1, 2. Nkia diambu dina muna wete wa Nzambi, o Nkand’a Nzambi aweyi uyikilanga e fu kiaki?

AKUNDI bedianga vana yanzala vava e ntangwa kedimukanga, besevanga, yo mokena ekolo betalanga e nzanza. Kuna vala, mvati a nsengo mosi otadidi e mbongo andi osevele ye kiese kadi mwene matuti malombokele, se menokes’e mvula. Kuna fulu kiakaka, yakala yo nkaz’andi bayangalele mu mona o mwan’au oyantikidi o diata.

² Zaya yovo lembi wo zaya, e kiese kiau yau awonso mu diambu dimosi kitukanga—wete wa Yave wa Nzambi. Nkumbu miayingi esi mabundu bevovanga vo “Nzambi wambote.” Kansi, o Nkand’a Nzambi utoma yikanga e diambu diadi. Uvovanga vo: “Kuna kwa nene wa wete wandi!” (Zakariya 9:17) Kansi, dimonekanga vo akete kaka bazeye e nsas’a mvovo miami. Nkia diambu dina muna wete wa Yave wa Nzambi o unu ye fu kiaki kia Nzambi adieyi kivanganga kwa konso muntu mu yeto?

3, 4. Nki i wete ye ekuma difwene yikilwa vo o wete i mpila Yave kesongelang’o zola?

³ Muna ndinga zayingi za tandu kiaki o mvovo wau “wete” mu mpila zayingi usadilwanga. Kansi, e mpila usadilwanga muna Nkand’a Nzambi yaswaswana kikilu. E diantete, o mvovo wau uyikanga owete ye unsongi. Ozevo, dilenda vovwa vo wete i nkal’a Yave kibeni. E fu yandi yawonso—nkuma, unsongi ye ngangu zandi—yawonso yambote nkutu. Kansi, o wete ulenda yikwa vo fu kiamfunu muna zola kwa Yave. Ekuma?

 ⁴ O wete i fu kiamfunu kisongelwanga mu mana tuvanganga kw’akaka. O Paulu wa ntumwa wasonga vo o wantu beluta tuntwanga kwa muntu ambote ke kwa muntu ansongi ko. (Roma 5:7) Tulenda kala ye ziku vo muntu ansongi olemvokelanga nsiku miasikidiswa ye kwikizi kiawonso, kansi muntu ambote mayingi kevanganga. Okuyivananga mu vanga diambu dilenda twas’e nluta kw’akaka. Nze una tusinga mona, o Yave wambote kikilu mu mpila yayi. Kieleka, o wete wa Yave utukanga muna zola kwandi kulembi suka.

5-7. Ekuma o Yesu kamengena o yikilwa vo “Nlongi ambote,” ye nkia ludi kiasina kalonga?

⁵ O Yave kafwanana yo muntu ko muna vang’o wete. Ke kolo ko, una Yesu kafwidi ko, muntu mosi wamfinama mu kunyuvula, wanyikila vo, “E Nlongi ambote.” O Yesu wamvovesa vo: “Adieyi ungikidi vo mono i wambote? Ke vena mosi wambote ko, mosi kak’okatuka, o Nzambi.” (Maku 10:17, 18) Kieleka, e mvutu zazi nanga zilenda kusivikisa. Ekum’o Yesu kasingikila muntu ndiona? Nga Yesu kakala “Nlongi ambote” ko?

⁶ Dialudi vo o muntu ndiona wasadila e mvovo wau “Nlongi ambote” mu kunsanisina. O Yesu kuna lusakalalu lwawonso wavana nkembo wau kw’eS’andi ezulu on’osundidi muna wete. (Ngana 11:2) Kansi o Yesu ludi kiakieleka mpe kavova. Yave kaka olenda sikidisa edi diambote. Yandi kaka i mfumu ovwidi wisa kia sikidisa edi diambote y’edi diambi. Vava Adami yo Eva bakolama muna dia ebundu kia nti wa zayila wete yo bi bavav’o vwa e wisa kiaki. Nswaswani yo yau, o Yesu muna lembama kwawonso oyambulanga vo o S’andi kakala ye wisa kiaki.

