1, 2. Abwaki ra aron rotakia aomata n raoiroin te Atua, ao e kanga aron kabwarabwaraan arona aei n te Baibara?

 A A OOAKI ni bungin taai ma a bon tabe naba ni mwaninga nako aomata aikai aika a a maan n itangitangiri i marenaia, n amwarake ao n taetae-ni-kawai ma ni ngangarengare kioina ngke a a atikaki nanoia ni kantaran bungin taai. N te tabo ae raroa nako ao e wingare te tia ununiki ngke e nora te nang ni karau ae kiribobotaki ma te maatim ni karau are e a tabe ngkai ni kamwaimwai arokana aika a bwatakataka. N te tabo teuana riki ao a rangi ni kimwareirei kaaro n norakin natiia bwa e a moanna n eueuta waena bwa e na reireinna n nakonako.

² E ngae ngke a ataia ke a aki, ma a boni bane ni kakabwaiaki aomata aikai man te bwai ae tii teuana, ae raoiroin Iehova ae te Atua. Tabeman kaain te Aro a aki toki n okiokira te taeka ae “e raoiroi te Atua.” Ma e a kaatuua riki taekana te Baibara ngke e kangai: “Ai bati ra raoiroim!” (Taian Areru 31:19) Ma e taraa n ae tii tabeman aika a atai raoi nanon taeka aikai ngkai. Tera ae nanonaki n raoiroin Iehova ae te Atua, ao tera rotakira n aroaron te Atua aei?

3, 4. Tera te raoiroi, ao bukin tera bwa e kona ni kabwarabwaraki raoiroin Iehova, bwa kaotan ana tangira?

³ E aki rangi ni mataata nanon te taeka ae “raoiroi” n taetae aika bati ngkai. Ma n aron ae e kaotaki n te Baibara e rangi ni korakora nanon te raoiroi. Te raoiroi bon te aroaro ae kororaoi n te riai ao e irekereke ma ana mwakuri nako Iehova. Aroarona ni kabane n ikotaki ma mwaakana, ana kaetitaeka ae riai, ao wanawanana, a bane n raraoi n itera nako. Ma tao kabwarabwaran te raoiroi ae nakoraoi riki bon taekinana bwa e nako man ana tangira Iehova. Bukin tera?

⁴ Te raoiroi bon te aroaro ae e kaotiotaki n te mwakuri. E kaotia te abotoro Bauro bwa “e kangaanga reken te aomata ae tauraoi  ni mate ibukin te aomata ae eti, ma tao iai ae e na tauraoi ni mate ibukin te aomata ae raoiroi.” E kaotaki iai bwa e anaaki riki nanoia aomata n te raoiroi nakon te eti. (I-Rom 5:7, NW) Te aomata ae tangira te eti e kona ni kakaonimaki n iri nanon tuua, ma e bati riki ae karaoaki iroun te aomata ae raoiroi. E biririmoa ni kakaaei aanga ake a na kakabwaia iai tabemwaang. N aron ae ti na noria, ao e bon rangi n raoiroi Iehova n te aro anne. E teretere ngkanne bwa e bon nako te raoiroi anne man ana tangira Iehova ae akea tiana ma tokina.

5-7. Bukin tera ngkai e rawa Iesu n aranaki bwa “te tia Reirei ae . . . raoiroi,” ao tera te koaua ae nano ae e katereterea?

⁵ E bon rangi ni kaokoro naba raoiroin Iehova. Teutana te tai imwain maten Iesu ao e titirakinaki iroun te mwaane temanna ngke e atonga nakoina te kibuntaeka ae kangai: “Te tia Reirei ae Ko raoiroi.” E kaeka Iesu ao e taku: “Ko aera ngkai ko atongai ba I raoiroi? akea ae raoiroi ba bon ti te Atua.” (Mareko 10:17, 18) E na boni bae ni mino nanom n te kaeka anne. Bukin tera Iesu ngke e kaeta ana taeka te aomata arei? Tiaki te koaua bwa Iesu bon te “tia Reirei ae . . . raoiroi”?

⁶ E teretere bwa e kabongana te kibuntaeka ae te “tia Reirei ae . . . raoiroi” teuaei, bwa te nakoa aei e mataiakinaki ngkoa. E nanorinano Iesu ngke e katunaa te aeka n nebonebo aei nakon Tamana are i karawa, are boni ngaia te kabanea n raoiroi aroarona. (Taeka N Rabakau 11:2) Ma e katereterea naba ikai te koaua ae nano Iesu, ae bon tii Iehova ae iai irouna te mwaaka ni baireia bwa tera ae raoiroi ao tera ae buakaka. Ni kaineti ma aia karitei Atam ao Nei Ewa, ngke a kana uaan te kai n ataa te raoiroi ma te buakaka, ao a ukoukora iai te riai ni karaoa anne irouia. E aki karaoa anne Iesu ma e nimamannei ni katuka te mwaaka anne nakon Tamana.

