Ibuot 28

“Afo Ikpọn̄ Enyene Nsọn̄ọnda”

1, 2. Ntak emi ẹkemede ndidọhọ ke Edidem David ama ọfiọk se unana nsọn̄ọnda edide?

 EDIDEM DAVID ama ọfiọk se unana nsọn̄ọnda edide. Ke idaha kiet, edidọk ama ọnyọni odụk ukara esie oro ọkọyọhọde ye ndutịme; mbon idụt esie ẹma ẹdụk odu ẹban̄a enye. N̄ko-n̄ko, ndusụk mbon oro nnyịn ikpekerede ke ẹkedi ata n̄kpet n̄kpet nsan̄a esie ẹma ẹda David ẹnọ. Kere ban̄a Michal, akpa n̄wan David. Ke ntọn̄ọ ntọn̄ọ, enye ama “ama David,” nte eyịghe mîdụhe ọnọde enye ibetedem ke utom esie nte edidem. Nte ededi, ke ukperedem, enye ama “ese enye ke ndek ke esịt esie,” akam adade David ukem nte “oburobụt owo.”—1 Samuel 18:20; 2 Samuel 6:16, 20.

² Owo efen ama odu oro ekedide ọkpọkpọ ọnọitem David, Ahithophel. Ẹkesida item esie nte ikọ oro otode Jehovah nnennen nnennen. (2 Samuel 16:23) Edi, nte ini akakade, owo oro ẹkebuọtde idem mi ama akabade owo mbia onyụn̄ etiene otu mbon oro ẹkesọn̄de ibuot ye David. Ndien anie ekesịn nsọk ọnọ odu emi? Absalom, kpa eyen David! Aduak-idiọk-uduak oro ama “eyịp esịt nditọ Israel,” enịmde idemesie nte edidem. Nsọn̄ibuot Absalom ama etịm ọsọn̄ ubọk tutu David efehe man anyan̄a uwem esie.—2 Samuel 15:1-6, 12-17.

3. Nso mbuọtidem ke David ekenyene?

³ Nte idụhe owo ndomokiet oro ọkọsọn̄ọde ada ye David? Ke ofụri ini afanikọn̄ esie, David ama ọfiọk ete ke utọ owo oro enen̄ede odu. Anie? Idịghe owo ndomokiet efen ikan Jehovah Abasi. David eketịn̄ aban̄a Jehovah ete: “Afo ọyọsọn̄ọ ada ye owo oro ọsọn̄ọde ada.” (2 Samuel 22:26, NW) Nso idi nsọn̄ọnda, ndien didie ke Jehovah owụt ke imọ imenen̄ede inyene edu emi?

 Nso Idi Nsọn̄ọnda?

4, 5. (a) Nso idi “nsọn̄ọnda”? (b) Didie ke nsọn̄ọnda okpụhọde ye edinam akpanikọ?

⁴ Nte ẹdade enye ẹtịn̄ ikọ ke N̄wed Abasi Usem Hebrew, “nsọn̄ọnda” edi mfọnido oro ke ima adiande idemesie ke n̄kpọ mînyụn̄ idianakede tutu ọyọhọ uduak esie ke ebuana ye n̄kpọ oro. Enye esịne n̄kpọ akan edinam akpanikọ. Owo akam ekeme ndinam akpanikọ n̄kukụre nte n̄kpọ oro anade ẹnam. Ke edide isio, nsọn̄ọnda ọkọn̄ọ ke ima. N̄ko-n̄ko, ẹkeme ndida ikọ oro “akpanikọ” ntịn̄ mban̄a mme n̄kpọ oro mînyeneke uwem. Ke uwụtn̄kpọ, andiwet psalm okokot ọfiọn̄ “ntiense akpanikọ ke ikpa-enyọn̄” sia enye mîsitreke ndinọ un̄wana ke okoneyo. (Psalm 89:37) Edi owo ikemeke ndidọhọ ke ọfiọn̄ enyene nsọn̄ọnda ke ukem usụn̄ oro ẹsitịn̄de ẹban̄a owo. Ntak-a? Koro nsọn̄ọnda oro owo enyenede ọkọn̄ọde ke ima—kpa edu oro mme anana-uwem n̄kpọ mîkemeke ndinyene.

