مراجعه به متن

مراجعه به فهرست مطالب

فصل ۲۹

به محبت مسیح پی ببریم

به محبت مسیح پی ببریم

۱-‏۳.‏ الف)‏ چه عاملی سبب شد که عیسی پدرش را سرمشق خود قرار دهد؟‏ ب)‏ کدام جنبه‌های محبت عیسی را بررسی خواهیم کرد؟‏

آیا تا به حال دیده‌اید که پسربچه‌ای از طرز راه رفتن،‏ سخن گفتن،‏ حرکات و یا حتی ارزش‌های اخلاقی و معنوی پدر خود تقلید کند.‏ آری،‏ پسرک پدرش را سرمشق خود قرار می‌دهد زیرا او را دوست دارد و به او افتخار می‌کند.‏

۲ رابطهٔ صمیمانهٔ بین عیسی و پدر آسمانی‌اش نیز به همین شکل است.‏ عیسی گفت:‏ «پدر را محبت می‌نمایم.‏» (‏یوحنّا ۱۴:‏۳۱‏)‏ هیچ موجودی نمی‌تواند بیش از او به یَهُوَه محبت داشته باشد،‏ زیرا او مدت‌ها پیش از آفرینش موجودات دیگر در کنار پدرش به سر می‌برد.‏ محبت این پسر وفادار به پدرش سبب می‌شود که او را سرمشق خود قرار دهد.‏—‏یوحنّا ۱۴:‏۹‏.‏

۳ در فصل‌های پیشین کتاب حاضر،‏ نشان دادیم که عیسی چگونه قدرت،‏ عدالت،‏ و حکمت یَهُوَه را به طور کامل سرمشق خود قرار می‌دهد.‏ حال می‌پردازیم به اینکه چگونه مانند پدرش به دیگران محبت می‌کند.‏ به این منظور سه جنبهٔ مختلف محبت عیسی را که عبارتند از ایثارگری،‏ دلسوزی و آمادگی‌اش برای بخشیدن دیگران،‏ مورد بررسی قرار خواهیم داد.‏

‏«کسی محبتِ بزرگ‌تر از این ندارد»‏

۴.‏ چرا می‌توان گفت که هیچ انسانی به اندازهٔ عیسی از خود محبت ایثارگرانه نشان نداده است؟‏

۴ محبت ایثارگرانهٔ عیسی سرمشق بسیار خوبی است برای ما انسان‌ها.‏ ایثارگری به معنای آن است که نیازها و علایق دیگران را با از خودگذشتگی بر نیازها و علایق خود مقدّم بدانیم.‏ عیسی چگونه چنین محبتی از خود نشان داد؟‏ او خود در این باره می‌گوید:‏ «کسی محبتِ بزرگ‌تر از این ندارد که جان خود را به جهت دوستان خود بدهد.‏» (‏یوحنّا ۱۵:‏۱۳‏)‏ عیسی با میل و رغبت زندگی کاملش را برای ما فدا کرد.‏ هیچ انسانی تا این حد محبت نکرده است.‏ علاوه بر این،‏ عیسی به شکل‌های دیگری نیز از خود محبت و ایثارگری نشان داده است.‏

۵.‏ چرا می‌توان گفت که پسر یگانهٔ خدا با ترک کردن آسمان محبت و ایثارگری خود را نشان داد؟‏

۵ پسر یگانهٔ خدا پیش از آن که به صورت انسان تولّد یابد،‏ در آسمان از موقعیت بی‌نظیر و والایی برخوردار بود.‏ او با یَهُوَه و تعداد بسیاری از مخلوقات روحی دیگر معاشرت نزدیک داشت.‏ با وجود این همه مزایا،‏ «قدرت و جلال خود را کنار گذاشت،‏ و به شکل یک بنده درآمد،‏ و شبیه انسان‌ها شد.‏» (‏فیلِپّیان ۲:‏۷‏،‏ ترجمهٔ تفسیری‏)‏ عیسی با میل و رغبت آمد تا در میان انسان‌های گناهکار و در دنیایی زندگی کند که «تحت تسلّط شیطان است.‏» (‏۱یوحنّا ۵:‏۱۹‏،‏ انجیل شریف‏)‏ این عمل او از روی محبت و ایثارگری بود.‏