⁷ E ataia naba Iesu bwa bon Iehova ae nibwan bwaai ni kabane aika a kakoauaki bwa a raraoi. Boni ngaia ae te tia Karekei “angabwai aika raraoi ma bwaai n tituaraoi aika moan raraoi.” (Iakobo 1:17) Ti na nora ngkai aron raoiroin Iehova ae kakoauaki n arona n anga bwaintangira aika raraoi.

8. E kanga Iehova ni kaota ana raoiroi nakoia aomata ni kabaneia?

⁸ Aomata ni kabaneia akana a a tia ni maiu a a tia naba ni kakabwaiaki man ana raoiroi Iehova. E taku Taian Areru 145:9: “E raoiroi Iehova nakoia aomata ni kabaneia.” Baikara katoto aika a kaota aron raoiroina ae rababa nako? E taku te Baibara: “Ma e aki katikua Ngaia ngke akea kaotiotana, ba E karaoa ae raoiroi, ao E anganingkami te karau mai karawa ma boongi ni mari aika ababaki, ao E kaon nanomi n te amarake ma te kimareirei.” (Mwakuri 14:17) Ko a tia n namakina te kukurei ngkana e rangi ni kangkang kanam? E na bon akea karara ngke arona bwa e aki raoiroi Iehova n arona ni karaoa te aonnaba aei ma ana karau ae aki toki ni booureirei ranna ao “boongi ni mari aika ababaki” ni kaineti ma te amwarake. E kairekerekeia aomata nako Iehova n ana raoiroi ao tiaki tii aomata ake a tangiria. E taku Iesu: “E kaota ana taai i aoia akana buakaka ma akana raoiroi, ao E kabwaka  te karau i aoia akana atataiaomata ma akana babakanikawai.”​—Mataio 5:45.

9. E kanga ni kaotiota raoiroin Iehova te aboro?

⁹ A bati aomata aika a aki katabea aia iango n te tituaraoi ae korakora are kaineti nakoia ibukin teimatoan ana mwakuri taai, te karau, ao boong ni mari. N te katoto, iangoa te aboro. E rangi n nonoraki te uaanikai aei n unikaki n aaba ake a aki rangi ni kabuebue. E rangi n tamaroa te uaanikai aei, e kangkang, e kauranran, ao e manena ibukin te marurung. Ko ataia ae iai 7,500 aeka n aboro aika kakaokoro nako, aika a kakaokoro naba karaia man te uraura ni karokoa te kirin, ao buburana e moa man buburan te aoranti ni karokoa e roko n uarereken te kurebe? Ngkana ko taua koraan te aboro i baim ao e taraa n akea bongana bwa e  uangingi. Ma e kona n riki mai iai te aroka ae rangi n tamaroa. (Ana Anene Toromon 2:3) Ni katoa ririki e bwebwe rake moa te kai ae te aboro n uee aika rangi n tamaroa taraakia, ao tabeua te namakaina imwin anne e riki uaana aika bati. A kona ni maiu kaai aikai n te maan ae 75 te ririki. Mwaitin uaaia i nanon te tai anne a kona ni kaona 20 te baoki ae kaka 42 te rawawata kanoaia!

10, 11. E kanga aron ana namakin te rabwata ni kamataataa raoiroin te Atua?

¹⁰ Ibukin naba ana raoiroi Iehova ae akea tiana, e a tia n anganira rabwatara aika “kamimi” aika karaoaki naba ma taian namakin aika a buokira n ataa ana mwakuri te rabwata, ao ni kimwareirei iai. (Taian Areru 139:14) Iangoi riki taiani kaongora aika kabwarabwaraki ni moan te mwakoro aei. Baikara bwaai aika a noraki iai ake a kakukurei nanoia aomata? Uran neintaon te ataei ae kimwareirei. Bwakan te karau i aon taian tawaana. Karan karawa ni bungin taai ae uraura, e baboboo, ao e uraro. E karaoaki matan te aomata bwa e na kona ni kinaa kaokoron nako te kara ae 300,000 mwaitina! Ao ibukin arora ni kakauongo ti kona ni kinaa kakaokoron nako tein bwanan te aomata ae tangiraki iroura, neaan te ang ribuakon aroka, ao ngaren te teei. Bukin tera ngkai ti kona ni kimwareirei n nori bwaai aikai ao n ongo? E taku te Baibara: “Te taninga ae ongo, ao te mata ae noraba, A bon uaia ni karaoaki iroun Iehova.” (Taeka N Rabakau 20:12) Ma bon tii uoua aikai mai buakon ana namakin te rabwata.

