1, 2. Ekuma dilenda vovelwa vo o Ntinu Davidi wazaya nki i kondwa kwikizi?

O DAVIDI wa ntinu wazaya nki i kondwa kwikizi. Muna tandu kiampasi kia luyalu lwandi wanwaniswanga yo kanwa makani mambi kwa esi nsi a yandi kibeni. Vana ntandu, wayekolwa kwa akundi andi. Badika Mikale wa nkento antete a Davidi. Kuna lubantiku, ‘wazolanga Davidi,’ ka lukatikisu ko vo wansadisa muna ngyal’andi. Oku sentu, wayantika kumveza muna ntima,’ wabadikila nkutu Davidi nze ‘se zowa.’—1 Samuele 18:20; 2 Samuele 6:16, 20, NW.

² I bosi, o Akitofele wa nludiki a yandi kibeni Davidi wanyekola. O luludiku lwandi lwazitiswanga nze banza vo diambu dia Yave. (2 Samuele 16:23) Kansi, o nludiki ndioyo wabundwang’e vuvu wakituka se nyekodi, wayikana ye buka ki’awana batelamenanga Davidi. Nani wakala se ntu muna ntelameno yayi? Abesalome, wa mwan’a yandi kibeni Davidi! E kimpumbulu ndioyo ‘wawombolanga ntima mia Aneyisaele,’ yo kubakitula se atantu a ntinu. E ntelameno ya Abesalome ikedi e ngwi, muna kuma kiaki o Ntinu Davidi watina mu vuluza moyo andi.—2 Samuele 15:1-6, 12-17.

3. O Davidi nkia vuvu kakala kiau?

³ Nga ke vakala mosi ko wasikila kuna sambu dia Davidi? Kufwila mpasi zandi zawonso ko, o Davidi wazaya vo vakala ye ndiona wakala ye kwikizi kwa yandi. Nani? Ke wakaka ko ovo ke Yave wa Nzambi ko “kuna kwa nkwa kwikizi okuyisonga vo nkwa kwikizi,” u kavova o Davidi  kwa Yave. (2 Samuele 22:26) Nki i kwikizi ye aweyi o Yave kesongelanga mbandu ambote mu songa e fu kiaki?

4, 5. (a) E kwikizi nki? (b) E ziku kia lekwa yakondwa moyo ekuma kiaswaswanina ye kwikizi kesonganga o muntu?

⁴ Kwikizi, nze una disadilwanga muna Sono ya Kiyibere, i luzolo lwa vang’owete, ka luvwenanga ko yavana lulungiswa. Nkwa kwikizi nzodi kekalanga. Dialudi vo, ntozi a nkunga oyikilanga ngonde se “mbangi aziku kun’ezulu” mu kuma kia sia vo ubayanga miezi ntangwa ke ntangwa muna fuku. (Nkunga 89:37) Muna kuma kiaki, e ngonde ilenda bundw’e vuvu. Kansi, e ngonde kalendi yikilwa ko vo nkwa kwikizi. Ekuma? E kuma kadi e kwikizi mpila ya songela zola—i fu ke kilendi songwa kwa lekwa yakondwa moyo ko.

⁵ Muna Nkand’a Nzambi, kwikizi i sinsu kia nzola ya ndiona osonganga e kwikizi kwa ndiona osongwanga kio. E kwikizi ke kina vilu-vilu ko. Ke una nz’evuku dia mbu ko divevomonwanga kwa tembwa. Kansi, e kwikizi yovo zola kwakieleka kuvwidi nkuma wa sunda nkakalakani ye mpasi.

6. (a) Aweyi kiavidila e kwikizi muna wantu, ye aweyi kisongelwanga muna Nkand’a Nzambi? (b) Ayeyi i mpil’ambote ya longokela e nsasa kwikizi ye ekuma?