۶،‏ ۷.‏ الف)‏ عیسی به چه شکل‌هایی در طی خدمت روحانی‌اش بر روی زمین از خود محبت ایثارگرانه نشان داد؟‏ ب)‏ چه ابراز محبت خالصانه‌ای در یوحنّا ۱۹:‏۲۵-‏۲۷ آمده است؟‏

۶ عیسی در طی خدمت روحانی‌اش بر روی زمین محبتش را به شکل‌های گوناگون نشان داد و با ازخودگذشتگی تمام،‏ همهٔ توجهش را معطوف به خدمتش کرد و حتی از رفاهی که معمولاً انسان‌ها از آن برخوردارند چشم پوشید.‏ او خود در این باره می‌گوید:‏ «روباهان برای خود لانه و پرندگان برای خود آشیانه دارند اما پسر انسان جایی ندارد که در آن بیارامد.‏» (‏متّیٰ ۸:‏۲۰‏،‏ ا ش‏)‏ عیسی نجّاری قابل بود و می‌توانست مقداری از وقت خویش را صرف بنای خانه‌ای راحت کند و یا به ساختن اسباب و اثاثیهٔ زیبا برای مردم بپردازد و از فروش آن‌ها پول بیشتری برای خود فراهم آورد.‏ اما از مهارت‌ها و استعدادهای خود برای کسب مال و ثروت استفاده نمی‌کرد.‏

۷ یک نمونهٔ بسیار زیبای محبت ایثارگرانهٔ عیسی در یوحنّا ۱۹:‏۲۵-‏۲۷ ذکر شده است.‏ تصوّر کنید که در ساعات آخر زندگی چه در دلش می‌گذشت.‏ با وجود آن که بر چوبهٔ شکنجه زجر می‌کشید نگران رسولانش،‏ کار موعظه و بخصوص به فکر حفظ وفاداری به پدرش و تأثیر این کار بر نام یَهُوَه بود.‏ آری،‏ او در آن لحظات مسئولیت نجات بشر را بر دوش داشت!‏ با این همه،‏ درست پیش از مرگ نگران وضعیت مادرش،‏ مریم هم بود که ظاهراً بیوه شده بود.‏ عیسی از یوحنّا خواست تا از مریم مانند مادر خود مراقبت کند؛‏ در نتیجه یوحنّا مریم را به خانهٔ خود برد.‏ بدین سان عیسی اطمینان حاصل کرد که نیازهای مادرش از لحاظ جسمانی و روحانی تأمین است.‏

دل عیسی به حال مردم می‌سوخت

۸.‏ معنی واژهٔ یونانی‌ای که در کتاب مقدّس برای توصیف دلسوزی عیسی به کار رفته است،‏ چیست؟‏

۸ عیسی مانند پدرش دلسوز و رحیم است.‏ شخصیت او در کتاب مقدّس به صورت کسی تصویر شده است که از روی ترحّم و دلسوزی به کمک درماندگان می‌شتابد.‏ واژهٔ یونانی که در کتاب مقدّس برای توصیف دلسوزی عیسی به کار رفته در فارسی «ترحّم» ترجمه شده است.‏ محققی در این باره می‌گوید:‏ «این واژه توصیف‌کنندهٔ احساسی عمیق و قوی‌ترین واژهٔ یونانی برای توصیف دلسوزی است.‏» در ادامه به برخی از مواقعی که عیسی از روی دلسوزی عمیق به کمک مردم شتافت اشاره می‌کنیم.‏

۹،‏ ۱۰.‏ الف)‏ چرا عیسی و رسولانش در پی یافتن جایی آرام و خلوت بودند؟‏ ب)‏ با اینکه حضور جمعیت به عیسی امکان استراحت نمی‌داد چگونه با آنان برخورد کرد،‏ و چرا؟‏

