Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

MUTU 25

‘Lusungu lwa Chiuta Withu’

‘Lusungu lwa Chiuta Withu’

1, 2. (a) Kasi mama wakuchita wuli para mwana wake wakulira? (b) Kasi ni lusungu wuli ulo ndukuru chomene kuluska lwa mama?

 MWANA wakulira pakati pa usiku. Mwaluŵiro mama wakuwuka. Kufuma waka apo mwana wakababikira, mama wakugona mwakukwana yayi nga umo wakachitiranga. Iyo wasambira kupambaniska kulira kwakupambanapambana kwa mwana wake. Ivi vikumovwira kumanya usange mwana wake wakulira chifukwa chakuti wakukhumba kurya, kumufukatira, kumusintha theŵera panji kumupwelelera mu nthowa zinyake. Ndipo wakuchitapo kanthu pa nyengo yakwenelera. Iyo wakutondeka kuzerezga ivyo mwana wake wakukhumba chifukwa wakumutemwa chomene.

2 Palije lusungu ulo ŵanthu ŵakulongora kuluska ulo mama wakulongora mwana wa mu nthumbo yake. Kweni, pali lusungu lunyake ulo ndikuru chomene kuluska ulu, lusungu lwa Chiuta withu, Yehova. Kudumbiskana mukhaliro wakukondweska uwu kungatovwira kuti tisendelere kwa Yehova. Tiyeni tidumbiskane icho lusungu lukung’anamura na umo Chiuta wakulilongolera.

Kasi Lusungu Ni Vichi?

3. Kasi lizgu la Chihebere ilo likung’anamurika kuti “kulongora lusungu” panji ‘kuŵa na lusungu’ likung’anamura vichi?

3 Mu Baibolo, pali kukolerana pakati pa kulongora munthu lusungu na kumuchitira chitima. Mazgu ghanandi gha Chihebere na Chigiriki ghakwimira lusungu lwakufumira mu mtima. Mwachiyelezgero, wonani lizgu la Chihebere lakuti ra·chamʹ, ilo nyengo zinandi likung’anamurika kuti “kulongora lusungu” panji ‘kuŵa na lusungu.’ Buku linyake likulongosora kuti lizgu lakuti ra·chamʹ “likuyowoya za lusungu lwakufumira pasi pa mtima, nga ni ulo tikuwona kuti ŵanthu awo tikuŵatemwa ŵakusuzgika.” Lizgu la Chihebere ili, ilo Yehova wakugwiliskira ntchito pakuyowoya za iyo mwene, likuyana na lizgu ilo likung’anamurika kuti “nthumbo panji kuti chibabiro” ndipo lingalongosoleka kuti ni “lusungu lwa mama.” aEkisodo 33:19; Yeremiya 33:26.

“Can a woman forget . . . the son of her womb?”

4, 5. Kasi Baibolo likugwiliskira wuli ntchito lusungu ulo mama wakulongora mwana wake kuti litisambizge lusungu lwa Yehova?

4 Baibolo likugwiliskira ntchito lusungu ulo mama wakulongora mwana wake kuti litisambizge icho lusungu lwa Yehova likung’anamura. Pa Yesaya 49:15, tikuŵazga kuti: “Kasi mama wangaluwa mwana wake wakonkha panji kuŵavya chiwuravi [ra·chamʹ] na mwana wa mu nthumbo yake? Nanga ŵanakazi aŵa ŵangaluwa, kweni ine nikuluwengepo chara.” Kasi mazgu agha ghakulongora wuli kuti Yehova wakulongora chiwuravi ŵanthu ŵake?

