1, 2. ¿Imayna kʼachataj Jehová?

 KAYPI piensarina, tardeyaykuyta uj grupo amigos khuska mikhurishanku. Paykunaqa parlarishanku, asirishanku, pukayarispa inti yaykupushasqantapis qhawashanku. Waj lugarpitaj chajrapi llankʼaj runa phuyuykamusqanta rikuspa, paramoj jinataj kasqanta reparaspa kusisqa kashan. Waj lugarpitaj uj qhariwarmi may kusisqa kashan wawitan puriykachayta qallarisqanta rikuspa.

² Chay runasqa ajina kusisqa kashanku Jehová kʼacha kasqanrayku. Iglesiaman rej runasqa sapa kuti niyta yachanku: “Diosqa kʼacha”, nispa. Bibliapis nillantaj: “Payqa manchay kʼachapuni”, nispa (Zacarías 9:17). Jinapis pisi runaslla yachanku “manchay kʼacha” palabras ima niytachus munasqanta. Chanta, ¿ima niytá munan Jehová kʼacha kasqan? ¿Imaynatataj kʼacha kasqan yanapawanchej?

3, 4. ¿Imaynataj kʼacha runa? Jehovarí, ¿imaynataj?

³ Ashkha idiomaspi “kʼacha” palabraqa ashkha imasmanta parlanapaj oqharikun. Bibliataj niwanchej imaynachus kʼacha runa kasqanta. Kʼacha runaqa tukuy imapi kʼacha kasqanta rikuchin. Chayrayku nisunman Jehovaqa tukuy runasmanta aswan kʼacha kasqanta, atiyninpis, cheqan kayninpis, yachayninpis may allinpuni. Jehovaqa munakuyniyoj kasqanrayku may kʼacha. ¿Imaraykú chayta ninchej?

⁴ Kʼacha runaqa allin kajta wajkunapaj ruwapun. Apóstol Pabloqa nerqa kʼacha runa aswan munasqa kasqanta cheqan kajta ruwaj runamanta nisqaqa (Romanos 5:7). Cheqan kajta ruwaj runaqa Diospa leyesninta kasukun, jinapis uj kʼacha runaqa aswan allin imastaraj ruwan. Kʼacha runaqa imaynallamantapis wajkunata yanapariyta maskʼan. Kay yachaqanapi  yachakusun jina Jehovapis ajinallatataj ruwan. Payqa may munakuyniyoj kasqanrayku kʼacha.

5-7. 1) ¿Imaraykutaj Jesús mana munarqachu “Kʼacha Yachachej” ninankuta? 2) ¿Runas imata yachanankutataj Jesús munarqa?

⁵ Ni pi Jehová jina kʼachachu. Uj kuti uj runa Jesusta tapurikoj qayllaykuspa nerqa: “Kʼacha Yachachej” nispa. Jesustaj kuticherqa: “¿Imaraykutaj kʼacha niwankiri? Dioslla kʼachaqa”, nispa (Marcos 10:17, 18). Jesuspa nisqanqa ichá tʼukuchiwanchej. ¿Imaraykutaj chay runaman ajinata kuticherqa? ¿Manachu pay “Kʼacha Yachachej” karqa?

⁶ Chay runaqa Jesusta jatunchayta munaspasina “Kʼacha Yachachej” nerqa. Jesustaj llampʼu sonqo kasqanrayku munarqa tukuy runas Tatan Jehovallata jatunchanankuta, paylla may kʼacha kasqanrayku (Proverbios 11:2). Jehovalla niyta atin imachus allin, imatajchus mana allinchu kasqanta. Jesustaj runas chayta yachanankuta munarqa. Jehovaqa Adanman, Evamanwan kamacherqa allin kajta, mana allin kajta yachanamanta sachʼaj poqoyninta ama mikhunankuta. Paykunataj Jehovata mana kasukorqankuchu, chayrayku paykunallamanta ajllarqanku allin kajta, mana allin kajta. Jesustaj mana paykuna jinachu ruwarqa, payqa kʼumuykukoj sonqo kasqanrayku yacharqa Tatallan imachus allin, imatajchus mana allinchu kasqanta niyta atisqanta.