۹ عیسی از روی دلسوزی به نیازهای روحانی مردم رسیدگی می‌کرد.‏ در مَرقُس ۶:‏۳۰-‏۳۴ دلیل اصلی آن که عیسی از خود ترحّم و دلسوزی نشان می‌داد عنوان شده است.‏ صحنه را پیش خود مجسم کنید.‏ رسولان پس از موعظه در مناطق گوناگون،‏ هیجان‌زده نزد عیسی بازگشته بودند و با شور و شوق بسیار همهٔ دیده‌ها و شنیده‌های خود را برایش تعریف می‌کردند.‏ در همان وقت جمعیت عظیمی اطراف آنان گرد آمد و برای عیسی و رسولانش دیگر حتی وقتی برای صرف غذا نیز باقی نماند.‏ عیسی با هوشیاری همیشگی خود متوجه خستگی رسولانش شد و به آنان گفت:‏ «بیایید از غوغای جمعیت کمی دور شویم و استراحت کنیم.‏» (‏ترجمهٔ تفسیری‏)‏ سپس همگی سوار بر قایق،‏ رأس شمالی دریای جلیل را به قصد یافتن محلی خلوت و آرام طی کردند.‏ اما جمعیت متوجه عزیمت آن‌ها شدند و ساحل شمالی را دوان دوان طی کردند و پیش از رسیدن قایق عیسی و رسولانش،‏ به ساحل مقابل رسیدند!‏

۱۰ آیا عیسی از اینکه دیگر فرصتی برای استراحت برایشان باقی نمانده بود،‏ ناراحت و خشمگین شد؟‏ به هیچ وجه!‏ او از مشاهدهٔ آن جمعیت چند هزار نفری که چشم‌انتظارش بودند تحت تأثیر قرار گرفت.‏ مَرقُس حالت او را چنین توصیف می‌کند:‏ «دلش به حال ایشان سوخت چون مانند گوسفندان بی‌شبان بودند.‏ پس تعالیم بسیاری به ایشان داد.‏» عیسی می‌دید که تک تک این افراد به کمک روحانی نیاز دارند.‏ زیرا همچون گوسفندانی گم‌شده‌اند که شبانی ندارند تا آنان را هدایت یا از آنان حمایت کند.‏ عیسی می‌دانست که رهبران سنگدل مذهبی به مردم توجهی ندارند؛‏ در حالی که وظیفه داشتند برایشان در حکم شبانانی مهربان باشند.‏ (‏یوحنّا ۷:‏۴۷-‏۴۹‏)‏ او به حال مردم دل می‌سوزاند و به همین خاطر «ملکوت خدا» را به ایشان اعلام می‌کرد.‏ (‏لوقا ۹:‏۱۱‏)‏ نکتهٔ جالب توجه آن است که عیسی حتی پیش از آن که واکنش مردم را نسبت به تعالیمش ببیند برایشان دل می‌سوزاند.‏ به عبارت دیگر،‏ دلسوزی انگیزهٔ او از تعلیم دادن به مردم بود نه نتیجهٔ آن.‏

‏‹دست خود را دراز کرد و او را لمس نمود›‏

۱۱،‏ ۱۲.‏ الف)‏ در روزگار باستان با جذامیان چگونه رفتار می‌شد،‏ اما عیسی وقتی «مردی جذامی» به او نزدیک شد چگونه با او رفتار کرد؟‏ ب)‏ عیسی با لمس کردن مرد جذامی به احتمال زیاد چه تأثیری بر او گذارد،‏ و تجربهٔ یک پزشک متخصص در این مورد چیست؟‏