¹¹ Te aroboi bon teuana naba te bwai ni kakoaua ibukin raoiroin Iehova. E kona te bwairi n aroka te boi ae kakaokoro ae 10,000 mwaitina. Iangoi aika tabeua aikai: boin am kuka ae boikangkang, uee, ao ai bubun te riri ni mwaie ae kabweeariaki. Ao ibukin am namakin, ko kona n namakina te ang ngkana e kamaitoroa moam, rabwatakim iroun temanna ae tangiraki iroum ae karaua nanom, ao ai maranranin te uaanikai i nanon baim. Ngkana ko tenaa te uaanikai anne ao maikanne are e a tauraoi naba ni mwakuri bwain rabwatam ni kaineti ma te nokangkang. Ko kana te uaanikai anne ao ko rangi ni kukurei bwa bwain  rabwatam aikai a buokiko n ataa kangkangin kanam ae moan te tamaroa. Eng, a rangi ni bati kakoaua ni kaineti ma raoiroin Iehova: “Ai bati ra raoiroim, are Ko kaikoa i mwaiia akana makuko!” (Taian Areru 31:19) Ma, e a kanga Iehova ni “kaikoa” te raoiroi ibukia te koraki ake a maakua?

12. Baikara bwaai aika kakawaki riki mai buakon bwaai aika ti anganaki mairoun Iehova, ao bukin tera?

¹² E taku Iesu: “E koreaki ae kangai, E aki maiu te aomata n ti te berena, ma e maiu n taeka nako aika a oti nako mai win te Atua.” (Mataio 4:4) E bon rangi n tamaroa riki anganakira iroun Iehova bwaai n taamnei nakon anganakira bwaai n rabwata, ibukina bwa a kairira nakon te maiu are aki toki. Ni Mwakoro 8 n te boki aei, ti noria iai bwa e a tia Iehova ni kabongana mwaakana ni kamaiu bwaai, ibukin katean te baretaiti n taamnei i nanon boong aika kaitira aikai. Te bwai ae rangi ni kakawaki n te baretaiti aei boni batin te amwarake n taamnei iai.

13, 14. (a) Tera are e noria te burabeti ae Etekiera n ana miitara, ao tera nanona nakoira ni boong aikai? (b) Baikara bwaintangira ni kakamaiu ake e katauraoi Iehova ibukia ana toro aika kakaonimaki?

¹³ N teuana mai buakon ana taetae ni burabeti te Baibara aika taekan manga kaokan bwaai, ao e anganaki iai te miitara te burabeti ae Etekiera ae taekan te tembora ae e a manga karaoaki ma ni katamaroaki. E koburake te karaanga man te tembora aei, n tabe n rababanako ma n iabubutirake ni karokoa ae e a rangi n abwabwaki. N te tabo are e raanga nako iai ranin te karaanga anne, ao e bon raanga iai kakabwaia aika bati. Iai aroka aika a maiurerei i rarikin te karaanga aei ae reke mai iai te amwarake ao te marurung. I rarikin anne e bon uota naba te maiu te karaanga nakon taari ae taarikoko ma n aki bati ni maiu ae taekan Taari  ae Mate! (Etekiera 47:1-12, BK) Ma tera raoi ae nanonaki ni bwaai aikai ni kabane?

¹⁴ E nanonaki n te miitara aei bwa e na kaoka ana babaire Iehova ibukin te taromauri ae itiaki, are e bannanaki n te tembora are e noria Etekiera. E na raanga ana bwaintangira te Atua ibukin te  maiu nakoia ana aomata n te aro ae rangi ni bati n aron te karaanga are miitaraeaki. Ni moa man te tai are e kaoka te taromauri ae itiaki n 1919, e kakabwaiaia ana aomata Iehova n angania bwaintangira aika karekea te maiu. N te aro raa? E ibuobuoki te Baibara, booki ake a aanaki n te Baibara, taiani bobotaki, ao bwabwaro ni karokoa te koaua ae kakawaki irouia aomata aika mirion ma mirion mwaitiia. N te aro anne, Iehova e reireinia aomata taekan ana bwaintangira ae moanibaan te kakawaki ibukin te maiu, ae taekan ana karea ni kaboomwi Kristo. Te karea aei e karekea te kona n tei n te itiaki i matan Iehova ao kaantaningan te maiu are aki toki irouia te koraki ake a tangira ni koaua te Atua, ao a maakua. * Mangaia are ni boong aika kaitira aikai, a rangi ni kimarimari ana aomata Iehova ni kanaia n taamnei, e ngae ngkai a a bon rangi ni karawawataki aomata n taren te marike n taamnei.​—Itaia 65:13.

