1-3. (a) Hi wihi ndzhwalo wo tika lowu mupisalema Davhida a a ri na wona, naswona u wu kumise ku yini nchavelelo loko mbilu ya yena yi karhatekile? (b) Loko hi dyoha, hi wihi ndzhwalo lowu hi nga wu rhwalaka, kambe Yehovha u hi tiyisekisa hi yini?

 MUPISALEMA Davhida u tsarile: “Milandzu ya mina yi tele ngopfu; yi ndzi tika ku fana ni ndzhwalo wo tika lowu ndzi tsandzekaka ku wu rhwala. Ndzi hele matimba naswona a ndza ha koti nchumu.” (Pisalema 38:4, 8) Davhida a a ku tiva ku tika ka ndzhwalo wa ku kingindziwa hi ripfalo. Kambe u kume nchavelelo, hambileswi mbilu yakwe a yi karhatekile. A a swi tiva leswaku Yehovha wa xi venga xidyoho, kambe A nga n’wi vengi mudyohi loko a hundzuka hakunene naswona a fularhela ndlela ya vudyoho. Hi ku tiyiseka loku heleleke leswaku Yehovha u tiyimiserile ku tsetselela vanhu lava hundzukaka, Davhida u te: “Wena Yehovha, u . . . lunghekele ku rivalela.”—Pisalema 86:5.

² Loko hi dyoha, na hina hi nga kingindziwa hi ripfalo. Ku tivona nandzu loku ka pfuna. Ku nga hi susumetela leswaku hi teka magoza lama faneleke, hi lulamisa swihoxo swa hina. Hambiswiritano, ku tivona nandzu ku tlula mpimo ku nga hi khomisa gome. Mbilu ya hina yi nga hi byela leswaku Yehovha a nge pfuki a hi rivalerile hambi ho hundzuka ku fikela kwihi. Loko hi sungula ku tivona nandzu hi nga ‘hluriwa hi gome lerikulu,’ Sathana a nga ha ringeta ku hi endla hi lan’wa, hi tivona onge a ha ha amukeleki eka Yehovha naswona a ha ha faneleki ku n’wi tirhela.—2 Vakorinto 2:5-11.

³ Xana Yehovha u hi languta hi ndlela yoleyo? Nikatsongo!  Ndzivalelo i vumunhu byin’wana lebyi kombisaka rirhandzu lerikulu ra Yehovha. Wa hi tiyisekisa eRitweni ra yena leswaku loko hi hundzuka swi huma embilwini, u ta hi rivalela. (Swivuriso 28:13) Leswaku hi papalata ku vona onge Yehovha a nge pfuki a hi rivalerile, a hi voneni leswaku hikwalahokayini a rivalela ni leswaku u rivalela njhani.

4. Xana Yehovha u tiva yini hi ku vumbeka ka hina, naswona ha yini leswi swi khumba ndlela leyi a hi khomaka hayona?

⁴ Yehovha wa ku tiva ku tsana ka hina. Pisalema 103:14 yi ri: “Hikuva u yi tiva kahle ndlela leyi hi vumbiweke ha yona, wa tsundzuka leswaku hi ntshuri.” A nga rivali leswaku hi vumbiwe hi ntshuri, hi ni xidyoho naswona hi ni ku tsana ko karhi hileswi hi nga hetisekangiki. Marito lama nge “u yi tiva kahle ndlela leyi hi vumbiweke ha yona,” ma hi tsundzuxa leswaku Bibele yi fanisa Yehovha ni muvumbi naswona hina yi hi fanisa ni swibya swa vumba leswi a swi vumbaka. (Yeremiya 18:2-6) Muvumbi Lonkulu u hi khoma hi ku ya hi ku tsana ka hina, ni hi ku ya hi leswaku ha wu amukela nkongomiso wakwe kumbe a hi wu amukeli.

