1, 2. Sambu na nki beto lenda tuba nde Ntotila Davidi zabaka ntendula ya kikalulu ya kukonda kwikama?

NTOTILA DAVIDI zabaka mbote-mbote ntendula ya kikalulu yai: kukonda kwikama. Na nsungi mosi buna, kimfumu na yandi kotaka mavwanga. Bantu ya bwala na yandi mosi, nkutu ata bantu ya nkaka yina vandaka na lweka na yandi mpenza, salaka komplo sambu na kubotula yandi kimfumu. Beto baka mbandu ya Mikale, nkento ya Davidi ya ntete. Ntembe kele ve nde na luyantiku, yandi vandaka “kuzola Davidi” mpi kupesa yandi maboko na mikumba na yandi ya ntotila. Kansi na nima, yandi “yantikaka kutonga-tonga yandi na nsi ya ntima” mpi kumaka kumona Davidi “bonso muntu ya kilau.” (1 Samuele 18:20; 2 Samuele 6:16, 20).

² Ahitofele vandaka konseye ya Davidi. Bandongisila na yandi vandaka kitoko; yo vandaka kumonana bonso nde yo me katuka na Nzambi yandi mosi. (2 Samuele 16:23) Kansi na nima, muntu yai ya Davidi vandaka kutudila ntima kumaka muyekudi mpi vukanaka ti bantu yina salaka komplo sambu na kubotula yandi kimfumu. Nani vandaka na kisina ya komplo yai? Absalomi, mwana ya Davidi! Na Mayele ya mbi, yandi “vandaka kuditondisa [kuyiba ntima] na bantu ya Izraele” mpi kudikumisaka ntotila sambu na kutelamina tata na yandi. Mubulu ya Absalomi kumaka ngolo mpenza; yo yina, Ntotila Davidi tinaka sambu na kugulusa luzingu na yandi.—2 Samuele 15:1-6, 12-17.

3. Inki kivuvu Davidi vandaka na yo?

³ Keti ata muntu mosi ve bikalaka ya kwikama na Davidi? Na bantangu yina ya mpasi, Davidi zabaka nde muntu mosi vandaka ti yandi. Nani? Yehowa Nzambi. Davidi tubaka sambu na Yehowa nde, “nge ke zolaka bantu yina ke zolaka nge [bantu ya kwikama, NW].” * (2 Samuele 22:26) Kwikama kele nki, mpi nki  mutindu Yehowa ke pesaka mbandu ya kuluta mbote ya kikalulu yai?

4, 5. (a) “Kwikama” kele nki? (b) Inki mutindu kwikama yina kima mosi ya kukonda luzingu ke monisaka me swaswana ti yina muntu ke monisaka?

⁴ Kaka mutindu bo vandaka kusadila yo na Masonuku ya Kiebreo, ngogo “kwikama” kele bumbote ya ntima yina ke kangamaka na zola yonso na kima mosi tii ntangu lukanu na yo yina kele na kuwakana ti kima yango ta lungana. Yo ke benda dikebi na kumona nde, muyimbi-bankunga bingaka ngonda nde “mbangi ya kwikama na zulu,” sambu yo ke pelaka konso ntangu na mpimpa. (Nkunga 89:37, NW) Verse yai ke monisa nde beto lenda tudila ngonda ntima nde yo ta pelaka kaka. Kansi ngonda lenda vanda ve ya kwikama bonso muntu. Sambu na nki? Sambu kwikama ya muntu ke monisaka zola na yandi—kansi kima ya kukonda luzingu lenda monisa ve zola.

⁵ Mutindu Masonuku ke monisa yo, kwikama ke monanaka na kinduku ya ngolo. Kwikama ke monanaka na bangwisana ya mbote yina ke vandaka na kati ya muntu yina ke monisa yo mpi na muntu yina bo me monisila kwikama. Kwikama ya mutindu yai ke monanaka ntangu yonso. Yo kele ve bonso kitembo ya nzadi yina mupepe ke nataka ndambu na ndambu.  Kansi, kwikama to zola ya kwikama ke manaka ve mpi yo ke vandaka na ngolo ya kununga mambu ya kuluta mpasi.

6. (a) Inki ke monisa nde bantu mingi me konda kwikama bubu yai, mpi nki mutindu Biblia ke tubila yo? (b) Inki kele mutindu ya kuluta mbote ya kubakisa kwikama, mpi sambu na nki?

