Skip to content

Skip to table of contents

VAHE 26

Ko ha ʻOtua ʻOku “Mateuteu ke Fakamolemole”

Ko ha ʻOtua ʻOku “Mateuteu ke Fakamolemole”

1-3. (a) Ko e hā ʻa e kavenga mamafa naʻe fua ʻe he tokotaha-tohi-saame ko Tēvitá, pea naʻe anga-fēfē ʻene maʻu ʻa e fakafiemālie ki hono loto hohaʻá? (e) ʻI he taimi ʻoku tau faiangahala aí, ko e hā ʻa e kavenga te tau fua nai ko hono olá ia, ka ko e hā ʻoku fakapapauʻi mai ʻe Sihova kiate kitautolú?

 “KO ʻEKU ngaahi kovi kuo nau lōmakiʻi hoku ʻulu,” ko e tohi ia ʻa e tokotaha-tohi-saame ko Tēvitá. “Hange ha kavenga mamafa kuo nau taʻomi au. Ko e koto ʻangaʻanga pe au, ko e koto laiki.” (Sāme 38:4, 8) Naʻe ʻilo ʻe Tēvita ʻa e mamafa ʻoku malava ke ʻi ai ʻa e kavenga ʻo ha konisēnisi halaia. Ka naʻá ne maʻu ha fakafiemālie ki hono loto hohaʻá. Naʻá ne mahinoʻi neongo ʻoku fehiʻa ʻa Sihova ʻi he angahalá, ʻoku ʻikai te Ne fehiʻa ʻi he tokotaha angahalá kapau ko e tokotaha ko iá ʻoku fakatomala moʻoni pea siʻaki hono ʻalunga angahalaʻiá. ʻAki ʻa e falala kakato ki he loto-lelei ʻa Sihova ke fakaaʻu ʻene mēsí ki he faʻahinga ʻoku fakatomalá, naʻe pehē ʻe Tēvita: “Ko koe, ʻe Sihova, ʻokú ke . . . mateuteu ke fakamolemole.”​—Sāme 86:5NW.

2 ʻI he taimi ʻoku tau faiangahala aí, ʻoku tau kau foki mo kitautolu ʻi hono fua nai ʻa e kavenga taulōfuʻu ʻa ha konisēnisi ʻoku mamahi. Ko e ongoʻi ko ʻeni ʻo e loto-laveá ʻoku ʻaonga. ʻOku malava ke ne ueʻi kitautolu ke tau laka ʻi ha ngaahi sitepu pau ke fakatonutonu ʻetau ngaahi fehālaakí. Kae kehe, ʻoku ʻi ai ha fakatuʻutāmaki ʻo e hoko ʻo lōmekina ʻe he halaiá. ʻOku vilitaki mai nai hotau loto fakahalaiaʻi-kitá ʻo pehē ʻe ʻikai ke fakamolemoleʻi ʻe Sihova kitautolu, tatau ai pē ʻa hono lahi ʻo ʻetau fakatomalá. Kapau ʻoku tau hoko ʻo “fongia ʻaupito” ʻe he halaiá, ʻe feinga nai ʻa Sētane ke ʻai kitautolu ke tau foʻi, ke tau ongoʻi ʻoku vakai mai ʻa Sihova ia kiate kitautolu ʻoku tau taʻetaau, ʻo taʻefeʻunga ke tauhi kiate ia.​—2 Kolinito 2:5-11.

3 Ko e anga ia ʻo e vakai mai ʻa Sihova ki he ngaahi meʻá? ʻIkai ʻaupito! Ko e fakamolemolé ko ha tafaʻaki ia ʻo e ʻofa lahi ʻa Sihová. ʻI heʻene Folofolá, ʻokú ne fakapapauʻi mai ai kiate kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau fakahāhaaʻi ai ʻa e fakatomala loto-moʻoni mo fakamātoató, ʻokú ne loto-lelei ke fakamolemole. (Palōveepi 28:13) Ko ia ke fakaʻehiʻehi mei he ongoʻi ko e fakamolemole ʻa Sihová ʻoku hā ngali ʻikai ʻaupito ala maʻu ia ʻe kitautolú, tau sivisiviʻi angé ʻa e ʻuhinga mo e founga ʻokú ne fakamolemole aí.

ʻUhinga ʻOku “Tokateu ke Fakamolemole” Ai ʻa Sihová

4. Ko e hā ʻoku manatuʻi ʻe Sihova fekauʻaki mo hotau natulá, pea ʻoku kaunga fēfē ʻa e meʻá ni ki he founga ʻokú ne fakafeangai ʻaki kiate kitautolú?

