1, 2. (a) Ang’o ma min nyathi jatimo sama nyathine ywak? (b) En kit hera mane moloyo hera ma min nyathi oherogo nyathine?

 NYATHI moro chako ywak e chuny otieno. Sano sano, min mare chiewo. Nyaka ne onyuol nyathineno, ok onind kaka ne onindo chon. Ong’eyo gima nyathine dwaro sama oywak. Onyalo fwenyo sama nyathine ywak kodwaro ni odhodhe, oting’e, kata otimne gima opogore. Bed ni nyathi ywak nikech ang’o, min nyathino chiewo. Ok onyal weyo nyathine oywag aywaga ma ok otimo gimoro.

² Hera ma min nyathi oherogo nyathine monyuolo en achiel kuom hera matutie mogik ma dhano bedogo. Kata kamano, nitie kit hera moro maduong’ ma loyo mano, ma en ng’wono mar Jehova Nyasaye. Nono kido majaberni biro miyo wamed sudo machiegni gi Jehova. Omiyo, weuru wanon ane gima kidoni en kod kaka Nyasachwa nyiso kidoni.

3. Wach motigo e dho-Hibrania molok ni “nyiso ng’ato ng’wono” kata “neno ne ng’ato lit” tiende en ang’o?

³ E Muma, tiend kecho ng’ato kata nyiso ng’ato ng’wono chiegni ni en gimoro achiel. Nitie weche mang’eny e dho-Hibrania gi dho-Grik ma itiyogo kiwuoyo kuom kecho ng’ato kata nyiso ng’ato ng’wono. Ne ane kuom ranyisi wach mitiyogo e dho-Hibrania ni ra·chamʹ, ma kinde mang’eny iloko ni “nyiso ng’ato ng’wono” kata “neno ne ng’ato lit.” Buk moro lero ni wach motigo ni ra·chamʹ “en winjo malit ne ng’at ma wahero kata dewe sama waneno ka ochandore kendo dwarore ni wakonye.”  Wach ma ne otigo e dho-Hibraniani ma Jehova tiyogo kowuoyo kuome owuon, otudore gi “ofuko mar nyathi e i miyo” kendo wachno inyalo ler kaka “hera ma min nyathi oherogo nyathine,” tiende ni kaka miyo kecho nyathine. a​—Wuok 33:19; Jeremia 33:26.

4, 5. Ere kaka Muma tiyo gi ranyisi mar hera ma min nyathi bedogo ne nyathine e puonjowa kaka Jehova kecho dhano?

⁴ Muma tiyo gi ranyisi mar miyo ma dewo nyathine e puonjowa kaka Jehova kecho ji. Wasomo kama e bug Isaya 49:15: “Be nitie dhako ma wiye diwil gi nyathine ma pod dhoth, kata ma ok nyal kecho [ra·chamʹ] nyathine ma onyuolo? Kata obedo ni mon wigi nyalo wil gi nyithindgi, an to wiya ok nyal wil kodu.” Wechego nyiso kaka Jehova kecho joge e okang’ malach. E yo mane?

⁵ Tek mondo min nyathi wiye owil gi nyathine ma pod dhoth. Min nyathi nyaka rit nyathine odiechieng’ gotieno nikech nyathi mayom ok nyal gimoro amora. Kata kamano, gima lit en ni nitie mine ma ok dew nyithindo ma ginyuolo, ahinya ahinya e ‘kinde matekgi’ ma ji “onge hera.” (2 Timotheo 3:1, 3) Jehova to wacho niya: “An to wiya ok nyal wil kodu.” Kech ma Jehova kechogo jotichne onge giko. Kech mar Jehova ohingo mabor hera ma min nyathi oherogo nyathine. Kare e momiyo ng’at moro nowacho kama e wi bug Isaya 49:15: “Ma en achiel kuom ranyisi maberie moloyo ma Nyasaye notiyogo e lero herane ne dhano. Nyalo bedo ni enie ranyisi maberie mogik motigo e Muma Machon.”