⁷ Vana ntandu, o Yesu wazaya wo vo Yave i nto ya mambote mawonso. Oyandi i Mvani a “konso lukau luambote, yo konso lukau luaziku.” (Yakobo 1:17) Mbula  twafimpa e mpila o wete wa Yave umonekenanga muna mvevo andi.

8. O Yave aweyi kesongelanga o wete kwa wantu awonso?

⁸ Wantu awonso bebakanga e nluta mia wete wa Yave. Nkunga 145:9 uvovele vo: “O Yave wambote kw’awonso.” Akieyi i sinsu kia wete wandi ulembi sukanga? O Nkand’a Nzambi uvovanga mu kuma kiandi vo: “Ka[kondele] kwandi mbangi ko, wau kavanganga mawete, yo kunuvana mvula zituka kun’ezulu, ye nsungi zanyimi, kanuzadisanga ntima yo madia y’eyangi.” (Mavangu 14:17) Nga kuyangalalanga ko vava odianga madia mantomo? Kele vo ke wete wa Yave ko wavanga ntoto ye maza ye “nsungi zanyimi” ziyimanga ulolo wa mbongo, ke vadi kala madia ko. O Yave kesonganga kaka wete wau kw’awana bekunzolanga  ko, kansi kw’awonso. O Yesu wavova vo: “Odungumunanga ntangw’andi vana vena wantu ambi yo wantu ambote, yo nokesanga mvula vana ven’asongi, y’ana balembi songa.”—Matai 5:45.

9. O maçã nkia mpila mesongelanga o wete wa Yave?

⁹ Ndonga kebezayanga ko o wete wa Yave kesonganga kwa wantu muna vaikisanga e ntangwa, nokesa e mvula yo sikidisa nsungi zanyimi ntangwa zawonso. Muna bong’e nona, badika ebundu kia maçã. I bundu kitoma kunwanga muna zunga ya kiozi. Kiambote, kiantomo, kiazenza muna dia ye kivwidi vitamina zayingi. Nga ozeye wo vo omu nza yawonso muna ye tezo kia 7.500 za mpila  zaswaswana za maçã? Vena ye maçã ma mbwaki, ma se kia wolo, ma kienda kia diaki (amarelo), se kia lukaya lwa nse, vena mpe ye maçã manene ye makete. Kele vo osidi edisu dia maçã vana koko nanga dilenda moneka nze má kiakondw’o mfunu. Kansi vava kikunwanga ye kula, kikitukanga se nti wambote kikilu. (Nkung’a Nkunga 2:3) Muna nsungi a sivu nti wa maçã uzalanga ye mvuma; muna nsungi za mvula uyimanga e bundu. O nti a maçã uyimanga bundu muna 75 lwa mvu—ulenda yima 20 ma nsaku zina ye zitu dia 20 ma kilo konso mvu!

10, 11. O meso, matu, nzunu, nsimba za lekwa ye ntomo aweyi usongelanga o wete wa Nzambi kuna kwa yeto?

¹⁰ Muna wete wandi ulembi suka o Yave watuvana e nitu ina vo “e mpanga yavangwa yambubu, yesivi,” ye ntona zikutusadisanga mu zaya mavangu mandi yo yangalela mo. (Nkunga 139:14) Badika diaka e nona yiyikilu kuna lubantiku lwa kapu kiaki. O meso nkia mpila mesadisilanga mu yangalela mambu mama? O tusevo twa kingyana-ngyana. Mvula inokanga muna kiana. Dimuka kwa ntangwa. Mawonso mama meyangidikanga e disu dia muntu dina vo dilenda swaswanesa vioka 300.000 ma se ya mpila mu mpila! O matu meto mekutusadisanga mu zaya ezu dia ndinga ya ndiona tuzolanga, ezu dia tembwa ya nti ye tusevo twa kingyana-ngyana. Adieyi dikutusadisanga mu mona yo wa mambu mama? Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “O kutu kwanwe, ye disu diamoni, Yave wamana yo vanga yau ayole.” (Ngana 20:12) Kansi, omama i mambu mole kaka tuyikidi.