۱۱ عیسی از روی دلسوزی به درد و رنج افراد پایان می‌داد.‏ کسانی که به بیماری‌های مختلف مبتلا بودند می‌دانستند که عیسی دلسوز است.‏ از این رو،‏ به سوی او می‌آمدند.‏ این نکته را بویژه می‌توان در مورد «مردی جذامی» دید که با وجود جمعیتی که به دنبال عیسی بود به او نزدیک شد.‏ (‏لوقا ۵:‏۱۲‏،‏ تفس‍.‏‏)‏ در روزگار باستان جذامیان قرنطینه می‌شدند تا از شیوع آن بیماری جلوگیری شود.‏ (‏اعداد ۵:‏۱-‏۴‏)‏ اما بعدها خاخام‌ها رفتاری غیرانسانی با جذامیان در پیش گرفتند و مقرّرات سختی برای آنان وضع نمودند.‏ * اما ببینیم که عیسی چگونه به مرد جذامی پاسخ گفت:‏ «روزی یک جذامی آمده،‏ نزد عیسی زانو زد و التماس‌کنان گفت:‏ ‹اگر بخواهید می‌توانید مرا شفا دهید.‏› عیسی دلش بر او سوخت،‏ دست خود را بر او گذاشت و فرمود:‏ ‹البته که می‌خواهم!‏ شفا بیاب.‏› بلافاصله جذام او برطرف شد و شفا پیدا کرد.‏» (‏مَرقُس ۱:‏۴۰-‏۴۲‏،‏ تفس‍.‏‏)‏ عیسی می‌دانست که حضور مرد جذامی در آنجا برخلاف شریعت است.‏ اما به جای اینکه او را از خود براند با دلسوزی تمام کاری بسیار غیرعادی کرد و مرد جذامی را لمس نمود!‏

۱۲ آیا می‌توانید تصوّر کنید هنگامی که عیسی مرد جذامی را لمس کرد،‏ به آن مرد بی‌نوا چه احساسی دست داد؟‏ برای توضیح موضوع به نکته‌ای که دکتر پُل بْرَند،‏ متخصص بیماری جذام نقل کرده است،‏ اشاره می‌کنیم.‏ او می‌گوید که یک بار در هندوستان هنگام معاینهٔ یک بیمار جذامی دستش را روی شانهٔ مرد جذامی گذارد و به کمک یک مترجم شیوهٔ مداوا را برای بیمار توضیح داد.‏ ناگهان مرد جذامی شروع به گریه کرد.‏ دکتر با تعجب پرسید:‏ «حرف‌های من شما را ناراحت کرد؟‏» مترجم سؤال دکتر را برای مرد جوان ترجمه کرد و به دکتر گفت:‏ «نه آقای دکتر،‏ گریهٔ او به خاطر آن است که شما دستتان را روی شانه‌اش گذاشتید.‏ چون چندین سال است که کسی او را لمس نکرده.‏» عیسی با لمس کردن مرد جذامی نه تنها آن مرد بی‌نوا را تسلّی داد بلکه او را شفا بخشید و از شرّ بیماریی که او را مطرود جامعه ساخته بود رها کرد!‏

۱۳،‏ ۱۴.‏ الف)‏ عیسی وقتی به شهر نایین نزدیک شد با چه کسانی روبرو شد،‏ و چرا این منظره بسیار اندوهناک بود؟‏ ب)‏ عیسی از روی دلسوزی برای بیوه‌زن اهل نایین چه کرد؟‏

۱۳ عیسی از روی دلسوزی به اندوه دیگران پایان می‌بخشید.‏ اندوه دیگران دل عیسی را به درد می‌آورد.‏ برای مثال،‏ می‌توان واقعه‌ای را که در لوقا ۷:‏۱۱-‏۱۵ آمده است نمونه آورد.‏ عیسی در اواسط خدمت روحانی‌اش به شهر نایین واقع در منطقهٔ جلیل نزدیک می‌شد.‏ وقتی نزدیک دروازهٔ شهر رسید با جمعی عزادار روبرو شد.‏ صحنهٔ بسیار اندوهناکی بود زیرا جوان مرده تنها پسر زنی بیوه بود.‏ زن درمانده که شاید مدتی پیش،‏ جسد شوهرش را تشییع کرده بود حال تابوت پسرش را تشییع می‌کرد.‏ پسری که شاید تنها نان‌آور خانه‌اش بوده است.‏ احتمالاً در میان جمعیت نوحه‌سرایان و نوازندگانی بودند که با نوایی غم‌انگیز جسد را تشییع می‌کردند.‏ (‏اِرْمیا ۹:‏۱۷،‏ ۱۸؛‏ متّیٰ ۹:‏۲۳‏)‏ عیسی به زن درمانده چشم دوخته بود که بی‌شک نزدیک تابوت پسرش قدم برمی‌داشت.‏

