Ajawule pa ndandanda

Ajawule pa ndandanda wa yindu

MTWE 28

‘Ŵalakwe Jika ali Ŵakulupichika’

‘Ŵalakwe Jika ali Ŵakulupichika’

1, 2. Ligongo chichi mpaka tujile kuti ndamo ja ungakulupichika nganijiŵa jachilendo kwa Mwenye Daudi?

NDAMO ja ungakulupichika nganijiŵa jachilendo kwa Mwenye Daudi. Ndaŵi jine pajwalamulilaga, ŵandu ŵamtundu wakwe ŵamjimuchile. Ŵandu ŵakaŵajilwe kuŵa achimjakwe ŵa Daudi ni ŵaŵamjimuchile. Mwachisyasyo, Mikala, ŵakongwe ŵandanda ŵa Daudi, pandanda “ŵanonyelene ni Daudi.” Mwangakayichila ŵamkamuchisyaga mu uchimwene wakwe. Nambope, kaneko jwalakwe “ŵatandite kumyosya Daudi mumtima mwakwe,” mwamti ŵamwonaga Daudi mpela “mundu jwamasoka.”—1 Samuele 18:20; 2 Samuele 6:16, 20.

2 Papalisoni Ahitofelo, ŵaŵampaga lunda Daudi. Lunda lwakwe lwawonekaga mpela kuti gali maloŵe gakutyochela kwa Yehofa. (2 Samuele 16:23) Pambesi pakwe, mundu jwakudalilichikaju jwakamulene ni likuga lya ŵandu ŵaŵamjimuchile Daudi. Ana ŵani ŵaŵatandisye kwimuchilaku? Jwaliji mwanache jwa Daudi, lina lyakwe Abisalomu. Jwalakwe ‘jwakamwile mitima Aisalaeli,’ mwakulitendekasya kuŵa mwenye jwakusisya. Chiwembu cha Abisalomuchi chakusile mnope mwamti yeleyi yatendekasisye kuti Mwenye Daudi atile.—2 Samuele 15:1-6, 12-17.

3. Ana Daudi jwakwete chikulupi chamtuli?

3 Ana papali jwalijose juŵalijipe jwakulupichika kwa Daudi? Pandaŵi josope jaŵasimanaga ni yakusawusya, jwalakwe jwamanyililaga kuti jwine jwakwe ali kumbali jakwe. Ŵaliji ŵani? Pangali jwine akaŵe Yehofa basi. Pakwamba ya Yehofa Daudi jwatite, “Kwa ŵandu ŵakulupichika, wawo Ambuje akusakulupichika.” (2 Samuele 22:26) Ana kulupichika ni chichi, soni ana Yehofa ali chisyasyo chambone chamtuli pa ndamoji?

Ana Kulupichika ni Chichi?

4, 5. (a) Ana ‘kulupichika’ ni chichi? (b) Ana kulupichika kwa yindu yangali umi kukusalekangana chamtuli ni kwakusalosya ŵandu?

4 Maloŵe gakuti kulupichika gaŵagakamulichisye masengo m’Malemba ga Chihebeli, gakusagopolela umbone mtima wele mwachinonyelo ukusamtendekasya mundu kuŵa jwakamulana ni chindu chinechakwe soni jwangachileka mpaka chakulinga chakwe ku chinducho chili chikwanilichikwe. Mundu jwakulupichika akusaŵa jwachinonyelo. Chakusangalasya chili chakuti jwamasalimo jwawukolasile mwesi kuti jili mboni “jakulupichika kwinani” ligongo lyakuti wangalepela kuwonechela kwinani pa ndaŵi jakwe. (Salimo 89:37) Pelepa nikuti mwesi uli wakulupichika. Nambo nganituŵa tusasile kuti uli wakulupichika mpela mwakusatendela mundu. Ligongo chichi? Ligongo lyakuti kulupichika kwa mundu kukusalosya chinonyelo chakwete mundu, yele yindu yangali umi nganiyiŵa yikombwele kutenda.

Mwesi ukusakolajidwa kuti jili mboni jakulupichika, nambo ya umi yayikwete lunda ni yampaka yilosye kulupichika kusyesyene kwakusalosya Yehofa.

