaIsalele kuukalu muka mumakumbi aYefweta, kaha mwomwo ika alingilile ngocho?

9 Yehova atwalileho lika kwivwila keke vaIsalele. Omu vaIsalele vatwaminenga muLifuchi lyaLushiko, valikangilenga kuli Kalunga mapapa kakavulu, ngocho vamwenenga ukalu. Oloze vapihilililenga nakwalumuka, nakulomba Yehova avakafwe. Kaha Yehova avakafwilenga mapapa kakavulu. Mwomwo ika? “Mwomwo evwilile keke vatu jenyi.”—Mijimbu 2, 36:15; Vaka-kuyula 2:11-16.

10 Chakutalilaho, anuka vyuma vyasolokele mumakumbi aYefweta. Hakuwana nge vaIsalele vasezele Yehova nakuputuka kuzachila tulunga vamakuli, ngocho Yehova avechele vavayanjise kuli vaAmone hamyaka 18. Kutwala muze, vaIsalele vapihililile nakwalumuka. Mbimbiliya yatulweza ngwayo: “Vambilile tulunga veka vaze vazachililenga, nakuputuka kuzachila Yehova, ngocho Kalunga kechelelele vaIsalele vayande likako.” b (Vaka-kuyula 10:6-16) Omu vatu jaYehova vapihililile nakwalumuka namichima yavo yosena, Yehova kavechelelenga vatwaleho lika kuyandako. Ngocho, Kalunga wakeke ahanyine Yefweta ngolo jakuyovola vaIsalele mumavoko avaka-kole javo.—Vaka-kuyula 11:30-33.

11. Vyuma vize Yehova alingililile vaIsalele vyatunangula ika kutalisa kumuchima wakeke?

11 Vyuma vize alingile Yehova kuli vaIsalele vyatunangula ika hamuchima wakeke? Vyatunangula nge muchima wakeke kawakumina kaha hakwivwa kupihya haukalu vali nakumona vatuko. Anuka chakutalilaho chapwevo uze mwevwila keke mwanenyi ali nakulila. Chochimwe nawa, Yehova eji kwivwanga miteto yavatu jenyi. Muchima wenyi wakeke weji kumulingisanga akafwe vatu jenyi vaze vali muukalu. Kaha nawa vyuma vize Yehova alingililile vaIsalele vyatunangula nge muchima wakeke kawasolola nge mutu wakuhehelako, mwomwo muchima kana ukiko walingishile Yehova alwile vatu jenyi kuli vaka-kole javo. Uno Yehova eji kwivwilanga kaha keke vangamba jenyi mwalizavu tahi?

Yehova Eji Kwivwilanga Keke Mutu hiMutu

12. Uno Jishimbi jasolwele ngachilihi muchima waYehova wakwivwila keke mutu himutu?

12 Jishimbi jize Kalunga ahanyine muyachi waIsalele jasolwele omwo eji kusolwelanga keke mutu himutu. Chakutalilaho, achishinganyeke omu azakaminenga vaka-kuhutwa. Yehova atachikijile ngwenyi kaIsalele nahase kuhutwa kachi nge nakusoloka vyuma vimwe mukukasumuna. Uno vaIsalele vatelelele kumona ngachilihi vaka-kuhutwa? Yehova alwezele vaIsalele hatoma ngwenyi: “Kanda namukakaluhwisa michima yenu, chipwe kupwa nalifwi kuli ndumbwenu uze nahutuko. Kamuhanenu namichima yenu yosena. Kanda namukamuhana nakunyengetelako, mwomwo hachuma kana hakiko Yehova Kalunga kenu mwakakiswila milimo yenu yosena.” (Lushimbi lwamuchivali 15:7, 10) Yehova ahanyine nawa lushimbi kuli vaIsalele ngwenyi, kanda navakaha jimbuto josena jakujisongo jamande avo chipwe kunonojola jize najikasala mumandeko. Jimbuto kana vajiselelelenga vaka-kukalikiza mangana vahuhwojole. (VyavaLevi 23:22; Lute 2:2-7) Omu vaIsalele vakavangijilenga lushimbi lwakukafwa vaka-kuhutwa vaze vatwaminenga muli vakiko, vatu kana kavayilenga nakulombalomba vyakulyako. Echi chasolwele chikupu nge Yehova evwilililenga keke vaka-kuhutwa.

13, 14. (a) Uno mazu aNdavichi asolola ngachilihi ngwawo Yehova eji kutuzakamanga mutu himutu? (b) Chakutalilaho muka chize chasolola nge Yehova atwama hakamwihi navaze vali “nakulyonyinga mumuchima” chipwe vaze “vanahombo”?