5. Xana buku ya Varhoma yi ma hlamusela njhani matimba ya xidyoho?

⁵ Yehovha wa swi tiva leswaku xidyoho xi ni matimba ku fikela kwihi. Rito ra Yena ri hlamusela xidyoho tanihi matimba lamakulu lama nga khoma munhu ya ku n’wi ma! Xana xidyoho xi ni matimba yo tanihi kwihi? Ebukwini ya Varhoma, muapostola Pawulo wa hlamusela: Hinkwerhu hi le “hansi ka xidyoho,” tanihi masocha ma nga ehansi ka mukongomisi wa wona (Varhoma 3:9); xidyoho i “hosi” ehenhla ka vanhu (Varhoma 5:21); xi tshama eka ‘hina’ endzeni (Varhoma 7:17, 20); ‘nawu’ wa xona wu tirha nkarhi na nkarhi eka hina, kahlekahle wu ringeta ku  hi lawula. (Varhoma 7:23, 25) Hakunene xidyoho xi ni matimba enyameni ya hina leyi nga ni vudyoho!—Varhoma 7:21, 24.

6, 7. (a) Xana Yehovha u va languta njhani lava lavaka tintswalo takwe hi mbilu hinkwayo? (b) Ha yini hi nga fanelanga hi tlanga hi tintswalo ta Xikwembu?

⁶ Hikwalaho, Yehovha wa swi tiva leswaku a hi nge swi koti ku n’wi yingisa hi ndlela leyi hetisekeke, hambiloko hi swi navela. Hikwalaho ka rirhandzu ra yena wa hi tiyisekisa leswaku loko hi tisola hi mbilu hinkwayo, u ta hi rivalela. Pisalema 51:17 yi ri: “Magandzelo lawa Xikwembu xi ma amukelaka i moya lowu vavisekeke; a wu nge yi fularheli mbilu leyi tshovekeke yi tlhela yi pfotloseka Xikwembu xanga.” Yehovha a nge yi fularheli mbilu leyi “tshovekeke yi tlhela yi pfotloseka” hikwalaho ka ndzhwalo wa xidyoho.

⁷ Xana leswi swi vula leswaku hi nga tlanga hi tintswalo ta Xikwembu, hi dyoha hi vomu hikwalaho ka leswi hi nga hetisekangiki? Hakunene a swi tano! Yehovha a nga lawuriwi hi mitlhaveko. Tintswalo ta yena ti ni swipimelo. Hambi swo yini swi ku yini a nge va rivaleli lava yaka emahlweni va dyoha hi vomu, va nga kombisi ku hundzuka. (Vaheveru 10:26) Hi hala tlhelo, loko a vona mbilu leyi hundzukaka u lunghekele ku rivalela. Kutani sweswi a hi xiyeni marito ma’wana lama xiyekaka lama tirhisiweke eBibeleni ku hlamusela vumunhu lebyi byo hlamarisa lebyi kombisaka rirhandzu ra Yehovha.

8. Kahlekahle, i yini leswi Yehovha a swi endlaka loko a hi rivalela swidyoho swa hina, naswona leswi swi hi nyika ntshembo wihi?

⁸ Davhida loyi a tisolaka u te: “Ndzi hetelele ndzi ku phofulele xidyoho xa mina; A ndzi xi fihlanga. . . . Naswona  wena u ndzi rivalele swona.” (Pisalema 32:5) Rito leri nge “rivalele,” ri hundzuluxeriwa ku suka eka rito ra Xiheveru leri kahlekahle ri vulaka ku “teka” kumbe “susa.” Ndlela leyi ri tirhisiweke hayona laha ri vula ku sula “nandzu, xidyoho.” Leswi swi vula leswaku Yehovha u teke swidyoho swa Davhida a swi cukumeta ekule. Leswi handle ko kanakana swi suse ndzhwalo wa ku tivona nandzu, lowu a wu ri emakatleni ya Davhida. (Pisalema 32:3) Na hina hi xi tshemba hilaha ku heleleke Xikwembu lexi susaka swidyoho swa lava va kombelaka ndzivalelo hi ku va ni ripfumelo eka gandzelo ra nkutsulo ra Yesu.—Matewu 20:28.

