1, 2. Ngbanga ti nyen e lingbi ti tene so Gbia David ahinga lani ye so iri ni ayeke ye ti kirikiri?

GBIA DAVID ahinga lani ye so iri ni ayeke ye ti kirikiri. Na mbeni ngoi ti komandema ti lo, azo ti mara ti lo mveni agbe lingo na tele ti lo. Nga, ambeni zo so David abâ ala tongana akota kamarade ti lo, azo ni so mveni ake lo. Bâ tapande ti Mical, kozo wali ti David. Na tongo nda ni, Mical ‘andoye David’, peut-être lo mû maboko na lo na yâ kua ti lo tongana gbia. Me, na pekoni, lo ‘ke lo na bê ti lo’, lo bâ même David tongana “zo senge”.—1 Samuel 18:20; 2 Samuel 6:16, 20.

² Ahitophel ayeke lani wamungo wango ti David. A yeke bâ lani wango ti lo tongana tënë so alondo tâ na yanga ti Jéhovah (2 Samuel 16:23). Me na nda ni, koli so akä David, lo lï na yâ mbeni bungbi so alondo ti ke David. Na zo wa si ayeke na li ti bungbi ni so? Tâ gi molenge ti David mveni, Absalom! Absalom asala lani ye na mayele ti ‘handa azo ti Israël’, si lo mû tele ti lo ti ga gbia, nde na David. Kengo ndo ti Absalom ni aga tâ ngangu mingi, si Gbia David aha gbä lo kpe ndali ti fini ti lo.—2 Samuel 15:1-6, 12-17.

3. Beku wa David ayeke lani na ni?

³ Zo oko angbâ lani be-ta-zo na David pëpe? Na yâ kpale ti lo kue, David ahinga so mbeni zo ayeke dä biani so angbâ be-ta-zo na lo. A yeke gi Jéhovah Nzapa. Na ndo lo, David atene: “Na zo so ayeke be-ta-zo na mo, fade mo sala ye na dutingo be-ta-zo.” (2 Samuel 22:26, NW​). Dutingo be-ta-zo ayeke nyen? Tongana nyen Jéhovah azia tâ pendere tapande ti lengo so?

4, 5. (a) “Dutingo be-ta-zo” ayeke nyen? (b) Tongana nyen dutingo be-ta-zo ti aye ayeke nde na ti azo?

⁴ Na yâ Mbeti ti Nzapa so a sû na yanga ti Hébreu, “dutingo  be-ta-zo” ayeke nzobe, so na lege ti ndoye, angbâ ndulu na tele ti mbeni ye ngbii lo wara ye so lo gi na lege ti ye ni so. Zo so ayeke be-ta-zo aye mba ti lo zo. Bâ, wasungo psaume ahiri nze “tâ témoin” so ayeke na nduzu ngbanga ti so lo yeke sigigi lakue na bï (Psaume 89:37). Lo yeke tâ témoin na lege so zo alingbi ti zia bê kue na lo. Me nze alingbi ti duti be-ta-zo tongana zo pëpe. Senge pëpe, ngbanga ti so dutingo be-ta-zo ti zo ayeke fä ti ndoye, mbeni lengo so aye alingbi ti fa ni pëpe.

⁵ Na yâ Mbeti ti Nzapa, dutingo be-ta-zo andu songo ti wâ na popo ti zo so ayeke na lengo ni so na zo so lo yeke fa ni na mbage ti lo. Mara ti salango ye na be-biani tongaso ayeke gbian kirikiri pëpe. A yeke pëpe tongana amapo ti ngu-ingo so pupu ayengi ni kirikiri. Nde na so, dutingo be-ta-zo, wala ndoye so agbian pëpe, ayeke na ngangu ti hon ndo ti akota kpale.

6. (a) Tongana nyen dutingo be-ta-zo ayeke ye so a bâ ni mingi pëpe na tele ti azo? Bible afa ni tongana nyen? (b) Tâ nzoni lege ti manda na ye so dutingo be-ta-zo aye ti tene ayeke so wa? Ngbanga ti nyen?

⁶ Me, a yeke tâ ngangu mingi ti wara laso mara ti dutingo be-ta-zo tongaso. Mingi ni, akota kamarade “ayeke ndulu ti futi mba”. E yeke mä tënë ti akoli mingi so ayeke kangbi na  awali ti ala (aProverbe 18:24, NW; Malachie 2:14-16). Asalango ye na handa awu amû ndo kue laso. Ni la, e lingbi ti tene oko tënë ti prophète Michée so: “Zo ti nzobe [“zo so ayeke be-ta-zo”, NW​] ahunzi awe na sese so.” (Michée 7:2). Atâa so mingi ni azo ayeke fa nzobe pëpe, dutingo be-ta-zo ayeke tâ ye so a hinga na Jéhovah. Biani, tâ nzoni lege ti hinga na ye so dutingo be-ta-zo aye ti tene ayeke ti bâ tongana nyen Jéhovah ayeke fa kota lengo ti ndoye ti lo so na gigi.