5 Palije uyo wangaghanaghana kuti mama wangaluwa konkheska na kupwelelera mwana wake. Nakuti palije icho bonda wangachita pa yekha, iyo wakukhumbikwira kuti amama ŵake wamupwelelerenge usiku na muhanya. Kweni ntchachilendo yayi kupulika kuti mama waleka mwana wake, chomenechomene mu “nyengo zinonono” izi zakuzura na ŵanthu ŵambura ‘chitemwa chakawiro.’ (2 Timote 3:1, 3) Yehova wakuti, “ine nikuluwengepo chara.” Yehova wakuleka yayi kuchitira lusungu ŵanthu ŵake. Ni lusungu lukuru chomene kuluska ulo mama wakulongora mwana wake. Pakulongosora ivyo lemba la Yesaya 49:15 likuyowoya, munthu munyake wakati: “Agha ngamoza mwa mazgu ghankhongono chomene, panji niti waka ngankhongono chomene kuluska mazgu ghose agho ghakulongosora chitemwa cha Chiuta mu Tesitamenti Lakale lose.”

6. Kasi ŵanthu ŵanandi ŵambura urunji ŵakuluwona wuli lusungu, kweni kasi Yehova wakutisimikizgira vichi?

6 Kasi usange munthu ngwalusungu chikung’anamura kuti ngwambura kukhwima maghanoghano? Ŵanthu ŵanandi ŵambura urunji ndimo ŵakughanaghanira. Mwachiyelezgero, nkhwantha yinyake ya Chiroma zina lake Seneca, iyo yikaŵako mu nyengo ya Yesu, yikasambizganga kuti “lusungu nkhulopwa mu maghanoghano.” Seneca wakalimbikiskanga chisambizgo cha Ŵastoyiki icho chikatenge munthu wakwenera yayi kuchitira lusungu ŵanthu. Seneca wakati munthu wamahara wangawovwira awo ŵali mu masuzgo, kweni wakwenera kuŵalengera lusungu yayi, chifukwa kuchita nthena kungaŵapangiska kuti ŵaŵe ŵakata. Munthu uyo wali na maghanoghano agha wangachitira lusungu ŵanthu kufumira pasi pa mtima yayi. Kweni ndimo Yehova waliri yayi! Mu Mazgu ghake, Yehova wakutisimikizgira kuti “ngwachitemwa chomene ndiposo ngwalusungu.” (Yakobe 5:11) Nga umo tiwonerenge, lusungu nkhulopwa yayi kweni ni mukhaliro wankhongono uwo ngwakuzirwa chomene. Tiyeni tiwone umo Yehova wakulongolera mukhaliro uwu, nga umo mupapi wachitemwa wakuchitira.

Apo Yehova Wakachitira Lusungu Mtundu

7, 8. Kasi Ŵaisrayeli ŵakasuzgika wuli mu Eguputo, ndipo Yehova wakachitapo vichi pa masuzgo ghawo?

7 Lusungu lwa Yehova lukuwoneka na umo wakachitira na mtundu wa Israyeli. Kuumaliro kwa 1500 B.C.E., Ŵaisrayeli ŵanandi ŵakaŵa ŵazga ku Eguputo, uko ŵakatambuzgikanga chomene. Ŵaeguputo “ŵakaŵinyiska umoyo wawo pakuŵagwiliska ntchito yinonono ya kukanda dongo na kuwumba njerwa, ndiposo ntchito za wuzga zakupambanapambana.” (Ekisodo 1:11, 14) Apo Ŵaisrayeli ŵakasuzgikanga, ŵakalomba kwa Yehova kuti waŵawovwire. Kasi Chiuta walusungu wakachitapo vichi?

8 Yehova vikamukhwaska chomene. Wakati: “Nawona nadi visuzgo vya ŵanthu ŵane awo ŵali mu Eguputo, napulika kulira kwawo chifukwa cha awo ŵakuŵagwiliska ntchito mwankhaza. Nkhumanya makora vyakuŵinya vyawo.” (Ekisodo 3:7) Yehova wakakhalapo waka chete yayi apo ŵanthu ŵake ŵakasuzgikanga, wakachitapo kanthu. Nga ni umo tikawonera mu Mutu 24 wa buku ili, Yehova ni Chiuta uyo wakuchitira ŵanthu chitima. Ndipo kuchitira ŵanji chitima, uko chikung’anamura kupulika umo ŵanthu ŵakujipulikira, kukuyana chomene na lusungu. Kweni Yehova wakachitira waka lusungu ŵanthu ŵake yayi; wakachitapo kanthu kuti waŵawovwire. Pa Yesaya 63:9 pakuti: “Mu chitemwa na chiwuravi chake wakaŵawombora.” Na “woko la nkhongono,” Yehova wakawombora Ŵaisrayeli ku Eguputo. (Dotoronome 4:34) Pamanyuma wakaŵapa chakurya mwa munthondwe na kuluta nawo ku charu chawo cha layizgano, charu cha vundira.