۱۴ دل عیسی به حال مادر عزادار سوخت و با لحنی آرام‌بخش به او گفت:‏ «گریه نکن!‏» سپس بدون آن که کسی از او بخواهد به تابوت نزدیک شد و آن را لمس کرد.‏ حاملان تابوت و احتمالاً همهٔ جمعیت ایستادند.‏ سپس عیسی با لحنی آمرانه خطاب به جسد بی‌جان پسر گفت:‏ «ای جوان به تو می‌گویم برخیز!‏» در آن وقت،‏ جوان طوری که گویی از خواب برخاسته است راست نشست و شروع به سخن گفتن کرد!‏ به دنبال آن این عبارت زیبا آمده است:‏ «عیسی او را به مادرش بازگرداند.‏»‏

۱۵.‏ الف)‏ از روی مطالبی که در کتاب مقدّس در بارهٔ دلسوزی‌های عیسی می‌خوانیم به چه رابطه‌ای بین دلسوزی و عمل پی می‌بریم؟‏ ب)‏ چگونه می‌توانیم عیسی را از این نظر سرمشق خود قرار دهیم؟‏

۱۵ از این آیات چه می‌آموزیم؟‏ اینکه دلسوزی عیسی همیشه با عمل همراه بود.‏ عیسی وقتی مصیبت دیگران را می‌دید دلش به حالشان می‌سوخت و همین دلسوزی سبب می‌شد که به کمک آنان بشتابد.‏ اما ما چگونه می‌توانیم او را سرمشق قرار دهیم؟‏ ما مسیحیان ملزم هستیم که بشارت را به مردم موعظه نماییم و آنان را شاگرد عیسی سازیم.‏ در درجهٔ اوّل محبت به یَهُوَه ما را به این کار برمی‌انگیزد.‏ ولی در نظر داشته باشید که موعظه باید با دلسوزی نیز همراه باشد.‏ اگر مثل عیسی با مردم همدردی کنیم،‏ دلمان می‌خواهد هر آنچه در توان داریم برای بشارت دادن به آنان انجام دهیم.‏ (‏متّیٰ ۲۲:‏۳۷-‏۳۹‏)‏ چگونه می‌توانیم برای هم‌ایمانانمان که بیمار یا سوگوارند دلسوزی کنیم؟‏ درست است که ما قدرت انجام معجزه نداریم و نمی‌توانیم بیماری‌های آنان را شفا دهیم یا عزیزشان را دوباره زنده سازیم،‏ اما می‌توانیم با آن‌ها همدردی کنیم یا هر کمکی که از دستمان برمی‌آید برایشان انجام دهیم.‏—‏اَفَسُسیان ۴:‏۳۲‏.‏

‏«ای پدر،‏ اینان را ببخش»‏

۱۶.‏ چگونه می‌توان آمادگی عیسی را برای بخشیدن دیگران حتی وقتی بر چوبهٔ شکنجه بود مشاهده کرد؟‏

۱۶ خصوصیت دیگری که نشان می‌داد عیسی نمونهٔ کامل محبت پدرش است،‏ آمادگی او برای بخشیدن دیگران بود.‏ (‏مزمور ۸۶:‏۵‏)‏ این خصوصیت را حتی هنگامی که بر چوبهٔ شکنجه بود نیز می‌شد در او مشاهده کرد.‏ وقتی مجبور شد متحمّل مرگی شرم‌آور شود و دست‌ها و پاهایش را به چوبهٔ شکنجه میخکوب کردند،‏ چه گفت؟‏ آیا فریاد برآورد و از یَهُوَه خواست تا اعدام‌کنندگانش را تنبیه کند؟‏ خیر،‏ بلکه در میان آخرین سخنانش گفت:‏ «ای پدر،‏ اینان را ببخش زیرا نمی‌دانند چه می‌کنند.‏»—‏لوقا ۲۳:‏۳۴‏،‏ ا ش.‏ *