7, 8. Ngbanga ti nyen e lingbi ti tene so gi Jéhovah oko si ayeke be-ta-zo?

⁷ Bible atene tënë so na ndo Jéhovah: “Gi Mo oko ayeke nzoni-kue [“be-ta-zo”, NW​].” (Apocalypse 15:4). Tongana nyen? Azo nga na a-ange ayeke fa ngoi na ngoi dutingo be-ta-zo na lege so ayeke nzoni mingi pëpe? (Job 1:1; Apocalypse 4:8). Ka ti Jésus Christ, lo yeke kota “lo ti nzoni-kue [“be-ta-zo”, NW​]” pëpe? (Psaume 16:10). Tongaso, tongana nyen si a tene gi Jéhovah oko si ayeke be-ta-zo so?

⁸ Kozoni kue, girisa pëpe so dutingo be-ta-zo ayeke mbeni ye so ayeke na yâ ndoye. Na teti so ‘Nzapa ayeke Ndoye’ (lo oko si afa tâ nzoni mingi tapande ti lengo so), zo wa alingbi ti fa dutingo be-ta-zo na yâ ye kue ahon Jéhovah? (1 Jean 4:8). Tâ tënë, a-ange nga na azo alingbi ti fa alengo ti Nzapa na gigi, me gi Jéhovah oko si ayeke be-ta-zo ahon ye kue. Teti so lo yeke “Lo Ti Giriri”, lo fa nzobe aninga ahon azo wala a-ange (Daniel 7:9). A yeke ndani la si Jéhovah ayeke tâ kota tapande ti dutingo be-ta-zo. Mbeni zo ti lingbi na lo na yâ fango lengo so ayeke pëpe. Bâ ambeni tapande ni.

9. Tongana nyen Jéhovah asala ‘kusala ti Lo kue na dutingo be-ta-zo’?

⁹ Jéhovah asala “kusala ti Lo kue na nzobe [“dutingo be-ta-zo”, NW​]”. (Psaume 145:17). Tongana nyen? Psaume 136 amû kiringo tënë ni. Na yâ psaume so, a fa peko ti gbâ ti aye so Jéhovah asala ti sö azo, so andu zingo amolenge ti Israël  na yâ Kota-ngu Bengba na lege so adö bê. A yeke senge pëpe si aversê oko oko ti psaume so agboto lê na ndo tënë so: “Teti nzobe [wala, dutingo be-ta-zo] ti Lo angbâ lakue.” A yôro psaume so na yâ atënë ti gbu li dä, na lembeti 289. Na ndembe so mo yeke diko aversê so, bê ti mo alingbi gi ti dö na bango alege nde nde so na yâ ni Jéhovah afa nzobe ti lo na mbage ti azo ti lo. Biani, Jéhovah ayeke fa dutingo be-ta-zo na awakua be-ta-zo ti lo na mango dengo kongo ti ala ti wara mungo maboko, nga na salango ambeni ye na tâ ngoi ni (Psaume 34:6). Na ngoi kue so awakua ti Jéhovah angbâ be-ta-zo na lo, ndoye ti Jéhovah, so ayeke gbian pëpe, teti awakua ti lo ayeke yengi lâ oko pëpe.

10. Tongana nyen Jéhovah afa so lo yeke be-ta-zo na andia ti lo mveni?

¹⁰ Na ndo ni, Jéhovah afa so lo yeke be-ta-zo na awakua ti lo na salango lakue ye alingbi na andia ti lo. Azo ayeke gbian hio na yâ salango ye ti ala, nga asenge tënë ti bê ti ala ayeke fa lege na ala. Me ti Jéhovah, bango ndo ti lo na ndo ye so ayeke nzoni na ye so ayeke sioni agbian oko pëpe. Ngbele ye giriri, bango ndo ti lo na ndo salango ye so andu ayingo sioni, vorongo ayanda, nga na fango zo agbian oko pëpe. Na lege ti prophète ti lo Ésaïe, lo tene: “Même juska i ga mbakoro, Mbi yeke Lo.” (Ésaïe 46:4). Tongaso, e lingbi ti duti na beku so e yeke wara ye ti nzoni tongana e sala ye alingbi na afango lege polele ti Tënë ti Nzapa na ndo nzoni salango ye.—Ésaïe 48:17-19.

