Ir al contenido

Ir al índice

25 YACHAQANA

‘Diosninchejqa jatun khuyakuyniyoj’

‘Diosninchejqa jatun khuyakuyniyoj’

1, 2. 1) ¿Imatataj uj mama ruwan wawitan waqajtin? 2) ¿Pitaj aswan khuyakuyniyoj?

 UJ MAMAQA wawitan tuta waqajtin usqhayllata rijchʼarin. Payqa wawitan nacekusqanmantapacha patitallata puñukun. Uj mamaqa imatachus wawitan necesitasqanta waqasqallanpi yachan. Payqa niyta atinman yarqhaymantachus, ichurikunamantachus chayri munarikunamantachus wawitan waqashasqanta. Uj mamaqa wawitan imamanta waqajtinpis rijchʼariytawan atiendenpacha. Mamaqa chayta ruwan wawitanta khuyakusqanrayku.

2 Uj mamaqa nacekusqan wawitanta maytapuni khuyakun. Runasqa ajina munakuyniyoj kanchej. Jinapis Jehová Diosninchejqa aswan khuyakuyniyojraj. Chay khuyakuyninmanta yachakoyqa payman astawan qayllaykunapaj yanapawasun. Chayrayku imaynachus Diospa khuyakuynin kasqanta, imaynatachus khuyakuwasqanchejta ima yachakuna.

¿Imaynataj khuyakuyniyoj runa?

3. ¿Hebreopi imamanta parlanapajtaj rajám palabrata oqharikun?

3 Bibliapeqa ashkha palabrasta hebreopi, griegopi oqharikun khuyakuyniyoj kanamanta parlanapaj. Chay palabrasmanta ujnenqa rajám palabra kashan. Bibliamanta sutʼinchaj uj diccionario rajám palabramanta nin: “Chay palabrata oqharikun uj familiarninchejta sufrejta rikuspa chayri yanapata necesitasqanta rikuspa sonqonchejta nanachikusqanchejmanta, maytataj khuyakusqanchejmanta parlanapaj”, nispa. Jehovaqa rajám palabrata oqharin imayna khuyakuyniyojchus kasqanmanta parlananpaj. Hebreopi khuyakuy (rajám) palabraqa, wijsa (rejém) palabraman rijchʼakun. Chayrayku rajám palabraqa traducikullanmantaj “mamaj khuyakuynin” nispa (Éxodo 33:19; Jeremías 33:26). a

“¿Uj warmeqa [...] qonqapunmanchu wijsanpi apasqan wawanta?”

4, 5. ¿Imamantá Biblia parlan Jehovaj khuyakuynin imaynachus kasqanta entiendenapaj?

4 Bibliaqa uj mama imaynatachus wawitanta khuyakusqanmanta parlan, chaytaj yanapawanchej Jehová Diospa khuyakuynin imaynachus kasqanta entiendenapaj. Isaías 49:15 nin: “¿Uj warmeqa ñuñoj wawitanmanta qonqapunmanchu? ¿Wijsanpi apasqan wawanta nichu khuyanman? [rajám] Warmis qonqapunkuman chaypis, noqaqa ni jaykʼaj qanmanta qonqapusajchu”, nispa. Kay versiculoqa rikuchiwanchej Jehová llajtanmanta mayta khuyakusqanta. ¿Imaraykutaj chayta ninchej?

5 Uj mamaqa mana qonqapunchu wawitanman mikhuchiyta, atiendeyta ima. Imaraykuchus uj wawitaqa tuta pʼunchay necesitan maman cuidananta, munakunanta ima. Jinapis wakin mamasqa wawitankuta mana cuidankuchu, astawanraj kay ‘qhepa pʼunchaykunapi’. Familiapeqa manaña munakuy kanchu (2 Timoteo 3:1, 3). Jehovatajrí kayta niwanchej: “Noqaqa ni jaykʼaj qanmanta qonqapusajchu”, nispa. Jehovaqa kamachisninmanta khuyakullanqapuni. Jehovaj khuyakuynenqa uj mama wawitanta khuyakusqanmanta astawanraj. Chayrayku uj runa Isaías 49:15 versiculomanta nerqa: “Ñaupa Testamentomanta kay versiculolla parlan Jehovaj munakuynin imayna sinchʼichus kasqanmanta”, nispa.