5 Mwakamulana ni malemba, mundu jwakulupichika akusaŵa jwachinonyelo. Mundu pakuŵa jwakulupichika kwa mundu jwine pakusaŵagasoni kuti pana mkamulano wakulimba pasika pa ŵandu ŵaŵiliŵa. Kulupichika ku kwangachengachenga. Nganiyiŵa mpela matumbela ga panyasa gagakusachengachenga ligongo lya mbungo. Nambo mundu jwakulupichika akusaŵa jwakutamilichika nganisyo soni akusapilila yakusawusya.

6. (a) Ana kulupichika kuli kwakusoŵa chamtuli pasikati pa ŵandu, soni ana Baibulo jikusalosya chamtuli yeleyi? (b) Ana litala lyambone lyakutukamuchisya kumanyilila ngopolelo ja kulupichika lili lyapi, soni ligongo chichi?

6 Yisyene, masiku agano kulupichika kuli kwakusoŵa. Ndaŵi syejinji ŵandu ŵakusanonyelana “akusajonangana.” Kaŵilikaŵili tukusapikana ya kumala kwa maulombela. (Misyungu 18:24, NWT; Malaki 2:14-16) Yitendo ya ungakulupichika yili yakuwanda mwamti mpaka yitutendekasye kuwilisya maloŵe ga jwakulochesya Mika gakuti, “Ŵandu ŵambone [“ŵakulupichika,” NWT] amasile pa chilambo chapasi.” (Mika 7:2) Atamose kuti ndaŵi syejinji ŵandu akusalepela kulosya ndamoji, nambo Yehofa akusamanyika kuti ali jwakulupichika. Kuti tumanyilile chenene ngopolelo ja kuluchipichika tukusosekwa kulijiganya yakusati Yehofa pakulosya ndamoji jajili mbali jekulungwa ja chinonyelo chakwe.

Yehofa Jika ni Jwali Jwakulupichika

7, 8. Ligongo chichi mpaka tujile kuti Yehofa jika ni jwali jwakulupichika?

7 Pakwamba ya Yehofa Baibulo jikusati, “Ŵalakwe jikape ali ŵaswela [“ŵakulupichika,” NWT].” (Chiwunukuko 15:4) Chamtuli? Ana ndaŵi sine ŵandu soni malayika ngagakusalosya kulupichika? (Yobu 1:1; Chiwunukuko 4:8) Nambi uli Yesu Klistu? Ana jwalakwe nganaŵa mundu jwalosisye ‘kulupichika’ mnope kwa Mlungu? (Salimo 16:10, NWT) Nambi ligongo chichi mpaka tujile kuti Yehofa jika ni jwali jwakulupichika?

8 Chandanda, tukumbuchile kuti kulupichika jili mbali ja chinonyelo. Pakuŵa “Mlungu ali chinonyelo” soni jwalakwe akusamanyika ni ndamoji, ana pana jwine jwampaka alosye chenene ndamoji kumpunda Yehofa? (1 Yohane 4:8) Yisyene, ŵandu soni malayika mpaka galosye ndamo sya Mlungu, nambo Yehofa jika ni jwali jwakulupichika kupunda wosopeŵa. Mpela ‘Jwachitamile mpaka Kalakala,’ jwalakwe aŵele ali mkulosya kulupichika kutandila kalakala kupunda chakupanganyidwa chilichose, chinga cha pachilambo chapasi kapena kwinani. (Daniele 7:9) Myoyo, Yehofa ali chisyasyo chambone pakulosya ndamoji. Akusalosya kulupichika m’litala lyakuti pangali chakupanganyikwa chilichose champaka chikombole kulosya m’litala lyeleli. Kwende tulole yisyasyo yine.

9. Ana Yehofa ali ‘jwakulupichika pa yosope yakutenda’ chamtuli?

9 Yehofa ali ‘jwachanasa [“jwakulupichika,” NWT] pa yosope yakutenda.’ (Salimo 145:17) M’litala lyamtuli? Kwanga kwakwe tukukusimana mu Salimo 136. Mwelemu mwana yakutendekwa yine yakulosya kulupusya kwa Yehofa, kupwatikapo yakwamba kwakulupusya Aisalaeli pa Nyasa Jechejewu. Chakusangalasya chili chakuti ndime jilijose mu lilembali, akugombelechesya maloŵe gakuti, “Pakuŵa chinonyelo chawo chili changamala [kapena kuti chakulupichika].” Salimo 136 jeleji, jikusimanikwasoni mu yiwusyo yakusosekwa kuyiganichisya yayili pa peji 289. Pakuŵalanga ndimesyo, chatende lung’wanu mnope ni matala gakulekanganalekangana gakulosya mwaŵatendelaga Yehofa pakulosya chinonyelo pa ŵandu ŵakwe. Yisyene, Yehofa akusalosya kulupichika kwa ŵakutumichila ŵakwe ŵakulupichika mwakwapikanila soni kwakamuchisya pandaŵi jakwe pakuŵenda chikamuchisyo. (Salimo 34:6) Chinonyelo cha Yehofa changachengachenga pa ŵakutumichila ŵakwe naga akupitilisya kuŵa ŵakulupichika kwa jwalakwe.