⁷ Jesusqa yachallarqataj Jehovallamanta tukuy ima allin kaj jamusqanta. Diosllamanta jamun “tukuy ima allin kaj regaloqa, aswan sumaj regalopis” (Santiago 1:17). Jehovaqa tukuy imata qowanchej kʼacha kasqanrayku, chaymanta astawan yachakuna.

8. ¿Jehová payta munakojkunallawanchu kʼacha?

⁸ Tukuy rikunchej Jehová may kʼacha kasqanta. Salmo 145:9 nin: “Jehová Diosqa tukuywan kʼacha”, nispa. ¿Imastataj Jehová ruwan may kʼacha kasqanrayku? Biblia nin:  “Diosqa allin imasta ruwaspa qankunawan rejsichikorqa. Payqa cielomanta qankunapaj parachimun, ashkhata poqochin, mikhuna patapi uywasunkichej, sonqoykichejtataj kusiywan juntʼachin”, nispa (Hechos 14:17). Miskʼi mikhunasta mikhuspaqa mayta kusikunchej. Miskʼi mikhunastaj kapuwanchej Jehová kay jallpʼata sumajta poqonanpaj ruwasqanrayku. Jallpʼapi tukuy ima sumajta poqonanpajqa yakuta vausichispa Dios parachimun, chantapis qʼoñi tiempota, para tiempota churan. Jehovaqa mana payta munakojkunallawanchu kʼacha, manaqa tukuywan. Jesús nerqa: “Payqa sajra runaspaj, kʼacha runaspajpis intinta llojsichimun, cheqan runaspaj, mana cheqan runaspajpis parachimun”, nispa (Mateo 5:45).

9. Jehová may kʼacha kasqanrayku, ¿imastataj churapuwanchej?

⁹ Jehovaqa intita llojsichimun, parachimun, qʼoñi tiempotapis  churan tukuy ima poqonanpaj. Wakin runastaj chaypi mana piensarillankupischu. Manzanamanta parlarina. Manzanaqa sumaj rejsisqa, kay frutaqa may kʼachitu, may miskʼi, yaku yakitulla, ashkha alimentoyojtaj. Mundontinpeqa tukuy clase manzanas tiyan, 7.500 jinapuni. Manzanaqa tukuy colores: pukitas, qʼellitus, qʼomersitus ima. Chantapis imaymana tamaños tiyan, jatun uvas chhikitanmantapacha pomelo chhikankama. Mujituntaj may juchʼuysitu. Ajinapis chay mujitumanta jatun sachʼa wiñan (Cantares 2:3). Tarpuy tiempopeqa manzana sachʼa mayta tʼikarin, cosecha tiempopitaj poqon. Manzana sachʼaqa 75 watasta poqoyta atin, uj manzana sachʼamanta sapa wata pallaspaqa 20 cajasman juntʼachisunman, sapa cajataj 42 librasniyoj kanman.

10, 11. Jehová kʼacha kasqanrayku, ¿imayna ruwasqataj kanchej?

 ¹⁰ Jehovaqa may kʼachapuni, imajtinchus payqa ‘tʼukunapaj jina sumajta ruwawarqanchej’. Cuerponchejqa tukuy imata ruwayta atin, chayrayku Jehovaj ruwasqasninta rikuspa, muskhirispa, llamirispa ima kusirikunchej (Salmo 139:14). Kay yachaqanaj qallariyninpi imamantachus parlarqanchej chay imaspi piensariy. Paykunawan kashawaj karqa chay, ¿imasta rikuspataj kusikuwaj karqa? ¿Uj wawitata uyitanpi kusisqa kashasqanta rikuspachu? ¿Chajrasman para jichʼakamusqanta rikuspachu? Chayri, ¿inti pukayarispa, qʼelluyarispataj yaykupushasqanta rikuspachu? Ñawisninchejwanqa may chhika coloresta rikusunman, waranqasta, chayri ichá millonesta. Ninrisninchejwanqa wayra sachʼa laqhesta sonachisqanta, uj wawita asiymanta wañurisqanta ima uyariyta atinchej. Chantapis uj runaj parlasqanta uyarispa yachanchej pichus kasqanta. Imatapis rikuspa chayri uyarispaqa mayta kusikunchej. Biblia nin: “Uyarej ninritapis, qhawaj ñawitapis Jehová Dios ruwarqa”, nispa (Proverbios 20:12). ¿Imastawan Jehová qowanchej kusisqa kanapaj?