11. Mû atapande ti fa so Jéhovah ayeke bata lakue tënë ti yanga ti lo.

¹¹ Jéhovah afa nga so lo yeke be-ta-zo na batango lakue tënë ti yanga ti lo. Tongana lo tene so mbeni ye ayeke si, ayeke si. Ni la, lo tene: “Tënë so asigigi na yanga ti Mbi . . . akiri na Mbi senge pëpe, me a sala ye so Mbi ye, na fade tënë ni awu na kusala so Mbi to lo dä.” (Ésaïe 55:11). Na batango tënë ti yanga ti lo, Jéhovah afa so lo yeke be-ta-zo na azo ti lo. Lo sala pëpe si bê ti ala aduti na nduzu na kungo mbeni ye so  lo leke na bê ti lo pëpe ti sala ni. A hinga Jéhovah tâ nzoni mingi na ndo ye so, si wakua ti lo Josué alingbi lani ti tene: “Mbeni ye oko ti nzoni amanke pëpe ti ye kue so L’Eternel azê na azo ti da ti Israël; tënë ni kue aga tâ tënë.” (Josué 21:45). Tongaso, zia e gi bê ti e pëpe so mbeni lâ vundu ayeke sala e teti so tënë so Jéhovah atene aga tâ tënë pëpe.—Ésaïe 49:23; aRomain 5:5.

12, 13. Tongana nyen nzobe ti Jéhovah “angbâ lakue”?

¹² Tongana ti so e bâ kozoni awe, Bible atene na e so nzobe ti Jéhovah “angbâ lakue.” (Psaume 136:1). Tongana nyen? Kozoni kue, Jéhovah ayeke pardone asiokpari teti lakue lakue. Tongana ti so e bâ na chapitre 26 awe, siokpari so zo asala si Jéhovah apardone ni awe, lo yeke kiri dä mbeni pëpe. Teti “azo kue asala siokpari awe, ala lingbi na gloire ti Nzapa pëpe”, a lingbi e oko oko kue e kiri singila teti so nzobe ti Jéhovah angbâ lakue.—aRomain 3:23.

¹³ Me so nzobe ti Jéhovah angbâ lakue aye nga ti tene mbeni tënë nde. Tënë ti lo atene so zo ti mbilimbili ayeke ga “tongana keke so a lu na tele ti ngu so ayeke sua, keke so alë na ngoi ti lo, kugbe ti lo ahule nga pëpe. Na ye kue so zo so asala aga nzoni.” (Psaume 1:3). Tara ti bâ mbeni pendere keke so akugbe ti lo ayeke hule lâ oko pëpe! Ni la, e nga kue tongana ngia ti e ayeke tâ na yâ Tënë ti Nzapa, gigi ti e ayeke ninga, ayeke na siriri, nga ayeke lë lengo mingi. Aye ti nzoni so Jéhovah amû na awakua be-ta-zo ti lo ayeke teti lakue lakue. Biani, na yâ fini sese so Jéhovah ayeke ga ande na ni, so mbilimbili ayeke duti dä, Jéhovah ayeke fa ande nzobe ti lo teti lakue lakue na mbage ti azo so amä yanga.—Apocalypse 21:3, 4.

14. Tongana nyen Jéhovah afa so dutingo be-ta-zo ti awakua ti lo anzere na lo?

¹⁴ Fani mingi, Jéhovah afa na gigi so lo yeke be-ta-zo. Teti so  salango ye ti lo agbian lâ oko pëpe, dutingo be-ta-zo so Jéhovah afa na mbage ti awakua be-ta-zo ti lo ayeke yengi lâ oko pëpe. Wasungo psaume asû na mbeti: “Mbi yeke pendere giriri, na fadeso mbi yeke mbakoro; me mbi bâ Nzapa azia zo ti mbilimbili lâ oko pëpe, wala ahale ti lo ahunda kobe pëpe na lege ti yongo ye. Teti L’Eternel aye fango ngbanga ti mbilimbili, azo ti Lo ti nzobe [“abe-ta-zo ti Lo”, NW​], Lo zia ala pëpe.” (Psaume 37:25, 28). Tâ tënë, teti so lo yeke Wasalango ye, Jéhovah alingbi biani ti tene e voro lo (Apocalypse 4:11). Me teti so lo yeke be-ta-zo, Jéhovah ayeke bâ na nene ni mingi akusala so e sala na be-biani.—Malachie 3:16, 17.