6. ¿Imatataj ashkha runas ninku wajkunata khuyakuymanta? Bibliarí, ¿imatataj Jehovamanta niwanchej?

6 Ashkha runasqa ninku: “Wajmanta khuyakojqa sonqonpi llakikusqanwan atipachikun”, nispa. Jesuspa tiemponpi Romamanta may rejsisqa filósofo Séneca nerqa: “Wajkunamanta khuyakojqa sonqonpi llakikusqanwan aysachikun”, nispa. Chay filosofoqa yuyaj aswan allinta kausakunapajqa mana wajkunamanta llakikunachu kasqanta, nitaj kusikunachu kasqanta. Chantapis nillarqataj: “Sumaj yuyayniyoj runaqa yanapata necesitajta yanapayta atin, jinapis chay runamanta mana llakikunanchu tiyan. Chayta ruwanman chayqa, pay kikin niña sonqo tiyasqachu kanman, nitaj kusisqachu kanman”, nispa. Chay filósofo jina yuyajqa payllapi yuyan, nitaj wajkunamanta tukuy sonqo khuyakuyta atinchu. Jehovatajrí mana ajinachu. Bibliaqa niwanchej Jehová “manchay munakuyniyoj, khuyakuyniyojtaj” kasqanta (Santiago 5:11). Kaypi yachakusun wajkunamanta khuyakoyqa mana sonqonchejpi llakikusqanchejwan atipachikuychu kasqanta, manaqa wajkunamanta llakikusqanchejta rikuchiy kasqanta. Kunantaj yachakuna imaynatachus munakuyniyoj Tatanchej Jehová chayta ruwasqanta.

Jehová Israel nacionta khuyakun

7, 8. 1) ¿Imataj israelitaswan Egiptopi karqa? 2) ¿Imatataj Jehová ruwarqa israelitasta khuyakusqanrayku?

7 Jehová khuyakuyniyoj kasqanqa imaynatachus Israel nacionta yanapasqanpi rikukun. José wañupusqanmanta qhepanman ashkha israelitas Egiptopi esclavosman tukorqanku, maytataj ñakʼarerqanku. Egiptomanta kajkunaqa, “sinchʼita trabajachispa sufricherqanku: tʼuruta sarucherqanku, adobesta ruwacherqanku” (Éxodo 1:11, 14). Ajina llakiypi kaspa israelitasqa Jehovamanta yanapata mañakuspa qhaparikorqanku. Jehovarí, ¿paykunamanta khuyakorqachu?

8 Jehovaqa llajtanta llakisqata rikuspa llakikullarqataj, nerqataj: “Noqa rikuni israelita wawasniy Egiptopi mayta sufrishasqankuta. Uyarini mayta qhaparikusqankuta capatazkuna sinchʼita trabajachisqankurayku. Allinta yachani mayta sufrishasqankuta”, nispa (Éxodo 3:7). Jehovaqa maytapuni llakikorqa llajtanta sufrejta rikuspa, qhaparikusqanta uyarispa ima. 24 yachaqanapi yachakorqanchej jina, Jehová Diosqa kamachisninta llakikojta rikuspa llakikullantaj paypa llakiyninpis kanman jina. Payqa llajtanmanta mana llakikullarqachu, manaqa sutin jatunchasqa kananpaj yanaparqa. Isaías 63:9 nin: “Munakusqanrayku, khuyakusqanrayku paykunata kacharicherqa”, nispa. Arí, Jehovaqa israelitasta “atiyniyoj makinwan” Egiptomanta kacharicherqa (Deuteronomio 4:34). Chaymantapachataj paykunamanta astawan khuyakorqa mikhunata qospa, Sumaj Jallpʼamantaj pusaspa.

9, 10. 1) ¿Imaraykutaj Jehová israelitasta kutin kutita yanaparqa? 2) Jeftej tiemponpi, ¿imatá Jehová ruwarqa israelitasta enemigosninkumanta kacharichinanpaj?