10. Ana Yehofa akusalosya chamtuli kulupichika pangani ja malamusi gakwe?

10 Kupwatika pelepa, Yehofa ali jwakudalilichika, pakulosya kulupichika kwa ŵakutumichila ŵakwe. Mwakulekangana ni ŵandu ŵakusachengachenga ligongo lya kujigalika nganisyo, Yehofa jwangachenga mwakusachiwonela chambone ni chakusakala. Kutandila kalakose, jwalakwe nganachenga mwakusayiwonela yindu mpela kulupilila misimu, kulambila milungu jakupanganyikwa ni ŵandu, soni kuwulaga. Kupitila mwa jwakulochesya jwakwe Yesaya, Yehofa jwatite, “Mpaka timkalambale tinjiŵa Julajula.” (Yesaya 46:4) Myoyo, mpaka tukole chikulupi chakuti naga tukukuya malangiso gagakusasimanikwa m’Maloŵe ga Mlungu yindu yichitujendela chenene.—Yesaya 48:17-19.

11. Apeleche chisyasyo chakulosya kuti Yehofa akusaŵa jwakulupichika pakukwanilisya yajwasasile kuti chachitenda.

11 Yehofa akusalosyasoni kulupichika mwakutenda yajwasimichisye kuti chachitenda. Jwalakwe pasasile kuti chachitenda chinechakwe, chikusatendekwa. Yehofa jwatite, “Amu ni mugakusatendela maloŵe gangusaŵecheta. Ngasigawujila kwa Une gangapindula, nambo tigachitenda yosope yinguyisosa, nipo chakulinga chakugatumisya maloŵego tiyichijenda chenene.” (Yesaya 55:11) Kutenda yindu yaŵasasile kuti chachiyitenda kukulosya kuti jwalakwe ali jwakulupichika. Yehofa jwangatendekasya ŵandu kwembecheya yindu yakuti jwalakwe ngatenda. Yehofa akwete mbili jambone pangani jeleji mwamti jwakutumichila jwakwe, Yoswa, jwaŵechete kuti, “Ambuje ŵasunjile lililyose lya yilanga yosope yiŵayitesile kwa ŵandu ŵa ku Isalaeli.” (Yoswa 21:45) Myoyo mpaka tuŵe ŵakusimichisya kuti ngasitutenguka ligongo lyakuti Yehofa alepele kwanilisya yajwasimichisye kuti chachitenda.—Yesaya 49:23; Aloma 5:5.

12, 13. Ana Yehofa akwete chinonyelo “changamala” m’litala lyamtuli?

12 Mpela mwatuyiwonele kala, Baibulo jikusatusalila kuti chinonyelo cha Yehofa “chili changamala.” (Salimo 136:1) Chamtuli? Chandanda, Yehofa patukululuchile yakulemwa, akusayiliŵalila. Mpela mwatulijiganyichisye mu Mtwe 26, Yehofa pamkululuchile mundu yakulemwa yakwe, ngakusayikumbuchilasoni. Ligongo lyakuti “wosope ŵalemwisye, ni ŵalepele kwika mu lumbili luŵalinganyichisye Mlungu,” jwalijose jwetuwe akusosekwa kuyamichila kuti chinonyelo cha Yehofa chili changamala.—Aloma 3:23.

