1, 2. A yeke bâ nzobe ti Nzapa na lege ti aye wa? Bible agboto lê tongana nyen na ndo lengo so?

NA YÂ lumière ti lâ so ayeke gue ti kui, ambeni kamarade ayeke te ye na gigi, ala yeke he ngia na ala yeke sala tënë na popo ti ala nga ala yeke bâ pendere ti ndo ni. Na mbeni ndo nde, yanga ti mbeni zo ti fango yaka ayeke na ngia tongana lo bâ so lê ti nduzu avuko nga so ngu-nzapa ato nda ni ti tï. Na mbeni ndo nga nde, mbeni koli na wali ti lo ayeke na ngia ti bâ kete molenge ti ala na bingo akozo gere ti lo.

² Atâa ala hinga ni wala pëpe, azo so kue ayeke wara nzoni na lege ti mbeni ye oko: nzobe ti Jéhovah Nzapa. Awamabe ayeke tene ka lakue so “Nzapa ayeke nzoni”. Me ti Bible, lo tene ti lo na ngangu mingi ahon so: “Nzoye ti Lo ayeke mingi!” (Zacharie 9:17). Me a bâ a tene gi azo kete laso si ahinga biani nda ti tënë so. Nzobe ti Jéhovah Nzapa andu biani ye wa? Tongana nyen lengo ti Nzapa so asala ye na ndo e oko oko kue?

3, 4. Nzobe ayeke nyen? Ngbanga ti nyen a lingbi ti fa nzobe ti Jéhovah nzoni mingi na tenengo so ayeke fä ti ndoye ti Nzapa?

³ Na ayanga ti kodoro ti laso mingi, tënë “nzoye” andu aye mingi. Me na yâ Bible, a yeke tongaso pëpe. Kozoni kue, andu nzoni salango ye. Na lege so, e lingbi ti tene so a yeke bâ nzobe na yâ salango ye ti Jéhovah kue. Alengo ti lo kue (ngangu, mbilimbili, na ndara) ayeke tâ nzoni mingi. Me, a lingbi ti fa nzobe nzoni mingi tongana fä ti ndoye ti Jéhovah. Ngbanga ti nyen?

 ⁴ Nzobe ayeke mbeni lengo so aye ti sala nzoni na zo. Bazengele Paul afa so azo aye salango ye na nzobe ahon salango ye ti mbilimbili (aRomain 5:7). Zo ti mbilimbili ayeke sala tâ gi ye so ndia ahunda na lo ti sala, me zo ti nzobe ayeke sala ye ahon so. Lo yeke mû li ni ti gi ti sala nzoni na azo. Tongana ti so e yeke bâ ande, Jéhovah ayeke biani nzoni tongaso. Mara ti nzobe tongaso alondo na yâ kota ndoye ti Jéhovah.

5-7. Ngbanga ti nyen Jésus ake lani ti tene a hiri lo ‘nzoni wafango ye’? Na kota tâ tënë wa lo fa ni na lege so?

⁵ Gi Jéhovah oko si alingbi ti fa nzobe tongaso. Ngoi kete kozoni si Jésus akui, mbeni koli aga ndulu na tele ti lo ti hunda lo na mbeni tënë na hiringo lo ‘nzoni wafango ye’. Me Jésus akiri tënë: “Jésus atene na lo, Teti nyen mo tene Mbi yeke nzoni? Zo oko ti nzoni ayeke pëpe, gi Nzapa oko.” (Marc 10:17, 18). Peut-être mo yeke gi li ti mo na kiringo tënë so. Ngbanga ti nyen Jésus ake lani na koli so? Jésus ayeke lani biani mbeni ‘nzoni wafango ye’ pëpe?

⁶ Peut-être koli so ahiri Jésus ‘nzoni wafango ye’ gi ti handa na bê ti lo. Me na tâ be-ti-molenge, Jésus amû gonda so na Babâ ti lo ti yayu, so ayeke nzoni na yâ ye kue (aProverbe 11:2). Jésus ayeke fa nga lani mbeni kota tâ tënë: So gi Jéhovah oko si ayeke tapande ti ye so ayeke nzoni. Gi lo oko si ayeke na droit ti fa ye so ayeke nzoni na ye so ayeke sioni. Na tengo lê ti keke ti hinga nzoni na sioni, Adam na Eve agi lani ti mû droit so gi na ala mveni. Me nde na ala, na tâ be-ti-molenge Jésus azia na Babâ ti lo ti fa andia ni.