9. Xana Yehovha u veka swidyoho swa hina ekule na hina ku fikela kwihi?

⁹ Davhida u tirhise marito man’wana lama twisisekaka ku hlamusela ndzivalelo wa Yehovha: “Tanihi leswi vuxa byi nga ekule ni vupeladyambu, ni swidyoho swa hina u swi veke ekule na hina.” (Pisalema 103:12) Dyambu ri tsuvuka hi le vuxeni naswona ri nyupela hi le vupeladyambu. Xana ku ni mpfhuka wo tanihi kwihi exikarhi ka vuxa ni vupeladyambu? Kahlekahle, ku ni mpfhuka lowukulu swinene exikarhi ka vuxa ni vupeladyambu; leswimbirhi a swi nge pfuki swi hlanganile. Xidyondzi xin’wana xi hlamusele leswaku xiga lexi xi vula leswaku “hilaha swi nga kotekaka hakona; hilaha hi nga swi ehleketaka hakona.” Marito ya Davhida lama huhuteriweke ma hi byela leswaku loko Yehovha a rivalela, u veka swidyoho swa hina ekule swinene na hina hilaha hi nga ehleketaka hakona.

10. Loko Yehovha a hi rivalela, ha yini hi nga fanelanga hi titwa onge hi ta tshama hi ri ni xivati xa swidyoho sweswo vutomi bya hina hinkwabyo?

¹⁰ Xana u tshame u ringeta ku susa thyaka eka nguvu ya muhlovo wo basa? Swi nga ha endleka leswaku u tikarhatile swinene kambe xivati xi sala xa ha vonaka. Xiya ndlela  leyi Yehovha a hlamuselaka vuswikoti bya yena byo rivalela ha yona: “Hambiloko swidyoho swa n’wina swo va swo tshwuka, swi ta basisiwa swi fana ni gamboko; hambiloko swi tshwuke ku fana ni lapi ro tshwuka, swi ta fana ni voya byo basa.” (Esaya 1:18) Rito “tshwuka” ri vula muhlovo wo tshwuka lowu vangamaka. a Voya byo “basa” a ku ri wun’wana wa muhlovo lowu nga sukiki hi ku olova. (Nahume 2:3) A hi nge swi koti ku susa xivati xa xidyoho hi matimba ya hina. Kambe Yehovha a nga swi kota ku susa swidyoho leswi fanaka ni muhlovo wa ribungu ni wa xivunguvungu kutani a hi endla hi basa ku fana ni gamboko kumbe voya lebyi nga dayiwangiki. Loko Yehovha a hi rivalele swidyoho swa hina, a hi fanelanga hi titwa onge hi ta tshama hi ri ni xivati xa swidyoho sweswo vutomi bya hina hinkwabyo.

11. Xana Yehovha u swi lahlela njhani swidyoho swa hina ekule?

¹¹ Eka risimu leri terisaka vusiwana ro khensa, leri Hezekiya a ri qambheke endzhaku ka loko a ponisiwile eka vuvabyi lebyi dlayaka, u byele Yehovha a ku: “U lahlele swidyoho swa mina ekule.” (Esaya 38:17) Laha, Yehovha u kombisiwa a ri loyi a tekaka swidyoho swa munhu la hundzukeke kutani a swi lahlela enhlaneni Wakwe, loko swi ri kwalaho A nga ha swi voni naswona a nga ha ri na mhaka na swona. Hi ku ya hi buku yin’wana, leswi hlamuseriwaka swi nga ha vula leswi: “U suse [swidyoho swa mina] onge a swi kalanga swi va kona.” Xana sweswo a swi hi tiyisi nhlana?

12. Xana muprofeta Mikiya u swi kombisa njhani leswaku loko Yehovha a hi rivalela, U susa swidyoho swa hina hilaha ku heleleke?

¹² Eka xitshembiso xo vuyeteriwa, muprofeta Mikiya u  kombise ku khorwiseka ka yena leswaku Yehovha u ta va rivalela vanhu va yena lava hundzukaka: “Hi xihi Xikwembu lexi fanaka na wena, . . . naswona xi nga hlayeliki milandzu ya masalela lama nga ndzhaka ya xona? . . . U ta lahlela swidyoho swa vona hinkwaswo exidziveni xa lwandle.” (Mikiya 7:18, 19) Anakanya leswaku marito wolawo a a ma vula yini eka lava a va hanya emikarhini ya Bibele. Xana a swi ta koteka ku tsavula nchumu lowu nga lahleriwa “exidziveni xa lwandle”? Xisweswo marito ya Mikiya ma kombisa leswaku loko Yehovha a hi rivalela, u susa swidyoho swa hina hi laha ku heleleke.