9, 10. (a) Ntchifukwa wuli Yehova wakathaskanga Ŵaisrayeli kanandi waka apo ŵakaŵa mu Charu cha Layizgano? (b) Mu nyengo ya Yefita, kasi Yehova wakawombora Ŵaisrayeli ku ŵalwani mba, ndipo ntchivichi icho chikamupangiska kuti wachite nthena?

9 Lusungu lwa Yehova lukamalira penepapa yayi. Ŵakati ŵakhazikika mu Charu cha Layizgano, Ŵaisrayeli ŵakachitanga vinthu mwambura kugomezgeka kanandi waka lekani nyengo zinyake ŵakasuzgikanga chomene. Kweni iwo ŵakamanyanga kwananga kwawo ndipo ŵakalombanga wovwiri kwa Yehova. Ndipo iyo wakaŵathaskanga kanandi waka. Chifukwa wuli? “Wakachitiranga chiwuravi ŵanthu ŵake.”—2 Midauko 36:15; Ŵeruzgi 2:11-16.

10 Wonani ivyo vikachitika mu nyengo ya Yefita. Chifukwa chakuti Ŵaisrayeli ŵakamba kuteŵetera ŵachiuta ŵatesi, Yehova wakazomerezga kuti Ŵaamoni ŵaŵasuzge kwa vyaka 18. Paumaliro, Ŵaisrayeli ŵakalapa. Baibolo likutiphalira kuti: “Ŵakawuskamo mukati mwawo ŵachiuta ŵachilendo na kwamba kuteŵetera Yehova, mwakuti wakatondeka kujikora kuwona kuti Israyeli wakusuzgika.” b (Ŵeruzgi 10:6-16) Para ŵanthu ŵake ŵalapa nadi na mtima wose, Yehova wakachitangapo kanthu na kuŵawovwira. Chiuta walusungu wakapa nkhongono Yefita kuti waŵawombore mu mawoko gha ŵalwani ŵawo.—Ŵeruzgi 11:30-33.

11. Kasi umo Yehova wakachitira na vinthu na Ŵaisrayeli vikutisambizga vichi pakuyowoya za lusungu?

11 Kasi umo Yehova wakachitira na mtundu wa Israyeli vikutisambizga vichi pakuyowoya za lusungu? Chinthu chimoza icho tikusambirapo ntchakuti lusungu lwa Yehova likung’anamura kumanya waka na kuchitira chitima masuzgo agho ŵanthu ŵakukumana nayo yayi. Kumbukani chiyelezgero cha mama uyo lusungu lwake lukumutuma kuti wachitepo kanthu para mwana wake wayamba kulira. Mwakuyana waka, Yehova wakuzerezga waka yayi para ŵanthu ŵake ŵakulira. Lusungu lwake lukumutuma kuti waŵafwature ku masuzgo ghawo. Kweniso umo Yehova wakachitira na Ŵaisrayeli vikutisambizga kuti lusungu nkhulopwa maghanoghano yayi, kweni ni mukhaliro uwo ukamupangiska kuchitapo kanthu kuti wawovwire ŵanthu ŵake. Kweni kasi Yehova wakulongora lusungu ku ŵateŵeti ŵake nga ni gulu pera?

