1-3. (a) Nkia zitu dianene kanatanga o Davidi wa ntozi a nkunga ye aweyi kavwila lufiaulwisu muna nkenda zandi? (b) Vava tusumukanga nkia zitu tunatanga, kansi, nkia ziku kekutuzayisanga o Yave?

O “BI wame wampiokele e ntela;” u kasoneka Davidi wa ntozi a nkunga. “Nze enatu diezitu wansundidi e zitu. Nlembangani ngina, yo fungumuka.” (Nkunga 38:4, 8) O Davidi wazayanga vo e zitu dia ntona zayiva diampwena kikilu dikalanga. Kansi, o ntim’andi a nkenda wafiaulwiswa. Wabakula vo, kana una vo o Yave omengang’esumu, kemenganga nsumuki ko, kele vo ovilukidi emvimba o ntima yo yambula mavangu mandi m’esumu. O Davidi wazaya ye kwikizi kiawonso vo o Yave ofwil’e nkenda awana bavilukidi o ntima, wavova: “Kadi nge, [e Yave, . . . wa nloloki NW].”—Nkunga 86:5.

² Vava tusumukanga, e ntona zeto mpe nanga zibangamanga. O bangama kwa mpila yayi kwambote, kadi kulenda kutufila mu vanga diambu mu singika o bi weto. Kansi, vena ye vonza kia yambula vo esumu diatusunda. O ntim’eto nanga ulenda kututumba yo yindula vo Yave kekutuloloka ko kana nkutu tuvilukidi o ntima. Kele vo ‘tusundwa’ mun’esumu o Satana ovava kutukwikidisa vo Yave kekutuvwanga mfunu ko, yovo ke twafwana ko muna kunsadila, kinumana twambembola.—2 Korinto 2:5-11.

³ Nga i wau kekutubadikilanga o Yave? Ke wau ko! O loloka i vangu diampwena dia zola kwa Yave. Okutuzayisang’e ziku muna Diambu diandi vo, avo tuvilukidi emvimba o ntima, okutuloloka. (Ngana 28:13) Muna lembi yindula vo ke tulendi lolokwa ko kwa Yave, mbula twabadika ekuma ye aweyi kelolokelanga.

4. O Yave adieyi kesungamenanga muna mpangw’eto, ediadi aweyi divanganga muna mpila kekadilanga yeto?

⁴ O Yave ozeye e tezo kieto. Muna Nkunga 103:14 tutanganga vo: “Oyandi ozeye mpangw’eto; osungamene wo vo tu ntoto.” Ke vilakananga ko vo mu ntoto twavangilwa, twatovoka mu kuma ki’esumu. O mvovo wa sia vo ozeye “mpangw’eto” ukutusungamesanga ekuma Nkand’a Nzambi, utezanisanga Yave nze mwumbi oyeto nze i yinzu kawumba. * (Yeremiya 18:2-6) O Mwumbi Anene okadilanga yeto muna tezo kia lutovoko lwa usumuki weto ye una tusadilanga nkanikinu miandi.

5. O nkanda Roma aweyi uyikilanga e wisa ki’esumu?

⁵ O Yave ozeye e wisa kina y’esumu. O Nkand’a Nzambi oyikilanga esumu nze ntinu anene ovitumunanga o wantu muna lufwa. E wisa ki’esumu nkia tezo kina? Muna nkanda Roma o Paulu wa ntumwa wasasila dio mu mvovo emi: ‘Ku nsi esumu,’ tuna nze makesa mena kunsi a wisa kia mfumu au (Roma 3:9); esumu “diayala” wantu awonso nze ntinu (Roma 5:21); “dikalanga,” yovo “nanginanga,” muna yeto (Roma 7:17, 20, NW ); o “nsiku” andi ukwamananang’o sala muna yeto, ozevo uvavang’o yala mpila zingu kieto. (Roma 7:23, 25) Esumu dina ye wisa muna nitu eto yasumuka!—Roma 7:21, 24.