13 Namakumbi ano, Kalunga ketu wazangi eji kutuzakamanga chikuma mutu himutu. Twatachikiza ngwetu atachikiza ukalu wetu wosena uze tuli nakumona. Muka-kwimba jisamu Ndavichi asonekele ngwenyi: “Meso aYehova eji kutalanga vaka-kwoloka, kaha matwitwi enyi eji kwivwililanga kutuwelele twavo. Yehova ali hakamwihi navaze vali nakulyonyinga mumuchima. Kaha eji kulwilanga vaze vanahombo.” (Samu 34:15, 18) Mutu umwe alinangula vyaMbimbiliya alumbunwine ngwenyi, vatu vaze ‘vali nakulyonyinga mumuchima’ navaze “vanahombo” mwomwo yakuhona kukupuka veji kulimonanga kupwa vamokomoko. Vatu kana vanahase kushinganyeka ngwavo Yehova atwama kwakusuku navakiko, kaha nawa ngwavo Kalunga keshi kuvazakamako mwomwo kavapwa vavalemuko. Oloze vishinganyeka kana vyakuhenga. Mazu aNdavichi atufwelelesa ngwawo Yehova keshi kuseza vatu vaze vali nakulimona kupwa vamokomokoko. Kalunga ketu wakeke atachikiza ngwenyi halwola tweji kwivwanga ngocho hakiko tweji kumusakanga chikuma, kaha eji kupwanga hakamwihi nayetu.

14 Achitale hachakutalilaho chino. Pwevo umwe mu United States atwalile mwanenyi wamyaka yivali kuchipatela uze apwile nakutukajala kutulo. Kaha vandotolo omu vapimine uze mwana, valwezele uze pwevo ngwavo mwanenyi navamutumbika muchipatela haufuku umwe. Uno uze pwevo apwile kulihi haufuku kana? Apwile vene muze muchipatela hachitwamo, kukahela vasavalikile mwanenyi. Atwamine kwakamwihi alame mwanenyi apwile nakuviza. Shikaho vyuma alingile ou pwevo vyasolwele muchima wakeke atwama nawo Yehova, mwomwo vatutenga muchifwanyisa chaKalunga. (Kuputuka 1:26) Mazu amwaza ahali Samu 34:18 atulweza ngwawo, Yehova uze apwa ngana mwachisemi wazangi, ‘eji kupwanga hakamwihi’ nge tuli “nakulyonyinga mumuchima” chipwe nge ‘tunahombo.’ Kaha nawa eji kutusolwelanga keke nakutukafwa.

15. Mujila muka Yehova eji kutukafwilangamo mutu himutu?

15 Uno Yehova eji kutukafwanga ngachilihi mutu himutu? Kakavulu Yehova keshi kufumisako vyuma vize vyatulingisa tuyandeko. Oloze Yehova atuhana vyuma vyavivulu vyakukafwa vaze navasakiwa kukafwa. Punga yamwenemwene yize yatwama muMazu enyi Mbimbiliya, yinahase kutukafwa chikuma. Kaha nawa Yehova atongola tulama vakuhya kushipilitu muchikungulwilo, vaze veji kufwilanga kusolola keke yaKalunga hakukafwa vakwavo vaka-kwitava. (WaYakova 5:14, 15) Yehova eji kuhananga “shipilitu yajila kuli vaze navamulombayo” hakupwa ikiye “muka-kwivwilila kukulomba.” (Samu 65:2; Luka 11:13) Kaha shipilitu kana yinahase kutuhana “ngolo jakuhambakana jize javatu” mangana tukakachile palanga nomu Wangana waKalunga naukafumisako ukalu wosena tuli nakumona. (Wavaka-Kolinde 2, 4:7) Chikupu vene, twasakwilila Yehova hakutuhana vyuma vyosena evi. Twatela kwanuka ngwetu vyuma vyosena evi vyasolola muchima wakeke atwama nawo Yehova.

16. Chuma muka chachinene chasolola muchima waYehova wakeke, kaha chakwata ngachilihi hali mutu himutu?

16 Chuma chachinene chasolola muchima waYehova wakeke shina kutuhana Mwanenyi azanga chikuma kupwa ndando yakutusokola. Yehova atuhanyine wana kana hakutuzanga chikuma, mangana atusokole kushili nakukufwa. Anuka ngwove, eyi ndando yakusokola yazata hali mutu himutu. Echi chikiko chalingishile Zekaliya, ise yaYowano Muka-kumbapachisa, ahanjikile chimweza ngwenyi ou wana wasolola “keke yaKalunga ketu.”—Luka 1:78.