⁶ Ya kieleka, yo ke mpasi na kumona kwikama ya mutindu yai na bilumbu na beto. Mbala mingi, ata banduku ya ngolo ke sosaka kusalana mbi; mpi bankwelani mingi me kumaka kukabwana. (Bingana 18:24; Malashi 2:14-16) Bantu ya kukonda kwikama me kuma mingi mpenza; yo yina beto lenda tuba bonso profete Mishe nde: “Na nsi ya mvimba me bikala ve ata muntu mosi ya mbote [ya kwikama, NW].” (Mishe 7:2) Ata mbala mingi bantu ke kukaka ve kumonisa ntima ya mbote, Yehowa ke monisaka yo na mambu yonso. Yo yina, mutindu ya kuluta mbote ya kubakisa ntendula ya kwikama kele ya kulonguka mutindu Yehowa ke monisaka kikalulu yai ya zola na yandi.

7, 8. Sambu na nki beto lenda tuba nde Yehowa mpamba kele ya kwikama?

⁷ Biblia ke tuba sambu na Yehowa nde: “Nge mpamba kele ya kwikama.” (Kusonga 15:4) Na nki mutindu? Keti bantangu ya nkaka, bantu mpi bawanzio me monisaka ve kwikama ya kuyituka? (Yobi 1:1; Kusonga 4:8) Ebuna Yezu Kristu? Keti yandi kele ve “muntu ya kwikama” ya Nzambi? (Nkunga 16:10; Bisalu 13:35) Kansi, nki mutindu beto lenda tuba nde Yehowa mpamba kele ya kwikama?

⁸ Ntete-ntete, yibuka nde kwikama kele kikalulu mosi ya ke monisaka zola. Sambu “Nzambi kele zola”—to kimuntu na yandi ya mvimba kele zola—nani lenda monisa kwikama ya kukuka kuluta Yehowa? (1 Yoane 4:8) Ya kieleka, bawanzio mpi bantu lenda monisa bikalulu ya Nzambi, kansi Yehowa mpamba kele ya kwikama na mutindu ya kuluta nene. Sambu yandi kele “Mbuta ya Bilumbu,” yandi me monisaka ntima ya mbote banda ntama kuluta bigangwa yonso na ntoto mpi na zulu. (Daniele 7:9, NW) Diaka, Yehowa ke pesaka mbandu ya kuluta nene mpenza ya kwikama. Ata kigangwa mosi ve lenda monisa kwikama bonso yandi. Beto tadila mwa bambandu.

9. Inki mutindu Yehowa ke vandaka ya “kwikama na mambu yonso”?

 ⁹ Yehowa kele ‘mbote [kwikama, NW] na mambu yonso ya yandi ke salaka.’ (Nkunga 145:17) Na nki mutindu? Nkunga 136 ke pesa mvutu. Kapu yango ke tubila mitindu mingi yina Yehowa gulusaka bantu; mu mbandu, mutindu Yehowa gulusaka bantu ya Israele na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki. Kima ya mfunu kele nde konso verse ya nkunga yai ke benda dikebi na bangogo yai: “Kuzola [to, kwikama] na yandi ke manaka ve.” Nkunga yai kele na Bangiufula Sambu na Kuyindulula, yina kele na lutiti 289. Ntangu nge ke tanga baverse yai, nge lenda yituka na kumona mitindu mingi yina Yehowa me monisilaka bansadi na yandi ntima ya mbote. Ya kieleka, Yehowa ke monisaka kwikama na bansadi na yandi ya kwikama mutindu yandi ke waka bo ntangu bo ke lomba yandi lusadisu, mpi mutindu yandi ke sadisaka bo na ntangu ya me fwana. (Nkunga 34:7) Zola ya kwikama ya Yehowa sambu na bansadi na yandi ke sobaka ve kana bo kele kaka ya kwikama na yandi.

10. Inki mutindu Yehowa ke monisaka kwikama sambu na minsiku na yandi?

¹⁰ Diaka, Yehowa ke monisaka kwikama na bansadi na yandi ntangu yandi ke zitisaka minsiku na yandi ntangu yonso. Yehowa me swaswana ti bantu yina ke sobaka-sobaka bangindu, yina ke landaka mawi mpi bampusa na bo ya mpamba-mpamba; Yandi ke sobaka ve mutindu na yandi ya kutadila mambu ya mbote ti ya mbi. Banda ntama, mutindu na yandi ya kutadila kindoki, lusambu ya biteki mpi kufwa bantu, me sobaka ve. Yandi tubaka na nzila ya profete Yezaya nde: ‘Mono ta vanda kaka mutindu mosi tii kuna ya beno ta nuna.’ (Yezaya 46:4) Yo yina, beto lenda tula ntima nde beto ta baka mambote kana beto ke zitisa minsiku yina kele na Ndinga ya Nzambi.—Yezaya 48:17-19.

