1-3. (a) Ndi muhwalo ufhio u lemelaho we mupsalme Davida a u hwala, nahone o khathutshelwa hani musi mbilu yawe yo dinalea? (b) Musi ri tshi ita tshivhi, ndi muhwalo ufhio une ra nga u hwala, fhedzi Yehova u ri khwaṱhisedza mini?

MUPSALME DAVIDA o ṅwala a ri: “Milandu yanga yo wela kha ṱhóho yanga, i mvunḓa vhunga muhwalo u lemelaho. Ndo tshinyala, ndo tou vunḓekana; tshililo tshanga tshi bva mbiluni i shengelaho.” (Psalme ya 38:4, 8) Davida o vha a tshi ḓivha nḓila ine luvalo lu re na mulandu lwa tsikeledza ngayo. Fhedzi o khuthadzwa naho mbilu yawe yo vha yo dinalea. O vha a tshi zwi ḓivha uri naho Yehova a tshi vhenga tshivhi, Ha vhengi muitazwivhi arali a rembuluwa ngangoho nahone a ṱutshela buḓo ḽawe ḽa tshivhi. Davida a tshi fulufhela tshoṱhe uri Yehova o ḓiimisela u sumbedza tshilidzi vha rembuluwaho, o ri: “Iwe, Yehova, wo ḓiimisela . . . u hangwela.”—Psalme ya 86:5, vhambedzani NW.

² Musi ri tshi ita tshivhi, na riṋe ri nga rwiwa nga luvalo lune lwa vha muhwalo u lemelaho. U ḓisola zwi a thusa. Zwi nga ri sudzulusela u dzhia vhukando ho teaho u itela u lugisa vhukhakhi hashu. Naho zwo ralo, ri songo tenda u lemedzwa nga u ḓivhona mulandu. Mbilu yashu ine ya ḓivhona mulandu i nga ri vhudza uri Yehova a nga si vhuye a ri hangwela, hu sa londwi uri ri rembuluwa lungafhani. Arali ra “milwa nga” u ḓivhona mulandu, Sathane a nga lingedza u ri ita uri ri ṅale, ri vhone u nga a ri ṱanganedzwi nga Yehova nahone a ri fanelei u mu shumela.—2 Vha-Korinta 2:5-11.

³ Naa Yehova u ri dzhia nga yeneyo nḓila? Na kathihi! U hangwela ndi iṅwe ya pfaneleo dzine dza sumbedza lufuno luhulwane lwa Yehova. U a ri khwaṱhisedza Ipfini ḽawe uri arali ra rembuluwa zwa vhukuma, zwi tshi bva mbiluni, u ḓo ri hangwela. (Mirero 28:13) U itela u fhelisa maḓipfele a uri Yehova a nga si  vhuye a ri hangwela, kha ri ṱolisise uri ndi ngani a tshi hangwela na uri u hangwela nga nḓila-ḓe.

4. Yehova u humbula mini nga ha nzulele yashu, nahone zwenezwi zwi kwama hani nḓila ine a ri fara ngayo?

⁴ Yehova u a ḓivha zwine ra sa kone u zwi swikelela. Psalme ya 103:14 i ri: “Ndi Ene a ḓivhaho zwiné ra vha zwone, ha hangwi zwauri ri luruli.” Ha hangwi uri ri ro vhumbiwa nga luruli, ri na vhukhakhi, kana vhushayanungo, nga ṅwambo wa u sa fhelela. Maipfi ane a ri u ḓivha “zwiné ra vha zwone” a ri humbudza uri Bivhili i fanyisa Yehova na muvhumbi nahone riṋe a ri fanyisa na khali dzine a dzi vhumba. * (Yeremia 18:2-6) Muvhumbi Muhulwane u ri fara u tendelana na nzulele yashu ya tshivhi, na nḓila ine ra aravha ngayo kana u kundwa u aravha ngayo vhulivhisi hawe.