Lwola Yehova Eji Kulitwaminanga Kusolola Keke

17-19. (a) Uno Mbimbiliya yasolola ngachilihi ngwayo Yehova nahase kulitwamina kwivwila vatu keke? (b) Vyuma muka vyalingishile Yehova echenga kwivwila vatu jenyi keke?

17 Uno tunahase kushinganyeka ngwetu muchima waYehova wakeke kaweshi kukakumako tahi? Nduma, Mbimbiliya yasolola hatoma ngwayo vaze navaleununa jijila jaYehova jakwoloka keshi kuvevwila kekeko. (WavaHepeleu 10:28) Tuchitalenu vyuma vyasolokele kumuyachi waIsalele mangana tumone ovyo vyeji kumulingisanga echenga kwivwa keke.

18 Numba tuhu Yehova ayowelenga vaIsalele kuli vaka-kole javo mapapa kakavulu, oloze kutwala muze alitwaminyine kuvevwila keke. Ava vatu vakunjinjavala valemeselenga makombelo, nakuneha tuponya vaunyengwe mutembele yaYehova. (Ezekele 5:11; 8:17, 18) Mbimbiliya yatulweza nawa ngwayo: “Vakiko vatolekelenga valuwa jaKalunga wamuchano, valumbilishilenga vyuma ahanjikilenga, kaha vahendelenga nawa vapolofweto jenyi palanga nomu chapwile chachikalu kuvahindula. Ngocho utenu waYehova wejile hali vakiko.” (Mijimbu 2, 36:16) Vilinga vyavaIsalele vyahetele haseteko yakuhona kuvevwila cheka keke, kaha vasangumwine matoto aYehova akwoloka. Kaha vyuma muka vyafuminemo?

19 Yehova echele jino kwivwila keke vatu jenyi. Ambile ngwenyi: “Kangweshi kuvatetela, chipwe kuvevwila keke, chipwe kwivwa chinyengoko. Kakweshi chuma numba chimwe nachinguhonesa kuvanongesako.” (Yelemiya 13:14) Ngocho, Yelusalema natembele yayo vayinongesele, kaha vaIsalele vavatwalile muufunge kuMbavilone. Chapwa hichuma chachipi kachi nge vatu navalikanga nakulingisa jino Yehova ahone kuvevwila keke.—Lungungu 2:21.

20, 21. (a) Chuma muka nachikasoloka omwo Kalunga mwakalitwamina kwivwila vatu keke? (b) Chuma muka eji kulinganga Yehova mwomwo yamuchima wenyi wakeke chize natushimutwila mukapetulu nakavangizaho?

20 Ngachilihi makumbi ano? Yehova kalumukileko. Nahane lushimbi kuli Vinjiho jenyi kuya nakwambulula “mujimbu wamwaza waWangana” hamavu hosena mwomwo yamuchima wenyi wakeke. (Mateu 24:14) Yehova eji kukafwanga vatu vamwaza michima vaze navetavila kuvanangula, vevwishise mujimbu waWangana. (Vilinga 16:14) Oloze ou mulimo kaweshi kukatwalaho haya myakako. Hakuwana nge Yehova atwama nakeke, ngocho keshi kuketavila kano kaye kakuhuka, navilinga vyavipi nakuyanda chosena, kukatwalaho haya myakako. Yehova mwakasopesa kano kaye omu mwakamona ngwenyi nahete jino haseteko yakuhona kwivwila vatu keke. Mwakalinga chuma kana mwomwo yamuchima wenyi wakeke. Kaha nawa mwakafumakanyisa ‘lijina lyenyi lyajila’ nakuyovola vangamba jenyi vaze vamuzanga. (Ezekele 36:20-23) Yehova mwakafumisako vilinga vyavipi nakuneha kaye kakahya kakwoloka. Yehova ahanjikile kutalisa kuli vaka-kuhuka ngwenyi: “Ami kangweshi kuvevwila keke chipwe kuvatetelako. Nanguvazangamisa havilinga vyavo.”—Ezekele 9:10.

21 Noholyapwa Yehova achili nakwivwila keke vatu, kuhakilako navaze vali nakuya nakunonga. Vaka-shili vaze navapihilila nakwalumuka chakufuma kumuchima vanahase kunganyala kumuchima waYehova wakeke kuhichila mukuvakonekela. Mukapetulu nakavangizaho, natushimutwila havyakutalilaho vimwe vyamuMbimbiliya vize vyasolola omwo Yehova eji kukonekelanga vatu.

a Hali Samu 103:13, lizu lyachiHepeleu vavuluka ngwavo ra·chamʹ lyatalisa kukeke, chipwe kukutetela eji kusololanga chisemi walunga kuli vana venyi.

b Lizu lyakwamba ngwavo “kechelelele,” lyalumbununa ngwalyo muchima wenyi wakutalilila chikoki wakumine.