 ⁶ Dialudi vo, e kwikizi ke kitoma songwanga diaka ko o unu. Akundi ayingi ambote “befokolanga kikundi muntu yo nkw’andi.” Ntangwa zayingi tuwanga akala beyambulanga akento ye akento beyambulanga akala. (Ngana 18:24; Malaki 2:14-16) E kondwa kwikizi kusakidi kikilu tulenda vova nze Mika wa ngunza vo: “O munkwikizi ovididi muna nsi.” (Mika 7:2) Kana una vo nkumbu miayingi o wantu ke belendanga songa kwikizi ko, e kwikizi i fu keluta songanga o Yave. Ozevo, e mpil’ambote ya longokela kana nki i kwikizi i vava zaya una o Yave kesongelanga o zola kwandi.

7, 8. Ekuma dilenda yikilwa vo Yave kaka i nkwa kwikizi?

⁷ Nkand’a Nzambi uvovanga vo: ‘Ngeye kaka i nkwa kwikizi.’ (Lusengomono 15:4) Aweyi dinina ediadi? O wantu ye mbasi ezak’e ntangwa nga ke besonganga kwikizi kiafwana ko? (Yobi 1:1; Lusengomono 4:8) Aweyi tuvova mu kuma kia Yesu Kristu? Nga ke yandi ko osundidi ‘kwikizi’ muna Nzambi? (Nkunga 16:10) Ozevo, ekuma tulenda vovela vo Yave kaka i nkwa kwikizi?

⁸ Edi diantete, sungamena dio vo e kwikizi i mpila ya songela o zola. Wau vo o “Nzambi i zola”—e fu kiaki i nkal’andi emvimba—nga nani olenda songa e kwikizi kisundidi ovo ke Yave kaka ko? (1 Yoane 4:8) Dialudi vo, e mbasi yo wantu balenda songa e fu ya Nzambi, kansi Yave kaka osundidi muna kwikizi. Nze “Munkulu-nkulu a Lumbu,” osonganga e kwikizi se tuka kolo ke mu konso vangwa ova ntoto ko yovo kun’ezulu. (Daniele 7:9) Ikuma vo, e kwikizi i nkal’a Yave kikilu. Osonganga  e fu kiaki mu mpila ina ke ilendi songwa ko kwa konso vangwa.

9. O Yave aweyi kenena “nkwa kwikizi muna mavangu mandi”?

⁹ O Yave “nkwa kwikizi muna mavangu mandi.” (Nkunga 145:17) Mu nkia mpila? Nkunga 136:1-26 uvananga e mvutu. Uyikanga mavangu mayingi ma mpuluza Yave kumosi ye luvuluzu lw’esivi lwa Aneyisaele muna Mbu Ambwaki. Muna kuma kiaki, konso tini kia nkunga wau kifokokanga ye mvovo: ‘Kadi o walakazi wandi wakwele mvu.’ O nkunga wau una muna yuvu ya badika muna lukaya lwa 289. Muna tanga e tini yayi osivika kikilu mu mpila zayingi zin’o Yave kasongela e kwikizi kwa nkangu andi. Elo, o Yave osonganga kwikizi kwa selo yandi ya ziku muna wanga e ndomba zau yo kubavana lusadisu muna ntangwa yafwana. (Nkunga 34:6) O zola kwa kieleka kwa Yave muna selo yandi ke kusukanga ko kele vo bekwamanana ye kwikizi muna yandi.

10. O Yave aweyi kesongelanga kwikizi mu kuma kia nsilu miandi?

¹⁰ Vana ntandu, o Yave osonganga kwikizi kwa selo yandi muna lungisanga e nsilu miandi. Nswaswani ye wantu befilwanga kwa ngindu ye zolela keyasikila ko, o Yave ke nkwa kati-kati ko muna nsiku miandi mu kuma kia edi diambote y’edi diambi. Tuka mazunda ma mvu, o nyindu andi mu kuma kia mpandu, sambu ya teke ye mponda ke usobanga ko. “Yamuna ununu i mono oyu,” u kavova muna Yesaya wa ngunz’andi. (Yesaya 46:4) Muna kuma kiaki, tulenda bunda e vuvu vo tubaka nluta miambote muna landanga e nsiku mia kiá mia nkal’ambote muna Nkand’a Nzambi.—Yesaya 48:17-19.