⁵ Nte N̄wed Abasi owụtde, nsọn̄ọnda asan̄a ye ima. Nsọn̄ọnda ke idemesie owụt ke itie ebuana odu ke ufọt owo oro enyenede edu emi ye owo oro ẹwụtde enye. Utọ nsọn̄ọnda oro enyene iwụk. Enye itiehe nte mbufụt inyan̄ oro ofụm abarade. Ke edide isio, nsọn̄ọnda, m̀mê ima akpanikọ, enyene nsọn̄ọ ye odudu ndikan ata n̄kpọsọn̄ ubiọn̄ọ.

6. (a) Didie ke nsọn̄ọnda anana ke otu mme owo, ndien didie ke ẹwụt emi ke Bible? (b) Nso idi mfọnn̄kan usụn̄ ndikpep se nsọn̄ọnda abuanade, ndien ntak-a?

 ⁶ Ke akpanikọ, utọ nsọn̄ọnda oro iwakke mfịn. Ediwak ini, mme n̄kpet n̄kpet itie ufan ‘ẹsibiara.’ Nnyịn imesiwak ndikop mban̄a mme nsan̄a ndọ oro ẹfehede ẹkpọn̄ kiet eken. (Mme N̄ke 18:24; Malachi 2:14-16) Abian̄a enen̄ede okpon ekesịm udomo oro ekemede ndinam nnyịn itịn̄ mme ukem ikọ prọfet Micah emi: “Owo nsọn̄ọnda idụhe aba ke isọn̄.” (Micah 7:2, NW) Okposụkedi mme owo ẹsikpude ndiwụt ima-mfọnido, nsọn̄ọnda edi n̄wọrọnda edu Jehovah. Ke akpanikọ, mfọnn̄kan usụn̄ ndikpep se nsọn̄ọnda abuanade edi ndidụn̄ọde nte Jehovah owụtde akwa ikpehe ima esie emi.

Anana-Mbiet Nsọn̄ọnda Jehovah

7, 8. Didie ke ẹkeme ndidọhọ ke Jehovah ikpọn̄ enyene nsọn̄ọnda?

⁷ Bible etịn̄ aban̄a Jehovah ete: “Afo ikpọn̄ enyene nsọn̄ọnda.” (Ediyarade 15:4, NW) Didie ke oro ekeme ndidi ntre? Nte mme owo ye mme angel isiwụtke n̄wọrọnda nsọn̄ọnda ndusụk ini? (Job 1:1; Ediyarade 4:8) Ndien nso kaban̄a Jesus Christ? Nte enye idịghe akpan “owo nsọn̄ọnda” inọ Abasi? (Psalm 16:10, NW) Didie, ndien, ke ẹkeme ndidọhọ nte ke Jehovah ikpọn̄ enyene nsọn̄ọnda?

⁸ Akpa kan̄a, ti ete ke nsọn̄ọnda edi ikpehe ima kiet. Sia ‘Abasi edide ima’—enye oro edide ata uwụtn̄kpọ edu emi—anie ekeme ndinen̄ede nnyene nsọn̄ọnda n̄kan Jehovah? (1 John 4:8) Edi akpanikọ, mme angel ye mme owo ẹkeme ndiwụt mme edu Abasi, edi Jehovah ikpọn̄ enyene nsọn̄ọnda ke akakan usụn̄. Nte “Andisọn̄ọ usen,” enye owụt ima-mfọnido ebịghi akan edibotn̄kpọ ekededi ke isọn̄ m̀mê ke heaven. (Daniel 7:9) Ntem, Jehovah edi akakan uwụtn̄kpọ nsọn̄ọnda. Enye owụt edu emi ke usụn̄ oro edibotn̄kpọ ndomokiet mîkemeke ndiwụt. Kere ban̄a ndusụk uwụtn̄kpọ.