15. Tera aron rababan nako raoiroin Iehova nakoia aomata ake a kakaonimaki n tain ana Tautaeka Kristo are maanna Tengaa te Ririki?

¹⁵ Ma e aki toki raanganakon te karaanga are e miitaraia Etekiera ngke e a roko n tokina te waaki ae buakaka aei. E na korakora riki raanganakona n ana tai n Tautaeka Kristo are maanna Tengaa te ririki. Imwina ngkanne ao e nang kamanenaki ana karea Iesu iroun Iehova rinanon ana Tautaeka te Mesia, are e na bibitiia aomata aika kakaonimaki teutana imwin teutana nakon te kororaoi. Ai bati ra kamoamoan raoiroin Iehova iroura n te tai anne!

16. E kanga ni kaotia te Baibara bwa e irekereke raoiroin Iehova ma aroaro aika raraoi tabeua, ao baikara baikanne?

¹⁶ E bati ae irekereke riki ma raoiroin Iehova nakon arona n anga bwaintangira. E tuangaki Mote iroun te Atua ni kangai: “N na kari matam raoiroiu ni kabanea, ao N na atonga aran Iehova i matam.” E a manga reitaki riki ni kangai te rongorongo:  “Ao Iehova E ri matana, ao E tua ni kangai, Iehova, Iehova, ae te Atua ae on n te atataiaomata, ae akoi, ae iremwe n un, ae e bati te nanoanga ma te koaua i Rou.” (Te Otinako 33:19; 34:6) Mangaia are raoiroin Iehova e irekereke ma aroaro aika raraoi tabeua. Ti na iangoi ngkai tii uoua mai iai.

17. Tera te akoi ao e kanga ni kaotiotia Iehova nakoia aomata aika aki-kororaoi?

¹⁷ “Akoi.” Ti tuangaki n te aroaro aei anuan Iehova n reitaki ma ana karikibwai. E bon aki kateibuaka Iehova, e aki naba kairiribai ke e ribuaka ana kaetieti n aron ae nonoraki irouia aomata aika kakannato, ma e maem ao e akoi. N aron anne e taku Iehova nakon Aberam: “Taiaoka ni kaeka matam ngkai, ao taratara nako man te tabo ae ko mena iai, n tan nako iang ao nako aiaki ao ni waerake ao ni wairio.” (Karikani Bwaai 13:​14, NW) A bati rairai aika kamauna te taeka ae “taiaoka.” Ma a taku taan rabakau n te Baibara bwa n te kibu aei e kabonganaki te taeka n Ebera ae bita te kibuntaeka man te kairoro nakon te bubutii. Ao a a bati riki katoto n aron akanne. (Karikani Bwaai 31:12, NW; Etekiera 8:5, NW) Iangoa anne, e kabongana te taeka ae “taiaoka” Uean te iuniweeti ngke e taetae nakoia aomata aika mangori! N te aonnaba aei ae e bati te bangaaomata iai ma te iowawa ao te kateibuaka, e aki ngkanne kaunganano iangoan aron ana akoi Atuara ae Iehova?

18. N te aro raa ae “e bati . . . te koaua” iai iroun Iehova, ao bukin tera ngkai a kaunganano taeka aikai?

¹⁸ ‘E bati te koaua i Rouna.’ E taabangaki te babakanikawai n te aonnaba ngkai. Ma e kauringira ni kangai te Baibara: “Tiaki te aomata te Atua, ae E na kewekewe iai.” (Warekaia Iteraera 23:19) Ao e taekinna Tito 1:2 bwa “te Atua, ae aki kona te kewe.” E a bon rangi n riao raoiroina n te aro are e a bon aki kona ni kewe iai. Mangaia are a kona n onimakinaki raoi ana berita nako Iehova, bwa a teimatoa ni kokoro bukin ana taeka. E aranaki naba Iehova bwa “te Atua ni koaua.” (Taian Areru 31:5) E aki tii rawa n taekini baika kewe ma e tibwatibwai naba taeka aika bati aika koaua. E aki tauti ke n taua rabakauna ae moan te bati i bon irouna, ma e akoi n reireinia ana toro aika  kakaonimaki. * E reireinia naba aroia ni maiuakina te koaua are e tibwaia nakoia n te aro bwa a aonga ni kona n “nakonako n te koaua.” (3 Ioane 3) Tera aron rotakira ae riai ngaira ni kabane n raoiroin Iehova?