15. Fa tongana nyen aye so Jéhovah asala na Israël agboto lê na ndo dutingo be-ta-zo ti Lo.

¹⁵ Na yâ nzobe ti lo, fani mingi Jéhovah amû maboko na azo ti lo tongana ala yeke na yâ vundu. Wasungo psaume atene: “Lo bata âme ti azo ti nzobe [“abe-ta-zo”, NW​], Lo zi ala na tïtî azo ti sioni.” (Psaume 97:10). Bâ aye so lo sala lani na mara ti Israël. Na peko ti so lo zi ala na lege ti kpene na yâ Ngu Bengba, amolenge ti Israël ahe bia na Jéhovah, ala tene: “Na yâ nzobe ti Mo, Mo fa lege na azo so Mo [zi] ala awe.” (Exode 15:13). Zingo ala na yâ Ngu Bengba aduti biani mbeni kusala ti ndoye so agbian pëpe so Jéhovah afa. Tongaso, Moïse atene na amolenge ti Israël: “L’Eternel andoye i pëpe na Lo hiri i pëpe teti i wu ahon ambeni mara, teti na popo ti amara kue, i yeke kete mingi; me teti L’Eternel andoye i, na teti Lo ye [ti] bata tënë ti bä so lo dë na akotara ti i, tongaso L’Eternel asala si i sigigi na lege ti tïtî Lo ti ngangu, na Lo [zi] i na da ti ngbâa, na tïtî Pharaon gbia ti Egypte.”—Deutéronome 7:7, 8.

16, 17. (a) Sioni bê wa amolenge ti Israël afa na gigi? Me tongana nyen Jéhovah afa be-nzoni na mbage ti ala? (b) Tongana nyen mingi ti amolenge ti Israël afa so “lege ti sala si ala ga nzoni ayeke pëpe”? Tapande so agboto mê ti e tongana nyen?

¹⁶ Me, tongana mbeni mara, amolenge ti Israël afa bê ti kiri singila pëpe ndali ti nzobe ti Jéhovah, teti na peko ti zingo  ala, “ala ngbâ ti sala siokpari ti ke [Jéhovah], . . . ala ke Lo Ti Nduzu Ahon Kue.” (Psaume 78:17). Na yâ angu ngbangbo mingi so aga na pekoni, ala kiri ake yanga ti Jéhovah lege mingi, ala gue asambela anzapa ti wataka, na ala sala aye ti apaïen so aga na ala gi aye ti sioni. Ye oko, Jéhovah afâ yâ ti mbele ti lo pëpe. Me, na lege ti prophète Jérémie, Jéhovah ahunda na azo ti lo: “Israël, mo so mo zia Mbi, mo kiri . . . Fade Mbi bâ mo na ngonzo pëpe, teti Mbi yeke na be-nzoni [“be-ta-zo”, NW​].” (Jérémie 3:12). Me tongana ti so a fa na chapitre 25, mingi ti amolenge ti Israël ake ti kiri na Jéhovah. Me, “ala he awakua ti Nzapa na ala ke tënë ti Lo, na ala sala tënë sioni na li ti aprophète ti Lo”. Ye so asi na nda ni ayeke so “ngonzo ti wâ ti L’Eternel alondo mingi na tele ti azo ti Lo, si lege ti sala si ala ga nzoni ayeke pëpe”.—2 Chronique 36:15, 16.

¹⁷ E manda ge so dutingo be-ta-zo ti Jéhovah ayeda na aye kue pëpe nga akanga lê na ndo aye kue pëpe. Tâ tënë, “nzobe ti [Jéhovah] ayeke kota mingi”, lo yeke nga na ngia ti fa be-nzoni tongana a hunda ti sala ni. Ka ye ni ayeke tongana nyen tongana mbeni zo ti sioni ake biaku ti zia lege ti lo? Na yâ aye tongaso, Jéhovah ayeke sala ye alingbi na ambilimbili ndia ti lo mveni, lo yeke fâ sioni ngbanga na li ti zo ni. Tongana ti so lo tene ândö na Moïse, “[Jéhovah ayeke] zi wasiokpari kete pëpe”.—Exode 34:6, 7.

18, 19. (a) Tongana nyen fango ngbanga na li ti azo ti sioni ayeke tâ mbeni kusala ti dutingo be-ta-zo? (b) Na lege wa Jéhovah ayeke fa ande so lo yeke be-ta-zo na awakua ti lo so azo asala ngangu na ala juska na kuâ?