11. Pesa mbandu ya ke monisa nde Yehowa ke monisaka kwikama ntangu yandi ke lungisaka balusilu na yandi?

¹¹ Yehowa ke monisaka mpi kwikama ntangu yandi ke lungisaka balusilu na yandi. Kana yandi me sila kima mosi, yo ke lunganaka. Yo yina, Yehowa tubaka nde: ‘Mambu ya mono ke  tubaka . . . yo ke vutukaka ve mpamba na mono kana yo me sala ve ntete luzolo na mono, kana yo me lungisa ve bangindu na mono.’ (Yezaya 55:10) Ntangu Yehowa ke bikalaka ya kwikama na ndinga na yandi, yandi ke monisaka kwikama na bansadi na yandi. Yandi ke bikaka ve nde bo vingila na mpusa ya ngolo kima mosi ya yandi kele ve na luzolo ya kulungisa. Yo me zabanaka mbote nde Yehowa ke lungisaka balusilu na yandi yonso; yo yina, nsadi na yandi Yozue tubaka nde: “Mambu yonso ya Mfumu Nzambi zengaka nde yandi ta sala bantu ya Israele, yo mpi kubwaka kaka mutindu yandi tubaka.” (Yozue 21:45) Beto fwete tula ntima nde ata kilumbu mosi ve beto ta vanda na mawa sambu Yehowa me lungisa ve lusilu na yandi ya nkaka.—Yezaya 49:23; Baroma 5:5.

12, 13. Na nki mutindu ntima ya mbote ya Yehowa ke “manaka ve”?

¹² Mutindu beto monaka yo na zulu, Biblia ke zabisa beto nde zola ya kwikama ya Yehowa “ke manaka ve.” (Nkunga 136:1) Inki mutindu? Ntete-ntete, Yehowa ke lolulaka masumu kimakulu. Mutindu beto longukaka na Kapu 26, Yehowa ke landaka diaka ve bifu ya ntama yina yandi me lolulaka. Sambu “bantu yonso me salaka disumu mpi lenda monisa ve nkembo ya Nzambi,” konso muntu fwete vanda na ntonda mutindu ntima-mbote ya Yehowa ke manaka ve.—Baroma 3:23.

¹³ Ntima ya mbote ya Yehowa ke manaka ve na mutindu ya nkaka diaka. Ndinga na yandi ke tuba nde, muntu ya lunungu kele “bonso nti yina ke menaka penepene na mwa-masa; yo ke butaka bambuma na yo konso mvula, matiti na yo mpi ke yumaka ve. Mambu yonso ya yandi ke salaka ke vandaka mbote.” (Nkunga 1:3) Yindula ntete: nti ya nene yina matiti na yo ke yumaka ve! Yo yina, kana beto ke sepela na Ndinga ya Nzambi na masonga yonso, beto ta vanda na luzingu ya nda, ya ngemba mpi ya kitoko. Balusakumunu yina Yehowa ke pesaka bansadi na yandi ya kwikama kele ya mvula na mvula. Ya kieleka, na nsi-ntoto ya mpa ya lunungu yina Yehowa ta tula, bantu ya bulemfu ta monaka ntima na yandi ya mbote mvula na mvula.—Kusonga 21:3, 4.

14. Inki mutindu Yehowa ke monisaka ntonda sambu na kwikama ya bansadi na yandi?

¹⁴ Yehowa ke monisaka kwikama na yandi ntangu yonso. Sambu Yehowa ke sobaka ve, kwikama yina yandi ke monisilaka bansadi na yandi ya kwikama ke manaka ve. Muyimbi-bankunga tubaka nde: “Mono me kuma mbuta ntangu yai, mono kele diaka leki ve; mono me monaka ntete ve muntu ya mbote Mfumu Nzambi kubuya yandi to bana na yandi kulomba madia. Sambu Mfumu Nzambi ke zolaka mambu ya kieleka, [yandi ta yambula ve bantu na yandi ya kwikama, NW].” (Nkunga 37:25, 28) Ya kieleka, sambu Yehowa kele Ngangi, beto fwete samba kaka yandi. (Kusonga 4:11) Sambu yandi kele ya kwikama, Yehowa ke bakaka na mbalu mambu ya kwikama yina beto ke salaka.—Malashi 3:16, 17.

