1, 2. (a) Nye ina a linga eci oñaña yaye yi lila? (b) Ocina cipi ca velapo okuti ohenda yonjali yi sule?

 VOKUENDA kuteke oñaña yimue yi lila. Vepuluvi liaco, ina o pasuka. Tunde eci oñaña ya citiwa, ina yaco kala pekela vali otulo tualua. Handi vali, wa lilongisa oku limbuka oku lila kua litepa kuoñaña nda okuti o sukila oku nyama, oku angatiwa, ale ocina cikuavo. Pole, ndaño oñaña yi lilila ocina cikuavo, ina yaco otembo yosi u kuatisa. Utima waye ka u wecelela oku nyehũla asukila omõla.

² Ohenda ina a kuetele omõlaye, ocituwa cimue ca kũlĩhĩwa calua lomanu. Pole, kuli ocina cikuavo ca velapo vali okuti, ohenda ya Suku yetu Yehova. Oku konomuisa lutate ocituwa eci ci komõhisa, ci ka tu kuatisa oku kuata ukamba wa pama la Yehova. Omo liaco, tu kũlĩhĩsi eci ci lomboloka ohenda kuenda ndomo Suku yetu a yi lekisa.

3. Lipi elomboloko liondaka ya pongoluiwa kelimi lio Heveru yokuti, “oku lekisa ohenda,” ale “oku kuata ocikembe”?

³ Vembimbiliya, ohenda locikembe vi kuete elitokeko. Olondaka vialua vielimi lio Heveru kuenda vio Helasi, vi pitiya ocisimĩlo cohenda ya piãla. Ndeci, ondaka yo Heveru yokuti ra·cham,’ ya siata oku pongoluiwa okuti, “oku lekisa ohenda,” ale “oku kuata ocikembe.” Elivulu limue li lombolola okuti ondaka ra·cham’, “yi situlula eci ci kasi vutima kuenda ohenda ya piãla, ndeyi yi kokiwa poku mola ehonguo ale ohali yomanu vana tu sole, ale ya vana va sukila ekuatiso lietu.” Ondaka eyi kelimi lio Heveru okuti Yehova o yi tiamisila kokuaye muẽle, yi kuete elitokeko londaka “ocilangalo” kuenda yi pondola oku lomboluiwa  ‘ndohenda yonjali yukãi.’ a—Etundilo 33:19; Yeremiya 33:26.

4, 5. Embimbiliya li tukula ndati ocikembe ina a kuetele omõlaye oco li tu kuatise oku kuata elomboloko liohenda ya Yehova?

⁴ Embimbiliya li tukula ocikembe ina a kuetele omõlaye oco li tu kuatise oku kuata elomboloko liohenda ya Yehova. Ku Isaya 49:15, tu tangako ndoco: “Citava hẽ okuti ukãi umue ivala oñaña yaye ale ka lekisa ohenda [ra·cham’] komõla wa tunda vimo liaye? Ndaño okuti akãi vaco va ivalako, ame lalimue eteke ndi ka ku ivala.” Olondaka evi vi sanjuisa, vi lekisa ohenda yalua Yehova a kuetele omanu vaye. Ndamupi?

⁵ Ca tĩla oku sokolola okuti ina umue ivalako oku nyamisa loku tata oñaña yaye. Momo, oñaña ka yi tẽla oku li teyuila oyo muẽle, pole yi sukila oku tatiwa locisola ca ina utanya luteke. Ci sumuisa calua ceci okuti, olonjali vimue ka via siatele oku tata omãla vavo, ca piãla enene ‘koloneke vilo via tĩla’ okuti, omanu ‘ka va kuete ocisola.’ (2 Timoteo 3:1, 3) Pole, Yehova o popia hati: “Ame lalimue eteke ndi ka ku ivala.” Ohenda ya piãla Yehova a kuetele afendeli vaye, lalimue eteke yi ka sulila. Ocituwa cimue ca siata calua okuti oco tua kũlĩha, ohenda ina a kuetele omõlaye. Pole, ohenda ya Suku ya velapo calua okuti ka yi sokisiwa. Omo liaco, ka tu komõha leci omunu umue a popia catiamẽla kelivulu lia Isaya 49:15, hati: “Citava okuti, olondaka evi ovio vi situlula calua ocisola ca Suku, vi sangiwa Votestamentu Yale.”