⁷ Jésus ahinga nga kue so Jéhovah ayeke lingu ti ye kue so ayeke biani nzoni. Lo si lo mû “matabisi kue ti nzoni na matabisi kue so alingbi kue”. (Jacques 1:17). Zia e bâ tongana nyen nzobe ti Jéhovah ayeke polele na yâ aye so lo mû mingi.

8. Tongana nyen Jéhovah afa nzobe na mbage ti azo kue?

⁸ Zo kue so abâ gigi awe awara nzoni na lege ti nzobe ti Jéhovah. Psaume 145:9 atene: ‘L’Eternel asala nzoni na azo kue.’ Ambeni tapande ti nzobe ti lo so andu aye kue ayeke so wa? Bible atene: “Lo bata tënë ti témoin ti Lo teti Lo sala nzoni, Lo mû na i ngu-nduzu na Lo mû na i ngoi ti lengo kobe, na Lo mû na i kobe, na ngia, alingbi na bê ti i.” (Kusala 14:17). Bê ti mo aduti na ngia awe na peko ti tengo mbeni nzerengo kobe? Tongana fade, na nzobe, Jéhovah aleke sese na angu ti lo nga na “ngoi ti lengo kobe” si alë gbâ ti kobe pëpe, ka kobe ayeke duti dä oko pëpe. Jéhovah amû anzoni ye so gi pëpe na ala so aye tënë ti lo, me na azo kue. Jésus atene: “Lo sala si lâ ti Lo asu na ndo azo ti sioni  na azo ti nzoni, na Lo sala si ngu apika na ndo azo ti mbilimbili na azo ti kirikiri.”—Matthieu 5:45.

9. Tongana nyen pomme afa nzobe ti Jéhovah?

⁹ Azo mingi ayeke bâ nzoni ye so a mû na ala so tongana senge ye na lê ti ala, ngbanga ti so lâ ayeke su lakue, ngu-nzapa ayeke pika lakue, nga alê ti kobe ayeke lë lakue. Bâ tapande ti lê ti keke so iri ni pomme. Na akodoro ti dê, a yeke mbeni lê ti keke so a hinga ni nzoni mingi. A yeke pendere mingi, a nzere na yanga, a dë bê ti zo, nga a yeke na anzoni ye ndali ti seni ti zo. Na yâ dunia mobimba, a yeke wara mara ti apomme 7 500 tongaso. Anzoroko ni nga na konongo ni ayeke nde nde. Tongana mo gbu mbeni kete  lê ti pomme na tïtî mo, akpa ye oko pëpe. Me, na lege ti lo, mbeni keke so ayeke pendere mingi ayeke sigigi (Bia ti Salomon 2:3). Lakue na popo ti nze ti mars na mai, akongö ti keke ti pomme ayeke sigigi gbâ ni gbâ ni; nga lakue na popo ti nze ti septembre na novembre, adü gbâ ti pomme. Ngu oko oko, teti angu 75, keke ti pomme oko alingbi ti dü apomme asi acarton 20, carton oko oko ane kilo 19!

10, 11. Tongana nyen lê, mê, hôn, na yanga afa nzobe ti Nzapa na gigi?

¹⁰ Na yâ nzobe ti lo so ayeke hunzi lâ oko pëpe, Jéhovah amû na e tele so ayeke “ye ti kpene.” Tele so ayeke na mê, na lê, na hon, na yanga, nga na ambeni ye nde so amû lege na zo ti hinga na aye so Jéhovah asala nga ti wara ngia dä (Psaume 139:14). Kiri mo bi bê ti mo na ndo aye so a fa fade na tongo nda ti chapitre so. Ye nyen so lê abâ amû ngia na angoi tongaso? Ngbangba ti molenge so aza na ngia, kota ngu so atï na ndo ti yaka, anzoroko nde nde ti lâ so ayeke gue ti kui. A leke lê ti zo ti bâ anzoroko ti aye nde nde ahon 300 000. Nga, mê ti e ayeke mä gbiango ti totongo ti go ti zo so e ye lo, totongo ti pupu so aya na yâ ti akeke, nga na hengo ngia ti mbeni molenge. Ngbanga ti nyen e lingbi ti bâ na ti mä aye tongaso? Bible atene: “Mê so amä ndo, na lê so abâ ndo, a yeke L’Eternel so asala ala use kue.” (aProverbe 20:12). Me so ayeke gi mê na lê la.