¹⁸ Fango ngbanga ti Nzapa na li ti azo ti sioni ayeke nga mbeni salango ye na dutingo be-ta-zo. Tongana nyen? A yeke ye so buku ti Apocalypse afa. Na yâ ni Jéhovah amû akomandema so na a-ange mbasambala: “I gue, i sa du-sembe mbasambala ti ngonzo ti Nzapa na ndo sese.” Tongana ota ange ni  atuku sembe ti lo “na yâ angu so asua, na yâ lingu kue”, ala ga mênë. Na pekoni ange ni atene na Jéhovah: “Mo so Mo yeke, na Mo yeke giriri, Mo ti Nzoni-kue [“Mo so Mo yeke be-ta-zo”, NW​], Mo yeke mbilimbili teti Mo fâ ngbanga tongaso; teti ala sa mênë ti azo ti be-vulu na ti aprophète giriri, na Mo mû mênë na ala ti nyon; so alingbi na ala.”—Apocalypse 16:1-6.

¹⁹ Bâ, na yâ tënë ti lo ti fango ngbanga, ange ni atene so Jéhovah ayeke ‘Lo so ayeke be-ta-zo’. Senge pëpe, ngbanga ti so na futingo azo ti sioni, Jéhovah ayeke fa dutingo be-ta-zo na mbage ti awakua ti lo, so mingi ni azo asala ye ti ngangu na ala juska na kuâ. Na dutingo be-ta-zo, Jéhovah angbâ ti dabe ti lo lakue na azo so. Lo yeke ku kungo ti kiri ti bâ azo so, na Bible afa so ye so lo leke ti sala ayeke ti zingo ala na kuâ (Job 14:14, 15). Jéhovah agirisa pëpe awakua be-ta-zo ti lo gi ngbanga ti so ala yeke na fini mbeni pëpe. Nde na so, “[ala] kue ayeke na fini teti Lo.” (Luc 20:37, 38). Zendo ti Jéhovah ti kiri na fini azo so lo ngbâ ti dabe ti lo na ala ayeke tâ kota fä ti be-biani ti lo.

20. ‘Ata ti be-nzoni’ ayeke azo wa? Tongana nyen Jéhovah afa so lo yeke be-ta-zo na ala?

²⁰ Na yâ mbaï kue ti azo, Jéhovah afa tâ pendere mingi dutingo be-ta-zo na mbage ti azo so ayeke be-ta-zo na lo. Biani, teti angu saki mingi, Jéhovah ‘aku na bê so anze pëpe ti fâ ngbanga na ndo ata ti ngonzo so a leke ala ti futi ni’. Ngbanga ti nyen? “Si Lo lingbi fa na azo mosoro ti gloire ti Lo na ndo ta ti be-nzoni so Lo leke giriri kozoni ti wara gloire.” (aRomain 9:22, 23). “Ta ti be-nzoni” so ayeke azo so bê ti ala ayeke nzoni, so a sa yingo vulu na ndo ti ala ti komande legeoko na Christ na yâ Royaume ti lo (Matthieu 19:28). Na zingo lege ti salut na ata ti be-nzoni so, Jéhovah angbâ be-ta-zo na Abraham, lo so Lo mû zendo ti mbele so na lo: “Fade  biani amara kue ti sese ahiri deba nzoni na ndo ala mveni na lege ti hale ti mo teti mo mä yanga ti mbi.”—Genèse 22:18, NW.

21. (a) Tongana nyen Jéhovah afa so lo yeke be-ta-zo na “azo mingi so asi singo”, so ayeke na beku ti hon na yâ “kota ye ti vundu”? (b) Dutingo be-ta-zo ti Jéhovah apusu mo ti sala nyen?

²¹ Jéhovah afa nga oko dutingo be-ta-zo so na “azo mingi so asi singo”, so ayeke na beku ti hon na yâ “kota ye ti vundu” na ti duti teti lakue lakue na ndo ti sese so ayeke ga ande paradis (Apocalypse 7:9, 10, 14). Atâa so ala yeke mbilimbili-kue pëpe, Jéhovah, na lege ti dutingo be-ta-zo, amû na ala matabisi ti duti kpu na kpu na ndo ti sese so ayeke ga paradis na lege ti kota ngele, so ayeke fä so ahon afä kue ti dutingo be-ta-zo ti Jéhovah (Jean 3:16; aRomain 5:8). Dutingo be-ta-zo ti Jéhovah agboto azo so, na yâ bê ti ala, ayeke na nzara ti ye ti mbilimbili (Jérémie 31:3). Mo bâ so mo yeke ndulu mingi na Jéhovah ndali ti dutingo be-ta-zo so lo fa na so lo ngbâ lakue ti fa, ni la pëpe? Teti so e ye ti ga ndulu na Nzapa, zia e yeda na ndoye ti lo na lekengo na bê ti e mingi ahon ti kozo ti sala na lo na dutingo be-ta-zo.