1-3. (a) Ania a nadagsen nga awit ti imbaklay ni salmista David, ket kasano a nakasarak iti liwliwa maipaay iti mariribukan a pusona? (b) No makabasoltayo, ania nga awit ti mabalin nga ibaklaytayo kas bungana, ngem ania ti ipanamnama kadatayo ni Jehova?

“DAGITI bukodko a biddut limmasatda iti ngatuen ti ulok,” kuna ni salmista David. “Kas iti maysa a nadagsen nga awit nadagsenda unay maipaay kaniak. Nabibinegak ken nailupitlupitak iti napalalo.” (Salmo 38:4, 8) Ammo ni David no kasano kadagsen ti marikna ti maysa no sidsidiren ti konsiensiana gapu iti basol a naaramidna. Ngem nakasarak iti liwliwa maipaay iti mariribukan a pusona. Nabigbigna a nupay kagura ni Jehova ti basol, dina kagura ti nakabasol no pudno nga agbabawi ken tallikudanna ti dakes nga aramidna. Buyogen ti naan-anay a panagtalek a madadaan ni Jehova a mangngaasi kadagiti agbabawi, kinuna ni David: “Sika, O Jehova, . . . sisasagana a mamakawan.”—Salmo 86:5.

² No nakabasoltayo, mabalin nga awitentay met ti mangimameg a dagsen ti matutuok a konsiensia. Makagunggona ti kastoy a pannakarikna iti panagbabawi. Mabalin a tignayennatayo dayta a mangaramid kadagiti nasken nga addang tapno mailinteg dagiti bidduttayo. Nupay kasta, adda peggad iti napalalo a pannakakonsiensia gapu iti basol. Nalabit ipapilit ti manangkondenar a pusotayo a dinatay pakawanen ni Jehova, uray kasano kapasnek ti panagbabawitayo. No ‘alimonennatayo’ ti liday gapu iti basol a naaramidtayo, mabalin a parukmaennatayo ni Satanas, nga ipariknana nga awan pategtayo iti imatang ni Jehova, a ditay maikari nga agserbi kenkuana.—2 Corinto 2:5-11.

³ Agpayso kadi a kasta ti panangmatmat ni Jehova kadatayo? Saan a pulos! Ti panangpakawan ket maysa nga aspeto ti naindaklan nga ayat ni Jehova. Iti Saona, ipanamnamana kadatayo a no iparangarangtayo ti napaypayso ken naimpusuan a panagbabawi, sidadaan a mamakawan. (Proverbio 28:13) Tapno ditay ipagarup a ditay magun-od ti pammakawan ni Jehova, usigentayo no apay ken no kasano a mamakawan.

4. Ania ti malagip ni Jehova maipapan iti pakabuklantayo, ket kasano nga apektaran daytoy ti panangtratona kadatayo?

⁴ Pagaammo ni Jehova dagiti limitasiontayo. “Pagaammona unay ti pannakapormatayo, a laglagipenna a tapoktayo,” kuna ti Salmo 103:14. Dina malipatan a naparsuatayo iti tapok, nga addaan kadagiti pagkurangan, wenno pagkapuyan, gapu iti kinaimperpekto. Ti sasao nga ammona “ti pannakapormatayo” ipalagipna kadatayo a ti Biblia inyarigna ni Jehova iti agdamdamili ket datayo dagiti damili a basehas a pinormana. * (Jeremias 18:2-6) Ti Naindaklan a Managdamili timbengenna ti panangtratona kadatayo sigun iti kinarukop ti managbasol a kasasaadtayo ken ti wagas a panangipangagtayo wenno ditay panangipangag iti panangiwanwanna.

5. Kasano ti panangdeskribir ti libro a Roma iti nabileg a panangtengngel ti basol?

⁵ Maawatan ni Jehova no kasano kabileg ti basol. Ti Saona deskribirenna ti basol kas nabileg a puersa a makapapatay ti panangtengngelna iti tao. Kasano kairut ti panangtengngel ti basol? Iti libro a Roma, inlawlawag ni apostol Pablo: Addatayo iti “sidong ti basol,” a kas kadagiti soldado nga adda iti babaen ti komandanteda (Roma 3:9); ti basol “nagturay” iti sangatauan a kas maysa nga ari (Roma 5:21); “agtataeng,” wenno “agnanaed,” kadatayo (Roma 7:17, 20); kanayon nga agtigtignay kadatayo ti ‘lintegna,’ nga ikagkagumaanna a kontrolen ti biagtayo. (Roma 7:23, 25) Anian a nagbileg ti panangtengngel ti basol iti imperpekto a lasagtayo!—Roma 7:21, 24.