Yehova Wakulongora Lusungu Munthu Waliyose Payekha

12. Kasi Dango likalongoranga wuli kuti Yehova wakachitiranga lusungu munthu waliyose payekha?

12 Dango ilo Chiuta wakapeleka ku mtundu wa Israyeli likalongoranga lusungu lwake pa munthu waliyose payekha. Mwachiyelezgero, ghanaghanirani umo wakafipiranga mtima ŵakavu. Yehova wakamanya kuti pangachitika vinthu vyamabuchi ivyo vingapangiska Muisrayeli kuŵa mukavu. Kasi ŵakavu ŵakeneranga kuchita nawo wuli? Yehova wakaphalira Ŵaisrayeli kuti: “Unganonopeskanga yayi mtima wako panji kuŵa mukaka kwa mubali wako mukavu. Umupeko kanthu mwawanangwa, ndipo ungamupanga mwakukwenyelera yayi. Pa chifukwa ichi lekani Yehova Chiuta wako wamukutumbika mu milimo yose na pa vyose ivyo ukuchita” (Dotoronome 15:7, 10) Yehova wakaphaliraso Ŵaisrayeli kuti ŵaleke kuvuna vyose vya mu mphepete mwa minda yawo panji kutora ivyo vyakhalako. Ŵakavu ndiwo ŵakeneranga kutora vinthu ivi. (Levitiko 23:22; Rute 2:2-7) Para Ŵaisrayeli ŵalondezga dango lakughanaghanira ŵakavu awo ŵakaŵa mukati mwawo, ŵanthu ŵakusoŵerwa ŵakakhumbikwiranga kupempheska vyakurya yayi. Ichi chikalongoranga lusungu lwa Yehova nadi, imwe mukuwona wuli?

13, 14. (a) Kasi mazgu gha Davide ghakutisimikizgira wuli kuti Yehova wakufipira mtima chomene waliyose wa ise payekha? (b) Kasi ntchiyelezgero wuli icho chikulongora kuti Yehova wali pafupi na wose “ŵakusweka mu mtima” panji “awo mzimu wawo wateketeka”?

13 Mazuŵa ghano napo, Chiuta wakufipira mtima waliyose wa ise payekha. Tikugomezga kuti wakumanya makora suzgo yiliyose iyo tingakumana nayo. Wamasalimo Davide wakalemba kuti: “Maso gha Yehova ghali pa ŵarunji, Makutu ghake ghakupulika para ŵakulira kuti waŵawovwire. Yehova wali pafupi na ŵakusweka mu mtima. Wakuponoska awo mzimu wawo wateketeka.” (Salimo 34:15, 18) Pakuyowoya za ŵanthu awo ŵakuyowoyeka mu mavesi agha, mwanalume munyake wakusanda Baibolo wakati: “Mbanthu awo mbakusweka mtima na kuchita chitima chifukwa cha zakwananga, ndipo ŵakujiwona nga mbambura kwenelera; nga mbambura ntchito, ndiposo ŵakughanaghana kuti palije chinthu chiwemi chilichose icho ŵangachita.” Ŵanthu ŵanthena aŵa ŵangaghanaghana kuti Yehova wali nawo kutali chomene ndiposo kuti mbambura ntchito chomene kuti iyo waŵapwelelere. Kweni ndimo viliri yayi. Mazgu gha Davide ghakutisimikizgira kuti Yehova wakuŵaleka yayi ŵanthu awo ‘ŵakujiwona nga mbambura ntchito.’ Chiuta withu walusungu wakumanya kuti mpha nyengo iyi apo tikukhumbikwira chomene iyo, ndipo wali pafupi.