5. Bugu ya Vharoma i ṱalusa hani maanḓa a tshivhi?

⁵ Yehova u a ḓivha maanḓa ane tshivhi tsha vha nao. Ipfi ḽawe ḽi ṱalusa tshivhi sa maanḓa mahulwane ane a tou nyima muthu. Tshivhi tshi na maanḓa mahulwane lungafhani? Buguni ya Vharoma, muapostola Paulo u a ṱalutshedza: Ro “tsikiwa nga zwivhi,” u fana na maswole a re nga fhasi ha mulangammbi wao (Vha-Roma 3:9); tshivhi tsho ‘vhusa’ vhathu u fana na khosi (Vha-Roma 5:21); tsho ‘fhaṱela,’ ngomu hashu (Vha-Roma 7:17, 20); “mulayo” watsho u bvela phanḓa u tshi shuma kha riṋe, zwi re zwone ndi uri tshi lingedza u ri langa. (Vha-Roma 7:23, 25) Tshivhi tshi na maanḓa mahulwane vhukuma kha ṋama yashu i re na tshivhi!—Vha-Roma 7:21, 24.

6, 7. (a) Yehova u dzhia hani vhane vha rembuluwa nga mbilu yoṱhe? (b) Ndi ngani ri songo fanela u tamba nga khathutshelo ya Mudzimu?

⁶ Nga zwenezwo, Yehova u a zwi ḓivha uri ri nga si kone u thetshelesa nga nḓila yo fhelelaho, hu sa londwi nḓila ine ra nga lingedza ngayo. U ri khwaṱhisedza nga lufuno uri u ḓo ri  hangwela arali ra rembuluwa nga mbilu yoṱhe. Psalme ya 51:17 i ri: “Tshi-ṱhavhelwa-Mudzimu ndi muya wo ṱhavhiwaho; mbilu yo ṱhavhiwaho, yo paḓukanaho Iwe Mudzimu a U nga i nyadzi.” Yehova a nga si vhuye a landula, kana u furalela mbilu yo “ṱhavhiwaho, yo paḓukanaho” nga ṅwambo wa muhwalo wa tshivhi.

⁷ Naa izwi zwi amba uri ri fanela u tamba nga khathutshelo ya Mudzimu, ra ita tshivhi nga khole nga ṅwambo wa uri a ro ngo fhelela? A zwo ngo ralo na kathihi! Yehova ha langwi nga maḓipfele zwao. Khathutshelo yawe a i na mikano. A nga si vhuye a hangwela vhane vha ita tshivhi nga khole, vha sa rembuluwi. (Vha-Heberu 10:26) Fhedzi arali a vhona mbilu i rembuluwaho, u a hangwela. Zwino kha ri ṱhogomele maṅwe maipfi a swayeaho o shumiswaho Bivhilini u itela u ṱalusa yeneyi pfaneleo i mangadzaho ya lufuno lwa Yehova.

8. Yehova u ita mini musi a tshi ri hangwela zwivhi, nahone zwenezwi zwi ri ṋea fulufhelo ḽifhio?

⁸ Davida o rembuluwaho o ri: “Nda vhuya nda U bulela zwivhi zwanga, ndi si tsha dzumba mulandu wanga . . . Nangoho wa mbo nkhangwela mulandu wa zwivhi zwanga.” (Psalme ya 32:5, maḽeḓeretsendama ndi ashu.) Ipfi “nkhangwela” ḽi ṱalutshedzelela ipfi ḽa Luheberu ḽine vhukuma ḽa amba “takula” kana “hwala.” Nga nḓila ye ḽa shumiswa ngayo hafha ḽi amba u bvisa “mulandu, tshivhi, vhukhakhi.” Hezwi zwi amba uri Yehova o hwala zwivhi zwa Davida a ṱuwa nazwo. Vhukuma hezwi zwo rula Davida mulandu wa zwivhi we a vha e nawo. (Psalme ya 32:3) Na riṋe ri nga fulufhela tshoṱhe Mudzimu ane a hwala zwivhi zwa vhane vha ṱoḓa u hangwelwa nga u vha na lutendo kha tshiṱhavhelo tshi rengululaho tsha Yesu.—Mateo 20:28.

9. Yehova u vhea zwivhi zwashu vhukule vhungafhani?

⁹ Davida o shumisa maṅwe maipfi a pfeseseaho u itela u ṱalusa u hangwela ha Yehova: “Vhutshinyi hashu o vhu laṱa kule, vhunga Vhubvaḓuvha hú kule na Vhukovhela.” (Psalme ya 103:12, maḽeḓeretsendama ndi ashu.) Hu na tshikhala tshingafhani  vhukati ha vhubvaḓuvha na vhukovhela? Ngoho ndi ya uri hu na tshikhala tshihulwane vhukati ha vhubvaḓuvha na vhukovhela; hu nga si vhuye ha ṱangana. Muṅwe mugudi o amba uri enea maipfi a amba uri “ndi kule-kule vhukuma; ndi kule u fhira nga hune ra nga humbula ngaho.” Maipfi a Davida o hevhedzwaho a ri vhudza uri musi Yehova a tshi hangwela, u vhea zwivhi zwashu kule-kule hune ra nga si vhuye ra hu humbula.