9. Didie ke Jehovah “enyene nsọn̄ọnda ke kpukpru utom esie”?

 ⁹ Jehovah “enyene nsọn̄ọnda ke kpukpru utom esie.” (Psalm 145:17, NW) Ke nso usụn̄? Psalm 136 ọnọ ibọrọ. Do, ẹsiak ekese edinyan̄a oro Jehovah ọkọnọde, esịnede utịbe utịbe edinyan̄a nditọ Israel mbe Ididuot Inyan̄. Oro edi ntak emi ufan̄ikọ kiet kiet ke Psalm emi etrede ye ubak udịmikọ emi: “Koro ima [m̀mê, nsọn̄ọnda] esie odude ke nsinsi.” Ẹsịn psalm emi ke Mme Mbụme Nditie N̄kere oro odude ke page 289. Nte afo okotde mme ufan̄ikọ emi, idem eyenen̄ede akpa fi aban̄a mme usụn̄ oro Jehovah okowụtde ikọt esie ima-mfọnido. Ih, Jehovah ọsọn̄ọ ada ye mme anam-akpanikọ ikọt esie ke ndikpan̄ utọn̄ nnọ eseme mmọ nnyụn̄ nnam n̄kpọ ke edikem ini. (Psalm 34:6) Ima akpanikọ oro Jehovah enyenede ọnọ mme asan̄autom esie iyokke adan̄a nte mmọ ẹsọn̄ọde ẹda ye enye.

10. Didie ke Jehovah ọsọn̄ọ omụm mme idaha esie akama?

¹⁰ Ke adianade do, Jehovah ọsọn̄ọ ada ye mme asan̄autom esie ebe ke ndisọn̄ọ mmụm mme idaha esie n̄kama. Ke mîbietke mme owo oro mînyeneke iwụk, oro ẹyakde mfụmmfụm ntụk akara mmọ, Jehovah inanake iwụk kaban̄a se inende ye se ikwan̄ade. Ke ediwak tọsịn isua, ekikere esie kaban̄a mme utọ n̄kpọ nte ubụpekpo, ukpono ndem, ye uwotowo ikpụhọkede. Enye akada prọfet Isaiah etịn̄ ete: “Tutu esịm usọn̄ ami ndi enye [“n̄kpụhọkede,” NW].” (Isaiah 46:4) Ntem, nnyịn imekeme ndinyene mbuọtidem nte ke nnyịn iyọbọ ufọn ito editiene in̄wan̄-in̄wan̄ ndausụn̄ eti ido uwem oro ẹkụtde ke Ikọ Abasi.—Isaiah 48:17-19.

11. Nọ mme uwụtn̄kpọ ndiwụt nte ke Jehovah esisọn̄ọ ada ke ndisu un̄wọn̄ọ esie.

¹¹ Jehovah ọsọn̄ọ ada n̄ko ke ndisu mme un̄wọn̄ọ esie. Ke ini enye etịn̄de ikọ, ikọ oro enyene ndisu. Ntem ke Jehovah ọdọhọ ete: “Ikọ mi emi ọwọrọde mi ke inua . . . idifiakke itiene mi ubọk-ubọk, tutu enye anam se mmade, onyụn̄ okụt unen ke utom emi ndọn̄de enye.” (Isaiah 55:11)  Ebede ke ndisu mme un̄wọn̄ọ esie, Jehovah owụt nte enye ọsọn̄ọde ada ye ikọt esie. Enye inamke mmọ ẹtie ye ọkpọsọn̄ udọn̄ ẹbet se enye mîduakke ndinam. Jehovah ọwọrọ ata eti etop ke afan̄ emi tutu asan̄autom esie oro Joshua ekeme ndidọhọ ete: “Baba ikọ kiet ke kpukpru nti ikọ oro Jehovah ọkọdọhọde ye ufọk Israel ikpụhu; kpukpru ẹsu.” (Joshua 21:45) Do, nnyịn imekeme ndinịm ke akpanikọ nte ke nnyịn idikwe edikpu koro Jehovah mîditreke ndisu mme un̄wọn̄ọ esie.—Isaiah 49:23; Rome 5:5.