6. Ji mang’eny osekawo ni ng’ama kecho ji en ng’at manade, to Jehova wachonwa ang’o mopogore?

⁶ Be kecho ng’ato kata winjo ne ng’ato lit nyiso ni ng’ato  yom yom? Ji mang’eny oseparo kamano. Kuom ranyisi, ja filosofi mong’ere ma Ja-Rumi miluongo ni Seneca ma ne odak e kinde Yesu, ne puonjo ni “joma pachgi yom yom e ma winjo lit ne jomoko.” Seneca ne en achiel kuom joma ne puonjo Stoicism ma ne en filosofi ma jiwo ni ji obed gi chuny mang’ich ma ok giwe gimoro amora ochandgi. Seneca ne puonjo ni ng’at mariek nyalo konyo joma chandore to kik owinj ne jogo lit nikech timo kamano biro mone bedo gi chuny mokuwe. Puonj ma kamano ne ok nyal miyo ng’ato odew jomoko kowuok e chunye. To Jehova ok chal kamano kata matin! Jehova nyisowa e Muma ni “ogundho gi hera matut kendo okecho ji.” (Jakobo 5:11) Mana kaka wabiro neno, kecho ji en kido ma dwarore ahinya kendo ok en kido ma nyiso ni ng’ato yom yom. We wanon ane kaka Jehova nyiso kidono mana kaka janyuol mohero nyithinde.

7, 8. Jo-Israel nosandore e yore mage e piny Misri, to Jehova ne okawo okang’ mane mar konyogi?

⁷ Kaka Jehova ne otimo ne oganda mar Jo-Israel nyiso maler kaka okecho ji. E giko higni mag 1500 ka pok onyuol Yesu, Jo-Israel ma kwan-gi ne romo dhano tara gi tara ne gin wasumbni e piny Misri kama ne isandogie. Jo-Misri ‘ne miyo ngimagi bedo malit gi tich matek. Ne ginyono lowo kendo loso matafari kaachiel gi kit tije duto matek.’ (Wuok 1:11, 14) Nikech ne isando Jo-Israel, ne giywak ne Jehova mondo okonygi. Nyasaye ma kecho ji ne otimo ang’o bang’ winjo ywakgino?

⁸ Jehova ne owinjonegi malit. Ne owachonegi kama: “Adier aseneno kaka joga sandore Misri, kendo asewinjo ywakgi nikech isandogi gi tich matek; ang’eyo maber lit  ma giwinjo.” (Wuok 3:7) Jehova ne ok nyal neno ka joge sandore to owe aweya ma ok otimo gimoro. Mana kaka ne waneno e Sula mar 24 e bugni, Jehova en Nyasaye ma dewo ji. Kendo dewo ng’ato, ma tiende en winjo lit ma jomoko winjo, en kido motudore gi ng’wono. Kata kamano, Jehova ne ok owinjo awinja malit ne joge, to ne okawo okang’ mondo okonygi. Bug Isaya 63:9 wacho kama: “Nowarogi nikech nokechogi kendo noherogi.” Noreso Jo-Israel wuok Misri “kokedo gi teko maduong’.” (Rapar mar Chik 4:34) Bang’e, nopidhogi gi chiemo e yor hono kendo noterogi moketogi e piny ma nyak.

9, 10. (a) Ang’o momiyo Jehova ne oreso Jo-Israel nyading’eny bang’ ka ne gisedonjo e Piny Manosingi? (b) Jehova ne oreso Jo-Israel wuok e chandruok mane e ndalo Jeftha, to ang’o momiyo ne otimo kamano?