11. Yika e nona yisonganga vo o Yave wasikila muna nsilu miandi.

¹¹ E mpila yakaka kesongelanga kwikizi o Yave i lungisa e nsilu miandi. Mawonso kevovanga melungananga.  Ikuma kavovela Yave: “Diambu diame divaika mu nu’ame: . . . ke dikumputukila nkatu ko, divanga kaka edi nzolele, disikila mun’edi ntwikidi dio.” (Yesaya 55:11) Muna sikila ye kwikizi muna diambu diandi o Yave osonganga walakazi kwa nkangu andi. Ke kubasilanga nsilu ko muna diambu dina kalembi lungisa. O Yave walunga kikilu muna nkal’andi, ikuma o Yosua wa selo kiandi kavovela mu kuma kiandi vo: “Ke vakulukidi diambu ko, muna mawonso mambote kavovesa Isaele o Yave; mawonso malungana.” (Yosua 21:45) Tulenda bunda e vuvu vo ke tufusulwiswa nkutu nsoni ko kwa Yave mu lembi lungisa e nsilu miandi.—Yesaya 49:23; Roma 5:5.

12, 13. O walakazi wa Yave aweyi winina “wakwele mvu”?

¹² Nze una uyikilu kala, Nkand’a Nzambi ukutuvovesanga vo o wakalazi wa Yave “wakwele mvu.” (Nkunga 136:1) Mu nkia mpila? Kadi o Yave ololokanga emvimba masumu. Nze una twalongoka muna kapu kia 26 oyandi kesungamenanga masumu mankulu ko ma wantu kaloloka. Wau vo, “awonso basumuka, yo funga muna nkembo a Nzambi,” konso muntu muna yeto ofwete vutula matondo mu kuma kia kwikizi wa Yave wakwele mvu.—Roma 3:23.

¹³ Kansi, o walakazi wa Yave wakwele mvu mu mpila yakaka mpe. E Diambu diandi divovanga vo asongi “[b]ekala nze nti wakunwa vana ndambu a nkoko mia maza, una uyima mbongo muna nsungi andi, o lukaya luandi ke lulengela ko, konso owu kevanga u[sikila].” (Nkunga 1:3) Se badiki nti ulembi lengela lukaya! Diau adimosi, ovo tuyangalela e Diambu dia Nzambi, e zingu kieto kikala kia ndá, kia luvuvamu ye kia nsambu. E nsambu kevananga o Yave kwa selo yandi ya kwikizi zakwele mvu. Kieleka, muna nz’ampa yansongi ketwasa o  Yave, wantu alembama bemona o wakalazi wandi yakwele mvu.—Lusengomono 21:3, 4.

14. O Yave nkia mpila keyangalelanga e kwikizi wa selo yandi?

¹⁴ Ntangwa zawonso o Yave osonganga kwikizi kiandi. Wau vo o Yave walunga e kwikizi kesonganga kwa selo yandi ke kina nsuka ko. Ntozi a nkunga wasoneka vo: ‘Toko yakala, se ndunini; kansi kiamona nsongi wayambuka ko, yovo mbongo andi yavava dia. Kadi o Yave ozolele ndungidi, keyambula minkwikizi miandi ko.” (Nkunga 37:25, 28) Kieleka, wau vo Mvangi, o Yave ofwene e nsambil’eto. (Lusengomono 4:11) Mu kuma kia walakazi wandi o Yave oyangalelanga mavangu meto ma kwikizi.—Malaki 3:16, 17.