¹¹ Jehovaqa kʼacha kasqanrayku senqayojta ruwawarqanchej. Senqanchejwanqa may chhika qʼapaykunata sienteyta atinchej. Sientenchej mikhunaj qʼapayninta, tʼikaspa qʼapayninta, jallpʼaj qʼapayninta, qʼoshñej qʼapayninta ima. Cuerponchejwantaj wayra phukurimusqanta, munakuywan abrazaykuwasqanchejta chayri sumaj poqosqa frutitata japʼisqanchejta sientenchej. Ima frutallatapis mikhuspaqa siminchejpi tukuy laya saboresta sientenchej, frutaj yakitun qallunchejman chayasqanrayku. Ajina ruwasqa kasqanchejmanta Jehovaman niyta atinchej: “Diosníy, allin kʼachapuni kanki. Ashkha bendicionesta waqaychanki qanta manchikusojkunaman qonaykipaj”, nispa (Salmo 31:19). ¿Ima allin imastataj Jehová qonqa payta munakojkunaman, kasukojkunaman ima?

12. ¿Imataj mikhunamanta nisqa astawan yanapawanchej?

¹² Jesús nerqa: “Qhelqasqa kashan: ‘Runaqa mana tʼantallawanchu kausanqa, astawanqa Jehová Diospa siminmanta tukuy llojsimoj palabraswan kausanqa’”, nispa (Mateo 4:4). Diospa Palabranqa mikhunamanta nisqa astawan yanapawanchej, imaraykuchus wiñay kausayta japʼinapaj yanapawanchej. Kay libroj 8 yachaqananpi yachakorqanchej, Jehová runasta yanapashasqanta payllata watejmanta yupaychanankupaj, llajtanpitaj paraisopi jina kausakunankupaj. Chay paraisoqa sapa kuti aswan sumajman tukushan. Jehovaqa payta rejsinapaj, munayninman jina yupaychanapaj, payman qayllaykunapaj ima ashkha yanapasta qowanchej.

13, 14. 1) ¿Imatataj profeta Ezequiel mosqoypi jina rikorqa? ¿Imawantaj ninakun chay rikusqan? 2) ¿Imastataj Jehová llajtanman qon wiñaypaj kausakunankupaj?

¹³ Bibliaj uj profecianqa Jehová tukuy imata mosojyachinanmanta parlan. Profeta Ezequielqa mosqoypi jina rikorqa allinchasqa kʼachitu templota. Chay templomantaqa yaku usqhayllata llojsimusharqa, astawantaj yapaykukusharqa, aswan ukhumantaj tukusharqa uj mayuman tukunankama. Chay yakus chayasharqa chaypeqa allin imas karqa. Chay mayu kantuspeqa sachʼas sumajta tʼikarispa poqorerqa. Poqoynenqa mikhunapaj karqa, laqhesnintaj jampipaj. Chay yakoqa Wañusqa qochapi millu kʼara yakuta allincharqa. Chayraykutaj chaypeqa ashkha pescados karqa (Ezequiel 47:1-12). Chaywanpis, ¿ima niytataj munan Ezequielpa rikusqan?

¹⁴ Ezequiel templota mosqoypi jina rikusqanqa niyta munan Jehová runasta yanapananta payllata munasqanman jina yupaychanankupaj. Mayupi yaku astawan yapakusqan, aswan ukhumantaj tukusqanqa ninakun Jehová llajtanta ashkha allin imasta qospa yanapasqanwan, ajinamanta wiñaypaj kausakunankupaj. Jehovataj chayta ruwarqa  1919 watamantapacha. Chay wataqa cheqa cristianos watejmanta Jehovallata munasqanman jina yupaychayta qallarerqanku. Jehovaqa kay allin imasta llajtanman qorqa: Bibliasta, publicacionesta, tantakuykunata, jatun tantakuykunata ima. Chaykunanejta Jehovaqa runasman yachachin Cristo noqanchejrayku wañusqanta. Jesús wañusqanraykulla Jehovata munakojkuna, jatunpajtaj qhawajkunaqa, llimphu sonqoyoj kayta atinku, wiñay kausayta suyakuytataj atinku. a Kay qhepa pʼunchaykunapi runasqa Diosta mana kasukusqankurayku mana kusisqachu kausakunku. Jehovaj llajtanrí kusisqa kausakun, imaraykuchus Diospa qayllallanpipuni kanankupaj tukuy ima necesitasqanku tiyapun (Isaías 65:13).