6, 7. (a) O Yave aweyi kebadikilanga awana babudik’o ntima bevavanga nkenda zandi? (b) Adieyi katufwete badika ko mu kuma kia nkenda za Nzambi?

⁶ Muna kuma kiaki, o Yave ozeye wo vo ke tulendi kunlemvokela mu mpila yalunga ko kana nkia ngolo tusia mu vanga wo. Okutuzayisanga ye zola kwawonso vo vava tuvavanga e nkenda zandi yo ntima asikila okutuloloka. Nkunga 51:17 uvovanga vo: “E yimenga ya Nzambi,  mwand’abudika: O ntim’abudika yo kosomoka, e Nzambi, kuveza wo ko.” O Yave ke vezanga ko yovo tina muntu ‘wabudika yo kosomoka’ o ntima mu kuma kia zitu dia masumu mandi.

⁷ Nga diadi disongele vo tufwete sakanenanga e nkenda za Nzambi muna sumukanga kuna lukanu wau vo tu asumuki? Ke wau ko! O Yave kefilakeswanga kwa nkenda zankatu ko. E nkenda zandi suka zisukanga. Awana besumukanga kuna lukanu yo lembi viluk’o ntima ke kubalolokanga ko. (Ayibere 10:26) Kuna diak’e sambu, vava kemonanga muntu ovilukidi o ntima okunlolokanga. Mbula twabadika mvovo miakaka misadilwanga muna Nkand’a Nzambi emi misonganga evangu diadi di’esivi dia nzol’a Yave.

8. Adieyi kevanganga o Yave vava kelolokanga masumu meto ye nkia vuvu dikutuvananga?

⁸ O Davidi ona waviluk’o ntima wavova vo: “Izayisi esumu diame, kiswekele bi wame ko. . . . Onge oyambulwidi bi w’esumu diame.” (Nkunga 32:5) O mvovo wa Kiyibere wasekolwa vo “oyambulwidi” una ye nsasa ya “zangula” yovo “nata.” Una usadilwanga ovava usonganga vo nata “esumu.” Ozevo, o Yave nze yandi wazangula yo nata masumu ma Davidi. Ka lukatikisu ko, ediadi diavevola e zitu di’esumu kanatanga Davidi. (Nkunga 32:3) Oyeto mpe tulenda bund’e vuvu kwa Nzambi ona onatanga masumu ma awana bevavanga o lolokwa muna lukwikilu lwau muna kimenga kia lukulu lwa Yesu.—Matai 20:28.

9. O Yave nkia tezo kelolokelanga masumu meto?

⁹ O Davidi wasadila mvovo wakaka mu songa ndoloki a Yave: “Konso una [kavambulwila] este ye weste, i una katuvengomwenena makuzuka meto.” (Nkunga 103:12) Nkia tezo kiavambanina e este ye weste? E este yavambuka kikilu kwa ndá ye weste; ke yilendi wawana ko. Nkwa ngangu  mosi wavova vo o mvovo wau usongele vo “kwa ndá kikilu; e tezo katulendi yindula ko.” Mvovo miavumunwinwa mia Davidi mikutuzayisanga vo vav’o Yave kelolokanga osianga masumu meto kwa ndá mu tezo katulendi yindula ko.

10. Vav’o Yave kelolokanga masumu meto, ekuma katufwete yindulwila ko vo e dimbu kia masumu momo kisalanga muna zingu kieto?

¹⁰ Nga wateza kala sukula e dimbu muna nlele wa mpembe? Nanga wasia ngolo zayingi kansi e dimbu ke kiakatuka ko. Tala e mpila Yave kesongelanga o nkum’andi wa loloka: “O masumu meno kana mabwaka, mepemba nze mvul’ampembe; kana mebiluluka nze nduwa, mekala nze mika.” (Yesaya 1:18) O mvovo “bwaka” se kiambwaki uyikanga. * “Mbwaki” i se kiasadilwanga muna bwakisa e  nlele. (Nakumi 2:3) Katulendi katula e dimbu ki’esumu muna ngolo za yeto kibeni ko. Kansi, o Yave olenda katula masumu mabwaka yo pembesa mo nze mvul’ampembe yovo mika. Vav’o Yave kelolokanga masumu meto ke tusalanga ye dimbu kia masumu momo ko muna zingu kieto kiawonso.