13. Xana ma vula yini marito ya Yesu lama nge, “hi rivalele swidyoho swa hina”?

¹³ Yesu u tirhise xifaniso xa valombisi ni lava lombiwaka ku kombisa ndlela leyi Yehovha a rivalelaka ha yona. Yesu u hi khutaze ku khongela hi ku: “Hi rivalele  swidyoho swa hina.” (Matewu 6:12) Xisweswo, Yesu u fanisa swidyoho ni milandzu. (Luka 11:4) Loko hi dyoha, hi va ni “xikweleti” eka Yehovha. Hi ku ya hi nhlamuselo ya riendli ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “rivalela,” buku yin’wana yi ri: “Ku tshika xikweleti, u nga ha sindzisi leswaku xi hakeriwa.” Hi ndlela yo fanekisela, loko Yehovha a rivalela, u sula xikweleti lexi a hi fanele hi xi hakelela. Vadyohi lava hundzukaka va nga kuma nchavelelo. Yehovha a nge pfuki a koxe hakelo ya xikweleti lexi a xi heriseke!—Pisalema 32:1, 2.

14. Xiga lexi nge “swidyoho swa n’wina swi ta suriwa” xi hi endla hi anakanya ha yini?

¹⁴ Ku rivalela ka Yehovha ku tlhela ku hlamuseriwa eka Mitirho 3:19: “Hikwalaho, hundzukani mi tlhelela eka Xikwembu leswaku swidyoho swa n’wina swi ta suriwa.” Xivulwa xexo xo hetelela xi hundzuluxela riendli ra Xigriki leri nga ha vulaka “ku sula, . . . ku herisa.” Hi ku ya hi swidyondzi swin’wana, leswi swi fana ni ku sula marito lama tsariweke hi voko. Njhani? Inki leyi a yi tirhisiwa emikarhini ya khale a yi endliwa hi khaboni, gum ni mati. Endzhaku ko tsala hi inki leyi, munhu a nga ha teka xiponci xo tsakama kutani a sula leswi a swi tsaleke. Leswi swi yi fanekisela kahle ndlela leyi Yehovha a rivalelaka hayona. Loko a hi rivalela swidyoho swa hina, swi fana ni loko a teka xiponci a swi sula.

15. Xana Yehovha u lava leswaku hi tiva yini hi yena?

¹⁵ Loko hi anakanya hi swifaniso leswi, xana a swi le rivaleni leswaku Yehovha u lava hi swi tiva leswaku u lunghekele ku hi rivalela swidyoho swa hina ntsena loko hi hundzuka hi mbilu hinkwayo? A swi lavi hi chava leswaku u ta va ni xikhomela. Leswi swi kombisiwa hi swin’wana leswi Bibele yi hi hlavutelaka swona mayelana ni tintswalo ta Yehovha: Loko a rivalela, wa rivala.

16, 17. Loko Bibele yi vula leswaku Yehovha u rivala swidyoho swa hina, xana swi vula yini, naswona ha yini u hlamula tano?

¹⁶ Yehovha u va tshembise leswi lava nga eka ntwanano lowuntshwa: “Ndzi ta va rivalela xihoxo xa vona naswona a ndzi nge he xi tsundzuki xidyoho xa vona.” (Yeremiya 31:34) Xana leswi swi vula leswaku loko Yehovha a rivalela a nga swi koti ku tlhela a tsundzuka swidyoho? Sweswo a hi swona nikatsongo. Bibele yi hi byela hi swidyoho swa vanhu vo hambanahambana lava Yehovha a va rivaleleke, ku katsa na Davhida. (2 Samuwele 11:1-17; 12:13) Swi le rivaleni leswaku Yehovha wa ha swi tsundzuka swidyoho leswi va swi endleke. Vuxokoxoko bya swidyoho swa vona, ku hundzuka ka vona, kun’we ni ndzivalelo wa Xikwembu swi tsariwile leswaku hi ta dyondza eka swona. (Varhoma 15:4) Kutani ke, xana Bibele yi vula yini loko yi ku Yehovha a nga swi “tsundzuki” swidyoho swa lava a va rivalelaka?