15. ¿Imatataj Jehová ruwanqa Jesús waranqa watasta kamachishajtin?

¹⁵ Ezequiel mosqoypi jina rikusqan yakoqa kay sajra mundo chinkachisqa kajtinpis kallanqapuni. Cristo waranqa watasta kamachishajtintaj chay yakoqa astawan yapakonqa. Jehovaqa Jesuspa wañuyninwan payta kasukoj runasta yanapanqa pisimanta pisi mana juchayoj runasman tukunankupaj. Chaypachaqa mayta kusikusunchej Jehová kʼacha kasqanmanta.

16. ¿Imayna Dios kasqantataj Jehová Moisesman nerqa?

¹⁶ Jehovaqa kʼacha kasqanrayku tukuy imata qowanchej. Jinapis mana chayllatachu ruwan. Jehovaqa Moisesman nerqa: “Noqa ñaupaqeykita pasasaj, qantaj rikunki kʼacha sonqo kasqayta, Jehová sutiytataj rejsichisqayki”, nispa. “Jehová Diosqa Moisespa qayllanta pasaspa nerqa: ‘Jehová Dios, Jehová Dios, khuyakoj Dios, kʼacha sonqoyoj, pacienciayoj,  may jina munakuyniyoj, nisqantapis juntʼanpuni’”, nispa (Éxodo 33:19; 34:6). Jehovaqa kʼacha kasqanrayku waj imasta ruwallantaj, iskaymanta parlarina.

17. ¿Imatá Jehová ruwan kʼacha sonqoyoj kasqanrayku?

¹⁷ “Kʼacha sonqoyoj”. Kay palabrasqa “khuyakuy” nispa traducikullanmantaj. Chaytaj rikuchiwanchej imaynatachus Jehová tukuy ruwasqasninta qhawasqanta. Atiyniyoj runasqa mana khuyarikuspa wajkunata ñakʼarichinku, munasqankuman jinataj imatapis ruwanku, Jehovarí mana ajinachu, payqa munakuywan kʼachamanta tukuy imata ruwan. Uj kutipi Jehovaqa Abrahanman nerqa: “Ama jina kaspa, maypichus kashanki chaymanta qhawariy norte ladota, sur ladota, inti llojsimuy ladota, inti yaykuy ladotawan”, nispa (Génesis 13:14). Ashkha Bibliaspeqa mana rikhurinchu “ama jina kaspa” palabras. Bibliamanta yachaj runaspis chay versiculomanta parlaspa ninku, mana uj kamachiychu kasqanta, manaqa kʼachallamanta imatapis mañarikuy kasqanta. Waj versiculospipis “ama jina kaspa” palabras rikhurillantaj (Génesis 31:12; Ezequiel 8:5). Diosqa Tukuyta Kamachej kaspapis runaswan kʼachamanta parlarqa, “ama jina kaspa” nispataj nerqa. Jehová ajinata kʼachamanta parlarisqanta yachaspa, ¿imayná sientekunchej? Kay sajra mundopeqa mana ajina kʼachamanta parlapayanakuy kanchu.

18. 1) ¿Jehová nisqanta juntʼanpunichu? 2) ¿Jehová yachayninta payllapajchu japʼikun?

¹⁸ “Nisqantapis juntʼanpuni”. Kay tiempopi runasqa nisqankuta mana juntʼankuchu, llullas kanku. Chaywanpis Biblia niwanchej: “Diosqa mana runachu llullasta parlananpajqa”, nispa (Números 23:19). Tito 1:2 versiculopitaj nin, Diosqa “mana jaykʼaj llullakoj” kasqanta. Diosqa may kʼacha kasqanrayku mana chayta ruwanchu. Chayrayku Jehová nisqasninta juntʼananpi atienekusunman. Payqa imatachus ruwasaj nisqanta juntʼanpuni. Jehovataqa “cheqa kajta parlaj Dios” nispa sutichakun (Salmo 31:5). Jehovaqa imastachus yachasqanta mana payllapajchu japʼikun, manaqa kamachisninman  sutʼinchan imayna yachayniyojchus kasqanta. b Chantapis kamachisninman yachachin imaynatachus paypa nisqanman jina kausakunankuta. Ajinamanta “cheqa kajllapipuni” purinankupaj (3 Juan 3). Jehová kʼacha kasqanta yachay, ¿imata ruwanapajtaj yanapawanchej?