12, 13. Ke mme usụn̄ ewe ke ima-mfọnido Jehovah ‘odu ke nsinsi’?

¹² Nte ẹkewụtde ke mbemiso, Bible etịn̄ ọnọ nnyịn ete ke ima-mfọnido Jehovah ‘odu ke nsinsi.’ (Psalm 136:1) Didie ke emi edi ntre? N̄kpọ kiet edi-o, Jehovah esifen ọnọ owo taktak. Nte ẹkenemede ke Ibuot 26, Jehovah isifiakke ibat ndudue oro enye ama ekefen inọ owo. Sia edide “kpukpru owo ẹma ẹnam idiọk-n̄kpọ, ẹnyụn̄ ẹtaba ubọn̄ Abasi,” nnyịn owo kiet kiet ikpenyene ndikop inemesịt nte ke ima Jehovah odu ke nsinsi.—Rome 3:23.

¹³ Edi ima-mfọnido Jehovah odu ke nsinsi ke usụn̄ efen n̄ko. Ikọ esie ọdọhọ ete ke eti owo “ebiet eto eke ẹtọde ke mben akpa mmọn̄, eke osion̄ode mfri esie ke ekem ini; ikọn̄ esie inyụn̄ iken̄eke; ndien kpukpru se enye anamde ọwọrọ usụn̄.” (Psalm 1:3) Kere ban̄a eto oro ọkọride emi akananam ikọn̄ esie mîken̄eke! Ntre n̄ko, edieke nnyịn itịmde ikop idatesịt iban̄a Ikọ Abasi, nnyịn iyebịghi uwem, inyene emem, inyụn̄ iforo. Mme edidiọn̄ oro Jehovah ke nsọn̄ọnda ọnọde mme anam-akpanikọ asan̄autom esie ẹdu ke nsinsi. Ke akpanikọ, ke edinen obufa ererimbot oro Jehovah edidade idi, mme okopitem ubonowo ẹyekụt ima esie ke nsinsi.—Ediyarade 21:3, 4.

Jehovah “Ikpọn̄ke Mbon Nsọn̄ọnda Esie”

14. Didie ke Jehovah owụt esịtekọm aban̄a nsọn̄ọnda mme asan̄autom esie?

¹⁴ Jehovah owụt nsọn̄ọnda esie ediwak ini. Sia Jehovah  enen̄erede enyene iwụk, akananam enye itreke ndisọn̄ọ nda ye mme anam-akpanikọ asan̄autom esie. Andiwet psalm ekewet ete: “N̄kedi eyenọwọn̄, ndien ndi ebiowo n̄ko; n̄kanam n̄kwe nte ẹkpọn̄de eti owo, nte ubon esie ẹnyụn̄ ẹsan̄ade inọk. Koro Jehovah amade edinen ikpe, ndien ikpọn̄ke mbon [nsọn̄ọnda, NW] esie.” (Psalm 37:25, 28) Ke akpanikọ, nte Andibot, Jehovah odot ndibọ utuakibuot nnyịn. (Ediyarade 4:10b) Kpa ye oro, sia enye edide anam-akpanikọ, Jehovah abat edinam akpanikọ nnyịn ke n̄kpọuto.—Malachi 3:16, 17.