19, 20. (a) E kanga Tatan n ukoukora kamamaraan onimakinan raoiroin Iehova iroun Nei Ewa, ao tera mwina? (b) Tera arora ae ti riai n rotaki iai n raoiroin Iehova, ao bukin tera?

¹⁹ Ngke e kamwanea ngkoa Nei Ewa Tatan n te oo-n-aroka are i Eten, ao e moana ana waaki man mwamwanan neiei bwa e na aki onimakina raoiroin Iehova. E a tia n tuanga Atam Iehova ni kangai: “Ko kona n amamarake raoi mani kaai ni kabane aika kain te ne n aroka aei.” Mai buakon kaai aika ngaa ma ngaa mwaitiia n te oo-n-aroka arei ao bon tii teuana te kai are e katabuakaki kanakina mairoun Iehova. Ma e ngae n anne, nora tein ana moan taeka Tatan nakon Nei Ewa: “E koaua ke e aki ba E kangai te Atua, Kam na tai amarake mani kaai ni kabane aika i nanon te ne n aroka aei?” (Karikani Bwaai 2:9, 16; 3:1) E kaaibitaraaea ana taeka Iehova Tatan bwa e aonga n iangoia Nei Ewa bwa aongkoa e taua te bwai ae raoiroi Iehova mairouna. E kananokawaki bwa e nakoraoi ana waaki aei. E moana nanououana Nei Ewa n raoiroin te Atua e ngae ngke e a tia n rereke ana bwai ni kabane mai rouna, ao anne are a a manga kaakaraoia naba mwaane ma aine aika bati rimwi riki.

²⁰ Ti ataa korakoran te nanokawaki ao te uringaba ae reke man taian nanououa aikai. Mangaia are ti na taui i nanora ana taeka Ieremia 31:12 ae kangai: “A na bo n uaia ni kimareirei nakon ana raoiroi Iehova.” E boni koaua bwa ti riai n taonaki n te kimwareirei n raoiroin Iehova. Ti aki riai n nanououa n aron raoiroin ana kaantaninga Atuara ae onrake n te raoiroi. Ti riai n onimakinna ma nanora ni kabane, kioina ngkai akea te bwai ae tangiria ma tii kakabwaiaaia aomata ake a tangiria.

21, 22. (a) Baikara aanga ake ko kani kabooa iai raoiroin Iehova? (b) Tera te aroaro ae ti na maroroakinna n te mwakoro are imwina, ao tera kaokorona ma te raoiroi?

 ²¹ Ngkana e reke ara tai ni maroroakina taekan raoiroin te Atua ma aomata, ti na bon rangi ni kimwareirei iai. E taku Taian Areru 145:7 ni kaineti ma ana aomata Iehova: “A na atoatonga kanuringan rereim [raoiroim, NW] ae bati.” E a bon rereke naba kakabwaiaara tabeua n raoiroin Iehova, i nanon maiura ni katoabong. Bukin tera ngkai ko aki kataneiako bwa ko na kakarabwaa Iehova ni katoabong ibukin raoiroina, ma n taekin bwaai aika ko a tia n nori raoiroina iai? Iaiangoan tamaroan raoiroin Iehova, karabwakina iai ni katoabong, ao tuangakia aomata taekana, e na boni buokira bwa ti na katotonga Atuara ae raoiroi. Ao ngkai ti ukoukori aanga aika ti na karaoi baika raraoi iai, n aron ae karaoia Iehova, ti na bon rangi ni kaaniaki riki ma ngaia. E korea ae kangai te abotoro Ioane ngke e a kara: “Ngkoe ae ko tangiraki, ko na tai kakairi n te buakaka, ma ko na kakairi te raoiroi. Ane karaoa ae raoiroi ao boni mairoun te Atua.”—3 Ioane 11.

²² E reitaki naba raoiroin Iehova ma aroarona riki tabeua. N aron ae, e on n “te atataiaomata” te Atua ao e kakaonimaki ana tangira. (Te Otinako 34:6) E onoti riki nanon te atataiaomata nakon ae nanonaki n te raoiroi, bwa e kaotiota riki te aroaro aei Iehova nakoia ana toro aika kakaonimaki. N te mwakoro are imwina ao ti na reiakinna bwa E kanga ni karaoa anne.