4 ʻOku lāuʻilo ʻa Sihova ki hotau ngaahi ngataʻangá. “ʻOku ne ʻilo ʻe ia hota anga; ʻoku ne manatu ai pe ko e efu pe kitaua,” ko e lau ia ʻa e Sāme 103:14. ʻOku ʻikai ngalo ʻiate ia naʻe ngaohi kitautolu mei he efú, ʻo maʻu ʻa e ngaahi vaivaiʻanga, ko e tupu mei he taʻehaohaoá. Ko e kupuʻi lea ko ia ʻokú ne ʻilo ‘hotau angá’ ʻokú ne fakamanatu mai kiate kitautolu ʻoku fakatatau ʻe he Tohitapú ʻa Sihova ki ha tufunga ʻumea pea ko kitautolu leva ki he ngaahi ipu ʻumea ʻokú ne faʻú. (Selemaia 18:2-6) ʻOku fakavaivaiʻi ʻe he Tufunga ʻUmea Lahí ʻene ngaahi feangai mo kitautolú ʻo fakatatau ki he vaivai ʻo hotau natula angahalaʻiá pea mo e founga ʻo ʻetau tali pe ʻikai malava ke tali ʻene tatakí.

5. ʻOku anga-fēfē hono fakamatalaʻi ʻe he tohi ʻa Lomá ʻa e piki mālohi ʻa e angahalá?

5 ʻOku mahinoʻi ʻe Sihova ʻa e mālohi ʻo e angahalá. ʻOku fakamatalaʻi ʻe heʻene Folofolá ʻa e angahalá ko ha ivi mālohi ʻokú ne piki mate ʻi he tangatá. ʻOku mālohi fēfē ʻa e piki ʻa e angahalá? ʻI he tohi ʻa Lomá, ʻoku fakamatala ai ʻa e ʻapositolo ko Paulá: ʻOku tau “moʻua kotoa pe ʻi he angahala,” hangē ko ha kau sōtia ʻi he malumalu ʻo honau komanitaá (Loma 3:9); kuo “bule” ʻa e angahalá ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻo hangē ha tuʻí (Loma 5:21PM); ʻokú ne “fale,” pe ʻokú ne ‘nofoʻia,’ ʻiate kitautolu (Loma 7:17, 20); ko ʻene ‘laó’ ʻoku hokohoko atu ʻene ngāue ʻiate kitautolú, ʻo feinga, ko hono moʻoní, ke ne puleʻi hotau ʻalungá. (Loma 7:23, 25) He piki mālohi ē ʻa e angahalá ʻi hotau kakano kuo hingá!​—Loma 7:21, 24.

6, 7. (a) ʻOku anga-fēfē ʻa e vakai ʻa Sihova ki he faʻahinga ko ia ʻoku nau kumi ki heʻene mēsí ʻaki ha loto-laveá? (e) Ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke tau fakamaʻamaʻaʻi ʻa e meesi ʻa e ʻOtuá?

6 Ko ia ai, ʻoku ʻafioʻi ʻe Sihova ko e talangofua haohaoá ʻoku ʻikai malava ia kiate kitautolu, tatau ai pē pe ko e hā hono lahi ʻetau tōtōivi ʻi heʻetau fakaʻamu nai ke ʻoatu ia kiate iá. ʻOkú ne fakapapauʻi anga-ʻofa mai kiate kitautolu ʻi heʻetau kumi ki heʻene mēsí ʻaki ha loto-laveá, te ne fakaaʻu mai ʻa e fakamolemolé. ʻOku pehē ʻe he Sāme 51:17: “Ko e feilaulau ki he ʻOtua ko e laumalie lavea: ko e loto lavea mo mafesifesi ʻe ʻikai taʻe tokaʻi ʻe he ʻAfiona.” ʻE ʻikai ʻaupito ke talitekeʻi pe fakasītuʻaʻi ʻe Sihova, ha loto ʻoku “lavea mo mafesifesi” ʻi he kavenga ʻo e halaiá.

7 Ka, ʻoku ʻuhinga ʻení ʻoku malava ke tau fakamaʻamaʻaʻi ʻa e meesi ʻa e ʻOtuá, ʻo ngāueʻaki hotau natula angahalaʻiá ko ha kalofanga ia ke angahala ai? Ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai! ʻOku ʻikai ke tākiekina ʻa Sihova ʻaki ha ongo pē. ʻOku ʻi ai ʻa e ngaahi ngataʻanga ʻo ʻene mēsí. ʻE ʻikai ʻaupito te ne fakamolemoleʻi ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau fai loto-fefeka mo loto-lelei ʻa e angahalá, ʻo ʻikai fakahāhā ha fakatomalá. (Hepelū 10:26) ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻi heʻene vakai ki ha loto-laveá, ʻokú ne tokateu ke fakamolemole. Tau lāulea angé he taimí ni ki he niʻihi ʻo e ngaahi lea mahino naʻe ngāueʻaki ʻi he Tohitapú ke fakamatalaʻi ʻa e tafaʻaki mahuʻinga ko ʻeni ʻo e ʻofa ʻa Sihová.