¹¹ Hôn ayeke nga mbeni fä ti nzobe ti Jéhovah. Hôn ti zo alingbi ti mä fion ti aye 10 000 tongaso. Bâ gi ambeni: fion ti kobe so mo ye ni mingi, ti akongö, ti akugbe ti keke so atuku na sese, ti guru ti wâ. Nga poro ti tele ti mo so amû lege na mo ti hinga dede pupu so aya na lê ti mo, nzerengo ti gbungo na ndoye zo so mo ye lo na kate ti mo, nga mbeni nzerengo ti lê ti mbeni keke so ayeke na tïtî mo. Na ndembe so mo yeke te lê ti keke so, yanga ti mo ayeke londo ti sala kua. Na ngoi so lê ti keke ni andu menga ti mo, aye nde  nde na yanga ti mo ayeke sala si mo hinga nzerengo ni. Tâ tënë, a yeke senge pëpe si e yeke tene tënë so na ndo Jéhovah: “O! nzobe ti Mo ayeke kota mingi! Nzobe so Mo bata teti ala so akpe mbito ti Mo.” (Psaume 31:19). Tongaso, tongana nyen Jéhovah ‘abata’ nzobe teti ala so akpe mbito ti lo?

12. Aye wa, so ayeke kota mingi, Nzapa amû, na ngbanga ti nyen?

¹² Jésus atene: “Mbeti ti Nzapa atene, Fade zo angbâ na fini gi na lege ti mapa pëpe, me na lege ti tënë kue so asigigi na yanga ti Nzapa.” (Matthieu 4:4). Biani, kobe ti yingo so Jéhovah amû alingbi ti sala nzoni na e mingi ahon kobe ti mitele, teti ayeke gue na zo na fini ti lakue lakue. Na chapitre 8 ti buku so, e bâ so Jéhovah asala kusala na ngangu ti lo ti kiri ti leke na ye na lâ ti nda ni so ti ga na paradis ti yingo. Kota mbage ti ye ti paradis so ayeke kobe ti yingo so asi singo.

13, 14. (a) Ézéchiel abâ lani nyen na yâ ti suma? A ye ti tene nyen teti e laso? (b) Aye ti yingo wa so amû fini Jéhovah aleke ni ndali ti awakua be-ta-zo ti lo?

¹³ Na yâ mbeni oko ti akota prophétie ti Bible na ndo lekengo aye so abuba, prophète Ézéchiel abâ mbeni suma so na yâ ni a kiri a leke mbeni temple na yâ gloire ti lo. Mbeni bale alondo na yâ temple ni asigigi, yeke na yeke akono na alï juska “asi” mingi. Na ndo kue so ngu ni asua dä, bale ni aga na aye ti nzoni. Na ayanga ni, a wara gbâ ti akeke so amû kobe nga asava azo. Bale ni ayeke mû même fini na Ngu-ingo Mingi so akui! (Ézéchiel 47:1-12). Me aye so kue aye ti tene nyen?

¹⁴ Suma ni aye ti tene so Jéhovah ayeke kiri ande ti leke aye teti tâ vorongo, tongana ti so temple ti Ézéchiel afa ni. Legeoko tongana bale ti yâ ti suma so, ye so Nzapa aleke teti fini ayeke sua gbâ ni gbâ ni na mbage ti azo ti lo. Ngbele ye  na ngoi so a kiri na tâ vorongo na ngu 1919, Jéhovah ahiri deba nzoni na ndo azo ti lo na mungo na ala aye so amû fini. Tongana nyen? Biani, aBible, ambeti so aluti na ndo ni, abungbi ti kongregation, nga na akota bungbi amû maboko na azo kutu mingi ti hinga tâ tënë. A yeke na lege ti aye so si Jéhovah afa na azo kota ye so lo leke teti fini: sandaga ti kota ngele ti Christ. Sandaga so asala si azo kue so aye biani Jéhovah na akpe mbito ti lo aduti na nzo iri na gbele lo, nga awara beku ti fini ti lakue lakue. * Ni la, na lâ ti nda ni so kue, na ndembe so nzara ayeke sala dunia na lege ti yingo, azo ti Jéhovah ayeke sala ti ala matanga na lege ti yingo.—Ésaïe 65:13.