6. Ocisimĩlo cipi omanu valua va kuete catiamẽla kocituwa cohenda, pole, nye Yehova a tu sapuila?

⁶ Nda omunu umue o lekisa ohenda ci lomboloka hẽ okuti wa hongua? Omanu valua ka va lipuile va sima okuti, oco. Ndeci, Seneka ukuavilongua u Roma, wo kotembo ya  Yesu okuti wa kalavo umue pokati ka vana va loñolohele, wa enda oku longisa okuti oku “kuata ohenda, ci lomboloka oku hongua vovisimĩlo.” Seneka wa tavele kelongiso lia va Stoiku lina lia lekisile okuti, onjila ya velapo yoku kala komuenyo, oku yuvula esumuo. Seneka wa popele okuti, ukualondunge wa ponduile oku kuatisa vana va suka, pole, ka sukilile oku va kuatela ohenda oco eye ka ka pumbe esanju. Ndomo ca lekisiwa kocisimĩlo eci ci situlula ocipululu, ka ca tavele oku lekisa ohenda lutima wosi. Pole, eci hacoko Yehova a siata oku linga! Vondaka yaye, Yehova o tu sapuila okuti “ukuacisola calua haeye ukuahenda.” (Tiago 5:11, etosi) Ndomo tu ka lilongisa, ohenda ka yi lomboloka ehonguo, pole, ocituwa cimue ca pama haico ci kuete esilivilo lialua. Tu kũlĩhĩsi ndomo Yehova a lekisa ocituwa cohenda ndeci ci linga onjali yimue.

7, 8. Ohali yipi va Isareli va tala Kegito yosimbu kuenda Yehova wa liyeva ndati catiamẽla kohali yavo?

⁷ Tu pondola oku limbuka ohenda ya Yehova konjila ndomo a tata epata lia Isareli. Kesulilo liocita 16 O.Y., olohuluwa via va Isareli va kala apika Kegito yosimbu. Kofeka yaco va kangisiwa calua omo okuti, va Egito “va va talisa ohali yalua poku va kisika oku linga upange wa tĩla woku kosa onata kuenda oku tunga atisolu, loku linga ovopange osi.” (Etundilo 1:11, 14) Omo liohali yalua, va Isareli va liyula loku pinga ekuatiso ku Yehova. Yehova ukuahenda ya piãla wa liyeva ndati kuenda nye a linga?

⁸ Oku liyula kuomanu kua vetiya calua utima wa Yehova. Eye wa popia hati: “Nda mola muẽle ohali yomanu vange vana va kasi Kegito kuenda nda yeva oku liyula kuavo omo lia vana va va kisika oku linga upange walua; nda kũlĩha ciwa ohali va kasi oku liyaka layo.” (Etundilo 3:7) Yehova ka  ponduile lika oku mola ohali yomanu vaye ale oku yeva oku liyula kuavo okuti ka va kuatela ohenda. Ndomo tua lilongisa kocipama 24 celivulu lilo, Yehova o Suku yimue ukuacikembe. Ocituwa eci okuti ci lombolokavo uloño woku yeva evalo lia vakuetu, ci kuete elitokeko lohenda. Yehova ka lekisile lika ohenda komanu vaye; pole, wa vetiyiwa oku linga cimue oco a va kuatise. Isaya 63:9 hati: “Locisola caye kuenda ocikembe eye wa va yovola.” “Leka lia pama,” Yehova wa yovola va Isareli Kegito. (Esinumuĩlo 4:34) Noke wa eca kokuavo okulia lonjila yi komõhisa kuenda wa va songuila vofeka yimue yima calua.

9, 10. (a) Momo lie Yehova a yovuila va Isareli olonjanja vialua noke yoku kala Vofeka Yohuminyo? (b) Koloneke via Yefita, Yehova wa yovola va Isareli kohali yipi kuenda nye co vetiya oku ci linga?

⁹ Noke Yehova wamamako oku lekisa ohenda ku va Isareli. Kuenje eci ovo va tunga Vofeka Yohuminyo, olonjanja vialua ka va lekisile epokolo, noke va tala ohali ya tunda kovilinga viavo. Pole, eci va enda oku likekembela loku pinga ekuatiso, Yehova olonjanja vialua wa va yovola. Momo lie? “Momo wa kuatela ocikembe omanu vaye.”—2 Asapulo 36:15; Olonganji 2:11-16.