ʻOku Kakato Fēfē ʻa e Fakamolemole ʻa Sihová?

8. Ko hono moʻoní, ko e hā ʻoku fai ʻe Sihova, ʻi heʻene fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá, pea ko e hā ʻa e falala ʻoku ʻomai ʻe he meʻá ni kiate kitautolú?

8 Naʻe pehē ʻe he tokotaha fakatomala ko Tēvitá: “Naaku vete eku agahala kiate koe, bea nae ikai teu fufu eku hia . . . . bea naa ke fakamolemole ae hia o eku agahala.” (Fakaʻītali ʻamautolu; Sāme 32:5PM) Ko e foʻi lea “fakamolemole” ko e liliu ia ʻo ha foʻi lea faka-Hepelū ʻoku ʻuhinga tefitó ko e “hiki hake” pe “fua.” Ko hono ngāueʻaki hení ʻoku ʻuhingá ke ʻave ʻa e “halaiá, angahalá, maumau-laó.” Ko ia ai, ko Sihová, ko hono moʻoní, naʻá ne hiki hake ʻa e ngaahi angahala ʻa Tēvitá pea fua ʻo ʻave ia. ʻOku ʻikai ha veiveiua naʻe fakasiʻisiʻi ʻe he meʻá ni ʻa e ngaahi ongoʻi halaia naʻe fua ʻe Tēvitá. (Sāme 32:3) Ko kitautolu foki ʻoku malava ke tau maʻu ʻa e falala kakato ki he ʻOtuá ʻa ia ʻokú ne fua ʻo ʻave ʻa e ngaahi angahala ʻa e faʻahinga ko ia ʻoku nau kumi ki heʻene fakamolemolé ʻo makatuʻunga ʻi heʻenau tui ki he feilaulau huhuʻi ʻa Sīsuú.​—Mātiu 20:28.

9. ʻOku mamaʻo fēfē meiate kitautolu ʻa hono ʻave ʻe Sihova ʻetau ngaahi angahalá?

9 Naʻe ngāueʻaki ʻe Tēvita ha toe fakalea mahino ʻe taha ke fakamatalaʻi ʻaki ʻa e fakamolemole ʻa Sihová: “Hange ko hahake mo hihifo hona vamamaʻo, ʻoku mamaʻo pehe ʻene ʻave ʻiate kitaua ʻeta ngaahi maumau lao.” (Sāme 103:12) ʻOku hopo ʻa e laʻaá mei he hahaké pea tō ʻi he hihifó. Ko e hā hono mamaʻo ʻo e hahaké mei he hihifó? ʻI ha ʻuhinga, ko e hahaké ʻoku tuʻu maʻu pē ia ʻi he mamaʻo taha mei he hihifó ʻa ia ʻoku ala fakakaukau atu ki aí; ko e ongo tafaʻaki ʻoku ʻikai ʻaupito malava ke na fetaulaki. ʻOku pehē ʻe ha mataotao ʻe taha ko e kupuʻi lea ko ʻení ʻoku ʻuhingá “ʻi he mamaʻo taha ʻoku ala lavá; ʻi he mamaʻo taha ʻoku tau ala sioloto atu ki aí.” ʻOku tala mai kiate kitautolu ʻe he ngaahi lea fakamānavaʻi ʻa Tēvitá ʻi he taimi ʻoku fakamolemole ai ʻa Sihová, ʻokú ne ʻave ʻetau ngaahi angahalá ʻo mamaʻo meiate kitautolu ʻi he mamaʻo taha ʻoku tau ala sioloto atu ki aí.

‘Ko hoo mou agahalá, e hoko ia ke hinehina hage koe sinoú’

10. ʻI he taimi ʻoku fakamolemoleʻi ai ʻe Sihova ʻetau ngaahi angahalá, ko e hā ʻoku ʻikai totonu ai ke tau ongoʻi te tau fataki ʻa e toiʻi meʻa ʻo e ngaahi angahala ko iá ʻi he toenga ʻo ʻetau moʻuí?