15. Sasila una e nkal’a Yave ye Isaele yisongelanga kwikizi kiandi.

¹⁵ Muna walakazi wandi o Yave nkumbu miayingi osadisanga nkangu andi vava bekalanga muna mpasi. O Ntozi a nkunga okutuvovesanga vo: “Olundanga mioyo mia minkwikizi miandi: Okubakôla muna moko ma yimpumbulu.” (Nkunga 97:10) Badika e nkal’andi ye zula kia Isaele. Vava bavuluzwa mu mpil’esivi muna Mbu Ambwaki Aneyisaele bayimbidila Yave nkunga vo: “Ongeye muna walakazi waku [yovo zola kwa kieleka] wafila nkangu una wakûla.” (Luvaiku 15:13) E mpuluzwa muna Mbu Ambwaki i vangu dia zola kwa kieleka kwa Yave. Ikuma o Mose kavovesela Aneyisaele vo: “O Yave kanutatamena ko, ngatu kunusolela, muna wau nusundidi nkangu akak’o lutangu; kadi nusundidi nkangu miawonso o keva: wau vo o Yave unuzolele yo zolel’o lunganisa ndofi ina kadila mase meno, i kanuvaikisil’o Yave muna koko kwankuma, yo kunukûla muna nzo a uwayi, muna moko ma Faro wa ntinu a Engipito.”—Nsiku 7:7, 8.

16, 17. (a) Aneyisaele nkia mpila basongela vo ke bayangalelanga walakazi wa Yave ko, kansi aweyi o Yave kabafwil’e nkenda? (b) Engi muna Aneyisaele aweyi basongela vo ke vakala ‘nsasuka ko’ kwa yau ye aweyi dikutulonganga ediadi?

 ¹⁶ Tuzeye wo vo, e zula kia Isaele kebayangalela walakazi wa Yave ko, kadi vava bakulwa ‘bakwamanana sumuka [Yave] yo telamèna Mpungu.’ (Nkunga 78:17) E tandu yawonso, bakolamanga ntangwa zayingi, babembolanga Yave yo sambila nzambi za luvunu yo landa mavangu ma esi zula mena vo mabasafulwisanga. Kana una vo i wau, o Yave kabembola ekangu diandi ko. Kansi, muna Yeremiya wa ngunza o Yave wadodokela nkangu andi vo: “Viluka, onge Isaele wa mumputuka-manima, . . . kikumwen’ekasi ko: kadi i nkwa walakazi.” (Yeremiya 3:12) Kansi, nze una twalongoka muna Kapu kia 25 ayingi muna Aneyisaele ke basoba ko. Kansi, “basokele akunzi a Nzambi, bavezele mambu mandi, batiangwini ngunza [zandi, NW].” Nkia mfoko diatwasa? Yavana “nsita za Yave zatuntuka muna nkangu, e nsasuka nkatu.”—2 Tusansu 36:15, 16.

¹⁷ Adieyi tulongokele muna diambu diadi? O kwikizi wa Yave ke wa kimpofo ko ngatu wa uzowa. Dialudi vo, o Yave “mwingi muna walakazi,” oyangalelanga songa e nkenda vava divuwang’o mfunu. Kansi, aweyi kevanganga kele vo o nsumuki kazolele viluka ntima ko muna bi wandi? Muna ntangwa yoyo, o Yave olungisanga nsiku miandi miansongi muna vana e tumbu. Nze una wavoveswa Mose, o “[Yave] kevanina nyedi e mpemba nkutu ko.”—Luvaiku 34:6, 7.

18, 19. (a) E tumbu ketwas’o Yave kwa yimpumbulu aweyi kinina se sinsu kia kwikizi kiandi? (b) O Yave nkia mpila kesongela kwikizi kiandi kwa selo yandi ya ziku bemweswanga mpasi yamuna lufwa?