15. Nam an̄wan̄a nte edinam Jehovah ye Israel owụtde nsọn̄ọnda Esie.

¹⁵ Ke ima-mfọnido esie, Jehovah ama esiwak ndinyan̄a ikọt esie nsio ke nnanenyịn. Andiwet psalm ọkọdọhọ ete: “Enye enịm ukpọn̄ mbon ima esie; oyosio mmọ mme idiọk owo ke ubọk.” (Psalm 97:10) Kere ban̄a edinam esie ye idụt Israel. Ke ẹma ẹkenyan̄a mmọ ke utịbe utịbe usụn̄ esio ke Ididuot Inyan̄, nditọ Israel ẹma ẹkwọ itoro ẹnọ Jehovah ẹte: “Ima fo ẹsịn fi ada ikọt emi afo akafakde, ọwọrọ.” (Exodus 15:13) Edinyan̄a nda mbe Ididuot Inyan̄ ekenen̄ede owụt ima akpanikọ oro Jehovah enyenede. Mmọdo Moses ama ọdọhọ nditọ Israel ete: “Idịghe koro mbufo ẹkewakde ẹkan kpukpru mme idụt, ekesịn Jehovah ama mbufo, onyụn̄ emek mbufo: koro mbufo ẹkpekpri ẹkan kpukpru mme idụt: edi koro Jehovah amade mbufo, onyụn̄ etịn̄de enyịn ke un̄wọn̄ọ emi enye ọkọn̄wọn̄ọde ọnọ mme ete mbufo, esịn Jehovah akada ọkpọsọn̄ ubọk osion̄o mbufo efep, onyụn̄ afak mbufo osio ke ubọk ufịn, ye ke ubọk Pharaoh edidem Egypt.”—Deuteronomy 7:7, 8.

16, 17. (a) Nso enyene-ndịk unana esịtekọm ke nditọ Israel ẹkewụt, edi didie ke Jehovah akatua mmọ mbọm? (b) Didie ke ediwak nditọ Israel ẹkewụt ke owo ikemeke ndinyan̄a mmimọ aba, ndien nso ke emi ekpep nnyịn mfịn?

¹⁶ Nte ededi, nte idụt, nditọ Israel ẹma ẹkpu ndiwụt  esịtekọm mban̄a ima-mfọnido Jehovah, koro ke ẹma ẹkenyan̄a mmọ, “mmọ [ẹma] ẹdọdiọn̄ ẹdiọk ye enye, ẹnyụn̄ ẹsọn̄ ibuot ye Ata Edikon̄.” (Psalm 78:17) Ke ediwak isua ikie, mmọ ẹma ẹsọn̄ ibuot ye enye ndien ndien, ẹkpọn̄de Jehovah ẹnyụn̄ ẹwọn̄ọrede ẹbịne mme nsunsu abasi ye mme edinam ukpono ndem oro ẹkesabarede mmọ. Kpa ye oro, Jehovah ikabiatke ediomi esie. Utu ke oro, ebede ke prọfet Jeremiah, Jehovah ama ekpe ikọt esie ubọk ete: “O Israel ama-mfiakedem, fiak edem; ndibọpke iso mi nse mbufo, koro ami ndide ima.” (Jeremiah 3:12) Nte ededi, nte ẹkewụtde ke Ibuot 25, ediwak nditọ Israel ikanamke ukpụhọde. Ke akpanikọ, “mmọ [ẹma ẹka iso] ẹsak mme isụn̄utom Abasi, ẹnyụn̄ ẹsịn ikọ esie ke ndek, ẹnyụn̄ ẹsụn̄i mme prophet esie.” Nso ikedi utịp? Ke akpatre, “Jehovah [ama] obụmede iyatesịt ye ikọt esie, tutu inyeneke edikụre.”—2 Chronicles 36:15, 16.

¹⁷ Nso ke nnyịn ikpep ito emi? Nnyịn ikpep ite ke ima Jehovah itiehe nnan nnan inyụn̄ idịghe se ẹkemede ndibian̄a. Edi akpanikọ, Jehovah “awak ima,” onyụn̄ ama ndiwụt mbọm ke ini ntak odude ndinam ntre. Edi nso itịbe ke ini anamidiọk etịmde ọdiọk ke usụn̄ oro owo mîkemeke ndinen̄ede enye aba? Ke utọ idaha oro, Jehovah esisọn̄ọ omụm edisana idaha esie akama onyụn̄ ọnọ ubiomikpe. Nte ẹkesiande Moses, Jehovah “iyakke mbon-isop ẹbọhọ.”—Exodus 34:6, 7.