9 Jehovaqa israelitasmanta khuyakullarqapuni. Israelitasqa Sumaj Jallpʼapi kashaspaña kutin kutita Diosta wasancharqanku, chayraykutaj ñakʼarerqanku. Israelitasqa pantasqankuta reparakuspa Jehovamanta yanapata mañakorqanku. Jehovataj kutin kutita paykunata yanaparqa, paykunamanta “khuyakusqanrayku” (2 Crónicas 36:15; Jueces 2:11-16).

10 Imachus Jeftej tiemponpi kasqanta qhawarina. Jehová Diosqa israelitas llulla dioskunata yupaychasqankurayku, ammonitas 18 watasta ñakʼarichinankuta saqerqa. Chaymantaraj israelitasqa juchasninkumanta arrepientekorqanku. Biblia nin: “Waj llajtayoj diosesninkuta chinkacherqanku, Jehová Diostataj watejmanta sirviyta qallarerqanku. Diostaj mañana munarqachu israelitas sufrinallankutapuni, imaraykuchus sonqon nanarqa”, nispa (Jueces 10:6-16). Jehovaqa israelitas sonqomantapacha arrepientekusqankuta rikuspa, paykunamanta khuyakorqa. Chayrayku payqa Jefteman atiyta qorqa israelitasta enemigosninkumanta kacharichinanpaj (Jueces 11:30-33).

11. Jehová israelitasta khuyakusqanmanta, ¿imatá yachakunchej?

11 Jehová israelitasta khuyakusqanmanta, ¿imatá yachakunchej? Yachakunchej wajkunamanta khuyakoyqa mana llakikuyllachu kasqanta. Uj mamaqa wawitanta waqajta uyarispa khuyakusqanrayku chay rato yanapan. Ajinallatataj Jehovapis llajtanpa qhaparikusqanta uyarispa chay rato yanapan paykunamanta khuyakusqanrayku. Chantapis yachakullanchejtaj wajkunamanta khuyakoyqa mana sonqonchejpi llakikusqanchejwan atipachikuychu kasqanta. Jehovaqa israelitasmanta khuyakusqanrayku enemigosninmanta kacharichinanpaj maqanakorqa. Jinapis, ¿Jehová sapa uj kamachinmanta khuyakullantajchu?

Jehová mayta khuyakuwanchej

12. ¿Imataj rikuchin Jehová sapa uj israelitamanta khuyakusqanta?

12 Jehová Israel nacionman Leyta qosqanqa sapa uj runamanta khuyakusqanta rikucherqa. Wajchaspaj kamachiymanta parlarina. Jehovaqa yacharqa uj israelita kaymanta jinalla wajchaman tukuyta atisqanta. ¿Imaynatataj israelitas wajchasta qhawananku karqa? Jehová israelitasman kamacherqa: “Wajcha hermanoykichejta khuyakunkichej, amataj michʼas kankichejchu. Hermanoykichejmanqa imatapis tukuy sonqo qorinkichej, mana rimaspalla. Ajinata ruwajtiykichejqa Jehová Diosniykichej qankunata bendecisonqachej tukuy ima ruwasqaykichejpi, imastachus ruwayta yuyashankichej chaypipis”, nispa (Deuteronomio 15:7, 10). Chantapis cosechashaspa mana tukuynintachu oqharikapunanku karqa, nitaj tʼakasqastapis chajmanankuchu karqa, chayqa necesitajkuna chajmakunankupaj karqa (Levítico 23:22; Rut 2:2-7). Israel nacionpeqa chay kamachiykunata kasukushajtinku, mana pipis mikhunata mañakuspa purejchu. Chaytaj rikuchin Jehovaqa yanapata necesitajkunamanta khuyakusqanta.

13, 14. 1) ¿Jehová sapa ujninchejmantachu llakikun? 2) ¿Imatá David nerqa? 3) ¿Imatá Jehová uj mama jina ruwan?