¹⁸ E tumbu kia Yave kwa yimpumbulu i sinsu kia kwikizi. Mu nkia mpila? Muna bakula dio tala e nkanikinu kavana o Yave kwa mbasi nsambwadi muna mona-meso  kiyikwanga muna nkanda Lusengomono: “Nwenda, nwabukul’o tumpinu twau ansambwadi twa makasi ma Nzambi vana nza.” Vava mbasi atatu kabukula o lumpinu lwandi “muna nkoko ye nto za maza,” makitukidi se menga. I bosi, o mbasi wavovesa Yave vo: “U nkwa nsongi kwaku, ngeye okala, ngeye wakala, e Mvauki, kadi ofundisi wau: e kuma kadi, babukula menga m’aveledi ye ngunza, ubavene menga banua: bafweno wo.”—Lusengomono 16:1-6.

¹⁹ Numwene vo muna nsangu za mfundisa o mbasi wayikila Yave vo “Nkwa nsongi.” Ekuma? Ekuma kadi muna fwasa yimpumbulu o Yave kwikizi kesonga kwa selo yandi, bena vo akaka bamweswa mpasi yamuna lufwa. O Yave ye kwikizi wawonso osungamenanga wantu awaya. Una yo luzolo lwa mona diaka e selo yandi yakwikizi yafwa, o Nkand’a Nzambi uvovanga vo ekani diandi i kubasenda muna lufuluku. (Yobi 14:14, 15) O Yave kevilakananga selo yandi yakwikizi ko mu kuma kia sia vo bafwa. Kuna kwa yandi “wantu awonso [awaya moyo bena, NW].” (Luka 20:37, 38) Ekani dia Yave dia  vutulwisa moyo kw’awonso bena muna nyindu andi i ziku kiampwena kia kwikizi wandi.

20. Aki nani i “yinzu ya nkenda,” o Yave aweyi kabasongela kwikizi?

²⁰ Muna lusansu lwawonso, o Yave osonganga kwikizi wa kieleka kwa nkangu andi aziku. Elo, tuka mazunda ma mvu o Yave “walandwila kuna nlandu ayingi e yinzu ya makasi, yakubamena muna lufwasu.” Ekuma? “Kazayisa mpe umvwama wa nkembo andi muna yinzu ya nkenda, ina katekelel’o kubikila muna nkembo.” (Roma 9:22, 23) E “yinzu ya nkenda” i wantu akwa ntima mia nsongi bakuswa yo mwand’avelela mu yala kumosi yo Kristu muna Kintinu kiandi. (Matai 19:28) Muna ziulang’e nzila  ya luvuluku lwa yinzu yayi ya nkenda, o Yave osonganga kwikizi kwa Abarayama, ona kasila nsilu w’ekangu diadi: “Muna mbongo aku i musambwilwa zula yawonso ya nza; kadi owididi nding’ame.”—Etuku 22:18.

21. (a) O Yave aweyi kesongelanga kwikizi kwa “ndong’ayingi” bena ye vuvu kia sala yo moyo muna ntangwa “mpasi zayingi”? (b) E kwikizi kia Yave adieyi kikutufilanga twavanga?

²¹ Diau adimosi o Yave osonganga kwikizi kwa “ndong’ayingi” ana bena ye vuvu kia sala ye moyo muna ntangw’a “mpasi zayingi” yo zingila muna paradiso ova ntoto yakwele mvu. (Lusengomono 7:9, 10, 14) Kana una vo e selo yandi yayi asumuki, o Yave muna kwikizi wandi okubavananga e vuvu kia zinga yakwele mvu muna paradiso ova ntoto. Aweyi kevangilanga wo? Muna nzil’a lukulu—luna vo i sinsu kianene kia kwikizi kia Yave. (Yoane 3:16; Roma 5:8) E kwikizi kia Yave kituntanga awana bena ye nsatu a ndungidi muna ntima miau. (Yeremiya 31:3) Nga ke diambote ko ofinama Yave mu kuma kia kwikizi kiampwena kasonga ye kesonganga? Wau vo tuna ye luzolo lwa finama Nzambi mbula twatambulwila e nzol’andi muna siamisa ekani dieto dia kunsadila ye kwikizi kiawonso.