6, 7. (a) Kasano ti panangmatmat ni Jehova kadagidiay agkalikagum iti asina buyogen ti sibababawi a puso? (b) Apay a ditay koma laglag-anen ti asi ti Dios?

⁶ Gapuna, ammo ni Jehova nga imposible kadatayo ti naan-anay a panagtulnog, uray kasano ti kinapasnektayo nga agtulnog kenkuana. Siaayat nga ipanamnamana kadatayo a no dumawattayo iti asina a buyogen ti sibababawi a puso, pakawanennatayo. Kuna ti Salmo 51:17: “Dagiti sakripisio iti Dios ket  maysa a naupay nga espiritu; ti puso a nadunor ken naidagel, O Dios, saanmonto nga umsien.” Di pulos laksiden, wenno baybay-an, ni Jehova ti puso a “nadunor ken naidagel” gapu iti dagsen ti basol.

⁷ Ngem kayat kadi a sawen daytoy a mabalintayo a laglag-anen ti asi ti Dios, nga usarentay ti kinaimperpektotayo a pagpambar iti basol? Sigurado a saan! Saan a sentimiento ti mangtigtignay ken Jehova. Adda pagpatinggaan ti asina. Dina pulos pakawanen dagidiay sipapakinakem nga agbasbasol, a di mangipakpakita iti aniaman a panagbabawi. (Hebreo 10:26) Iti sabali a bangir, no adda makitana a sibababawi a puso, sisasagana a mamakawan. Usigentayo itan ti sumagmamano kadagiti nabiag a sasao a nausar iti Biblia a mangdeskribir iti daytoy nakaskasdaaw nga aspeto ti ayat ni Jehova.

8. No ar-arigen, ania ti aramiden ni Jehova no pakawanenna dagiti basoltayo, ket ania a panagtalek ti ipaay daytoy kadatayo?

⁸ Kinuna ni agbabbabawi a David: “Ti basolko impudnok kenka iti kamaudianan, ket ti biddutko saanko nga inabbongan. . . . Ket sika pinakawanmo ti biddut dagiti basolko.” (Salmo 32:5) Ti termino a “pinakawanmo” ket naipatarus manipud iti Hebreo a sao a gagangay a kaipapananna “bagkaten” wenno “awiten.” Ti pannakausarna ditoy ipasimudaagna ti panangipanaw iti “basol, babak, salungasing.” No kasta, arigna binagkat ni Jehova dagiti basol ni David sana impanaw dagita. Awan duadua a napalag-anan ni David iti basol nga aw-awitenna. (Salmo 32:3) Makapagtalektay met a naan-anay iti Dios a mangipanaw iti basbasol dagidiay dumawat iti pammakawanna maibatay iti pammatida iti pangsubbot a daton ni Jesus.—Mateo 20:28.

9. Kasano kaadayo manipud kadatayo ti pangyadaywan ni Jehova kadagiti basoltayo?

⁹ Nagusar ni David iti sabali pay a nabatad a sasao a mangiladawan iti pammakawan ni Jehova: “Kas iti kaadayo ti daya manipud iti laud, kasta ti kaadayo ti nangikkatanna kadagiti salungasingtayo  manipud kadatayo.” (Dakami ti nangitaliko; Salmo 103:12, The Amplified Bible) Kasano kaadayo ti daya manipud iti laud? No ar-arigen, ti daya ket kanayon nga adda iti kaadaywan a mapanunottayo a distansia manipud iti laud; di pulos agsabat dagita a dua. Kuna ti maysa nga eskolar a daytoy nga ebkas kaipapananna nga “agingga iti kaadaywan; agingga iti kaadaywan a mapanunottayo.” Ibaga kadatayo ti naipaltiing a sasao ni David a no mamakawan ni Jehova, iyadayona kadatayo dagiti basoltayo agingga iti kaadaywan a mapanunottayo.

10. No pakawanen ni Jehova dagiti basoltayo, apay a saantay koman nga ipapan nga awitentayo ti mansa dagita a basol iti unos ti panagbiagtayo?