۱۷-‏۱۹.‏ عیسی به چه شکل‌هایی نشان داد که پِطْرُس رسول را پس از آن که سه بار او را انکار کرد،‏ بخشیده است؟‏

۱۷ نمونهٔ بسیار پراحساس دیگری که از بخشش عیسی وجود دارد شیوهٔ رفتار او با پِطْرُس رسول است.‏ تردیدی وجود ندارد که پِطْرُس بشدّت به عیسی علاقه‌مند بود.‏ او در شب ۱۴ نیسان که آخرین شب زندگی عیسی بود به او گفت:‏ «خداوندا،‏ من حاضرم با تو به زندان بروم،‏ حتی با تو بمیرم!‏» اما چند ساعت بعد سه بار بکلّی منکر شد که عیسی را می‌شناسد!‏ کتاب مقدّس برایمان نقل می‌کند که وقتی پِطْرُس برای سوّمین بار عیسی را انکار کرد چه روی داد:‏ «همان لحظه عیسی سرش را برگرداند و به پِطْرُس نگاه کرد.‏» پِطْرُس که زیر بار گناه خویش کمر خم کرده بود «بیرون رفت و زار زار گریست.‏» وقتی چند ساعت بعد عیسی فوت کرد پِطْرُس شاید با خود اندیشید:‏ ‹آیا سَروَرم عیسی مرا بخشید؟‏›—‏لوقا ۲۲:‏۳۳،‏ ۶۱،‏ ۶۲‏،‏ تفسیری.‏

۱۸ چیزی نگذشت که پِطْرُس پاسخ پرسش خویش را گرفت.‏ عیسی در صبح روز ۱۶ نیسان رستاخیز یافت و ظاهراً همان روز پِطْرُس را به تنهایی ملاقات نمود.‏ (‏لوقا ۲۴:‏۳۴؛‏ ۱قُرِنتیان ۱۵:‏۴-‏۸‏)‏ چرا عیسی به این رسول خویش که با شدّت تمام او را انکار کرده بود،‏ توجهی خاص نشان داد؟‏ شاید به این خاطر که می‌خواست به پِطْرُس توبه‌کار نشان دهد که هنوز دوستش دارد و برایش ارزش قائل است.‏ اما عیسی به پِطْرُس دلگرمی‌های دیگری نیز داد.‏

۱۹ کمی بعد،‏ عیسی در کنار دریای جلیل به شاگردانش ظاهر شد.‏ در آنجا سه بار از پِطْرُس (‏که سه بار او را انکار کرده بود)‏ پرسید که آیا دوستش دارد.‏ پس از بار سوّم پِطْرُس پاسخ گفت:‏ «خداوندا،‏ تو بر همه چیز واقف هستی.‏ تو می‌دانی که تو را دوست می‌دارم.‏» عیسی که قادر بود دل انسان‌ها را ببیند بخوبی می‌دانست که پِطْرُس دوستش دارد.‏ اما به این شکل به پِطْرُس فرصت داد تا محبتش را ابراز کند.‏ علاوه بر این،‏ به او مأموریت داد تا گوسفندانش را خوراک دهد و شبانی کند.‏ (‏یوحنّا ۲۱:‏۱۵-‏۱۷‏)‏ پیش از آن،‏ پِطْرُس را موظف ساخته بود که به موعظه بپردازد.‏ (‏لوقا ۵:‏۱۰‏)‏ اما حالا،‏ در حالی که اطمینان خویش را به شکل بارزی به او نشان می‌داد،‏ مسئولیت سنگین مراقبت از پیروان آیندهٔ خود را بر عهده‌اش نهاد.‏ اندکی بعد،‏ عیسی به پِطْرُس در میان شاگردانش وظیفهٔ مهمی عطا کرد.‏ (‏اَعمال ۲:‏۱-‏۴۱‏)‏ آیا می‌توانید آسودگی خاطر پِطْرُس را هنگامی که فهمید عیسی او را بخشیده است و هنوز به او اعتماد دارد تصوّر کنید؟‏