15. Inki mutindu kwikama ya Yehowa ke monana na mambu yina yandi sadilaka bantu ya Izraele? Tendula.

¹⁵ Na ntima na yandi ya mbote, Yehowa ke sadisaka bansadi na yandi mbala na mbala ntangu bo ke niokwamaka. Muyimbi-bankunga ke zabisa beto nde: “yandi ke kebaka luzingu ya bantu na yandi [bantu ya kwikama, NW], yandi ke gulusaka bo na maboko ya bantu ya mbi.” (Nkunga 97:10) Beto tadila mutindu yandi vandaka kusadila dikanda ya Izraele mambu. Na nima ya kugulusa bo na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki, bantu ya Izraele yimbilaka Yehowa nkunga yai: “Na ntima na nge ya mbote [to “zola ya kwikama,” NW], nge songaka nzila na bantu ya nge katulaka na kimpika.” (Kubasika 15:13) Kuguluka ya bantu ya Izraele na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki vandaka mpenza kidimbu ya zola ya kwikama ya Yehowa. Yo yina Moize zabisaka bantu ya Izraele nde: “Sambu na nki Mfumu Nzambi me zolaka beno to sambu na nki yandi solaka beno? Keti sambu beno lutaka bantu ya nkaka na mingi? Ve, beno vandaka bantu mingi ve. Kansi mfumu Nzambi zolaka beno sambu yandi zolaka kulungisa mambu ya yandi tubaka na ba-nkaka na beno. Yo yina yandi katulaka beno na kimpika na nsi ya Ezipte, yandi gulusaka beno na maboko ya mfumu ya Ezipte na ngolo na yandi mosi.”—Kulonga 7:7, 8.

16, 17. (a) Inki mutindu bantu ya Izraele monisaka ve ntonda, kansi nki mutindu Yehowa monisilaka bo mawa? (b) Inki mutindu bantu mingi ya Izraele monisaka nde “mpila ya kubelula bo vandaka diaka ve,” mpi nki mutindu mbandu yai kele lukebisu sambu na beto?

 ¹⁶ Ya kieleka, dikanda ya Izraele na kimvuka monisaka ve ntonda na ntima ya mbote ya Yehowa; sambu, na nima ya kuguluka, ‘bo salaka kaka masumu na Nzambi, bo salaka mubulu na Nzambi [Muntu ya Kuluta Kuzanguka] kuna na ntoto ya zelo na zelo.’ (Nkunga 78:17) Na nsungi ya bamvu-nkama mingi, bo kolamaka mbala na mbala, bo yambulaka Yehowa, bo kumaka kusambila banzambi ya luvunu mpi kubaka bikalulu ya mimpani yina kumisaka bo mvindu. Ata mpidina, Yehowa fwaka ve kuwakana yina yandi salaka ti bo. Kansi yandi bondilaka bo na nzila ya profete Yeremia nde: “Nge Israele, nkento ya mubulu, kwisa kuvutuka . . . Mono kele mawa mingi [ya kwikama, NW], yo yina mono ta wila nge makasi ve, mono ta yindulaka yo mpi ve tii kuna.” (Yeremia 3:12) Mutindu beto monaka yo na Kapu 25, bantu mingi ya Izraele balulaka ve ntima. Nkutu bo “vandaka kuseka binati-nsangu ya Nzambi ya kieleka, bo vandaka kuvweza ndinga na yandi, mpi bo vandaka kuseka baprofete na yandi.” Inki salamaka na nima? Nsuka-nsuka, Yehowa ‘wilaka bo makasi mingi, mpila ya kumanisa yo vandaka ve.’—2 Bansangu 36:15, 16.

¹⁷ Disolo yai ke longa beto nde, Yehowa ke monisaka ve kwikama kaka mpamba-mpamba, mpi ata muntu mosi ve lenda kusa yandi. Ya kieleka, Yehowa ke ‘songaka kaka mambote na yandi;’ mpi yandi ke sepelaka na kuwila bantu mawa kana yandi kele na bikuma ya mbote ya kusala yo. Kansi yandi ke salaka nki kana muntu ya mbi ke buya kubalula ntima? Na diambu yai, Yehowa ke kangamaka na minsiku na yandi ya lunungu mpi ke pesaka ndola. Yandi zabisaka Moize nde, yandi ‘ke nungisaka ve bantu yina ke salaka mbi, yandi ke vilaka ve na kupesa ndola.’—Kubasika 34:6, 7.

18, 19. (a) Inki mutindu ndola yina Yehowa ke pesaka bantu ya mbi kele kima mosi ya kwikama? (b) Inki mutindu Yehowa ta monisa kwikama na bansadi na yandi yina bo niokulaka tii na lufwa?