¹⁰ Kũlĩhĩsa eci ca pita koloneke via Yefita. Omo okuti va Isareli va fetikile oku fendela olosuku viesanda, Yehova wa ecelela okuti va Amoni va va kangisa vokuenda kueci ci soka 18 kanyamo. Noke va Isareli va likekembela. Embimbiliya li tu sapuila hati: “Ovo va tundisa pokati kavo olosuku viñi kuenda va vumba Yehova, omo liaco eye ka tẽlele vali oku likandangiya poku mola ohali yo Isareli.” b (Olonganji 10:6-16) Omo okuti va Isareli va likekembelele lutima wosi, Yehova ka ponduile vali oku va mola okuti va tala ohali. Kuenje Suku  ukuahenda ya piãla, wa kuatisa Yefita oco a yovole va Isareli peka liovanyãli vavo.—Olonganji 11:30-33.

11. Poku konomuisa onjila ndomo Yehova a tata va Isareli, nye tu lilongisa catiamẽla kohenda?

¹¹ Onjila ndomo Yehova a tata epata lia va Isareli, yi tu longisa nye catiamẽla kohenda ya piãla? Catete tua lilongisa ceci okuti, oku lekisa ohenda ka ci lomboloka lika oku kũlĩha ovitangi omanu va kasi oku liyaka lavio. Ivaluka ulandu wohenda wa ina okuti, o kuatisa lonjanga yalua eci omõlaye a fetika oku lila. Cimuamue haico okuti, Yehova ka li lingisa ndocisitatũi okuti ka yevi oku liyula kuomanu vaye. Ohenda yaye ya piãla, yu vetiya oku va kavuluisa kohali yavo. Handi vali, onjila ndomo Yehova a tata va Isareli yi tu longisa okuti, ohenda ka yi lomboloka ehonguo, momo ocituwa caco oco co vetiya oku va yakelako oco va yovuiwe povaka ovanyãli vavo. Anga hẽ Yehova o lekisa lika ohenda kafendeli vaye ndocimunga?

12. Ocihandeleko ca situluile ndati ohenda Yehova a kuetele omunu lomunu?

¹² Ocihandeleko Suku a ecele kepata lia Isareli, ca lekisa ohenda a kuetele omunu lomunu. Ulandu umue u ci situlula, watiamẽla kesakalalo a kuetele olohukũi. Yehova wa kũlĩhĩle okuti, omo liekalo li pongoloka ocipikipiki, pamue umue u Isareli wa ponduile oku kala ohukũi. Olohukũi via sukilile oku tatiwa ndati? Yehova wa eca onumbi yimue yi teta onimbu ku va Isareli yokuti: “Ku ka tĩlise utima wove ale oku limĩla manjove ohukũi. O sukila oku lekisa ohenda kokuaye kuenda ove ku ka ci linge locikukũi, momo eli olio esunga lieci Yehova Suku yove a ka sumũlũisila ovopange ove osi kuenda ovina vikuavo o linga.” (Esinumuĩlo 15:7, 10) Yehova wa handelekelevo va Isareli oco ka va kongule calua kolonẽle viepia ndaño oku kongela ovisupe. Ovina via supamo via sukilile oku siwamo oco vi kuatise olohukũi. (Ovisila 23:22;  Ruti 2:2-7) Eci va Isareli va pokuile kolonumbi evi oco vi kuatise olohukũi via kala pokati kavo, ka va sukilile oku pinga osimõla. Ku simi hẽ okuti eci ca lekisile ohenda ya Yehova?

13, 14. (a) Olondaka via Daviti vi tu kuatisa ndati oku kolela okuti Yehova wa kapako omunu lomunu pokati ketu? (b) Ocindekaise cipi ci lingiwa oco ku lekisiwe okuti Yehova o kasi ocipepi nda tu kasi ‘lutima wa teka’ ale ‘wa sumua’?