13 Nambo, chinonyelo cha Yehofa chili changamala m’litala linesoni. Maloŵe gakwe gakusatusalila kuti mundu jwakulungama chachiŵa “mpela chitela chachimesile mungulugulu mwa lusulo, chachikusogola yisogosi mu ndaŵi jakwe, soni masamba gakwe ganganyala kose. Jwelejo akusapunda mu yosope yakutenda.” (Salimo 1:3) Aganichisye ya chitela chekulungwa chenene chele masamba gakwe ganganyala. Mwakulandana ni yeleyi naga tukuganonyela Maloŵe ga Mlungu yisyesyene, tuchikola umi welewu, wamtendele soni wambone. Yambone yakusapeleka Yehofa kwa ŵandu ŵakwe ŵakulupichika yili yangamala. Mu chilambo chasambano chachilungamo chele Yehofa chachitupa, jwalakwe chachilosya chinonyelo chakwe changamala kwa ŵandu ŵakwe ŵakupikanila mpaka kalakala.—Chiwunukuko 21:3, 4.

Yehofa ‘Ngasajasa Ŵandu Ŵakwe Ŵakulupichika’

14. Ana Yehofa akusalosya chamtuli kuyamichila kulupichika kwa ŵakutumichila ŵakwe?

14 Ndaŵi syosope Yehofa akusalosya kulupichika. Ligongo lyakuti Yehofa jwangachenga, kulupichika kwakwe pa ŵakutumichila ŵakwe ŵakulupichika ngasikumala. Jwamasalimo jwalembile kuti, ‘Kutandilila uchanda wangu mpaka uchekulu wangu, ngininawone Ambuje ali kumleka mundu jwambone, atamose ŵanache ŵakwe kuŵa ŵakuŵenda yakulya. Pakuŵa Ambuje akuchinonyela chilungamo, soni ngasajasa ŵandu ŵakwe ŵakulupichika.’ (Salimo 37:25, 28) Pakuŵa Yehofa ni juŵatupanganyisye, tukusosekwa kumlambilaga. (Chiwunukuko 4:11) Nambope, ligongo lyakuti Yehofa ali jwakulupichika akusayamichila yitendo yetu yakulupichika.—Malaki 3:16, 17.

15. Mwaŵatendelaga yindu Yehofa ni Aisalaeli yalosyaga chamtuli kuti jwalakwe ali jwakulupichika? Alondesye.

15 Ligongo lyakuti Yehofa akwete chinonyelo changamala, mwakuwilisyawilisya akusiŵakamuchisya ŵandu ŵakwe pasimene ni yakusawusya. Jwamasalimo akusatusalila kuti, “Jwalakwejo akusunga umi wa ŵandu ŵakulupichika; Akwakulupusya m’miyala mwa ŵakusakala.” (Salimo 97:10, NWT) Aganichisye mwaŵatendelaga yindu ni mtundu wa Aisalaeli. Panyuma pakuti Yehofa ŵakulupwisye Aisalaeli mwakusimonjesya pa Nyasa Jechejewu, jemanjaji ŵamlumbile Yehofa kupitila mu nyimbo kuti, “Mwakulupichika ku chilanga chenu, mwalongolele ŵandu ŵimwawombwele.” (Ekisodo 15:13) Ligongo lyakuti chinonyelo cha Yehofa chili chakulupichika, jwakulupwisye Aisalaeli pa Nyasa Jechejewu. Kaneko Mose jwasalile jemanjaji kuti, “Ambuje pakumsagula ni kumnonyela jemanja, nganatendela kuti mwaliji ŵandu ŵajinji kwapunda ŵandu ŵane, iyayi, jemanja mwaliji ŵandu ŵa lukosyo lwalunondi pasikati pa ngosyo sine sya pachilambo chapasi. Nambo Ambuje ŵamnonyele jemanja soni ŵasachile kuchisunga chilanga chiŵalangene ni achinangolo ŵenu. Ni ligongo lyakwe ŵamkulupwisye ni machili gawo gamakulungwa, ŵamtyosisye mu ukapolo wa Mwenye jwa ku Iguputo, ni kumtenda kuŵa ŵamtendele.”—Detulonomo 7:7, 8.

16, 17. (a) Ana Aisalaeli ŵalosisye chamtuli ungayamichila, nambope, ana Yehofa jwalosisye chamtuli chanasa jemanjaji? (b) Ana ligongo chichi Yehofa jwatumbilile Aisalaeli, soni ana m’weji tukulijiganya chichi?