¹¹ O nzunu ziku kiakaka kia wete wa Yave. O nzunu a muntu ulenda swasanesa tezo kia 10.000 ma nsunga. Badika ezaka muna zazi: odia kwaku oluta zolanga, mvuma, makaya ma nti, mbomba a tiya. O Simba e lekwa kusadisanga mu bimbana yo nkundi ozolanga, kikuzayisanga vo e tembwa kiwende vana ndose yo simba e bundu kia  nzenzi. Kele vo oyelekele kio, omona o ntomo andi. O nua uzalanga ye nzenzo vava ntomo wa bundu usengomokanga. Elo, tuvwidi kuma yayingi mu vova mu kuma kia Yave vo: ‘Kuna kwa nene wa wete waku una walundil’awana bekuvumina.’ (Nkunga 31:19) Kansi, o Yave aweyi ‘kelundilanga’ o wete mu kuma ki’awana bekumvuminanga?

12. Nkia nkubik’a Yave isundidi o mfunu ye ekuma?

¹² O Yesu wavova vo: “Diasonama vo, ke mu dia kaka ko i kazingila muntu, kansi mu konso edi divaikidi omu nu’a Nzambi.” (Matai 4:4) Elo, e nkubika za Yave za mwanda zilenda kutuvana nluta miayingi ke mu emi mia nitu ko kadi mifilanga ku moyo a mvu ya mvu. Muna Kapu kia 8 kia nkanda wau, tumwene vo o Yave wasadila nkum’andi wavangulula muna lumbu yayi yambaninu mu vanga paradiso ya mwanda. E diambu disundidi o mfunu muna paradiso yayi i ulolo wa madia ma mwanda.

13, 14. (a) Nkia mona-meso kamona Yezekele wa ngunza ye nki i nsas’andi o unu? (b) Nkia nkubika za mwanda zivananga moyo kevanganga Yave mu kuma kia selo yandi yakwikizi?

¹³ Muna ungunza wanene wa Nkand’a Nzambi mu kuma kia vangulula, o Yezekele wa ngunza wasongwa e mona-meso kia tempelo yatungululwa ya nkembo. O nkoko a maza wakukwilanga tuka muna tempelo yavana wakituka se “nzadi.” Mwawonso yaviokelanga e nzadi yoyo yatwasanga e nsambu. Van’esimu edi y’edina vamena nti mia dia ye makaya ma wukila. E nzadi yatwasa nkutu moyo yo mawete muna Mbu Afwa! (Yezekele 47:1-12) Kansi, ayeyi i nsasa mama mawonso?

¹⁴ E mona-meso kiasonganga vo o Yave ovutulwisa e nsambil’andi yavelela nze una yasongelwa muna tempelo kamona o Yezekele. E nsambu za Nzambi za moyo ziwokela yo kukwila kwa nkangu andi nze nzadi ya mona-meso  yayina. Tuka yavutukila e nsambila yavelela muna mvu a 1919, o Yave osambulanga nkangu andi ye nkubika zivananga o moyo. Mu nkia mpila? Nkand’a Nzambi, nkanda mia Sociedade, tukutakanu twa nkutakani ye twa mvivu, mawonso mama metwasanga nluta kwa mazunda ma wantu. Muna mpila yayi o Yave i kekubalongelanga e nzila isundidi o mfunu ya moyo— ya kimenga kia lukulu lwa Kristu, luaziul’e nzila kimana awana bezolanga yo vumina Nzambi bakala nkal’avelela vana ndose andi yo vwa vuvu kia moyo a mvu ya mvu. * Ozevo, muna lumbu yayi yambaninu, ekolo e nza ifwanga e nzala, o nkangu a Yave bena ye madia ma mwanda.—Yesaya 65:13.