¹⁸ Ndola yina Nzambi ke pesaka bantu ya mbi ke monisaka mpi kwikama na yandi. Inki mutindu? Nzikisa mosi kele na mukanda  ya Kusonga, na ntuma yina Yehowa pesaka bawanzio nsambwadi: “Beno kwenda mpi beno tiamuna malonga nsambwadi ya makasi ya Nzambi na ntoto.” Ntangu wanzio ya tatu tiamunaka dilonga na yandi na “banzadi mpi na ba-nto ya masa,” yo kumaka menga. Wanzio zabisaka Yehowa nde: “Nge, Muntu yina kele mpi yina vandaka, Muntu ya kwikama, nge kele muntu ya lunungu, sambu nge me zenga mambu mutindu yai, sambu bo tiamunaka menga ya basantu mpi ya baprofete, mpi nge me pesaka bo menga sambu bo nwa; yai kele mambu ya me fwana nde bo baka.”—Kusonga 16:1-6.

¹⁹ Nge ke mona nde, ntangu wanzio yango ke zabisa nsangu ya lusambisu, yandi ke binga Yehowa “Muntu ya kwikama.” Sambu na nki? Sambu ntangu yandi ke fwa bantu ya mbi, Yehowa ke monisa kwikama na bansadi na yandi; mingi na kati na bo kutanaka ti bambangika yina nataka bo tii na lufwa. Na kwikama yonso, Yehowa me bumbaka bo mbote na mabanza na yandi. Yandi ke vandaka na mpusa ya ngolo ya kumona diaka bansadi yai ya kwikama; Biblia kendimisa mpi nde, lukanu na yandi kele ya kufutumuna bo. (Yobi 14:14, 15) Yehowa ke vilaka ve bansadi na yandi ya kwikama ata bo me fwaka. Nkutu na meso na yandi, “bo yonso kele na luzingu.” (Luka 20:37, 38) Lukanu ya Yehowa  ya kufutumuna bantu yina kele na mabanza na yandi kele nzikisa ya nene ya kwikama na yandi.

20. Banani kele ‘mabungu yina bo me wilaka mawa,’ mpi nki mutindu Yehowa ke monisila bo kwikama?

²⁰ Na disolo ya luzingu ya bantu, Yehowa me monisaka kwikama ya kuyituka na bansadi na yandi ya kwikama. Ya kieleka, banda bamvula mingi kibeni, Yehowa ke ‘kangaka ntima mpi ke monisaka ntima-nda ya mingi na mabungu yina yo lombaka nde yandi wila makasi mpi yina fwanaka na kufwa.’ Sambu na nki? “Ebuna kana yo salamaka sambu nkembo na yandi ya nene kuzabana na mabungu yina yo lombaka nde yandi wila mawa, bayina yandi yidikaka na ntwala sambu na nkembo.” (Baroma 9:22, 23) “Mabungu yina yo lombaka nde yandi wila mawa” kele bantu yina kele na nkadilu ya mbote, bayina bo me tulaka mafuta  na mpeve santu sambu na kubaka makabu kumosi ti Kristu na Kimfumu na yandi. (Matayo 19:28) Mutindu yandi me kangudilaka bantu yango nzila ya luguluku, Yehowa me monisaka kwikama na yandi na Abrahami; yandi silaka Abrahami na nzila ya ngwakana nde: “Na nzila ya nkuna na nge makanda yonso ya ntoto ta baka kibeni lusakumunu sambu nge me wa ndinga na mono.”—Kuyantika 22:18, NW.

21. (a) Inki mutindu Yehowa ke monisaka kwikama na “kibuka mosi ya nene ya bantu” yina ta guluka na “mpasi ya nene”? (b) Kwikama ya Yehowa ke pusa nge na kusala nki?

²¹ Yehowa ke monisaka kwikama ya mutindu mosi na “kibuka mosi ya nene ya bantu,” yina kele ti kivuvu ya kuguluka na “mpasi ya nene” mpi kuzinga mvula na mvula na ntoto yina ta kuma paladisu. (Kusonga 7:9, 10, 14) Ata bansadi na yandi kele ya kukonda kukuka, na kwikama yonso, Yehowa ta pesa bo dibaku ya kuzinga kimakulu na ntoto yina ta kuma paladisu. Yandi ta sala yo nki mutindu? Na nsadisa ya nkudulu—kidimbu ya kuluta nene ya kwikama ya Yehowa. (Yoane 3:16; Baroma 5:8) Kwikama ya Yehowa ke bendaka bantu yina kele na nzala ya lunungu na bantima na bo. Keti nge ke kudiwaka ve pene-pene na Yehowa mutindu yandi ke monisaka kwikama ntangu yonso? Sambu mpusa na beto kele ya kukwenda pene-pene na Nzambi, bika beto monisa ntonda na zola na yandi mpi kubaka lukanu ya kusadila yandi na kwikama yonso.