10 Kuó ke feinga ʻi ha taimi ke toʻo ha toiʻi meʻa mei ha kofu lanu maama? Neongo nai hoʻo ngaahi feinga lelei tahá, ʻoku kei hā mai pē ʻa e toiʻi meʻá ia. Fakatokangaʻi ange ʻa e anga hono fakamatalaʻi ʻe Sihova ʻa hono lahi ʻo ʻene fakamolemolé: “Ne ogo ae tatau o hoo mou agahala moe kulaahoaho, e hoko ia ke hinehina o hage koe uha hinaekiaki [“sinoú,” NW]; kabau oku kulokula ia o hage koe kulamumu, e tatau ia moe fulufuluʻi sibi.” (Aisea 1:18PM) Ko e foʻi lea “kulaahoaho” ʻoku ʻuhingá ki ha lanu kulokula maama. a Ko e ‘kulamumuú’ ko e taha ia ʻo e ngaahi lanu mālohi ʻi he meʻa-fakalanu tupenú. (Nēhumi 2:3) Heʻikai ʻaupito te tau malava ʻi haʻatau ngaahi feinga ʻiate kitautolu pē ke toʻo ʻa e toiʻi meʻa ʻo e angahalá. Ka ʻoku malava ʻe Sihova ia ke ne ʻave ʻa e ngaahi angahala ʻoku hangē ha lanu kula ʻahoʻaho mo e kulamumuú pea ʻai kinautolu ke nau hinehina hangē ha sinoú pe fulufuluʻi sipi ʻikai fakalanú. ʻI he taimi ʻoku fakamolemoleʻi ai ʻe Sihova ʻetau ngaahi angahalá, ʻoku ʻikai fiemaʻu ke tau ongoʻi te tau fataki ʻa e toiʻi meʻa ʻo e ngaahi angahala ko iá ʻi he toenga ʻo ʻetau moʻuí.

11. ʻI he ʻuhinga fē ʻoku lī ai ʻe Sihova ʻetau ngaahi angahalá ki mui ki hono tuʻá?

11 ʻI ha foʻi hiva fakaueʻiloto ʻo e houngaʻiá naʻe faʻu ʻe Hesekaia ʻi he hili hono fakahaofi ia mei ha mahaki fakatupu mate, naʻá ne pehē kia Sihova: “Kuo ke li eku gaahi hia kotoabe ki ho tua.” (Fakaʻītali ʻamautolu; ʻAisea 38:17PM) ʻOku fakamatalaʻi heni ʻa Sihova ʻokú ne toʻo ʻa e ngaahi angahala ʻa ha tokotaha faihala fakatomala pea lī kinautolu ki mui ʻiate Ia ʻa ia heʻikai te Ne sio ki ai pe toe fakatokangaʻi ia. Fakatatau ki ha maʻuʻanga fakamatala ʻe taha, ko e foʻi fakakaukau naʻe fakahāʻí ʻe lava ke fakamatalaʻi ia: “Kuó ke ʻai [ʻeku ngaahi angahalá] ke hangē pē naʻe ʻikai ke hoko iá.” ʻIkai ʻoku fakafiemālie ia?

12. ʻOku anga-fēfē hono fakahaaʻi ʻe he palōfita ko Maiká ko e taimi ko ia ʻoku fakamolemoleʻi ai ʻe Sihová, ʻokú Ne toʻo fakaʻaufuli atu ʻetau ngaahi angahalá?

12 ʻI ha talaʻofa fekauʻaki mo e toe fakafoki maí, naʻe fakahā ʻe he palōfita ko Maiká ʻene tuipau ʻe fakamolemoleʻi ʻe Sihova ʻene kakai fakatomalá: “Ko hai ʻa e ʻOtua ʻoku hange ko e ʻAfiona, ʻoku . . . lakai ʻa e talangataʻa ʻo e toenga ʻo hono tofiʻa? . . . te ke li ʻenau ngaahi hia ki he ngaahi loloto ʻo e tahi.” (Fakaʻītali ʻamautolu; Maika 7:18, 19) Sioloto atu pe ko e hā naʻe ʻuhinga ki ai ʻa e ngaahi foʻi lea ko iá ki he faʻahinga naʻe moʻui ʻi he taimi ʻo e Tohitapú. Naʻe toe ʻi ai ha faingamālie ke toe maʻu mai ha meʻa naʻe lī “ki he ngaahi loloto ʻo e tahi”? ʻOku fakahaaʻi ʻe he ngaahi lea ʻa Maiká ko e taimi ko ia ʻoku fakamolemoleʻi ai ʻe Sihová, ʻokú ne toʻo fakaʻaufuli atu ʻetau ngaahi angahalá.

13. Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻo e ngaahi lea ʻa Sīsū “fakamolemole homau ngāhi moʻua”?

13 Naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻa e vahaʻangatae ʻo e kau tali fakamoʻuá mo e kau moʻuá ke fakatātaaʻi ʻaki ʻa e fakamolemole ʻa Sihová. Naʻe enginaki mai ʻa Sīsū ke tau lotu: “Fakamolemole homau ngāhi moʻua.” (Fakaʻītali ʻamautolu; Mātiu 6:12) Naʻe fakatatau heni ʻe Sīsū ʻa e ngaahi angahalá ki he ngaahi moʻua. (Luke 11:4) ʻI he taimi ʻoku tau faiangahala aí, ʻoku tau hoko ko e “kau moʻua” kia Sihova. ʻI he fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e foʻi veape faka-Kalisi naʻe liliu ko e “fakamolemole,” ʻoku pehē ʻe ha tohi maʻuʻanga fakamatala ʻe taha: “Ke tuku atu, liʻaki, ha moʻua, ʻaki ʻa e ʻikai ke ʻekeʻi ia.” ʻI ha ʻuhinga, ʻi he taimi ʻoku fakamolemole ai ʻa Sihová, ʻokú ne kaniseli ʻa e moʻua ʻa ia naʻe mei hilifaki mai ki heʻetau ʻakauní. ʻOku malava ai ʻa e kau angahala ʻoku fakatomalá ke nau fiemālie. ʻE ʻikai ʻaupito ke ʻeke ʻe Sihova ha totongi ki ha moʻua kuó ne kaniseli!​—Sāme 32:1, 2.

14. Ko e kupuʻi lea “tamateʻi hoʻomou ngaahi angahala” ʻokú ne ʻomai ki he fakakaukaú ʻa e foʻi fakatātā ko e hā?

14 ʻOku toe fakamatalaʻi ʻa e fakamolemole ʻa Sihová ʻi he Ngāue 3:19: “Ko ia mou fei mo fakatomala, pea tafoki, koeʻuhi ke tamateʻi hoʻomou ngaahi angahala.” (Fakaʻītali ʻamautolu.) Ko e kupuʻi lea fakaʻosí ʻoku liliu ai ha foʻi veape faka-Kalisi ʻa ia ʻoku lava ke ʻuhinga iá “ke toʻo atu, . . . kaniseli pe fakaʻauha.” Fakatatau ki he kau mataotao ʻe niʻihi, ko e foʻi fakatātā ʻoku fakahaaʻi mai hení ko hono tāmateʻi ʻo e tohinimá. Naʻe malava fēfē ʻeni? Ko e vaitohi naʻe ngāue anga-maheni ʻaki ʻi he kuonga muʻá naʻe ngaohi ia mei ha tuifio naʻe kau ki ai ʻa e kāponi, pulukamu, mo e vai. ʻI he hili pē ha tohi ʻaki ʻa e vaitohi ko iá, ʻe lava ʻe ha tokotaha ke ne toʻo hake ha konga ulapa viviku ʻo toʻo atu ʻaki ʻa e tohinimá. ʻOku ʻi he meʻa ko iá ha fakatātā lelei moʻoni ʻo e meesi ʻa Sihová. ʻI he taimi ʻokú ne fakamolemoleʻi ai ʻetau ngaahi angahalá, ʻoku hangē ia ʻokú ne toʻo hake ha konga ulapa ʻo toʻo atu ʻaki kinautolú.

15. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ke tau ʻilo fekauʻaki mo iá?

15 ʻI heʻetau fakakaukau atu ki he ngaahi fakatātā kehekehe ko ʻení, ʻikai ʻoku hā mahino ʻoku fiemaʻu ʻe Sihova ke tau ʻilo ʻokú ne tokateu moʻoni ke fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá ʻi heʻene ʻilo pē ʻoku tau fakatomala loto-moʻoní? ʻOku fiemaʻu ke ʻoua te tau ilifia ʻo pehē te ne tauhi ʻa e ngaahi angahala peheé ke fakahalaiaʻi ʻaki kitautolu ʻi he kahaʻú. ʻOku fakahaaʻi ʻeni ʻe ha toe meʻa kehe ʻoku fakahā ʻe he Tohitapú fekauʻaki mo e meesi lahi ʻa Sihová: ʻI he taimi ʻokú ne fakamolemole aí, ʻokú ne fakangaloʻi.