10. Musi Yehova a tshi ri hangwela zwivhi, ndi ngani ri songo fanela u ḓipfa u nga ri na dondo ḽa zwivhi zwo raloho vhutshilo hashu hoṱhe?

¹⁰ Naa no no vhuya na lingedza u bvisa dondo kha tshiambaro tshitshena? Khamusi no ḓidina vhukuma u itela u ḽi bvisa, fhedzi ḽa ḓi sala ḽi tshi khou vhonala. Ṱhogomelani nḓila ine Yehova a ṱalusa ngayo vhukoni hawe ha u hangwela: “Naho zwivhi zwaṋu zwó tswuka sa muridili, zwi ḓo tshena zwa nga mahaḓa; naho vhukhwivhilu zwi tshi fana na luvhundi, zwi ḓo nga muḓali.” (Yesaya 1:18, maḽeḓeretsendama ndi ashu.) Ipfi ḽine ḽa  ri “luvhundi” ḽi amba muvhala mutswuku u penyaho. * “Vhukhwivhilu” wo vha u muṅwe wa mivhala ine ya konḓa u bva. (Nahumi 2:3) Ri nga si vhuye ra kona u bvisa dondo ḽa tshivhi nga maanḓa ashu. Fhedzi Yehova a nga bvisa zwivhi zwine zwa nga luvhundi na vhukhwivhilu nahone a zwi ita uri zwi tshene u fana na mahaḓa kana muḓali u songo daiwaho. Musi Yehova a tshi ri hangwela zwivhi, ri songo vhuya ra vhona u nga ri na dondo ḽa zwivhi zwo raloho vhutshilo hashu hoṱhe.

11. Yehova u laṱa zwivhi zwashu kule nga nḓila-ḓe?

¹¹ Kha luṅwe luimbo lwa u livhuha lu kwamaho maḓipfele lwo ṅwalwaho nga Hesekiele nga murahu ha u fhodzwa kha vhulwadze vhu vhulayaho, o vhudza Yehova a ri: “Zwivhi zwanga wo zwi laṱa kule.” (Yesaya 38:17, maḽeḓeretsendama ndi ashu.) Hafha Yehova u sumbedzwa sa ane a dzhia zwivhi zwa muitazwivhi o rembuluwaho A zwi laṱa kule, hune muitazwivhi a sa tsha zwi vhona nahone a sa tsha zwi ṱhogomela. U ya nga iṅwe bugu, zwine zwa khou ambiwa hafha zwi nga kha ḓi vha zwi zwi tevhelaho: “Wo bvisa [zwivhi zwanga] zwa tou nga a zwo ngo vhuya zwa vha hone.” Naa zwenezwi a zwi ṋei maanḓa?

12. Muporofita Mixa u sumbedza hani uri musi Yehova a tshi hangwela, U bvisa zwivhi zwashu tshoṱhe?

¹² Kha fulufhedziso ḽa u vusuluswa, muporofita Mixa o amba maipfi ane a sumbedza uri u na fulufhelo uri Yehova u ḓo hangwela vhathu vhawe vho rembuluwaho, o ri: “Mudzimu ane anga iwe u ngafhi, . . . a litsha u lifhedza dziphambuwo dza masalela a vhathu vhawe, . . . zwivhi zwashu zwoṱhe u ḓo zwi kudza dzivhani ḽa lwanzhe.” (Mixa 7:18, 19, maḽeḓeretsendama ndi ashu.) Humbulani uri eneo maipfi o vha a tshi amba mini kha vhe vha vha vha tshi khou tshila zwifhingani zwa Bivhili? Naa zwo vha zwi tshi konadzea u bvisa tshithu tshe tsha poswa “dzivhani ḽa lwanzhe”? Nga zwenezwo, maipfi a Mixa a sumbedza uri musi Yehova a tshi hangwela, u bvisa zwivhi zwashu tshoṱhe.