¹³ Koloneke vilo Suku yetu ukuacisola, wa kapakovo omunu lomunu pokati ketu. Tu koleli okuti eye wa kũlĩha ohali yosi tu kasi oku tala. Ukualosamo Daviti wa soneha ndoco: “Ovaso a Yehova a kasi la vakuesunga, kuenda ovatũi aye a yevelela epingilo liavo liekuatiso. Yehova o kasi ocipepi la vakuavitima via teka; Eye o popela vana va sumua.” (Olosamo 34:15, 18) Catiamẽla kolondaka via tukuiwa Kosamo eyi, ulume umue ukuakukonomuisa Embimbiliya wa popia hati: Olondaka “vakuavitima via teka” kuenda “vana va sumua,” vi situlula vana va sumua omo liekambo liavo lioku lipua; va liyeva ndu okuti ka va silivila kuenda ka va kolelele kovina va pondola oku linga.” Omo liaco, va sima okuti Yehova o kasi ocipãla calua lavo kuenda ka va kuete esilivilo oco a va kapeko. Pole, eci haciliko. Olondaka via Daviti vi tu kuatisa oku kolela okuti, Yehova ka yanduluka vana va litenda ndu okuti “ka va kuete esilivilo.” Suku yetu ukuahenda wa kũlĩha okuti, vapuluvi aco tu u sukila calua kuenda otembo yosi o kasi ocipepi letu.

¹⁴ Kũlĩhĩsa ulandu u kuãimo. Ina umue ko Estadus Unidus, wa lupukila kosipitali lomõlaye ukuanyamo avali, wa lendele calua enguli. Noke lioku kũlĩhĩsa kakuenje, olondotolo via sapuila ina yaco okuti, eye o sukila oku pita uteke waco kosipitali oco vamameko oku u kũlĩhĩsa. Pi o sima okuti opo ina a lale vuteke waco? Komangu yimue ya kala vohondo yosipitali, ponẽle yohama yomõlaye! Omo okuti omõlaye wa kala oku vela, eye wa sukilile oku kala ocipepi laye. Ocili okuti, tu pondola oku kevelela okuti Isietu ukuacisola wo kilu o tu lingila ovina via velapo! Momo tua lulikiwa lesetahãlo liaye.  (Efetikilo 1:26) Olondaka vi vetiya Violosamo 34:18, vi tu sapuila okuti, eci tu kala ‘lutima wa teka’ ale ceci ‘tu sumua,’ Yehova omo okuti isia umue ukuacisola, otembo yosi o kasi “ocipepi,” ukuahenda kuenda wa likapelako oku tu kuatisa.

15. Yehova o kuatisa ndati omunu lomunu pokati ketu?

¹⁵ Yehova o kuatisa ndati omunu lomunu pokati ketu? Olonjanja vimue eye ka maliko eci ci koka ovitangi vietu. Pole, Yehova wa lingila aliangiliyo vana vo pinga ekuatiso. Ondaka yaye Embimbiliya, yi tu ĩha alungulo a kuatisa calua. Vekongelo Yehova wa tu ĩha akulu vekongelo vana va likolisilako oku setukula ohenda yaye poku tu kuatisa. (Tiago 5:14, 15) Omo okuti eye ‘Ukuakuyeva ohutililo,’ o ka eca “espiritu sandu ku vana vo pinga.” (Olosamo 65:2; Luka 11:13) Espiritu liaco, li pondola oku tu ĩha “unene wa piãla” oco tu pandikise toke eci Usoma wa Suku u ka malako ovitangi viosi vi koka esumuo. (2 Va Korindo 4:7) Anga hẽ ka tu pandula omo liovina viosi a siata oku tu lingila? Ka tu ka ivaliko okuti, aliangiliyo aco a situlula ohenda ya piãla ya Yehova.

16. Elinga lipi lia velapo liohenda ya Yehova kuenda li kuatisa ndati omunu lomunu pokati ketu?

¹⁶ Ocili okuti elinga lia velapo liohenda ya Yehova, wa li lekisa poku tu ĩha Omõlaye o soliwe ndocisembi oco a tu yovole. Yehova wa eca ocilumba caco omo liocisola oco tu yovuiwe kekandu kuenda kolofa. Ivaluka okuti, ocisembi ombanjaile yimue Yehova a eca komunu lomunu. Lesunga lialua, Sakariya isia ya Yoano Upapatisi wa imba owanji wokuti, ombanjaile yaco ya laikele oku kemãlisa ‘ohenda ya Suku yetu.’—Luka 1:78.

17-19. (a) Embimbiliya li lekisa ndati okuti ohenda ya Yehova yi kuete esulilo? (b) Nye ca lingisa okuti ohenda Yehova a lekisa komanu vaye yi pitĩla kesulilo?