ʻOku fiemaʻu ʻe Sihova ke tau ʻiloʻi ko iá ʻokú ne “tokateu ke fakamolemole”

“Ko ʻEnau Ngaahi Angahala ʻE ʻIkai Te U Toe Manatua”

16, 17. ʻI he pehē ʻe he Tohitapú ko Sihová ʻokú ne fakangaloʻi ʻetau ngaahi angahalá, ʻoku ʻuhinga ia ki he hā, pea ko e hā ʻokú ke tali pehē aí?

16 Naʻe talaʻofa ʻa Sihova fekauʻaki mo e faʻahinga ʻi he fuakava foʻoú: “Teu fakamolemole ʻenau kovi, pea ko ʻenau ngaahi angahala ʻe ʻikai te u toe manatua.” (Selemaia 31:34) ʻOku ʻuhinga ʻení ko e taimi ko ia ʻoku fakamolemoleʻi ai ʻe Sihová ʻoku ʻikai te ne malava ke toe manatuʻi ʻa e ngaahi angahalá? ʻOku ʻikai moʻoni ko e tuʻungá ia. ʻOku tala mai ʻe he Tohitapú kiate kitautolu ʻa e ngaahi angahala ʻa e faʻahinga tāutaha tokolahi ʻa ia naʻe fakamolemoleʻi ʻe Sihova, ʻo kau ai ʻa Tēvita. (2 Sāmiuela 11:1-17; 12:13) ʻOku hā mahino ʻoku kei lāuʻilo pē ʻa Sihova ki he ngaahi hala naʻa nau faí. Ko e lēkooti ʻo ʻenau ngaahi angahalá, pea pehē ki heʻenau fakatomala pea fakamolemoleʻi ʻe he ʻOtuá, kuo tauhi mai ia ke ʻaonga kiate kitautolu. (Loma 15:4) Ko e hā leva ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e Tohitapú ʻi heʻene pehē ʻoku ʻikai “manatua” ʻe Sihova ʻa e ngaahi angahala ʻa e faʻahinga ko ia ʻokú ne fakamolemoleʻí?

17 Ko e foʻi veape faka-Hepelū naʻe liliu ko e ‘te u manatuá’ ʻoku fakahuʻunga ia ki he meʻa lahi ange ʻi hono manatuʻi pē ʻa e kuohilí. ʻOku pehē ʻe he Theological Wordbook of the Old Testament ʻoku kau ki ai “ʻa e toe fakahuʻunga fekauʻaki mo hono fai ha ngāue feʻungamālie.” Ko ia, ʻi he ʻuhinga ko ʻení, ke “manatua” ʻa e angahalá ʻoku kau ki ai ʻa hono fai ha ngāue ki he kau angahalá. (Hōsea 9:9) Ka ʻi he pehē ʻe he ʻOtuá “ko ʻenau ngaahi angahala ʻe ʻikai te u toe manatua,” ʻokú ne fakapapauʻi mai ai kiate kitautolu ko ʻene fakamolemoleʻi pē ʻa e kau angahala ʻoku fakatomalá, heʻikai te ne fai ha ngāue kiate kinautolu ʻi ha taimi ʻi he kahaʻú koeʻuhi ko e ngaahi angahala ko iá. (Isikeli 18:21, 22) Ko ia ai, ʻoku fakangaloʻi ʻe Sihova ʻi he ʻuhinga ʻoku ʻikai te ne toutou ʻohake ʻetau ngaahi angahalá koeʻuhi ke toutou tukuakiʻi pe tauteaʻi ai kitautolu. ʻIkai ʻoku fakafiemālie ke ʻiloʻi ko hotau ʻOtuá ʻokú ne fakamolemoleʻi pea fakangaloʻi?

Fēfē ʻa e Ngaahi Nunuʻá?

18. Ko e hā ʻoku ʻikai ʻuhinga ai ʻa e fakamolemoleʻí ʻoku fakaʻatā ai ʻa e tokotaha angahalá mei he ngaahi nunuʻa kotoa ʻo hono ʻalunga halá?