19, 20. 1) ¿Imatataj Satanás nerqa Evata iskayrayachinanpaj? Chanta, ¿imataj karqa? 2) Jehová kʼacha kasqanta yachaspa, ¿imaynataj sientekunchej?

¹⁹ Satanasqa Edén huertapi Evata iskayrayacherqa Jehová kʼacha kasqanmanta. Jehovaqa Adanman nerqa: “Huertapi kaj tukuynin sachʼasmanta mikhullanki sajsakunaykikama”, nispa. Chay huertapeqa may chhika poqoyniyoj sachʼas karqa, Jehovataj ujnillanmanta mana mikhunankuta nerqa. Chaywanpis Satanasqa Evata iskayrayachinanpaj kay jinata taporqa: “¿Ciertopunichu Diosqa mana mikhojta saqesunkichej huertapi kaj tukuynin sachʼaspa poqoyninta?”, nispa (Génesis 2:9, 16; 3:1). Satanasqa Jehovaj nisqanta qʼewispa Evata yuyacherqa Jehová allin imasmanta jarkʼashasqanta. Evataj Satanaspa nisqanta creeykorqa. Chayrayku Evaqa niña Jehová kʼacha kasqanpi creerqachu, pay tukuy imata qoshajtinpis. Chaymantapacha ashkha runaspis Eva jinallataj mana creenkuchu Jehová kʼacha kasqanpi.

²⁰ Ajina kasqanraykutaj ashkha runas ñakʼarinku. Jeremías 31:12 nin: “Kusisqa kasqankoqa uyankupi yachakonqa. Chaytaj kanqa Jehová Dios paykunata khuyakusqanrayku”, nispa. Jehová khuyakuwasqanchejrayku chayri allin imasta qowasqanchejrayku mayta kusikunchej. Amapuni iskayrayanachu Jehová kʼacha kasqanrayku tukuy imata qowasqanchejmanta.  Payqa payta munakojkunaman allin imasta qon. Chayrayku paypi tukuy sonqo atienekuyta atinchej.

21, 22. 1) Jehová kʼacha kasqanmanta agradecekunaykipaj, ¿imastataj ruwayta munanki? 2) ¿Imatataj qhepan yachaqanapi yachakusun?

²¹ Jehová kʼacha kasqanmanta wajkunaman willarispaqa mayta kusikunchej. Diospa llajtanmanta parlaspa Salmo 145:7 nin: “Paykunaqa manchay kʼacha kasqaykita yuyarikuspa mayta jatunchasonqanku”, nispa. Jehová kʼacha kasqanrayku allin imasta qowanchej. Allin kanman Jehovaman sapa día agradecekunanchej allin imasta qowasqanchejmanta. Jehová jina kʼacha kanapajqa, pay may kʼacha kasqanpi piensarina, allin imasta qowasqanchejmanta agradecekuna, kʼacha kasqanmantapis wajkunaman willarina. Jehová jina wajkunapaj allin imasta ruwaytapuni maskʼasun chayqa, Jehovaman astawan qayllaykusun. Apóstol Juan qhelqarqa: “Munasqa amigóy, ama sajrata ruwajkuna jinaqa ruwaychu, astawanqa allin kajta ruwajkuna jina ruway. Pichus allin kajta ruwajqa Diosmantamin”, nispa (3 Juan 11).

²² Jehovaqa kʼacha kasqanrayku waj imaspipis kʼachallataj. Bibliaqa nin Diosqa “may jina munakuyniyoj” kasqanta (Éxodo 34:6). Diosqa may jina munakuyninta payta tukuy sonqo kasukojkunallaman rikuchin. Qhepan yachaqanapi yachakusun imaynatachus chayta ruwasqanta.