¹⁷ Anga hẽ eci ci lekisa okuti ohenda ya piãla ya Yehova ka yi kuete esulilo? Sio, hacoko. Momo Embimbiliya li lekisa  okuti, nda omunu umue ka pokola kovihandeleko via Yehova, lesunga lialua eye o liwekapo oku lekisa ohenda. (Va Heveru 10:28) Oco o kuate elomboloko lieci eye a ci lingila, ivaluka ulandu wepata lia Isareli.

¹⁸ Ndaño okuti olonjanja vialua Yehova wa yovola va Isareli kovanyãli vavo, noke ohenda yaye ya pitĩla kesulilo. Omanu vaco vakuesino va siatele oku fendela oviteka via vĩha toke va pitĩla petosi lioku vi nena vonembele ya Yehova! (Esekiele 5:11; 8:17, 18) Embimbiliya li tu sapuilavo hati: “Pole, ovo vamamako oku yola epembe olomunga via Suku yocili kuenda va sepula olondaka viaye loku fuanguila ovaprofeto vaye toke eci onyeño ya Yehova ya wengukila omanu vaye kuenda toke eci ka kua kaile vali elavoko lioku sakuiwa.” (2 Asapulo 36:16) Va Isareli va pitĩlile petosi liokuti ka kua kaile vali esunga lioku va kuatela ohenda. Ovilinga viavo via wengula onyeño ya Yehova. Kuenje va kuata onima yipi?

¹⁹ Yehova ka ponduile vali oku lekisa ohenda komanu vaye. Eye wa popia hati: “Si ka lekisa ocikembe, ndaño oku yeva evalo ale oku va kuatela ohenda; lacimue ci ka ndi tateka oku va kundula.” (Yeremiya 13:14) Omo liaco, o Yerusalãi lonembele yaco via kunduiwa kuenje va Isareli vambatiwa ko Bavulono ndolomandekua. Omanu vakuakandu nda va lekisa esino lialua okuti li pitahãla olongave viohenda ya Suku, va pondola oku liyaka lovitangi vialua!—Asiõsuĩlo 2:21.

20, 21. (a) Nye ci ka pita eci Yehova a ka nõlapo okuti ka lekisa vali ohenda koloneke vietu? (b) Catiamẽla kohenda ya Yehova, nye tu ka lilongisa vocipama ci kuãimo?

²⁰ Nye ci popiwa kotembo yilo? Yehova ka pongolokele. Omo liohenda, wa kundika Olombangi viaye oco vi kunde “olondaka . . . viwa Viusoma” voluali luosi. (Mateo 24:14) Eye o kuatisa omanu vakuotima wa sunguluka okuti va tava esapulo liaco loku kuata elomboloko lialio. (Ovilinga 16:14) Pole, upange waco ka u ka lingiwa otembo yosi. Nda ka ca situluile ohenda ya Yehova nda wa ecelele okuti oluali lulo  lũvi, levalo liosi kuenda ohali viamameleko vokuenda kuotembo yosi. Eci Yehova a ka nõlapo okuti ka lekisa vali ohenda, o ka kundula oluali lulo lua vĩha. Eye o ka lekisa ocituwa caco omo okuti, ukuahenda. Kuenje o ka lingisa okuti ‘onduko yaye yi kola,’ yi sumbiwa kuenda o ka popela omanu vaye vana vo sole. (Esekiele 36:20-23) Yehova o ka kundula evĩho kuenda o ka nena oluali luokaliye luesunga. Pole, catiamẽla kolondingaĩvi Yehova wa popia hati: “Iso liange ka li ka kuata ohenda; kuenda si ka lekisa ocikembe. Ndi ka lingisa okuti ovitangi viovilinga viavo, vi ka kupukila kovitue viavo muẽle.”—Esekiele 9:10.

²¹ Osimbu eteke liaco ka lieyile, Yehova o kamamako oku lekisa ohenda komanu, ndaño muẽle ku vana va kasi kohele yoku kunduiwa. Vana va likekembela lutima wosi, va pondola oku kuatisiwa lonjila yimue ya velapo yohenda ya Yehova okuti, ongecelo. Vocipama ci kuãimo, tu ka lilongisa ovindekaise vimue viwa Viembimbiliya vi lekisa ndomo Yehova a ecela lutima wosi.