18 ʻOku ʻuhinga ʻa e tokateu ʻa Sihova ke fakamolemolé ʻoku fakaʻatā ai ha tokotaha angahala fakatomala mei he kotoa ʻo e ngaahi nunuʻa ʻo hono ʻalunga halá? ʻIkai ʻaupito. Heʻikai malava ke tau faiangahala taʻetautea. Naʻe tohi ʻe Paula: “ʻIlonga pe meʻa ʻoku to ʻe ha tangata, ko ia ia te ne utu foki.” (Kalētia 6:7) ʻOku tau fehangahangai nai mo ha ngaahi nunuʻa pau ʻo ʻetau ngaahi ngāué. ʻOku ʻikai ke ʻuhinga ʻeni ia ko e hili pē hono fakaaʻu mai ʻa e fakamolemolé ʻoku fakatupunga leva ʻe Sihova ʻa e faingataʻá ke hoko mai kiate kitautolu. ʻI he malanga hake ʻa e ngaahi faingataʻá, ʻoku ʻikai totonu ki ha Kalisitiane ke ne ongoʻi, ‘Mahalo pē ʻoku tauteaʻi au ʻe Sihova ʻi heʻeku ngaahi angahala ʻi he kuohilí.’ (Sēmisi 1:13) ʻI he tafaʻaki ʻe tahá, ʻoku ʻikai ke maluʻi kitautolu ʻe Sihova mei he kotoa ʻo e ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi ngāue halá. Ko e vete malí, feitama ʻikai fiemaʻú, mahaki fakamafola ʻe he fehokotaki fakasinó, mole ʻa e falalá pe tokaʻí​—kātoa ʻa e ngaahi meʻá ni ko e ngaahi nunuʻa fakamamahi nai ia mo taʻealakalofi ʻo e angahalá. Manatuʻi naʻa mo e hili hono fakamolemoleʻi ʻo Tēvita ʻi heʻene ngaahi angahala fekauʻaki mo Patisepa mo ʻUlaiá, naʻe ʻikai ke maluʻi ʻe Sihova ʻa Tēvita mei he ngaahi nunuʻa fakatupu ʻauha naʻe hoko mai aí.​—2 Samiuela 12:9-12.

19-21. (a) Naʻe anga-fēfē ʻa e ʻaonga fakatouʻosi ʻa e lao ʻoku lēkooti ʻi he Livitiko 6:1-7 ki he tokotaha mamahí mo e tokotaha faihalá? (e) Kapau kuo fakalotomamahiʻi ha niʻihi ʻe heʻetau ngaahi angahalá, ʻoku hōifua mai ʻa Sihova ʻi he taimi ʻoku tau fai ai ʻa e ngāue ko e hā?

19 ʻOku ʻi ai nai ha toe ngaahi nunuʻa ʻo ʻetau ngaahi angahalá, tautefito kapau kuo fakalotomamahiʻi ha niʻihi kehe ʻe heʻetau ngaahi tōʻongá. Ko e fakatātaá, fakakaukau angé ki he fakamatala ʻi he Livitiko vahe 6. ʻOku fakamatala heni ʻa e Lao ʻa Mōsesé ki he tuʻunga ʻa ia ʻoku fakahoko ai ʻe ha taha ha faihala mamafa ʻaki hono puke ha ngaahi koloa ʻa hono kaungā ʻIsilelí fakafou ʻi ha kaihaʻa, faʻao fakamālohi, pe kākā. ʻOku fakaʻikaiʻi leva ʻe he tokotaha angahalá ʻokú ne halaia, naʻa mo ʻene fakatoʻotoʻa ke fuakava loi. Ko e meʻa ʻeni ia fekauʻaki mo e fepaki ʻa e fakamoʻoni ʻa ha tokotaha mo e fakamoʻoni ʻa e tokotaha ʻe tahá. Kae kehe, ki mui aí, ʻoku hoko ʻo lavea ʻa e konisēnisi ʻo e tokotaha faihalá peá ne vete ʻene angahalá. Ke maʻu ʻa e fakamolemole ʻa e ʻOtuá, kuo pau ke ne toe fai ʻa e meʻa ʻe tolu: fakafoki ʻa e meʻa naʻá ne ʻavé, totongi ki he tokotaha mamahí ha moʻua ko hono fakakātoá ko e peseti ʻe 20 ʻo e mahuʻinga ʻo e ngaahi meʻa naʻe kaihaʻasí, pea tokonaki ha sipi tangata ko ha feilaulau halaia. Hili iá, ʻoku pehē ʻe he laó: “ʻE fakalelei ʻe he taulaʻeiki ʻi he ʻao ʻo Sihova maʻana, pea ʻe fakamolemole ia.”​—Livitiko 6:1-7.

20 Ko e lao ko ʻení ko ha fokotuʻutuʻu mohu meesi ia mei he ʻOtuá. Naʻe ʻaonga ia ki he tokotaha mamahí, ʻa ia naʻe toe fakafoki ki ai ʻene koloá pea ʻoku ʻikai ha veiveiua naʻá ne ongoʻi fiemālie lahi ʻi he faifai pea fakahā ʻe he tokotaha faihalá ʻene angahalá. ʻI he taimi tatau pē, naʻe ʻaonga ʻa e laó ki he tokotaha ko ia naʻe ueʻi ia ʻe hono konisēnisí ke ne vete ʻene halaiá pea fakatonutonu ʻene halá. Ko e moʻoni, kapau naʻá ne fakafisi ke fai ia, ʻe ʻikai ha fakamolemole kiate ia mei he ʻOtuá.