13. Maipfi a Yesu ane a ri “u ri hangwele milandu yashu [“zwikolodo zwashu,” NW],” a amba mini?

 ¹³ Yesu o shumisa tshifanyiso tsha vhahadzimi na vhahadzimiwa u itela u sumbedza nḓila ine Yehova a hangwela ngayo. Yesu o ri ṱuṱuwedza uri ri rabele: “U ri hangwele milandu yashu [“zwikolodo zwashu,” NW].” (Mateo 6:12, maḽeḓeretsendama ndi ashu.) Yesu o vhambedza zwivhi na zwikolodo. (Luka 11:4, vhambedzani NW.) Musi ri tshi ita tshivhi, ri vha “vhakolodi” kha Yehova. Malugana na zwine zwa ambiwa nga ḽiiti ḽa Lugerika ḽine ḽa ri ‘hangwela,’ iṅwe bugu i ri: “U litsha tshikolodo, u sa tsha tshi vhila.” Ri tshi tou fanyisa, musi Yehova a tshi hangwela, u phumula mulandu we ra vha ro fanela u u lifha. Zwenezwi zwi nga khuthadza vhaitazwivhi vho rembuluwaho. Yehova a nga si vhuye a ri vhila mulandu wa tshikolodo tshe a tshi phumula!—Psalme ya 32:1, 2.

14. Mubulo une wa ri “zwivhi zwaṋu zwi phunyiwe” u ri humbudza mini?

¹⁴ Iṅwe nḓila ine Yehova a hangwela ngayo yo dovha ya ṱaluswa kha Mishumo 3:19: “Ḓi-soleni-ha zwino, ni shanduke, uri zwivhi zwaṋu zwi phunyiwe.” (Maḽeḓeretsendama ndi ashu.) Mubulo wa u fhedza u ṱalutshedzela ḽiiti ḽa Lugerika ḽine ḽa nga amba “phumula, . . . thutha kana fhelisa.” U ya nga vhaṅwe vhagudi, hezwi zwi fana na u phumula maipfi o ṅwalwaho nga tshanḓa. Nga nḓila-ḓe? Inki ye ya vha i tshi shumiswa zwifhingani zwa kale yo vha i tshi vanganywa na khaboni, ṋonzhe, na maḓi. Musi muthu o no ṅwala nga yeneyi inki, o vha a tshi dzhia tshipontshi tsho ṋukalaho nahone a phumula zwe a zwi ṅwala. Wonoyu ndi musumbedzo wavhuḓi wa khathutshelo ya Yehova. Musi a tshi ri hangwela zwivhi, zwi tou nga u khou dzhia tshipontshi nahone a zwi phumula.

15. Yehova u ṱoḓa ri tshi ḓivha mini nga hae?

¹⁵ Musi ri tshi humbula nga ha zwenezwi zwifanyiso, naa a zwi khagala uri Yehova u ṱoḓa ri tshi ḓivha uri o ḓiimisela u hangwela zwivhi zwashu musi ri tshi rembuluwa zwi tshi bva mbiluni? Ri songo ofha uri u a fara muthu nga mbilu. Hezwi zwi sumbedzwa nga tshiṅwe tshithu tshine Bivhili ya tshi dzumbulula nga ha khathutshelo khulwane ya Yehova: Musi a tshi hangwela, u a hangwa.

16, 17. Musi Bivhili i tshi amba uri Yehova u hangwa zwivhi zwashu, i amba mini, nahone ndi ngani ni tshi fhindula nga u ralo?

¹⁶ Yehova o fulufhedzisa zwi tevhelaho nga ha vhane vha vha kha mulanga muswa: “Ndi ḓo vha hangwela mulandu wavho, na zwivhi zwavho a thi tsha ḓo zwi elelwa.” (Yeremia 31:34) Naa izwi zwi amba uri musi Yehova a tshi hangwela ha tsha kona u humbula zwivhi? A zwo ngo ralo na kathihi. Bivhili i ri vhudza nga ha zwivhi zwa vhathu vhanzhi vhe Yehova a vha hangwela, u katela na Davida. (2 Samuele 11:1-17; 12:13) Zwi khagala uri Yehova u a humbula vhukhakhi he vha vhu ita. Mafhungo a zwivhi zwavho, kathihi na u rembuluwa havho na u hangwelwa havho nga Mudzimu, zwo ṅwalwa u itela u ri vhuyedza. (Vha-Roma 15:4) Nga zwenezwo-ha, Bivhili i  amba mini musi i tshi ri Yehova ha tsha “elelwa” zwivhi zwa vhe a vha hangwela?