16 Yisyene, mpela mtundu, Aisalaeli ŵalepele kulosya kuyamichila chinonyelo changamala cha Yehofa. Panyuma pakuti Yehofa ŵakulupwisye, jemanjaji “ŵapelengenye kumlemwechesya jwalakwe; ŵamjimuchile Mlungu Jwamachiligosope.” (Salimo 78:17) Kwa yaka yejinji jemanjaji ŵaŵele ali mkumlemwechesya Yehofa ni kulambilaga milungu jaunami soni kutendaga yindu yachikusa yayatendekasyaga kuti aŵe ŵangaŵajilwa. Nambope Yehofa nganachenga yiŵalangene. M’malo mwakwe, kupitila mwa jwakulochesya jwakwe Yehofa jwachondelele ŵandu ŵakwe kuti, “M’mwe Isalaeli ŵangakulupichika, mwujile, . . . Une ndili chiŵela jwachanasa [“jwakulupichika,” NWT] soni ngasinimtumbilila.” (Yelemiya 3:12) Nambo, Aisalaeli nganachenga, mpela mutwayiwonele mu Mtwe 25. Yisyene, “ŵanduwo ŵasekaga ni kwanyosya ŵakulochesyawo, pakuchembulusya maloŵe ga Mlungu.” Ana yakuyichisya yakwe yaliji yamtuli? Pambesi pakwe “yatendesye Ambuje kuti ŵatumbilile ŵandu ŵakwe nipo paliji pangali chikalekasisye Ambuje kwajonanga ŵandu ŵa ku Yuda ni ku Yelusalemu.”—2 Mbili 36:15, 16.

17 Ana pelepa tukulijiganya chichi? Tukulijiganya kuti pakuŵa Yehofa ali jwakulupichika ni ngaŵa kuti jwangalola yakulemwa yetu. Yisyene, Yehofa ali “ŵakugumbala ni chinonyelo changamala,” soni akusalosya chanasa naga pana magongo gakupikanika. Nambo ana Yehofa akusatenda chichi naga jwakulemwa ngakuchenga? Payakutendekwa yeleyi Yehofa akusaŵa jwakulupichika ku malamusi gakwe gakulungama ni akusampa chilango jwakulemwajo. Mpela muŵamsalile Mose, Yehofa “ngasiŵalechelela ŵakulemwa, ni tachipeleka yipwetesi.”—Ekisodo 34:6, 7.

18, 19. (a) Ana kwapa chilango ŵandu ŵakulemwa kukusalosya chamtuli kuti Yehofa ali jwakulupichika? (b) Ana Yehofa chachilosya chamtuli kuti ali jwakulupichika kwa ŵakutumichila ŵakwe ŵaŵele ali mkulagasidwa mpaka kwikana pakuwulajidwa?

18 Mlungu pakwapa ŵandu ŵakulemwa chilango uli umboni wakuti ali Jwakulupichika. Chamtuli? Umboni wandanda wukusasimanikwa m’buku ja Chiwunukuko, pa yindu yele Yehofa jwalamwile malayika 7. Jwalakwe jwatite, “Mjawulani, mkapungulile pachilambo chapasi ukali wa Mlungu, wele uli mu mbale msanu ni siŵili sila.” Lilayika lyatatu palyakusulile ya mu mbale mwakwe “mu lusulo ni pa nduluko sya mesi,” ndaŵi jijojo mesigo gasandwiche kuŵa miyasi. Kaneko lilayikali lyamsalile Yehofa kuti, “Ŵalakwe alamwile mwachilungamo, Ŵalakwe ali Ŵaswela [“ŵakulupichika”, NWT] mnope, ŵapali niposoni ŵapali kalakala. Pakuti jemanjajo ŵasulwisye miyasi jwa ŵandu ŵa Mlungu, ni ŵakulochesya, ali ni ligongo lyakwe ŵapelele jemanjajo miyasi kuti amwe. Yeleyi ni yikwaŵajila jemanjajo.”—Chiwunukuko 16:1-6.