¹⁷ Riendli ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke va ku, “ndzi ta tsundzuka” a ri vuli ku tsundzuka swilo leswi hundzeke ntsena. Theological Wordbook of the Old Testament yi vula leswaku ri katsa “nhlamuselo leyi engetelekeke yo teka goza leri faneleke.” Kutani eka mongo lowu, ku “tsundzuka” xidyoho swi katsa ku xupula vadyohi. (Hosiya 9:9) Kambe loko Xikwembu xi vula leswaku “A ndzi nge he xi tsundzuki xidyoho xa vona,” xi hi tiyisekisa leswaku loko xi kala xi rivalela vadyohi lava hundzukaka, a xi nge he va xupuli enkarhini lowu taka hikokwalaho ka swidyoho leswiya swi nga hundza. (Ezekiyele 18:21, 22) Xisweswo, eka mongo lowu, ku rivala ka Yehovha swi vula leswaku a nge he hi tsundzuxi swidyoho swa hina kumbe ku hi xupula hikwalaho ka swona. Xana a swi hi chaveleli  ku tiva leswaku Xikwembu xa hina xa rivalela xi tlhela xi rivala?

18. Ha yini ndzivalelo wu nga vuli swona leswaku mudyohi loyi a handzukaka u ponile eka mimbuyelo ya ndlela ya yena leyi hoxeke?

¹⁸ Xana ku tiyimisela ka Yehovha ku rivalela ku vula leswaku mudyohi a nge he langutani na byona vuyelo bya xidyoho xakwe? Nikatsongo. Loko munhu a dyohile u fanele a langutana ni vuyelo bya kona. Pawulo u tsarile: “Xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, u ta tlhela a  tshovela xona.” (Vagalatiya 6:7) Hi nga ha xaniseka hikwalaho ka swiendlo swa hina. Kambe, leswi a swi vuli swona leswaku loko Yehovha a hi rivalerile, u tlhela a endla leswaku hi weriwa hi maxangu. Loko maxangu ma humelela, Mukreste a nga fanelanga a ehleketa leswi, ‘Kumbexana i Yehovha a ndzi xupulaka hikokwalaho ka swidyoho leswi ndzi nga tshama ndzi swi endla.’ (Yakobo 1:13) Hi hala tlhelo, Yehovha a nga hi sirheleli eka vuyelo bya swiendlo swa hina leswi hoxeke. Ku dlaya vukati, khwiri leri nga lavekiki, vuvabyi lebyi tluletiwaka hi rimbewu, ku suka xindzhuti kumbe xichavo—hinkwaswo leswi i vuyelo bya xidyoho lebyi nga papalatekiki. Tsundzuka leswaku loko Yehovha a rivalele Davhida eka swidyoho swa yena mayelana na Batixeba na Uriya a nga n’wi sirhelelanga Davhida eka khombo leri n’wi weleke.—2 Samuwele 12:9-12.

19-21. (a) Xana nawu lowu tsariweke eka Levhitika 6:1-7 wu vuyerise munhu la dyoheriweke ni mudyohi hi ndlela yihi? (b) Loko van’wana va vavisiwe hi swidyoho swa hina, Yehovha wa tsaka hi loko hi teka goza rihi?

¹⁹ Swidyoho swa hina swi nga ha va ni vuyelo lebyi engetelekeke, ngopfungopfu loko van’wana va vavisiwile hi swiendlo swa hina. Hi xikombiso, xiya mhaka leyi nga eka Levhitika ndzima 6. Nawu wa Muxe laha wu vulavula hi xiyimo lexi eka xona, munhu a dyohaka hi ku teka nhundzu ya Muisrayelekulobye hi vuxisi, ku vutla kumbe hi vukungundzwana. Mudyohi wa ala leswaku u ni nandzu, lerova a kala a hlambanya. Emhakeni leyi mbhoni i yin’we ntsena. Hambiswiritano, endzhakunyana mudyohi a sungula ku kingindziwa hi ripfalo kutani a boxa xidyoho xa yena. Leswaku a ta rivaleriwa hi Xikwembu, u fanele a endla swilo swinharhu: a tlherisela leswi a swi tekeke, a hakela muhlaseriwa ndziho lowu fikaka eka tiphesente ta 20 ta leswi a swi yiveke, a tlhela a humesa khuna tanihi hi gandzelo ra nandzu. Kutani nawu wu ri:  “Muprista u ta n’wi kombelela ku rivaleriwa emahlweni ka Yehovha, kutani u ta rivaleriwa.”—Levhitika 6:1-7.