15. Na lege wa nzobe ti Jéhovah ayeke sua ande na mbage ti abe-ta-zo na ngoi ti Komandema ti Ngu Saki Oko ti Christ?

¹⁵ Me bale so Ézéchiel abâ na yâ ti suma ayeke zia ti sua pëpe tongana ngbele sese so ahon. Nde na so, lo yeke ngbâ lakue ti sua mingi ahon ti kozo na ngoi ti Komandema ti Ngu Saki Oko ti Christ. Na pekoni, na lege ti Royaume ti Messie, Jéhovah ayeke mû ngangu kue ti kota ngele ti sandaga ti Jésus ti gue yeke yeke na abe-ta-zo ti ga mbilimbili-kue. So tâ kota ngia si e yeke duti ande na ni ndali ti nzobe ti Jéhovah!

16. Tongana nyen Bible afa so nzobe ti Jéhovah andu ambeni lengo nde? Ambeni lengo ni ayeke so wa?

¹⁶ Nzobe ti Jéhovah angbâ gi pëpe na ndo mungo ye mingi. Nzapa atene ândö na Moïse: “Fade Mbi sala si nzobe ti Mbi kue ahon na gbele mo, na Mbi to mbela na gbele mo, Mbi fa na mo iri ti Mbi.” Tondo ni akiri atene: “L’Eternel ahon na gbele lo, Lo to mbela, Lo tene, L’Eternel, L’Eternel, Nzapa ti be-nzoni na ti grâce, ngonzo ti Lo alondo fade [fade] pëpe,  tene-biani [wala, tâ tënë] na nzobe ti Lo ayeke kota mingi.” (Exode 33:19; 34:6). Tongaso, nzobe ti Jéhovah andu apendere lengo mingi. Zia e bâ gi use ti ala.

17. Salango ye na grâce ayeke nyen? Tongana nyen Jéhovah afa ni na asenge zo ti sese?

¹⁷ Versê so afa ye mingi na e na ndo salango ye ti Jéhovah na mbage ti azo so lo leke. Ahon ti tene lo sala ye na dede ni wala na ngangu tongana ti so azo ti ngangu ayeke sala ka mingi, Jéhovah ayeke sala ye na nzoni bê. Na tapande, Jéhovah atene lani na Abram: “Mo yä lê ti mo fadeso na ndo so mo yeke dä, mo bâ na mbage ti nord, na mbage ti sud, na mbage ti est, na mbage ti ouest.” (Genèse 13:14). Azo so ayeke manda ye na ndo Bible atene so na ngbele yanga ti Hébreu, tënë so a sala kusala na ni asala si tënë ni aga mbeni hundango ye na nzobe ahon ti tene aduti mbeni komandema. Ambeni tapande nde so ague oko na ni ayeke nga dä (Genèse 31:12; Ézéchiel 8:5). Tara ti bâ Kota Gbia ti dunia kue na hundango ye na azo na nzobe! Na yâ dunia so azo ni ayeke sala gi ye na ngangu mingi, a yeke biani ye ti dengo bê ti bâ Jéhovah, Nzapa ti e, na salango ye na nzobe.

18. Na lege wa ‘tâ tënë ti Jéhovah ayeke kota mingi’? Ngbanga ti nyen atënë so adë bê?

¹⁸ Oko versê 6 ti Exode, chapitre 34 so akiri atene: ‘Tâ tënë ti Lo ayeke kota mingi.’ Sese ti laso ayeke sala ye na handa mingi. Me Bible adabe ti e tongaso: “Nzapa ayeke zo pëpe, si Lo sala mvene.” (Nombre 23:19). Biani, Tite 1:2 atene so ‘Nzapa alingbi pëpe ti tene mvene.’ Lo yeke tâ nzoni mingi ti sala tongaso. Ni la, azendo so Jéhovah amû, zo alingbi ti zia bê dä kue; nga atënë ti lo ayeke ga lakue tâ tënë. A hiri même Jéhovah “Nzapa ti tene-biani [wala, tâ tënë]”. (Psaume 31:5). Na ndo ti so lo ye lâ oko pëpe ti tene mvene, lo yeke fa nga tâ tënë mingi. Lo yeke sala ye na gbe mingo pëpe, nga lo yeke honde tënë pëpe. Me na lege ti kota  ndara ti lo, lo zi lê ti awakua be-ta-zo ti lo. * Lo fa même na ala tongana nyen ti duti na fini na lege ti tâ tënë so lo fa, si ala lingbi “tambela na lege ti tene-biani [wala, tâ tënë].” (3 Jean 3). Mingi ni, tongana nyen a lingbi nzobe ti Jéhovah asala ye na ndo e oko oko kue?