14 Wonani chakuchitika ichi. Mama munyake ku United States wakachimbilira mwaluŵiro ku chipatala na mwana wake mwanalume wa vyaka viŵiri chifukwa wakatondekanga kuthuta ndiposo wakakhosomoranga chomene. Madokotala ghakati ghamupima mwana, ghakaphalira mama wake kuti mwana uyu wagonenge ku chipatala usiku wose. Kasi mama uyu wakagona nkhu? Wakagona pa mpando ku chipatala kwenekuko, pafupi na bedi la mwana wake! Mwana wake wakalwara, ntheura wakeneranga kukhala nayo pafupi. Kweni ise tikukayika yayi kuti tikukhazga vinandi kufuma kwa Dada withu wachitemwa wakuchanya! Nakuti tili kulengeka mu chikozgo chake. (Genizesi 1:26) Mazgu ghakufika pa mtima agho ghali pa Salimo 34:18 ghakutiphalira kuti nga ni mupapi wachitemwa, Yehova wakuŵa pafupi na “ŵakusweka mu mtima” panji “awo mzimu wawo wateketeka,” wakuŵachitira lusungu nyengo zose ndipo wakuŵa wakunozgeka kuŵawovwira.

15. Kasi Yehova wakovwira wuli waliyose wa ise payekha?

15 Kasi Yehova wakovwira wuli waliyose wa ise payekha? Iyo wakuwuskapo icho chikupangiska masuzgo yayi. Kweni Yehova wapeleka wovwiri kwa awo ŵakumulomba. Mazgu ghake, Baibolo, ghakupeleka wovwiri uwemi uwo ungawovwira kuti vinthu visinthe. Mu mpingo, Yehova wapeleka ŵalaŵiliri ŵauzimu, awo ŵakuyezgayezga kulongora lusungu lwake pakovwira ŵasopi ŵanyawo. (Yakobe 5:14, 15) Pakuŵa “ŵakupulika malurombo” ŵakupeleka “mzimu utuŵa ku awo ŵakuŵalomba.” (Salimo 65:2; Luka 11:13) Mzimu uwu ungatipa nkhongono za kuluska zakawiro kuti tizizipizge mpaka apo Ufumu wa Chiuta uzamuwuskirapo masuzgo ghose. (2 Ŵakorinte 4:7) Kasi tikuwonga yayi wovwiri wose uwu? Tingaluwanga yayi kuti wovwiri wose uwu ukulongora lusungu lwa Yehova.

16. Kasi ntchiyelezgero wuli icho chikulongora lusungu lukuru lwa Yehova, ndipo chikutikhwaska wuli ise waliyose payekha?

16 Kupeleka Mwana wake wakutemweka kuŵa sembe ya kuwombora ndicho ntchiyelezgero chikuru cha lusungu lwa Yehova. Yehova wakajikomora chomene kuti wapeleke sembe ya kuwombora iyi, ndipo yikajura nthowa ya chiponosko chithu. Kumbukani kuti sembe iyi yikapelekeka chifukwa cha waliyose wa ise payekha. Zekariya wiske wa Yohane Mubatizi, wakayowoyerathu kuti chawanangwa ichi chikulongora ‘lusungu lwa Chiuta withu.’—Luka 1:78.

Apo Yehova Wakuleka Kulongora Lusungu

17-19. (a) Kasi Baibolo likulongora wuli kuti lusungu lwa Yehova luli na mphaka? (b) Kasi ntchivichi icho chikapangiska kuti Yehova waleke kulongora lusungu ŵanthu ŵake?

17 Kasi tikwenera kughanaghana kuti lusungu lwa Yehova lulije mphaka? Yayi. Baibolo likulongora pakweru kuti Yehova wakuchitira lusungu yayi ŵanthu awo ŵakususka nthowa zake zaurunji. (Ŵahebere 10:28) Kuti tipulikiske chifukwa icho wakuchitira nthena, kumbukani chiyelezgero cha mtundu wa Israyeli.

18 Nangauli Yehova wakathaskanga Ŵaisrayeli ku ŵalwani ŵawo mwakuwerezgawerezga, kweni paumaliro wakaleka kuŵachitira lusungu. Ŵanthu ŵanonono mtima aŵa ŵakasopanga vikozgo, ndipo ŵakaŵikanga vikozgo vyakuseluska ivi na mu tempile la Yehova wuwo! (Ezekiyeli 5:11; 8:17, 18) Baibolo likuti: “Kweni ŵakagoskanga mathenga gha Chiuta waunenesko, kupepura mazgu ghake, na kuhoya ntchimi zake, m’paka ukali wa Yehova ukiza pa ŵanthu, ŵakafika pakuti ŵangachizgikaso chara.” (2 Midauko 36:16) Ŵaisrayeli ŵakafika pakuti pakaŵavya chifukwa chakwenelera chakuti ŵagowokeleke, ndipo ŵakamukwiyiska chomene Yehova. Kasi chikachitika ntchivichi paumaliro?