18, 19. (a) Didie ke Jehovah ndinọ mme idiọkowo ufen owụt nsọn̄ọnda esie? (b) Ke nso usụn̄ ke Jehovah edisọn̄ọ ada ye mme asan̄autom esie oro ẹkekọbọde tutu ẹsịm n̄kpa?

¹⁸ Abasi ndinọ idiọkowo ufen owụt edu nsọn̄ọnda ke idemesie. Didie? Ẹkụt uyarade kiet ke n̄wed Ediyarade ke ewụhọ oro Jehovah ọnọde angel itiaba ete: “Mbufo ẹka ẹken̄wan̄a eso iyatesịt Abasi itiaba oro ẹduọk ke isọn̄.” Ke ini ọyọhọ angel ita ọduọkde eso esie “ke mme akpa ye mme idịm mmọn̄,” mmọn̄ ama akabade iyịp. Ekem angel  oro ọdọhọ Jehovah ete: “O Edisana Abasi, emi odude-du, okonyụn̄ odude-du, Afo [emi enyenede nsọn̄ọnda, NW] emenen ke ikpe emi ekpede ntem; koro owo ẹma ẹduọk iyịp nti ikọt Fo ye mme prophet Fo; ndien Afo omonyụn̄ ọnọ mmọ iyịp ẹn̄wọn̄: mmọ ẹdot ufen emi.”—Ediyarade 16:1-6.

¹⁹ Tịm fiọk ete ke ini ọkọnọde etop ubiereikpe oro, angel oro okokot Jehovah “Afo emi enyenede nsọn̄ọnda.” Ntak-a? Koro ke ndisobo mme idiọkowo, Jehovah ọsọn̄ọ ada ye ikọt esie, emi ẹkekọbọde ediwak mmọ tutu esịm n̄kpa. Ke ndiwụt ima nsọn̄ọnda esie, Jehovah enen̄ede esịn utọ mbon oro ke ibuot uti n̄kpọ esie. Enen̄ede ọdọn̄ enye ndifiak n̄kụt mme anam-akpanikọ emi ẹkekpan̄ade mi, ndien Bible ọnọ nsọn̄ọ nte ke enye aduak ndinam mmọ ẹset. (Job 14:14, 15) Jehovah ifreke mme anam-akpanikọ asan̄autom esie n̄kukụre sia mmọ mîdụhe uwem aba. Ke edide isio, “kpukpru [mmọ] ẹdu uwem ẹnọ Enye.” (Luke 20:37, 38) Jehovah ndiduak ndinam mbon oro ẹdude ke  ibuot uti n̄kpọ esie ẹset edi ọkpọsọn̄ uyarade nsọn̄ọnda esie.

Ima Nsọn̄ọnda Jehovah Eberede Usụn̄ Ọnọ Edinyan̄a

20. Mmanie ẹdi “mme eso mbọm,” ndien didie ke Jehovah ọsọn̄ọ ada ye mmọ?

²⁰ Ke ofụri mbụk, Jehovah ọsọn̄ọ ada ye mme anam-akpanikọ ikọt esie ke n̄wọrọnda usụn̄. Ke akpanikọ, ke ediwak tọsịn isua, Jehovah “[eme] anyan ime ye mme eso iyatesịt emi ẹnade ẹnọ nsobo.” Ntak-a? “Man oto do Enye akpayarade uwak ubọn̄ Esie ke idem mme eso mbọm, emi Enye ekebemde iso enịm ọnọ ubọn̄.” (Rome 9:22, 23) “Mme eso mbọm” ẹdi mbon oro ẹnịmde ẹnọ nsinsi uwem emi ẹyetde aran ke edisana spirit ndidi mme nsan̄a andikara ye Christ ke Obio Ubọn̄ esie. (Matthew 19:28) Ebede  ke ndiberede usụn̄ edinyan̄a nnọ mme eso mbọm emi, Jehovah ama anam akpanikọ ọnọ Abraham, emi enye akanamde un̄wọn̄ọ ediomi emi ọnọ: “Kpukpru mme idụt ke ererimbot ẹyenyụn̄ ẹkụt mfọn eke otode ke ubon fo, koro afo ama okokop uyo mi.”—Genesis 22:18.