15. O wete wa Yave nkia mpila usambulwila wantu akwikizi mun’Ezunda dia Mvu dia Luyalu lwa Kristu?

¹⁵ Kansi, e nzadi ya mona-meso ya Yezekele ke ifokoka kukula ko vava e tandu kiaki kilwaka kuna mfoko. Kansi, ikukula nkukula yayingi muna Ezunda dia Mvu dia Luyalu lwa Kristu. I bosi, muna Kintinu kia Masia o Yave osadila e ntalu a lukulu lwa Yesu una ufwene mu fila wantu akwikizi malembe malembe yamu nkala alunga. Ekwe mpila kiese tumona muna wete wa Yave!

16. O Nkand’a Nzambi aweyi usongelanga vo o wete wa Yave uvwidi mpe fu yakaka yamfunu ye nkia fu yoyo?

¹⁶ O wete wa Yave mayingi uvanganga ke usonganga kaka mvevo ko. O Nzambi wavova kwa Mose vo: “Viokesa mviokesa wete wame wawonso vana ndose aku, mbokela mpe nkoki a nkumbu a Yave vana ndose aku.” I bosi wakudikila vo: “O Yave oviokele vana ndose andi, obokele vo, o Yave, o Yave wa Nzambi a nkenda ye [ngemba, NW ], nkwa ntim’evundu, o mwingi muna walakazi ye ziku.”  (Luvaiku 33:19; 34:6) Muna kuma kiaki, o wete wa Yave uvwidi ulolo wa mavangu mamfunu. Mbula twabadika mavangu mole.

17. O Yave aweyi kekadilanga yo wantu asumuki ye nkia fu kikumfilanga mu kadila yau empila yayi?

¹⁷ “Ngemba.” E fu kiaki mayingi kikutuzayisanga mu mpila Yave kekadilanga ye vangwa yandi. Vana fulu kia kala se mbangiki, kondwa ngemba yovo kakala nkwa nsoki nze una bekalanga akwa wisa, o Yave nkwa nkenda ye ngemba. Kasikil’owu, o Yave wavova kwa Abarayama vo: ‘Sengola o meso [do], watadila vovo wina, kuna node yo kuna sude yo kuna este yo kuna weste.’ (Etuku 13:14) Nsekola zayingi zikatulanga o mvovo wau “do.” Kansi, alongoki a Nkand’a Nzambi bevovanga vo e mvovo wa Kiyibere wasadilwa va fulu kiaki wakitula nkanikinu se ndomba a luzitu. Vena ye mvovo miakaka miafwanana ye wau. (Etuku 31:12; Yezekele 8:5) Se badiki, Mfumu a nsema ovovanga kwa mpasi wantu vo “do”! Omu nza yayi yazala y’akwa nsoki, abangiki ye ana bakondwa e ngemba nga ke dia kiese ko dia zaya vo Yave wa Nzambi eto nkwa ngemba?

18. O Yave mu nkia mpila kenena “mwingi . . . muna ziku,” ye ekuma e mvovo miami minina mia lufiaulwisu?

¹⁸ “Mwingi muna . . . ziku.” Kondwa ziku kutoma monekanga omu nza yayi. Kansi, o Nkand’a Nzambi okutusungamesanga vo: “O Nzambi ke muntu ko kavuna.” (Ntalu 23:19) Elo, muna Tito 1:2 tutanganga vo “Nzambi . . . ona kalendi vuna ko.” O wete wandi wingi mu vanga dio. Ikuma vo, e nsilu mia Yave miafwana bundwa e vuvu, e diambu diandi dilungana kaka. O Yave oyikilwanga vo “Nzambi a ziku.” (Nkunga 31:5) Kevunanga ko, ludi kaka kevovanga. Ke kutalalanga ko ngatu sweka mbumba; kansi osadilanga e ngangu zandi zilembi suka kuna mvevo wawonso yo sengomona mambu kwa selo yandi  yakwikizi. * Okubalonganga nkutu bazingila muna ludi kina kekubasonganga kimana bakwamanana “kangalela muna ludi.” (3 Yoane 3) O wete wa Yave adieyi ufwene vanga kwa konso muntu mu yeto?