⁹ Ng’wono mar Jehova ne Jo-Israel ne ok ogik gi kanyo. Ka ne Jo-Israel koro odak e Piny Manosingi, ne ging’anyo ne Nyasaye nyadinwoya kendo mano ne okelonegi chandruok. Kata kamano, kinde ka kinde, pachgi ne duogo kendo ne giywak ne Jehova. Nyasaye ne oresogi nyading’eny. Nikech ang’o? Nikech “ne ohero joge.”​—2 Weche mag Ndalo 36:15; Jong’ad Bura 2:11-16.

¹⁰ Ne ane gima ne otimore e kinde Jeftha. Nikech Jo-Israel ne ochako lamo nyiseche manono, Jehova ne oweyo mondo Jo-Amon osandgi kuom higni 18. Gikone, Jo-Israel ne oloko chunygi. Muma nyisowa niya: “Jo-Israel ne owito nyiseche manono mi gichako tiyo ne Jehova. Omiyo, ne onenonegi lit nikech ne gisandore.” b (Jong’ad Bura 10:6-16) Ka ne Jo-Israel oloko chunygi gadier, Jehova ne owinjonegi malit kendo ne ok onyal weyo gidhi nyime  chandore. Omiyo, Nyasaye ma jang’wono ne omiyo Jeftha teko mar reso Jo-Israel wuok e lwet wasikgi.​—Jong’ad Bura 11:30-33.

11. Kaka Jehova ne timo ne Jo-Israel puonjowa ang’o e wi kaka okecho ji?

¹¹ En ang’o ma wapuonjore e wi ng’wono mar Jehova kuom kaka ne otimo ne oganda Jo-Israel? Mokwongo, waneno ni ng’wono mar Jehova ok ogik mana gi winjo malit ne joma chandore. Par ane ranyisi ma ne wawuoyoe e chak sulani mar min nyathi mohero nyathine kendo kawo okang’ ma dwarore ka nyathine ywak. E yo ma kamano bende, Jehova winjo ywak mar joge. Ng’wonone chwale mondo otieknegi chandruok. E wi mano, kaka Jehova ne otimo ne Jo-Israel puonjowa ni ng’at ma kecho ji ok en ng’at mayom yom, nimar ng’wono mar Nyasaye e ma ne ochwale kawo okang’ mar konyo joge. Kata kamano, be Jehova kecho mana jotichne kaka oganda to ok ng’ato achiel achiel?

12. Ere kaka Chik ne nyiso ni Jehova dewo ji achiel achiel?

¹² Chik ma ne Jehova omiyo Jo-Israel nyiso ni odewo ji achiel achiel. Ne ane ranyisi mar kaka ne odewo jochan. Jehova nong’eyo ni gimoro ne nyalo timore ma mi Ja-Israel obed modhier apoya nono. Ne onego otim ne joma odhier nade? Jehova nochiko Jo-Israel niya: “Kik chunyi bed matek ma itamri konye. Migiuru gik ma gichandogo mabup kendo gi chuny maler. Timo mano biro miyo Jehova Nyasachu oguedh gik moko duto ma utimo.” (Rapar mar Chik 15:7, 10) Jehova nomedo chiko Jo-Israel ni kik gika cham ma ne ni e bath puodho kendo kik gikwany cham molwar. Cham ma kamago ne iweyo mondo jochan obi ohul. (Tim Jo-Lawi 23:22; Ruth 2:2-7) Kinde ma ne Jo-Israel luwo chik maberni ka gidewo joma odhier  e kindgi, ne onge Ja-Israel ma ne kwayo chiemo. Donge mano ne en chik ma nyiso kaka Jehova dewo ji e rang’iny mamalo?

13, 14. (a) Ere kaka weche Daudi nyisowa ni Jehova dewowa ng’ato achiel achiel? (b) En ranyisi mane ma konyowa neno ni Jehova ni machiegni gi joma “chunygi onyosore” kata ma “chunygi ool”?