21. (a) Didie ke Jehovah ọsọn̄ọ ada ye “akwa otu owo” emi ẹnyenede idotenyịn edibọhọ “akwa ukụt”? (b) Nso ke nsọn̄ọnda Jehovah onụk fi ndinam?

²¹ Jehovah ọsọn̄ọ ada ke ukem usụn̄ emi ye “akwa otu owo” emi ẹnyenede idotenyịn edito ke “akwa ukụt” n̄wọn̄ọ, ye idotenyịn edidu uwem ke nsinsi ke paradise isọn̄. (Ediyarade 7:9, 10, 14) Okposụkedi mme asan̄autom esie ẹdide mme anana-mfọnmma owo, Jehovah ọsọn̄ọ ada ke ndinọ mmọ ifet edidu uwem ke nsinsi ke paradise isọn̄. Didie ke enye anam emi? Ebe ke ufak—kpa n̄kponn̄kan uyarade nsọn̄ọnda Jehovah. (John 3:16; Rome 5:8) Nsọn̄ọnda Jehovah odụri mbon oro esịt mmọ okopde biọn̄ edinen ido ọsọk enye. (Jeremiah 31:3) Nte akwa nsọn̄ọnda oro Jehovah owụtde edinyụn̄ owụtde ke ini iso inamke fi enen̄ede asan̄a ekpere enye? Sia edide udọn̄ nnyịn ndisan̄a n̄kpere Abasi, nnyịn ikpakam inam n̄kpọ iban̄a ima esie ebe ke ndisọn̄ọ mbiere ndisọn̄ọ nda nnam n̄kpọ esie.

Mme Mbụme Nditie N̄kere

1 Samuel 24:1-22 Didie ke David okowụt utọ nsọn̄ọnda oro Jehovah amade ke nte enye akanamde n̄kpọ ye Edidem Saul?

Esther 3:7-9; 4:6-14 Didie ke Esther okowụt nsọn̄ọnda ebietde eke Abasi ọnọ orụk esie, idem ke ini uwem esie okodude ke itiendịk?

Psalm 136:1-26 Nso ke psalm emi ekpep nnyịn aban̄a ima-mfọnido, m̀mê ima nsọn̄ọnda, Jehovah?

Obadiah 1-4, 10-16 Didie ke Jehovah ndisọn̄ọ nda nnọ ikọ esie okonụk enye ndinọ mbon Edom ufen ke ntak unana edinam akpanikọ mmọ?

[Mme Mbụme Ukpepn̄kpọ]

[Ndise ke page 281]

Ẹkot ọfiọn̄ ntiense akpanikọ, edi mme enyene-ifiọk odu uwem edibotn̄kpọ kpọt ẹkeme ndinen̄ede n̄wụt nsọn̄ọnda nte Jehovah

[Mme ndise ke page 287]

Jehovah ke edinam akpanikọ eyeti onyụn̄ anam mbon oro ẹsọn̄ọde ẹda idem tutu esịm n̄kpa ẹset

Mbon Nazi ẹma ẹwot Bernard Luimes (enyọn̄) ye Wolfgang Kusserow (ufọt)

Otu mbon mbre ukara ẹma ẹkịm Moses Nyamussua ke eduat ẹwot

[Mme ndise ke page 288]

Ke ntak nsọn̄ọnda Jehovah, kpukpru mme anam-akpanikọ asan̄autom esie ẹnyene idotenyịn oro ẹkemede ndiberi edem ẹban̄a ini iso