¹⁰ Pinadasmo kadin nga ikkaten ti mansa iti napudaw a pagan-anay? Nalabit uray kasano ti panangikagumaam, agminar latta ti mansana. Imutektekam no kasano ti panangdeskribir ni Jehova iti panangpakawanna: “Uray no ti basbasolyo kasla koma eskarlata, mapapudawdanto a kasla niebe; uray no nalabagada koma a kasla carmesi a lupot, agbalindanto pay ketdi a kasla delana.” (Isaias 1:18) Ti sao nga “eskarlata” ipasimudaagna ti  narangrang a nalabaga. * Ti “carmesi” ket maysa kadagiti tumayengteng a kolor ti natinaan a material. (Nahum 2:3) Iti bukodtayo a panagregget ditay pulos maikkat ti mansa ti basol. Ngem maikkat ni Jehova dagiti basol a kasla eskarlata ken carmesi ket papudawenna dagita a kasla niebe wenno di natinaan a delana. No pakawanen ni Jehova dagiti basoltayo, saantayo nga ipapan nga awitentayo ti mansa dagita a basol iti unos ti panagbiagtayo.

11. Ania ti kaipapanan ti panangipuruak ni Jehova kadagiti basoltayo iti likudanna?

¹¹ Iti makapikapik a kanta ti panagyaman a pinutar ni Ezekias kalpasan ti pannakaispalna iti makapapatay a sakit, kinunana ken Jehova: “Impuruakmo iti likudam amin a basolko.” (Isaias 38:17) Nailadawan ditoy ni Jehova a nangikkat kadagiti basol ti nagbabawi a managbasol sa impuruakna dagita iti likudanna tapno dinan makita wenno madlaw dagita. Sigun iti maysa a reperensia, mabalin a kastoy ti ideya nga ipasimudaagna: “Pinagbalinmo [dagiti basolko] a kasla saanda a napasamak.” Saan aya a makaliwliwa dayta?

12. Kasano nga impakita ni propeta Mikias a no mamakawan ni Jehova, ikkatenna a permanente dagiti basoltayo?

¹² Iti kari maipapan iti pannakaisubli, inyebkas ni propeta Mikias ti pammatina a pakawanen ni Jehova ti nagbabawi nga ilina: “Siasino ti Dios a kas kenka, . . . a mangpalabas iti salungasing ti natda iti tawidna? . . . Ket ipuruakmonto amin dagiti basolda iti kaadalman ti baybay.” (Mikias 7:18, 19) Panunotem ti kaipapanan dagita a sasao kadagidiay sibibiag idi tiempo ti Biblia. Mabalin aya a pasublien ti banag a naipuruaken “iti kaadalman ti baybay”? Gapuna, ipakita ti sasao ni Mikias a no mamakawan ni Jehova, ikkatenna a permanente dagiti basoltayo.

13. Ania ti kaipapanan ti sasao ni Jesus a “Pakawanennakami kadagiti utangmi”?

¹³ Inusar ni Jesus a pangyaspingan dagiti nagpautang ken dagiti  nakautang tapno iyilustrarna ti panangpakawan ni Jehova. Indagadag ni Jesus nga ikararagtayo: “Pakawanennakami kadagiti utangmi.” (Mateo 6:12) No kasta, kasla utang ti nangyaspingan ni Jesus kadagiti basol. (Lucas 11:4) No nagbasoltayo, ‘nakautangtayo’ ken Jehova. Maipapan iti kayulogan ti Griego a verbo a naipatarus a ‘pakawanen,’ kuna ti maysa a reperensia: “Lipaten, baybay-an ti utang, babaen ti di panangsingir iti dayta.” No mamakawan ni Jehova, arigna lipatennan ti utang a maisingir koma kadatayo. Iti kasta, maliwliwa dagiti agbabbabawi a managbasol. Pulos a di singiren ni Jehova ti utang a linipatnan!—Salmo 32:1, 2.

14. Ania a ladawan ti ipalagip ti sasao a “mapunas dagiti basolyo”?

¹⁴ Nadakamat iti Aramid 3:19 ti sabali pay a pannakailadawan ti panangpakawan ni Jehova: “Agbabawikayo, ngarud, ket agbaw-ingkayo tapno mapunas dagiti basolyo.” Ti sao a “mapunas” ket naipatarus manipud iti Griego a verbo a mabalin a kaipapananna a “punasen, . . . ikkaten wenno dadaelen.” Sigun iti dadduma nga eskolar, iladawan daytoy ti panangbura iti insurat ti ima. Kasano a posible daytoy? Naaramid iti napaglalaok a karbon, kola, ken danum ti tinta a gagangay a maus-usar idi un-unana. Iti di agbayag, no kasta a tinta ti pinagsurat ti maysa a tao, mabalinna a buraen ti insuratna babaen ti nabasa nga espongha. Maysa dayta a nagpintas a panangiladawan iti asi ni Jehova. No pakawanenna dagiti basoltayo, arigna mangala iti espongha sana buraen dagitoy.