21 Neongo ʻoku ʻikai ke tau ʻi he malumalu ʻo e Lao ʻa Mōsesé, ʻoku ʻomai ʻe he Lao ko iá kiate kitautolu ha fakamaama ki he ʻatamai ʻo Sihová, ʻo kau ai ʻene fakakaukau ki he fakamolemolé. (Kolose 2:13, 14) Kapau kuo fakalotomamahiʻi ha niʻihi kehe ʻe heʻetau ngaahi angahalá, ʻoku hōifua mai ʻa e ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku tau fai ai ʻa e meʻa te tau malavá ke fakatonutonu ʻa e halá. (Mātiu 5:23, 24) ʻOku kau nai heni ʻa hono fakahā ʻetau angahalá, vete ʻetau halaiá, pea naʻa mo e kole fakamolemole ki he tokotaha mamahí. ʻE lava leva ai ke tau tangi kia Sihova ʻo makatuʻunga ʻi he feilaulau ʻa Sīsuú pea aʻusia ai ʻa e fakapapau kuo fakamolemoleʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá.​—Hepelu 10:21, 22.

22. Ko e hā ʻoku ʻalu fakataha nai mo e fakamolemole ʻa Sihová?

22 ʻI he hangē ko ha tamai ʻofa peé, ʻoku fai nai ʻe Sihova ʻa e fakamolemolé fakataha mo ha kiʻi akonaki. (Palōveepi 3:11, 12) ʻE pau nai ki ha Kalisitiane fakatomala ke ne tukuange atu hono monū ko e ngāue ko ha taha ʻo e kau mātuʻá, ko ha sevāniti fakafaifekau, pe ko ha tokotaha ʻevangeliō taimi-kakato. ʻE fakamamahi nai kiate ia ʻa e mole atu ha vahaʻa taimi ʻo e ngaahi monū naʻe mātuʻaki mahuʻinga kiate iá. Kae kehe, ko e akonaki peheé, ʻoku ʻikai ke ʻuhinga ia kuo taʻofi ai ʻe Sihova ʻa e fakamolemolé. Kuo pau ke tau manatuʻi ko e akonaki meia Sihová ko e fakamoʻoni ia ʻo ʻene ʻofa ʻiate kitautolú. Ko hono tali pea ngāueʻaki iá ko e lelei pē ia maʻatautolu.​—Hepelu 12:5-11.

23. Ko e hā ʻoku totonu ai ke ʻoua ʻaupito te tau fakaʻosiʻaki kuo tau tō mamaʻo mei he aʻu mai ki ai ʻa e meesi ʻa Sihová, pea ko e hā ʻoku totonu ai ke tau faʻifaʻitaki ki heʻene fakamolemolé?

23 He fakaivifoʻou ē ko hono ʻiloʻi ko hotau ʻOtuá ʻoku “tokateu ke fakamolemole”! Neongo ʻa e ngaahi fehālaaki nai kuo tau faí, ʻoku totonu ke ʻoua ʻaupito te tau fakaʻosiʻaki kuo tau tō mamaʻo mei he aʻu mai ki ai ʻa e meesi ʻa Sihová. Kapau te tau fakatomala moʻoni, fou ʻi ha ngaahi sitepu ke fakatonutonu ʻa e fehālaakí, pea lotu tōtōivi ki ha fakamolemole ʻo makatuʻunga ʻi he taʻataʻa ʻo Sīsū ne lilingí, ʻoku malava ke tau falala kakato ʻe fakamolemoleʻi kitautolu ʻe Sihova. (1 Sione 1:9) Tau faʻifaʻitaki ki heʻene fakamolemolé ʻi heʻetau ngaahi feangaingaʻakí. He ko ē, kapau ko Sihova ē, ʻa ia ʻoku ʻikai te ne faiangahalá, ʻoku malava ke ne fakamolemoleʻi anga-ʻofa kitautolú, ʻikai ʻoku totonu kiate kitautolu faʻahinga angahalaʻia ʻo e tangatá ke tau fai hotau lelei tahá ke fefakamolemoleʻaki?

a ʻOku pehē ʻe ha mataotao ʻe taha ko e lanu kula ʻahoʻahó “ko ha lanu ʻoku taumaʻu pe ʻikai mole. ʻOku ʻikai ha hahau, pe ʻuha, pe fō, pe ko hano ngāueʻaki fuoloa, te ne lava ke toʻo atu ia.”