19, 20. (a) Tongana nyen Satan agi ti buba ziango bê ti Eve na yâ nzobe ti Jéhovah? Ye nyen asi na pekoni? (b) A lingbi nzobe ti Jéhovah asala nyen mbilimbili na ndo e? Ngbanga ti nyen?

¹⁹ Tongana Satan ahanda lani Eve na yaka ti Eden, lo to nda ni na ziango kite yeke na bê ti Eve na ndo nzobe ti Jéhovah. Jéhovah atene ândö na Adam: “Mo lingbi te le-keke kue ti yaka tongana bê ti mo aye.” Na popo ti gbâ ti akeke so ayeke na yâ ti yaka ni, gi oko si Jéhovah agbanzi na zo ti te ni. Me bâ tongana nyen Satan aleke kozo tënë so lo hunda na Eve: “Biani, Nzapa atene, Mo lingbi te le-keke kue ti yaka pëpe?” (Genèse 2:9, 16; 3:1). Satan achangé yâ ti tënë ti Jéhovah ti sala si Eve abâ so Jéhovah agbanzi mbeni nzoni ye na lo. Mawa ni ayeke so kode so atambela nzoni. Legeoko tongana gbâ ti akoli na awali so aga na peko ti lo, Eve ato nda ti dë kite na nzobe ti Nzapa, so amû na lo ye kue so lo yeke na ni.

²⁰ E yeke bâ fadeso kota vundu na pasi so mara ti adengo kite tongaso aga na ni. Ni la, zia e bata atënë ti Jérémie 31:12 (NW​) so nzoni na li: “Biani, fade ala yeke . . . su na be-ti-sala-nzoye ti Jéhovah.” Tongaso, a lingbi nzobe ti Jéhovah asala si e su na ngia. A lingbi e dë kite lâ oko pëpe na ye so apusu Nzapa, so asi singo na nzobe, ti sala ye. E lingbi ti zia bê ti e kue na lo, teti lo ye tâ gi nzoni ti azo so aye lo.

21, 22. (a) Ambeni lege so mo ye ti sala ye ndali ti nzobe ti Jéhovah ayeke so wa? (b) Na yâ chapitre ti peko, lengo wa e yeke bâ ande? Lengo so ayeke nde na nzobe tongana nyen?

 ²¹ Na ndo ni, tongana e wara lege ti fa nzobe ti Nzapa na azo, e yeke na ngia. Na ndo azo ti Jéhovah, Psaume 145:7 atene: “Fade ala sala tënë ti ye kue so adabe ala na kota nzobe ti Mo.” Lâ oko oko so e duti na fini, aye nde nde ayeke sala si e wara ye ti nzoni na lege ti nzobe ti Jéhovah. Ngbanga ti nyen pëpe ti kiri singila lâ oko oko na Jéhovah ndali ti nzobe ti lo, na fango atënë ni na lo polele? Gbungo li na ndo lengo so, kiringo singila na Jéhovah ndali ni lâ na lâ, nga fango ni na azo ayeke mû ande maboko na e ti sala ye tongana Nzapa ti e so ayeke nzoni. Nga tongana e yeke gi alege ti sala nzoni tongana Jéhovah, e yeke ga ndulu mingi na lo. Na lâ ti mbakoro ti lo, bazengele Jean atene: “Mo so mbi ndoye mo mingi, mo manda ti sala sioye pëpe, me mo manda ti sala nzoye. Zo so ayeke sala nzoni ayeke ti Nzapa.”—3 Jean 11.

²² Nzobe ti Jéhovah ague nga oko na ambeni lengo nde. Na tapande, ‘nzobe [wala, ndoye so agbian pëpe] ti Nzapa ayeke kota mingi’. (Exode 34:6). Ndoye so agbian pëpe andu mbeni mbilimbili ye ahon nzobe, teti so Jéhovah ayeke fa ni gi na mbage ti awakua be-ta-zo ti lo. Na yâ chapitre ti peko, e yeke manda ande tongana nyen lo yeke fa ni.