¹⁷ Ḽiiti ḽa Luheberu ḽo ṱalutshedzelwaho nga uri “a thi tsha ḓo zwi elelwa” a ḽi ambi u sokou humbula zwithu zwo fhiraho fhedzi. Theological Wordbook of the Old Testament i amba uri ḽi katela “muhumbulo wa u dzhia vhukando ho teaho.” Nga wonoyu muhumbulo, u “elelwa” tshivhi zwi katela u ṱarafa vhaitazwivhi. (Hosea 9:9) Fhedzi musi Mudzimu a tshi ri “zwivhi zwavho a thi tsha ḓo zwi elelwa,” u ri khwaṱhisedza uri musi o no hangwela muitazwivhi o rembuluwaho, ha tsha ḓo dovha a mu ṱarafela zwenezwo zwivhi tshifhingani tshi ḓaho. (Hesekiele 18:21, 22) Nga zwenezwo Yehova u hangwa nga muhumbulo wa uri ha nga ri humbudzi zwivhi zwashu lunzhi-lunzhi u itela u ri pomoka kana u ri ṱarafa lunzhi-lunzhi. Naa a zwi khuthadzi u ḓivha uri Mudzimu washu u a hangwela nahone u a hangwa?

18. Ndi ngani u hangwelwa zwi sa ambi uri muitazwivhi o rembuluwaho o ponyoka kha mvelelo dzoṱhe dza buḓo ḽawe ḽivhi?

¹⁸ Naa u ḓiimisela ha Yehova u hangwela zwi amba uri muitazwivhi a nga si sedzane na mvelelo dza vhuvhi hawe? A zwo ngo ralo. Ri nga si ite tshivhi nahone ra si ṱarafiwe. Paulo o ṅwala: “Tshenetsho tshiné muthu a zwala, u ḓo tshi kaṋa.” (Vha-Galata 6:7) Ri nga kha ḓi sedzana na dziṅwe mvelelo dza nyito dzashu. Hezwi a zwi ambi uri musi Yehova o no ri hangwela, u ita uri ri welwe nga madziedzi. Musi hu tshi vha na vhuleme, Mukriste a songo humbula uri ‘Khamusi Yehova u khou nṱarafela zwivhi zwa tshifhingani tsho fhiraho.’ (Yakobo 1:13) Kha ḽiṅwe sia, Yehova ha ri tsireledzi kha mvelelo dzoṱhe dza nyito dzashu dzo khakheaho. Muṱalano, u vhifha muvhilini zwi songo tea, malwadze a fhiriselwaho nga u ṱangana nga dzimbeu, u sa tsha fulufhelwa kana u sa tsha ṱhonifhiwa—zwoṱhe ndi mvelelo dzi ṱungufhadzaho, dzi sa iledzei dza tshivhi. Humbulani uri naho Yehova o hangwela Davida nga ṅwambo wa zwivhi zwawe malugana na Batseba na Uria, ho ngo tsireledza Davida kha khombo dze dza mu wela.—2 Samuele 12:9-12.

19-21. (a) Mulayo wo ṅwalwaho kha Levitiko 5:20-26 u vhuyedza hani muthu o khakhelwaho na mukhakhi? (b) Musi vhaṅwe vho vhaiswa nga zwivhi zwashu, Yehova u a takala musi ri tshi dzhia vhukando vhufhio?

 ¹⁹ Zwivhi zwashu zwi nga vha na dziṅwe mvelelo, zwihuluhulu arali vhaṅwe vho vhaiswa nga zwiito zwashu. Sa tsumbo ṱhogomelani mafhungo a re kha Levitiko ndima ya 5. Mulayo wa Mushe hafha u amba nga ha vhuimo vhune khaho muthu a ita vhukhakhi vhuhulwane nga u dzhia thundu dza Muisiraele ngae nga vhufobvu, nga u tou mu dzhavhulela, kana nga vhufhura. Nga murahu ha zwenezwo muitazwivhi a hana uri u na mulandu, a ita na u ḓiana nga mazwifhi. Ndi mafhungo ane ha vha na ṱhanzi nthihi fhedzi. Naho zwo ralo, nga murahu we a khakha a rwiwa nga luvalo nahone a bula tshivhi tshawe. U itela uri a hangwelwe nga Mudzimu u fanela u ita zwithu zwiraru: a vhuyedzedze zwe a dzhia, a lifhele muṋe wa thundu mulifho wa phesenthe dza 20 dza zwe a zwi dzhia, nahone a bvise thutha sa tshiṱhavhelo tsha mulandu. Nga zwenezwo mulayo u ri: “Arali tshifhe̗ ó mu pfumelela ha Yehova, ndi hone ó hangwelwa.”—Levitiko 5:20-26.