15. Ania ti kayat ni Jehova a maammuantayo maipapan kenkuana?

¹⁵ No utobentayo dagitoy a nadumaduma a panangiladawan, saan aya a nalawag a kayat ni Jehova a maammuantayo nga isu ket sisasagana a mangpakawan kadagiti basoltayo no la ketdi ta makitana a napudno ti panagbabawitayo? Di rumbeng a maamaktayo nga amangan no isingirnanto kadatayo dagita a basol iti masanguanan. Daytoy ti ipakita ti sabali pay a banag nga ipalgak ti Biblia maipapan iti naindaklan nga asi ni Jehova: No mamakawan, manglipat.

16, 17. No kuna ti Biblia a lipaten ni Jehova dagiti basoltayo, ania ti kayatna a sawen, ket apay a kasta ti sungbatmo?

¹⁶ Inkari ni Jehova maipapan kadagidiay adda iti baro a tulag: “Pakawanekto ti biddutda, ket ti basolda saankonton a lagipen.” (Jeremias 31:34) Kayat kadi a sawen daytoy a no mamakawan ni Jehova dina malagipen dagiti basol? Saan. Saritaen ti Biblia kadatayo ti maipapan iti basbasol ti adu a tattao a pinakawan ni Jehova, a pakairamanan ni David. (2 Samuel 11:1-17; 12:13) Nalawag nga ammo pay laeng ni Jehova dagiti nagbiddutanda. Naitalimeng a pakagunggonaantayo ti rekord maipapan kadagiti basolda, kasta met ti panagbabawida ken ti panangpakawan ti Dios kadakuada. (Roma 15:4) Ania ngarud ti kayat a sawen ti Biblia no  kunana a saanen a “lagipen” ni Jehova dagiti basol dagidiay pakawanenna?

¹⁷ Saan a basta pananglagip iti napalabas ti ipasimudaag ti Hebreo a verbo a naipatarus a “lagipen.” Kuna ti Theological Wordbook of the Old Testament nga “ipasimudaagna ti panangaramid iti maitutop a tignay.” Gapuna, iti daytoy nga anag, ti ‘pananglagip’ iti basol ramanenna ti panagtignay a maibusor kadagiti nakabasol. (Oseas 9:9) Ngem no kuna ti Dios a “ti basolda saankonton a lagipen,” ipaspasiguradona kadatayo a no pinakawannan dagiti nakabasol a nagbabawi, dinanton pagikaruen ida iti masanguanan gapu kadagidiay a basol. (Ezequiel 18:21, 22) Gapuna, manglipat ni Jehova iti anag a dina ulit-uliten a lagipen dagiti basoltayo tapno ulit-ulitennatayo nga akusaran wenno dusaen. Saan aya a makaliwliwa a maammuan a mamakawan ken manglipat ti Diostayo?

18. Apay a ti pammakawan dina kayat a sawen a mailiklik ti agbabbabawi a managbasol iti amin a bunga ti di umiso nga aramidna?

¹⁸ Ti kadi kinamasindadaan ni Jehova a mamakawan kaipapananna a mailisi ti nagbabawi a nakabasol iti amin a bunga ti di umiso nga inaramidna? Saan a pulos. Ditay maliklikan ti dakes nga ibunga ti basoltayo. Insurat ni Pablo: “Aniaman nga imulmula ti maysa a tao, daytoyto met ti apitenna.” (Galacia 6:7) Mabalin a sagabaentayo ti bunga dagiti aramidtayo. Dina kayat a sawen a kalpasan ti panangpakawanna, ni Jehova ti mangdidigra kadatayo. No rumsua dagiti parikut, di koma ipapan ti maysa a Kristiano, ‘Nalabit dusdusaennak ni Jehova gapu kadagiti napalabas a basolko.’ (Santiago 1:13) Iti sabali a bangir, dinatay iliklik ni Jehova iti amin a bunga dagiti di umiso nga aramidtayo. Ti diborsio, di matarigagayan a panagsikog, sakit a mayakar babaen ti sekso, pannakapukaw ti talek wenno panagraem—dagitoy ti mabalin a nakalkaldaang ken di maliklikan nga ibunga ti basol. Laglagipem nga uray kalpasan ti panangpakawanna kadagiti basol ni David mainaig kada Bat-seba ken Urias, saan a sinalakniban ni Jehova ni David kadagiti nakaam-amak a bunga dagiti aramidna.—2 Samuel 12:9-12.

19-21. (a) Kasano a ti linteg a nailanad iti Levitico 6:1-7 ket makagunggona agpadpada iti biktima ken iti nakabasol? (b) No naapektaran dagiti sabsabali gapu kadagiti basoltayo, maragsakan ni Jehova no aramidentayo ti ania?