19 Yehova wakaleka kuŵachitira lusungu ŵanthu ŵake. Wakati: “Niŵachitirenge chiwuravi yayi, chitima nesi lusungu. Palije icho chinitondeskenge kuŵaparanya.” (Yeremiya 13:14) Ntheura Yerusalemu na tempile lake vikabwangandurika, ndipo Ŵaisrayeli ŵakatolekera ku wuzga ku Babuloni. Ivi ndivyo vikuchitika usange ŵanthu ŵambura urunji ŵagalukira Chiuta mwakuti wangaŵachitiraso lusungu yayi.—Chitengero cha Yeremiya 2:21.

20, 21. (a) Kasi chizamuchitika ntchivichi para nyengo ya Chiuta yakulongora lusungu yafika paumaliro? (b) Kasi ntchawanangwa wuli cha lusungu lwa Yehova icho tidumbiskanenge mu mutu wakulondezgapo?

20 Wuli mazuŵa ghano? Yehova wandasinthe. Chifukwa cha lusungu, Chiuta watuma Ŵakaboni ŵake kuti ŵapharazge “makani ghawemi gha Ufumu” pa charu chapasi. (Mateyu 24:14) Para ŵanthu ŵa mtima uwemi ŵazomera uthenga wa Ufumu, Yehova wakuŵawovwira kuti ŵapulikiske. (Milimo 16:14) Kweni mulimo uwu uchitikenge kwamuyirayira yayi. Yehova, Chiuta walusungu, wangazomerezga yayi kuti charu chiheni ichi kweniso masuzgo agho ghali mu charu, ghalutilire kuŵapo kwamuyirayira. Para nyengo ya kulongora lusungu yamara, Yehova wazamweruzga charu chiheni ichi. Pa zuŵa la cheruzgo napo wazamweruzga ŵanthu chifukwa cha kulongora lusungu ŵanthu ŵake kweniso ‘zina lake lituŵa’ na ŵateŵeti ŵake ŵakujipeleka. (Ezekiyeli 36:20-23) Yehova wazamuwuskapo uheni na kunjizgapo charu chiphya cha urunji. Pakuyowoya za ŵaheni, Yehova wakuti: “Jiso lane lichitenge chitima chara, ndipo niŵachitirenge chiwuravi yayi. Njombe ya mendero ghawo nikhizgirenge pa mitu yawo.”—Ezekiyeli 9:10.

21 Pa nyengo yasono, pambere nyengo iyi yindafike, Yehova walutilirenge kuchitira lusungu ŵanthu ŵake, nanga ni awo ŵazamuparanyika. Ŵanthu ŵakwananga awo ŵalapa na mtima wose ŵangasanga chandulo na chawanangwa chikuru cha lusungu lwa Yehova, uko nkhugowokereka. Mu mutu wakulondezgapo, tizamudumbiskana viyelezgero vinyake vya mu Baibolo ivyo vikulongora kuti Yehova wakugowokera mwakufikapo.

a Kweni chakukondweska ntchakuti pa Salimo 103:13, lizgu la Chihebere lakuti ra·chamʹ likuyowoya za lusungu ulo dada wakulongora ku ŵana ŵake.

b Mazgu ghakuti “wakatondeka kujikora” ghakung’anamura kuti “mtima wake ukaŵinya chomene; wakavuka na kuzizipizga.” Tumbuka Bible likuti: “Mtima wake ukakoleka na chitima chifukwa cha kukweŵeka kwa Israyeli.”