¹³ E kindewagi bende, Nyasachwa ma jahera dewowa ahinya ng’ato achiel achiel. Wan gadier ni ong’eyo chuth chandruok moro amora ma wakaloe. Daudi ne ondiko kama: “Wenge Jehova ng’iyo jo makare, kendo ite winjo ywakgi. Jehova ni machiegni gi jo ma chunygi onyosore, kendo oreso jo ma chunygi ool.” (Zaburi 34:15, 18) Jasomo moro nowacho niya e wi joma iwuoyo kuomgi e zaburino: “Chunygi onyosore kendo giwinjo malit nikech richogi, gibolore nikech bedo joricho, kendo ok gikwanre ka gimoro; e wang’gi gin joma nono, kendo ok gigenore e yo moro amora.” Joma kamago nyalo paro ni Jehova bor kodgi kendo ni gin joma nono ma Jehova ok nyal dichgo. To mano ok en adier. Weche Daudi nyiso ni Jehova ok jwang’ joma kwanore kaka “joma nono.” Nyasachwa mang’won ong’eyo ni kinde ma kamago e ma wadwaree moloyo kendo en machiegni kodwa.

¹⁴ Ne ane gima ne otimoreni. Miyo moro e piny Amerka noringo gi wuode ma jahigni ariyo kotere e osiptal nikech kore ne thung’ kendo nofuolo. Ka ne lakteche onono nyathino, ne ginyiso min mare ni nyaka nyathino nind e osiptal otienono. Iparo ni miyono ne onindo kanye? Noruyo piny kobet e kom ma ne ni e bath otanda nyathine! Onge kaka ne onyalo weyo nyathine ma tuono kende; nyaka nobed mana bute. Kuom adier, wanyalo geno ni Wuonwa manie polo ma en jahera nyalo timo moloyo mano! Donge nochueyowa e kite? (Chakruok 1:26) Weche ma mulo chuny ma yudore e Zaburi 34:18 nyisowa  ni sama ‘chunywa onyosore’ kata ‘chunywa ool,’ Jehova mang’won kinde duto kendo moikore konyowa biro bedo “machiegni” kodwa mana kaka janyuol ma jahera.

15. Gin yore mage ma Jehova konyowago ng’ato achiel achiel?

¹⁵ To kare Jehova konyowa ng’ato achiel achiel e yo mane? Ok ochuno ni ogolnwa gima kelonwa chandruok. Kata kamano, Jehova osechiwo gik mogundho ne jogo ma ywakne mondo okonygi. Wachne ma en Muma chiwo puonj ma nyalo kelo lokruok e ngimawa. To e i kanyakla, Jehova ochiwo jodongo ma temo luwo ranyisine mar bedo mang’won sama gikonyo Jokristo wetegi. (Jakobo 5:14, 15) Nikech en “Jawinj lamo,” ochiwo ‘roho maler ne joma kwaye.’ (Zaburi 65:2; Luka 11:13) Rohono nyalo miyowa “teko mokalo ma pile” mondo wanan nyaka chop kinde ma Pinyruodh Nyasaye nogolie chandruoge duto mosechando dhano. (2 Jo-Korintho 4:7) Donge wamor nikech gigo duto ma Jehova osechiwonwa? Wiwa kik wil ngang’ ni mago gin yore ma Jehova nyisowago ng’wonone.

16. Yo maduong’ie mogik ma Jehova ne onyisowago ng’wonone en mane, to mano kelonwa ber mane ng’ato achiel achiel?

¹⁶ En adier ni ng’wono maduong’ie moloyo ma Nyasaye onyisowa en chiwonwa Wuode mohero mondo obednwa rawar. Jehova ne ochiwore e okang’ malach, kendo mano ne oyawonwa yo mar yudo warruok. Par ni rawarno konyowa ng’ato achiel achiel. Nikech mano, Zekaria wuon Johana Jabatiso ne okoro ni rawar ne dhi nyiso kaka “Nyasachwa osekechowa.”​—Luka 1:78.