11. O Yave aweyi ketubilanga masumu meto kuna nim’andi?

¹¹ Muna nkunga matondo kayimbila vava kavuluka muna kimbevo kia vonza o Kizekeya wavova kwa Yave vo: “Masumu mame mawonso otubidi mo kuna nim’aku.” (Yesaya 38:17) Ovava, o Yave oyikilwanga vo obakidi masumu ma nsumuki ovilukidi o ntima yo tuba mo kuna nim’Andi kuna kalendi mo mwena ko ngatu sungamena mo diaka. Muna disionario dimosi, e mvovo miami milenda yikilwa vo: “Okatwidi [masumu mame] nze kiavanga mo ko.” Ediadi nga ke dia lufiaulwisu ko?

12. O Mika wa ngunza aweyi kasongela vo vav’o Yave kelolokanga okatulanga emvimba masumu meto?

¹² Muna nsilu andi wa vutulwisa, o Mika wa ngunza wasonga e ziku vo o Yave ololoka nkangu andi waviluk’o ntima: “Nani i Nzambi nze ngeye, . . . viokes’ekuzuka dia nsadisw’a vwa kwandi? . . . watuba masumu mau mawonso muna mwansini a kalunga.” (Mika 7:18, 19) Badika nkia nsasa miakala e mvovo miami kwa nkangu a Nzambi. Nga dilendakana o solola diaka e lekwa kiatubwa ‘muna sina dia kalunga’? E mvovo mia Mika misonganga vo vav’o Yave kekutulolokanga okatulanga emvimba masumu meto.

13. Nki i nsas’a mvovo mia Yesu: “Utuyambulwila mfuka zeto”?

¹³ O Yesu wasadila nsompeki ye nsompi amfuka muna songa e mpila kelolokelang’o Yave. Watulonga twasambanga: “Utuyambulwila mfuka zeto.” (Matai 6:12) O Yesu watezanisa esumu ye mfuka. (Luka 11:4) Vava tusumukanga tukitukanga se akwa “mfuka” kwa Yave. Nkanda mosi uvovanga vo o mvovo wa Kingerekia wasekolwa vo  “yambulwila,” usongele vo: “Yambulwila e mfuka.” Diau adimosi, vava Yave kelolokanga masumu oyambulanga e mfuka eto. Muna kuma kiaki, asumuki aya bevilukang’o ntima balenda vwa lufiaulwisu. O Yave kalendi lomba diaka ko e mfuka zina kayambulwila!—Nkunga 32:1, 2.

14. E mvovo miami “masumu meno mavunzunwa” aweyi misongele?

¹⁴ O luloloko lwa Yave lwasonama mpe muna Mavangu 3:19: “Nuvilukw’e ntima, nwavilukila, o masumu meno mavunzunwa.” O mvovo wa Kingerekia vunzunwa ulenda songa vo “vilakanwa, . . . yambulwila yovo fwasa.” Mun’owu wa akwa ngangu e mvovo wau usonganga vo vunzuna e sono yasonama mu moko. Aweyi diavangilwanga? E tinta yasadilwanga kuna nz’ankulu mu makala, dimbu ye maza yavangilwanga. Avo sonekene mu tinta yayi vana vau o muntu olenda vunzuna e sono yandi yo nlele wayondalala. Eyayi i mpil’ambote ya tezanisa e nkenda za Yave. Vava kelolokanga masumu meto dina nze yandi obongele nlele wayondalala yo vunzuna mo.

15. O Yave adieyi kazolele vo twazaya mu kuma kiandi?

¹⁵ Avo tubadikidi ulolo wa nona yayi nga ke yisonganga ko vo o Yave ozolele twazaya vo oyandi wakubama mu loloka masumu meto vava kemonanga vo tuvilukidi kikilu o ntima? Katufwete mona wonga ko vo kuna sentu okututumba mu kuma kia masumu momo. O Nkand’a Nzambi diambu diakaka mpe kesengomonanga mu kuma kia nkenda za Yave: Vava kelolokanga, ovilakananga mo.