Ligongo lyakuti Yehofa ali jwakulupichika, chachakumbuchila ni kwajimusya ŵandu ŵaŵalosisye kulupichika mpaka chiwa chawo

19 Malayika pagapelekaga utenga wachilangowu gaŵechete kuti Yehofa ali ‘jwakulupichika.’ Ligongo chichi? Ligongo lyakuti kupeleka kwakwe chilango kwa ŵandu ŵakulemwa, kwalosyaga kuti jwalakwe ali jwakulupichika kwa ŵakutumichila ŵakwe ŵaŵele ali mkulagasidwa mpaka kwikana pakuwulajidwa. Yehofa akusiŵakumbuchila ŵakutumichila ŵakweŵa, kwakuli kulupichika. Jwalakwe ali jwakusachilila kuti chiŵalolesoni jemanjaji. Soni Baibulo jikusasimichisya kuti chakulinga chakwe chili chakuti chiŵajimusye jemanjaji. (Yobu 14:14, 15) Yehofa jwangaliŵalila ŵakutumichila ŵakwe ŵakulupichika ligongo lyakuti ŵawile. M’malo mwakwe kwa jwalakwe “wosope ali ŵa chijumi.” (Luka 20:37, 38) Chakulinga cha Yehofa chakwajimusya ŵandu ŵele akwakumbuchila uli umboni wakuti ali jwakulupichika.

Bernard Luimes (penani) soni Wolfgang Kusserow (pasikati) ŵawulajidwe ni chipani cha Nazi

Gulu ja ndale jamsomile Moses Nyamussua ni upanga mpaka kumwulaga

Chinonyelo Chakulupichika cha Yehofa Chikusawugula Litala lya ku umi Wangamala

20. Ana ni ŵani ‘ŵaŵatendeledwe chanasa,’ soni ana Yehofa akusalosya kulupichika kwa jemanjaji chamtuli?

20 Kutandila kalakala, Yehofa aŵele ali mkulosya kulupichika kwa ŵandu ŵali ŵakulupichika m’litala lyapajika. Kwa yaka masawusande gejinji, Yehofa aŵele ali ‘mkupilila mwakuwusimana mtima pa yitendo ya ŵandu ŵele jwalakwejo ŵatumbilile, ni ŵele ŵaŵajenele konanjidwa.’ Ligongo chichi? “Mlungu ŵasachilesoni kuti lumanyiche lumbili lwakwe lwekulungwa pa m’weji ŵatutendeledwe chanasa, ni kutukolosya chile kuti tupochele lumbili lwakwe.” (Aloma 9:22, 23) ‘Ŵaŵatendeledwe chanasa’ ali ŵandu ŵakuŵajilwa, ŵakusasagulidwa ni msimu weswela kuti akalamulile mu Uchimwene wa Klistu. (Mateyu 19:28) Kuti Yehofa awugule litala lyakuti jemanjaji chakulupuche, jwalakwe jwaŵele jwakulupichika kuchilangano chaŵatesile ni Abulahamu, chakuti, “Mitundu josope ja ŵandu ŵa pa chilambo chapasi, tijichipata upile kupitila mwa yisukulu yenu, ligongo m’mwejo mgapikene maloŵe gangu.”—Genesesi 22:18.

Ligongo lyakuti Yehofa ali jwakulupichika ŵakutumichila ŵakwe wosope ŵakulupichika akwete chembecheyo chakudalilichika

21. (a) Ana Yehofa akusalosya chamtuli kulupichika kwa “likuga lya ŵandu ŵangaŵalanjika” ŵakwete chembecheyo cha kulupuka pa “yisawusyo yekulungwa”? (b) Ana kulupichika kwa Yehofa kukusatulimbikasya kutenda chichi?

21 Yehofa akusalosyasoni kulupichika kwa “likuga lya ŵandu ŵangaŵalanjika” ŵakwete chembecheyo chakulupuka pa “yisawusyo yekulungwa” soni chakutama m’paladaiso kwangamala. (Chiwunukuko 7:9, 10, 14) Atamose kuti ŵakutumichila ŵakwe ali ŵangali umlama, Yehofa ŵapele jemanjaji upile wakuti chatame ni umi wangamala m’chilambo cha paladaiso. Ana jwatesile yeleyi chamtuli? Kupitila mu mbopesi ja Yesu, litala lyaŵalochesye Yehofa kuti ali jwakulupichika. (Yohane 3:16; Aloma 5:8) Yehofa akusaŵa jwakulupichika kwa ŵandu ŵakwete sala jachilungamo. (Yelemiya 31:3) Ana ngakusasaka kumŵandichila Yehofa ligongo lyakuti ali jwakulupichika mnope soni chachiŵape jwakulupichika? Pakuŵa tukusaka kumŵandichila Yehofa, kwende tuyamichileje chinonyelo chakwe mwakulimbisya kusachilila kwetu kumtumichila jwalakwe mwakulupichika.