17-19. (a) Ere kaka Muma nyiso ni ng’wono mar Jehova nigi tong’? (b) En ang’o momiyo Jehova ne oweyo kecho joge?

¹⁷ Be onego wapar ni Jehova nyiso ng’wono ma onge tong’? Mopogore gi mano, Muma nyiso ni ka ng’ato  otamore luwo yore makare mag Jehova gi wich-teko, Jehova ok nyis ng’at ma kamano ng’wono. (Jo-Hibrania 10:28) Mondo wane gimomiyo okawo okang’ ma kamano, par ane ranyisi mar oganda Jo-Israel.

¹⁸ Kata obedo ni Jehova ne oreso Jo-Israel nyadinwoya wuok e lwet jowasikgi, gikone nochopo kama ne oweyo kechogi. Oganda ma ne wigi tekgi ne lamo nyiseche ma nono, ma gichwe gikelo kido mopa e i hekalu mar Jehova! (Ezekiel 5:11; 8:17, 18) E wi mano, Muma nyisowa niya: “Ne gidhi nyime jaro joote Nyasaye madier. Ne gichayo wechene kendo ne gijaro jonabine nyaka Jehova nobedo gi mirima mager kod joge mi ne ok nyal konygi kendo.” (2 Weche mag Ndalo 36:16) Nochopo kama koro Jehova ne ok nyal nyiso Jo-Israel ng’wono kendo ne obedo gi mirima kodgi. Ang’o ma notimore?

¹⁹ Onge kaka Jehova ne nyalo dhi nyime kecho joge. Ne owacho niya: “Ok anakechgi, kata weyonegi, kata ng’wononegi; onge gima biro geng’a tiekogi.” (Jeremia 13:14) Omiyo, ne oketh Jerusalem kaachiel gi hekalu kendo ne oter Jo-Israel e tuech Babulon. Mano kaka en gima lit ka dhano ma joricho ng’anyo e okang’ ma Nyasaye ok nyal kechogi!​—Ywagruok 2:21.

20, 21. (a) Ang’o mabiro timore e kindewagi ka ng’wono mar Jehova ochopo e gikone? (b) En ang’o ma nyiso ng’wono mar Jehova ma sula ma luwo biro wuoyoe?

²⁰ To nade e kindegi? Jehova pok olokore. Nikech ong’won, oseoro Joneno mage mondo oland “wach maber mar Pinyruoth” e piny duto. (Mathayo 24:14) Sama joma chunygi ni kare orwako wach, Jehova konyogi ng’eyo tiend wach Pinyruoth. (Tich Joote 16:14) Kata kamano, tijni ok bi dhi nyime nyaka chieng’. Ok nyal bedo tim ng’wono ka Jehova oweyo piny marachni gi chandruok duto mantie odhi nyime nyaka chieng’. Ka ng’wono  mar Nyasaye ochopo e gikone, obiro kawo okang’ mar ketho piny marachni. Timo kamano bende en tim ng’wono nikech okang’ ma kamano miyo orito ‘nyinge maler’ kendo miyo onyiso jotichne ng’wono. (Ezekiel 36:20-23) Jehova biro yweyo richo duto wuok e piny kae to okelo piny manyien makare. Jehova wacho kama e wi joma richo: “Ok abi kechogi kata nyisogi ng’wono. Anami richogi duognegi.”​—Ezekiel 9:10.

²¹ Nyaka chop kindeno, Jehova pod ne kecho ji kata mana joma pod nodak e ngima mar richo. Nitie kido machielo ma jaber ma nyiso ng’wono mar Jehova. Jehova weyo ne ji kethogi. Omiyo, dhano ma joricho ma loko chunygi gadier inyalo wenegi richogi. E sula ma luwo ma, wabiro wuoyo kuom ranyisi moko mabeyo ahinya ma yudore e Muma ma nyiso kaka Jehova weyo ne ji richo chuth.