16, 17. Vava Nkand’a Nzambi uvovanga vo o Yave ovilakananga masumu meto aweyi disonganga ye ekuma ovanini e mvutu zazi?

¹⁶ O Yave wasila nsilu kw’awana bena mun’ekangu diampa: “Kadi yambulwila ngyambulwila bi wau, o masumu mau kiyindula mo diaka ko.” (Yeremiya 31:34) Nga diadi disongele vo Yave avo ololokele kalendi yindula diaka  masumu ko? Ke wau ko. O Nkand’a Nzambi ukutuzayisanga masumu ma wantu ayingi kaloloka o Yave kumosi mpe ye Davidi. (2 Samuele 11:1-17; 12:13) Ka lukatikisu ko vo o Yave wakinu sungamena e mbi bavanga. O masumu mau, viluka kwa ntima miau ye ndoloka balolokwa kwa Nzambi masonama muna wete dieto. (Roma 15:4) Ozevo, adieyi disonganga e mvovo mia Nkand’a Nzambi vava mivovanga vo o Yave “keyindulanga” ko masumu ma awana kaloloka?

¹⁷ E mvovo wa Kingerekia wasekolwa vo “yindula” mayingi usonganga ke sungamena kaka mambu mavioka ko. E Dicionário Internacional de Teologia do Antigo Testamento, disonganga mpe vo tumba. Ozevo, “yindula” masumu i sia vo tumba asumuki. (Osea 9:9) Kansi, vava Nzambi kevovanga  vo “o masumu mau kiyindula mo diaka ko” okutusikidisanga vo avo ololokele o nsumuki on’ovilukidi o ntima kekuntumba ko kuna sentu mu kuma kia masumu momo. (Yezekele 18:21, 22) Ozevo, ovilakananga mo muna nsasa sia vo kesungamenanga mo diaka ko mu kututumba ntangwa zawonso. Nga ke dia kiese ko mu zaya vo o Nzambi ololokanga yo vilakana?

18. O loloka nkia kuma ke kusongelanga ko vo o nsumuki ovilukidi o ntima ovevoka muna mpasi zilenda twasa evangu diandi diambi?

¹⁸ Vava kelolokanga o Yave nga disonganga vo o nsumuki ovilukidi o ntima ovevokele muna mpasi zawonso zilenda twasa mavangu mandi mambi? Ke wau ko. Katulendi sumuka ko yo lembi tumbwa. O Paulu wasoneka vo: “Kadi o muntu, konso eyi kekuna, yau i ke[ve]la.” (Ngalatia 6:7) Elo, tutambula nsendo mia mavangu meto. Ediadi ke disongele ko vo wau Yave kalolokele kavengomona mpe e mpasi zilenda tuka muna vangu dieto. Vava e mpasi zibwanga, o Nkristu kafwete yindula ko vo ‘nanga Yave okuntumbanga mu kuma kia masumu kavanga.’ (Yakobo 1:13) Kuna diak’e sambu, o Yave kekututaninanga ko muna mpasi zawonso zilenda tuka muna mavangu meto mambi. Vambana kwa longo, yimita kondwa luzolo, yimbevo yisambukilanga muna zumba, lembi bundwa e vuvu yovo zitiswa kw’akaka—mawonso mama i nsendo miankenda mitwasanga esumu, katulendi mio venga ko. Sungamena dio vo kana una vo masumu ma Davidi mu kuma kia Bate-seba yo Ureya malolokwa, o Yave katanina Davidi ko muna mpasi diantwasila.—2 Samuele 12:9-12.

19-21. (a) E nsiku wasonama muna Fuka 6:1-7 aweyi watwasilanga e nluta kwa nsumuki ye kwa ndiona kasumuka? (b) Vava esumu dieto ditwasanga e mpasi kw’akaka nkia diambu keyangalelanga o Yave tufwete vanga?