13 Kay tiempopis munakuyniyoj Jehovaqa sapa ujninchejmanta llakikun. Payqa yachan ima ratopis llakiypi rikukunanchejta. David nerqa: “Jehová Diosqa cheqan runasta qhawamushan. Yanapata mañakuspa qhaparikusqankuta uyarimushan. Jehová Diosqa sonqo pʼakisqa runaspa qayllallanpi kashan. Paymin llakisqa kajkunataqa salvan”, nispa (Salmo 34:15, 18). Kay versiculomanta parlaspa uj yachayniyoj runa nerqa: “‘Sonqo pʼakisqa’, ‘llakisqa kajkuna’ nispaqa pantasqasninkurayku llakisqa kajkunamanta, ni imapaj valesqankutataj yuyakojkunamanta parlashan”, nispa. Ajinata yuyaj runasqa Jehová karupi kashasqanta, nitaj paykunamanta llakikusqanta yuyanku. Jinapis chayqa mana ajinachu. Davidpa nisqanqa rikuchiwanchej ‘ni imapaj valesqankuta yuyajkunata’ Jehová mana saqerparisqanta. Khuyakuyniyoj Diosninchejqa ñakʼariypi rikukojtinchej yanapanta mayta necesitasqanchejta yachan, qayllanchejpitaj kashan.

14 Estados Unidos llajtapi tiyakoj mamamanta parlarina. Payqa iskay watitayoj wawitanta hospitalman aparqa manaña samayta atisqanrayku. Doctorestaj mamata nerqanku wawitan chay chʼisi hospitalpi qhepakunanta. Mamataj chay chʼisi wawanpa ladonpi quedakorqa, uj sillapi chukusqataj sutʼiyarqa. Mamaqa wawitan onqosqa kasqanrayku ladonpi kanan karqa. Chayta ruwarqa wawitanta khuyakusqanrayku, imaraykuchus noqanchejqa Jehová jina khuyakuyniyoj kanchej (Génesis 1:26). Munakuyniyoj Tatanchej Jehovarí chay mamamanta nisqa aswan khuyakuyniyojraj. Salmo 34:18 versículo niwanchej, munakuyniyoj Tatanchej Jehovaqa “sonqo pʼakisqa” kajkunaj chayri ‘llakisqa kajkunaj’ ‘qayllallanpi kashasqanta’. Qayllanpi kashan paykunamanta khuyakusqanrayku, yanapaytataj munasqanrayku.

15. ¿Imaynatá Jehová sapa ujninchejta yanapawanchej?

15 ¿Imaynatá Jehová sapa ujninchejta yanapawanchej? Llakiyninchejta mana chinkachispapis, paymanta yanapata mañakojtinchej ashkha yanapasta qowanchej. Bibliapeqa ima llakiytapis atipanapaj sumaj yuyaychaykuna tiyan. Chantapis Jehovaqa congregacionpi sumaj wakichisqa ancianosta churan, paykunaqa Jehová jina khuyakuywan hermanosta yanapanankupaj kallpachakunku (Santiago 5:14, 15). Jehovaqa ‘runaspa mañakusqankuta uyarin’, ‘espíritu santotataj qon’ (Salmo 65:2; Lucas 11:13). Chay espiritoqa ‘sumaj atiyta’ qowanchej, chaytaj Diospa Gobiernon tukuy chʼampaykunata chinkachinankama sinchʼita sayanapaj yanapawanchej (2 Corintios 4:7). Jehovaman mayta agradecekunchej yanapasta qowasqanchejmanta. Ama qonqanachu Jehová mayta khuyakuwasqanchejmanta.

16. 1) ¿Imaynatataj Jehová mayta khuyakuwasqanchejta rikuchiwanchej? 2) ¿Imaynatá Jesuspa wañuynin sapa ujta yanapawanchej?

16 Jehovaqa mayta khuyakuwasqanchejta rikuchiwarqanchej may munasqa Wawanta noqanchejrayku qospa. Jehovaqa chayta ruwarqa munakuwasqanchejrayku, ajinamanta wañuymanta, juchamantawan kacharichisqa kananchejpaj. Jesusqa sapa ujninchejrayku wañorqa. Chayrayku Juan Bautistaj tatan Zacariasqa ñaupajmantaña nerqa, Jehová Dios Wawanta noqanchejrayku wañunanta saqesqanqa ‘jatun khuyakuyniyoj’ kasqanta rikuchisqanta (Lucas 1:78).

¿Maykʼajtaj Jehová manaña khuyakunchu?

17-19. 1) ¿Maykʼajtaj Jehová manaña khuyakuwasunmanchu? 2) ¿Imaraykutaj Jehová israelitasta niña khuyakorqachu?