19, 20. (a) O Satana aweyi kafwasila e vuvu kia Eva muna wete wa Yave, nkia nluta diatwasa? (b)  O wete wa Yave aweyi ufwete vanga kwa yeto, mu nkia kuma?

¹⁹ Vava Satana katonta Eva muna mpatu a Edene ekani diandi diantete i katula e vuvu kiandi muna wete wa Yave. O Yave wavova kwa Adami vo: “Konso nti wina muna mpatu, di’odia.” Muna mazunda ma nti makala muna mpatu yayina, nti mosi kaka kakanikina o Yave vo balembi dia. Kansi, tala mpila Satana kadila e kiuvu kiandi kiantete kwa Eva: “I kieleka kina vo, o Nzambi, nana kavova, ke nudie nti miawonso mia mpatu ko e?” (Etuku 2:9, 16; 3:1) O Satana wa bendomona e mvovo mia Yave, mu fila Eva kabanza vo o Yave diambu diambote kabaswekanga. Diankenda kikilu vo e ntambu walungana. Eva wakatikisa o wete wa Nzambi ona wamvana lekwa yawonso kakala yau, nze una uvanganga ndonga y’akala ye akento o unu.

²⁰ Tuzeye e ntantu ye mpasi zatwasa o lukatikisu lwalu. Ozevo, mbula twasungamena e mvovo mia Yeremiya 31:12 vo: “Bekwiza yimbila vana mbat’a Zione, yo kwenda [yangalela, NW] kun’ewete dia Yave.” Ozevo, o wete wa Yave ufwete kutuyangidikanga. Katufwete katikisanga ko ekani dia Nzambi eto una vo wazala yo wete. Tufwete kumbundanga e vuvu, kadi wete kaka kazolele di’awana bekunzolanga.

21, 22. (a) Nkia mpila olenda tambulwila o wete wa Yave? (b) Nkia fu tubadika muna kapu kilanda ye nkia nswaswani kina yo wete?

 ²¹ Vana ntandu, tuyangalalanga mpe vava tukalanga y’elau dia zayisa oma ma wete wa Nzambi kw’akaka. Nkunga 145:7 uvovanga mu kuma kia nkangu a Yave vo: “Belufa luyindwilu lua wete waku.” Konso lumbu kia zingu kieto tubakanga e nluta mia wete wa Yave. Nga ke diambote ko dia vutulanga matondo kwa Yave e lumbu yawonso mu kuma kia wete wandi, yo toma wo yikanga? Avo tubadikidi e fu yayi yo vutula matondo kwa Yave konso lumbu, yo zayisanga akaka mu kuma kiaki dikutusadisa mu tanginina Nzambi eto ambote. Vava tuvangang’o wete nze una kevanganga o Yave, tufinamanga kwa yandi. O Yoane wa ntumwa anunu wasoneka vo: “E nzolwa, kutanginin’owu wambi ko, owu wambote kaka. O mumpanga-mawete wa Nzambi kwandi.”—3 Yoane 11.

²² O wete wa Yave una mpe ngwizani ye fu yakaka. Kasikil’owu, o Nzambi “mwingi muna walakazi,” yovo zola kwa kieleka. (Luvaiku 34:6) E fu kiaki kitoma songwanga ke mu wete ko, kadi o Yave otoma kio songanga musungula kwa selo yandi yakwikizi. Muna kapu kilanda tulongoka e mpila kevangilanga wo.