²⁰ Nawu lowu a ku ri lunghiselelo ra tintswalo leri humaka eka Xikwembu. A wu vuyerisa muhlaseriwa loyi nhundzu yakwe yi vuyisiweke naswona loyi handle ko kanakana a tsakeke loko a twa mudyohi a pfumela xidyoho xa yena. Hi laha ku fanaka nawu wu vuyerise loyi ripfalo rakwe eku heteleleni ri n’wi susumeteleke ku pfumela nandzu wakwe naswona a lunghisa xihoxo xakwe. Entiyisweni, loko a a arile ku endla leswi, Xikwembu a xi nga ta n’wi rivalela.

²¹ Hambileswi hi nga riki ehansi ka Nawu wa Muxe, Nawu wolowo wu hi pfuna leswaku hi twisisa mianakanyo ya Yehovha ni ndlela leyi a ku langutaka hayona ku rivalela. (Vakolosa 2:13, 14) Loko van’wana va vavisiwe hi swidyoho swa hina, Xikwembu xa tsaka loko hi endla leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi lulamisa timhaka. (Matewu 5:23, 24) Leswi swi nga ha katsa ku pfumela xidyoho xa hina, ku tisola ni ku kombela ku rivaleriwa eka loyi hi n’wi dyoheleke. Kutani hi nga endla xikombelo eka Yehovha exisekelweni xa gandzelo ra Yesu kutani hi ta tiyiseka leswaku Xikwembu xi hi rivalerile.—Vaheveru 10:21, 22.

22. I yini lexi nga ha fambisanaka ni ndzivalelo wa Yehovha?

²² Tanihi hi mutswari un’wana ni un’wana loyi a nga ni rirhandzu, Yehovha u ta hi rivalela kumbexana a tlhela a hi xupula. (Swivuriso 3:11, 12) Mukreste loyi a hundzukeke a nga ha lahlekeriwa hi lunghelo ro tirha tanihi nkulu, nandza wa vutirheli kumbe muvuri wa evhangeli wa nkarhi hinkwawo. Swi nga ha n’wi vavisa ku lahlekeriwa hi malunghelo lawa a ma ri ya risima eka yena. Ku tshinya ko tano, a ku vuli swona leswaku Yehovha a nga hi rivalelanga. Hi fanele hi tsundzuka leswaku ku tshinya loku humaka  eka Yehovha i xikombiso xa leswaku wa hi rhandza. Loko hi amukela ndzayo leyi hi tlhela hi yi tirhisa, hi ta pfuneka.—Vaheveru 12:5-11.

23. Ha yini hi nga fanelanga hi ehleketa leswaku Yehovha a nge hi rivaleli, naswona ha yini hi fanele hi tekelela ndzivalelo wa yena?

²³ A hi ku phyuphyisa ka swona ku tiva leswaku Xikwembu xa hina xi “lunghekele ku rivalela”! Ku nga khathariseki leswaku hi endla swihoxo swa njhani, a hi fanelanga hi ehleketa leswaku Yehovha a nge hi rivaleli. Loko hi hundzuke hakunene, hi teka magoza yo lulamisa timhaka naswona hi khongelela ndzivalelo hi mbilu hinkwayo exisekelweni xa ngati ya Yesu leyi halakeke, hi nga tiyiseka leswaku Yehovha u ta hi rivalela. (1 Yohane 1:9) A hi tekeleleni ndzivalelo wa yena loko hi ri karhi hi hanyisana ni van’wana. Phela, leswi Yehovha loyi a nga dyohiki, a hi rivalelaka hi rirhandzu, xana hina vanhu va nyama lava dyohaka a hi fanelanga hi endla leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi rivalelana?