 ¹⁹ Mabalin nga adda pay sabali nga ibunga dagiti basoltayo, nangnangruna no nagsagaba dagiti sabsabali gapu kadagiti inaramidtayo. Alaentayo a pagarigan ti salaysay iti Levitico kapitulo 6. Ilawlawag ditoy ti Linteg Mosaiko ti maipapan iti tao a nakaaramid iti nadagsen a basol gapu ta innalana ti sanikua ti padana nga Israelita babaen ti panagtakaw, panagkikil, wenno panagsaur. Naglibak ti nakabasol, a naituredna pay ti nagsapata a siuulbod. Maysa daytoy a kaso nga agsupadi ti ibagbaga ti agsumbangir a dasig. Nupay kasta, idi agangay nakonsiensia ti nagbasol ket impudnona ti basolna. Tapno pakawanen ti Dios, adda pay tallo a banag a masapul nga aramidenna: isublina ti innalana, agmulta iti biktima iti dagup a 20 porsiento iti gatad dagiti natakaw, ken mangipaay iti kalakian a karnero kas daton gapu iti babak. Kalpasanna, kuna ti linteg: “Ti padi masapul a mangaramid iti panangabbong maipaay kenkuana iti sanguanan ni Jehova, ket iti kasta mapakawanto dayta kenkuana.”—Levitico 6:1-7.

²⁰ Naasi a probision ti Dios daytoy a linteg. Pagimbagan dayta ti biktima, a ti sanikuana ket naisubli ken sigurado a nabang-aran idi nagpudno met laeng ti nakabasol. Makagunggona met daytoy a linteg iti daydiay tao nga idi agangay ket tinignay ti konsiensiana a mangaklon iti basolna ken mangilinteg iti biddutna. Kinapudnona, no dina inaramid dayta, saan koma a pinakawan ti Dios.

²¹ Nupay awantayo iti sidong ti Linteg Mosaiko, ikkannatayo dayta a Linteg iti nauneg a pannakaawat maipapan iti panunot ni Jehova, agraman ti panangmatmatna iti panangpakawan. (Colosas 2:13, 14) No naapektaran dagiti sabsabali gapu kadagiti basoltayo, maragsakan ti Dios no aramidentay ti amin a kabaelantayo a mangilinteg iti biddut. (Mateo 5:23, 24) Mabalin a ramanen daytoy ti panangipudno iti basoltayo, panangaklon iti bidduttayo, ken panagpadispensar pay ketdi iti biktima. Iti kasta mabalintay ti agpakpakaasi ken Jehova maibatay iti daton ni Jesus ket sagrapentayo ti pammatalged a pinakawannatayon ti Dios.—Hebreo 10:21, 22.

22. Ania ti mabalin a kakuykuyog ti panangpakawan ni Jehova?

 ²² Kas iti asinoman a naayat nga ama, mabalin a mapakuyogan iti maitutop a disiplina ti panangpakawan ni Jehova. (Proverbio 3:11, 12) Ti agbabbabawi a Kristiano mabalin a kasapulan nga ilusulosna ti pribilehiona kas panglakayen, ministerial nga adipen, wenno amin-tiempo nga ebanghelisador. Mabalin a nasaem kenkuana no mapukawna iti sumagmamano a tiempo dagiti pribilehio nga impatpategna. Ngem, ti kasta a disiplina dina kayat a sawen a di pinakawan ni Jehova ti nagbasol. Masapul a laglagipentayo a ti disiplina nga aggapu ken Jehova ket pammaneknek iti ayatna kadatayo. Pagimbagantayo unay ti panangawat ken panangyaplikar iti dayta.—Hebreo 12:5-11.

23. Apay a ditay koma pulos ipapan a dinatay kaasian ni Jehova, ket apay a rumbeng a tuladentayo ti pammakawanna?

²³ Anian a makapabang-ar a maammuan a ti Diostayo ket “sisasagana a mamakawan”! Iti laksid dagiti nagbiddutantayo, ditay koma pulos ipapan a saannatayo a mabalin a kaasian ni Jehova. No pudno nga agbabawitayo, mangaramid kadagiti addang tapno mailinteg ti biddut, ken sipapasnek nga ikararagtay ti pammakawan maibatay iti naiparukpok a dara ni Jesus, naan-anay a makapagtalektayo a pakawanennatayo ni Jehova. (1 Juan 1:9) Tuladentay koma ti panangpakawanna iti panangtratotayo iti maysa ken maysa. Ngamin, no ni Jehova a di agbasol ket siaayat a mapakawannatayo, kas managbasol a tattao saan aya a rumbeng nga aramidentay ti amin a kabaelantayo nga agpipinnakawan?