¹⁹ Masumu meto malenda twasa mpe mfwilu miakaka, musungula kele vo evangu dieto ditwese mpasi kw’akaka.  Muna bong’e nona badika oma masonama muna Fuka kapu kia 6. Muna kapu kiaki o Nsiku a Mose esumu dianene uyikanga, bonga mavwa ma mwisi Isaele wa nkw’aku mu ngolo, yiya yovo vunginika. Kele vo o nsumuki kazolele tambulwila ko e ngyelele andi yo dia nkutu ndofi ya luvunu e diambu diakitukanga se mpaka kwa muntu yo nkw’andi. I bosi, o nsumuki nanga olenda bangama ye ntona zayiva yo kwiza funguna esumu diandi. Muna lolokwa kwa Nzambi kafwete vanga mambu matatu oma malende: vutula e lekwa kayiya, yo kudikila mavwa mangani kabonga yo vana vaka ki’ememe se lukau lw’esumu. O nsiku owu wavovanga: ‘O ngang’okumbakanisina vana vena Yave, ololokwa muna konso edi kavangidi.’—Fuka 6:1-7.

²⁰ O nsiku wau wakala se nkubik’a nkenda za Nzambi. Watwasanga e nluta kwa munkondwa kuma kadi mavwa mandi mavutulwanga ye wavuvamanga e ngindu vava o mwivi katambulwilanga esumu diandi. Vana ntandu, e nsiku wau watwasanga mpe nluta kwa ndiona wafilwanga kwa ntona zandi mu tambulwila e ngyelele yo singika e mbi. Kansi, kele vo omengene wo vanga, ketambula luloloko lwa Nzambi ko.

²¹ Kana una vo ke tuna diaka kunsi a Nsiku a Mose ko, mikutusadisanga mu bakula e ngindu za Yave ye mpila kebadikilanga o luloloko. (Kolosai 2:13, 14) Kele vo esumu dieto ditwese mpasi kw’akaka, o Nzambi oyangalala ovo tusidi e ngolo mu singika o bi weto. (Matai 5:23, 24) Ediadi divavanga vo twazayanga esumu dieto, tambulwila e ngyelele eto yo lomba ndoloki kwa ndiona tuveng’e mbi. I bosi, tulenda lomba ndoloki kwa Yave muna kimenga kia lukulu lwa Yesu, tukala ye ziku vo tulolokwa kwa Nzambi.—Ayibere 10:21, 22.

22. Kana una vo o Yave ololokanga adieyi diaka kevanganga?

²² Nze se dianzodi o Yave vava kelolokanga ovananga  mpe e tumbu. (Ngana 3:11, 12) O Nkristu ovilukidi o ntima nanga ofwete yambula elau dia sala nze nkuluntu, selo kia salu yovo nteleki a ntangwa ke ntangwa. Dilenda kala diampasi kwa yandi muna yambula mu fikolo e salu kayangalelang’o sala. E tumbu kiaki ke kisongele ko vo o Yave kanlolokele ko. Tufwete dio sungamena vo etumbu kia Yave i ziku kia nzol’andi kwa yeto. Otambulwila yo sadila kio nluta kitwasanga kwa yeto.—Ayibere 12:5-11.

23. Ekuma katufwete badikilanga ko vo ke twafwana tambula e nkenda za Yave ko ye ekuma tufwete tanginina e ndoloki andi?

²³ Nkia mpila kiese mu zaya vo o Nzambi eto “nloloki”! Ekana nki’esumu nkutu tuvanga ke tufwete badika ko vo ke twafwana tambula e nkenda za Yave ko. Kele vo tuvilukidi o ntima yo baka e nzengo za singika e mbi yo lomba e ndoloki muna menga mabunguka ma Yesu tulenda kala ye ziku vo o Yave okutuloloka. (1 Yoane 1:9) Muna nkal’eto ye akaka mbula twatanginina e fu kia Yave kia loloka. Wau vo Yave wakondw’esumu okutulolokanga ye zola kwawonso, nga katufwete loloka muntu yo nkw’andi ko yeto wantu asumuki?