آیا به محبت مسیح پی برده‌ایم؟‏

۲۰،‏ ۲۱.‏ چگونه می‌توانیم به طور کامل به محبت مسیح پی ببریم؟‏

۲۰ کلام یَهُوَه با زیبایی تمام محبت مسیح را توصیف می‌کند.‏ حال این پرسش مطرح می‌شود که ما چگونه باید به محبت او پاسخ گوییم؟‏ کتاب مقدّس چنین تأکید می‌کند:‏ ‹محبت مسیح را دریابید اگر چه مافوق فهم بشر است.‏› (‏اَفَسُسیان ۳:‏۱۹‏،‏ ا ش‏)‏ همان طور که دیدیم،‏ شرح زندگی و خدمت روحانی عیسی که در انجیل‌ها آمده است مطالب زیادی را در مورد محبت مسیح به ما می‌آموزد.‏ اما درک کامل «محبت مسیح» فقط با آموختن آنچه در کتاب مقدّس آمده است میسر نیست.‏

۲۱ عبارت یونانی که ‹دریابید› ترجمه شده است به معنی «در عمل و از روی تجربه» موضوعی را فهمیدن است.‏ اگر محبت عیسی را از خود نشان دهیم،‏ یعنی با ازخودگذشتگی با دیگران رفتار کنیم،‏ با دلسوزی نیازهای آنان را برطرف کنیم و آنان را از ته دل ببخشیم حقیقتاً احساسات او را درک کرده‌ایم.‏ بدین سان،‏ از روی تجربه محبت مسیح را دریافته‌ایم اگرچه مافوق فهم بشر است.‏ هیچ گاه نباید فراموش کنیم که هر چه بیشتر به مسیح شبیه شویم،‏ به خدای مهربانمان یَهُوَه نزدیک‌تر می‌گردیم،‏ زیرا مسیح کاملاً از او سرمشق می‌گیرد.‏

^ بند 11 در مقرّرات خاخام‌ها آمده بود که هیچ کس حق ندارد بیشتر از چهار ذراع (‏حدود دو متر)‏ به شخص جذامی نزدیک شود.‏ اما اگر باد می‌آمد جذامی باید حداقل ۱۰۰ ذراع (‏حدود ۴۵ متر)‏ از دیگران فاصله می‌گرفت.‏ در «میدراش رَبهَ» آمده است که یک خاخام خود را از عده‌ای جذامی پنهان می‌کرد و خاخامی دیگر به جذامیان سنگ پرت می‌کرد تا آنان را دور سازد.‏ پس می‌بینیم که جذامیان طعم تلخ رانده‌شدگی و تنفر را چشیده بودند.‏

^ بند 16 قسمت اوّل آیهٔ لوقا ۲۳:‏۳۴ در بعضی دست‌نوشته‌های باستانی حذف شده است.‏ اما چون در بسیاری از دست‌نوشته‌های معتبر ذکر شده،‏ در ترجمهٔ دنیای جدید و بسیاری از ترجمه‌های دیگر کتاب مقدّس گنجانده شده است.‏ عیسی به احتمال زیاد در اینجا راجع به سربازان رومی که او را اعدام نمودند سخن می‌گوید.‏ آنان نمی‌دانستند که چه می‌کنند زیرا از هویت واقعی عیسی باخبر نبودند.‏ اما رهبران مذهبی که ترتیب اعدام عیسی را دادند تقصیر خیلی بیشتری بر گردن داشتند زیرا دانسته و از روی بدخواهی عمل کردند.‏ برای بسیاری از آنان امکان بخشش وجود نداشت.‏—‏یوحنّا ۱۱:‏۴۵-‏۵۳‏.‏