²⁰ Hoyu mulayo wo vha u ndugiselelo ya khathutshelo i bvaho ha Mudzimu. Wo vhuyedza we a dzhielwa thundu ngauri o dovha a dzi wana nahone nga hu sa timatimisi a ḓipfa o rulea musi we a mu khakhela a tshi fheleledza o tenda tshivhi tshawe. Kha ḽiṅwe sia, wonoyo mulayo wo vhuyedza we luvalo lwawe lwa fheleledza lwo mu sudzulusela uri a tende mulandu nahone a khakhulule vhukhakhi hawe. Vhukuma, arali a hane u ita zwenezwo, Mudzimu o vha a sa ḓo mu hangwela.

²¹ Naho ri si nga fhasi ha Mulayo wa Mushe, wonoyo Mulayo u ita uri ri pfesese muhumbulo wa Yehova, u katela na nḓila ine a dzhia ngayo u hangwela. (Vha-Kolosa 2:13, 14) Musi vhaṅwe vho vhaiswa nga zwivhi zwashu, Mudzimu u a takala musi ri tshi ita zwine ra nga zwi kona u itela u dzudzanya mafhungo. (Mateo 5:23, 24) Hezwi zwi katela na u tenda mulandu washu, na u humbela pfarelo kha we ra mu khakhela. Nga zwenezwo ri nga humbela pfarelo kha Yehova kha mutheo wa tshiṱhavhelo tsha Yesu nahone ra vha na vhungoho ha uri ro hangwelwa nga Mudzimu.—Vha-Heberu 10:21, 22.

22. U hangwela ha Yehova hu nga tshimbidzana na mini?

 ²² U fana na mubebi muṅwe na muṅwe wa lufuno, Yehova a nga ri hangwela a dovha a ri laya. (Mirero 3:11, 12) Mukriste o rembuluwaho a nga kha ḓi xelelwa nga ndugelo ya u vha muhulwane, mushumeli, kana muhuweleli wa tshifhinga tshoṱhe. Zwi nga kha ḓi mu vhaisa u xelelwa lwa tshifhinganyana nga ndugelo dze dza vha dzi dza ndeme khae. Naho zwo ralo, ndayo yo raloho a i ambi uri Yehova ho ngo mu hangwela. Ri fanela u humbula uri ndayo i bvaho ha Yehova i sumbedza uri u a ri funa. Ri ḓo vhuyelwa arali ra ṱanganedza yeneyo ndayo nahone ra i shumisa.—Vha-Heberu 12:5-11.

23. Ndi ngani ri songo vhuya ra fanela u phetha nga ḽa uri Yehova a nga si ri hangwele, nahone ndi ngani ri tshi fanela u edzisa u hangwela hawe?

²³ Zwi homolosa lungafhani u ḓivha uri Mudzimu washu o “ḓiimisela u hangwela”! Hu sa londwi vhukhakhi he ra vhu ita, ri songo vhuya ra humbula uri Yehova a nga si ri hangwele. Arali ra rembuluwa zwa vhukuma, ra dzhia vhukando ha u khakhulula he ra khakha, nahone ra rabela nga mbilu yoṱhe uri ri hangwelwe kha mutheo wa tshiṱhavhelo tsha malofha a Yesu o shululwaho, ri nga vha na fulufhelo ḽa uri Yehova u ḓo ri hangwela. (1 Yohane 1:9) Kha ri edzise u hangwela hawe musi ri tshi shumisana na vhaṅwe. Samusi Yehova, ane a sa ite tshivhi, a tshi ri hangwela nga nḓila yavhuḓi nga u rali, naa riṋe vhathu vhane ra ita tshivhi a ro ngo fanela u hangwelana?