17 ¿Maykʼajtaj Jehová Dios manaña khuyakuwasunmanchu? Bibliaqa niwanchej pikunachus Jehovaj kamachisqanta sapa kuti mana kasukunkuchu chaykunata Jehová manaña khuyakusqanta (Hebreos 10:28). Chayta astawan entiendenapaj Israel nacionmanta parlarina.

18 Jehová israelitasta sapa kuti enemigosninkumanta kacharichejtinpis, aswan qhepaman paykunamanta niña khuyakorqachu. Imaraykuchus israelitasqa mana kasukojkuna karqanku, imaymana santosta yupaycharqanku, wakin santostataj Jehovaj templonman apaykorqanku (Ezequiel 5:11; 8:17, 18). Biblia nin: “Cheqa Diospa kachasqan kamachisninmanta burlakorqanku. Diospa parlasqasnintapis pisipaj qhawarqanku, profetasninmantapis asikorqanku. Paykunaqa niña yanapanapaj jinachu karqanku. Chayrayku Jehová Diosqa paykunapaj sinchʼita phiñakorqa”, nispa (2 Crónicas 36:16). Chay millay imasta ruwasqankurayku israelitasqa manaña Jehovaj khuyakuyninta tarinankupaj jinachu karqanku, imaraykuchus chay ruwasqankoqa Jehovata mayta phiñacherqa. Chayrayku, ¿imataj paykunawan karqa?

19 Jehovaqa niña israelitasmanta khuyakorqachu. Astawanpis pay nerqa: “Mana paykunataqa khuyakusajchu, mana sonqoyta nanachikusajchu, nitaj paykunamanta llakikusajchu. Paykunataqa tukuchisajpuni, ni ima jarkʼawanqachu”, nispa (Jeremías 13:14). Chayrayku Jerusalén llajtapis templopis thuñisqa karqa, israelitastaj Babiloniaman presos apasqa karqanku. Runas Jehovata mana kasukusqankoqa manapuni allinchu, imaraykuchus Jehovata mayta phiñachinku, niñataj khuyakunanpaj jinachu kanku (Lamentaciones 2:21).

20, 21. 1) ¿Imataj kanqa Jehová manaña runasmanta khuyakojtin? 2) ¿Imatataj qhepan yachaqanapi yachakusunchej?

20 Jehovaqa mana cambianchu. Payqa khuyakuyniyoj kasqanrayku testigosninwan ‘Gobiernonmanta sumaj willaykunata jallpʼantinpi’ willachishan (Mateo 24:14). Jehovaqa allin sonqoyoj runas chay willayta japʼikojtinku, Gobiernonmanta yachachiykunata entiendenankupaj yanapan (Hechos 16:14). Runasman willayqa uj pʼunchay tukukaponqa. Sichus Jehová saqellanman sajra runas wiñaypaj wajkunata sufrichinankuta chayqa, mana khuyakuyniyoj kasqanta rikuchishanmanchu. Jehovaqa yachan maykʼajkamachus runasta khuyakunanta, chay tiempo juntʼakojtintaj kay sajra mundota chinkachenqa. Kay sajra mundota chinkachishaspapis khuyakuyninta rikuchillanqapuni. Chaypacha payqa ‘santo sutinta’ jatunchanqa, payta munakoj kamachisnintataj salvanqa (Ezequiel 36:20-23). Jehovaqa tukuy sajra kajta chinkachenqa, kay jallpʼatataj paraisoman tukuchenqa. Jehovaqa sajra runasmanta nin: “Noqatajrí paykunata qhawarispa mana llakikusajchu, nitaj khuyakusajchu. Noqaqa paykunaman qopusaj imaynatachus kausasqankuman jina”, nispa (Ezequiel 9:10).

21 Chay pʼunchay chayamunankama Jehovaqa khuyakuyninta runasman rikuchillanqapuni, pikunachus chinkachisqa kanankupaj jina kashanku chaykunamanpis. Juchasninkumanta tukuy sonqo arrepientekojkunaqa Jehovaj perdonninta tariyta atinkuraj. Qhepan yachaqanapeqa yachakusunchej Jehovaj perdonninmanta imatachus Biblia nisqanta.

a Salmo 103:13 versiculopi rajám palabrata oqharikun uj tata wawasninta khuyakusqanmanta parlanapaj.