Yì hosọ lẹ ji

Yì todowhinnu hosọ lẹ tọn ji

WETA 29

“Nado Yọ́n Owanyi Klisti Tọn”

“Nado Yọ́n Owanyi Klisti Tọn”

1-3. (a) Etẹwẹ whàn Jesu bọ e do jlo nado hodo apajlẹ Otọ́ etọn tọn? (b) Adà owanyi Jesu tọn tẹlẹ wẹ mí na gbadopọnna?

 BE A ko mọ visunnu pẹvi de he to tintẹnpọn nado hodo apajlẹ otọ́ etọn tọn pọ́n ya? Visunnu lọ sọgan nọ zinzọnlin, dọho, kavi yinuwa di otọ́ etọn. To nukọnmẹ, visunnu lọ tlẹ sọgan di otọ́ etọn to walọ mẹ podọ to gbigbọ-liho ga. Mọwẹ, owanyi po sisi po he visunnu de tindo na otọ́ owanyinọ de nọ whàn ẹn bọ e nọ jlo nado di otọ́ etọn.

2 Etẹwẹ dogbọn haṣinṣan he tin to Jesu po Otọ́ etọn olọn mẹ tọn po ṣẹnṣẹn dali? “Yẹn yiwanna Otọ́,” wẹ Jesu dọ to nujijọ de whenu. (Johanu 14:31) Mẹdepope ma sọgan tindo owanyi na Jehovah hú ehe Ovi etọn tindo na ẹn gba. Na ewọ ko tin hẹ Otọ́ etọn na whenu dindẹn whẹpo nudida devo lẹ do yin didá. Owanyi enẹ whàn Ovi mẹdezejotọ ehe bọ e jlo nado hodo apajlẹ Otọ́ etọn tọn.—Johanu 14:9.

3 To weta bẹjẹeji owe ehe tọn lẹ mẹ, mí dọhodo lehe Jesu hodo apajlẹ huhlọn, whẹdida dodo, po nuyọnẹn Jehovah tọn po afọsu-afọsi do ji. Ṣigba, nawẹ Jesu hodo apajlẹ owanyi Otọ́ etọn tọn gbọn? Mì gbọ mí ni gbadopọnna adà atọ̀n owanyi Jesu tọn lẹ—yèdọ gbigbọ mẹde-yido-sanvọ́ tọn etọn, awuvẹmẹ sisosiso etọn, po ojlo etọn nado jonamẹ po.

“Mẹde Ma Tindo Owanyi He Klohu Ehe”

4. Nawẹ Jesu ze apajlẹ owanyi mẹde-yido-sanvọ́ tọn he klohugan lọ dai gbọn?

4 Jesu ze apajlẹ ayidego tọn dai gando owanyi mẹde-yido-sanvọ́ tọn go. Mẹde-yido-sanvọ́ zẹẹmẹdo zize nuhudo po nuhahun mẹdevo lẹ tọn po do otẹn tintan mẹ matin ṣejannabi. Nawẹ Jesu do owanyi enẹ nkọ hia gbọn? E basi zẹẹmẹ dọmọ: “Mẹde ma tindo owanyi he klohu ehe, dọ mẹde ze ogbẹ̀ etọn liai na họntọn etọn lẹ.” (Johanu 15:13) Jesu desọn ojlo mẹ bo yí ogbẹ̀ pipé etọn liai na mí. Ehe yin dohia owanyi tọn he klohugan he nkọtọn gbẹtọvi de ma ko dohia pọ́n. Ṣigba Jesu sọ do owanyi mẹde-yido-sanvọ́ tọn hia to aliho devo lẹ mẹ ga.

5. Naegbọn tintọ́n sọn olọn mẹ do yin avọ́sinsan owanyinọ de, he Ovi dopo akàn Jiwheyẹwhe tọn basi?

5 Whẹpo e do lẹzun gbẹtọvi de, Ovi dopo akàn Jiwheyẹwhe tọn tindo lẹblanulọkẹyi po otẹn he yiaga de po to olọn mẹ. E tindo kanṣiṣa alọmayiemẹ de hẹ Jehovah podọ hẹ nudida gbigbọnọ susugege lẹ. Mahopọnna ninọmẹ dagbe ehelẹ, Ovi yiwanna ehe “klọ́n gigo etọn dai, e yí ojlẹmọ afanumẹ tọn de na ede, yè sọ basi i to apajlẹ gbẹtọ lẹ tọn mẹ.” (Filippinu lẹ 2:7) E desọn ojlo mẹ nado wá nọgbẹ̀ to gbẹtọvi ylandonọ lẹ ṣẹnṣẹn to aihọn ‘he mlọnai to omẹ ylankan lọ mẹ’ de mẹ. (1 Johanu 5:19) Be e mayin avọ́sinsan owanyinọ de wẹ enẹ yin, he Ovi Jiwheyẹwhe tọn basi ya?

6, 7. (a) Aliho tẹlẹ mẹ wẹ Jesu do owanyi mẹde-yido-sanvọ́ tọn hia to lizọnyizọn aigba ji tọn etọn mẹ te? (b) Apajlẹ owanyi matin ṣejannabi he yinuwadomẹji tẹwẹ yin kinkàndai to Johanu 19:25-27 mẹ?

6 Jesu do owanyi mẹde-yido-sanvọ́ tọn hia to aliho voovo lẹ mẹ to lizọnyizọn aigba ji tọn etọn whenu. E ma yin ṣejannabinọ paali. E ze ede jona lizọnyizọn etọn sọmọ bọ e yí gbẹdudu paa he gbẹtọvi lẹ jẹakọhẹ do sanvọ́. “Wọtupọẹ lẹ tindo odò, ohẹ̀ olọn tọn lẹ sọ tindo adọ́,” wẹ Jesu dọ, “ṣigba Ovi gbẹtọ tọn ma tindo ofi e na yí ota etọn dai te.” (Matiu 8:20) Taidi whlẹpatọ azọ́nyọnẹntọ de, Jesu sọgan ko yí whenu vude zan nado gbá ohọ̀ whanpẹnọ de na ede kavi nado basi núzinzan owhlẹ tọn lẹ na sisà bo mọ akuẹ. Ṣigba e ma yí azọ́nyinyọnẹn etọn zan nado dín agbasanu lẹ gba.

7 Apajlẹ owanyi mẹde-yido-sanvọ́ Jesu tọn he yinuwadomẹji taun de yin kinkàndai to Johanu 19:25-27 mẹ. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n lehe nususu na ko gọ́ ayiha po ahun Jesu tọn po mẹ do to whèmẹ gbeegbe e na kú tọn. Dile e to yaji to yatin ji, e to nulẹnpọn dogbọn devi etọn lẹ, po azọ́n yẹwhehodidọ tọn po dali, podọ titengbe lehe tenọgli etọn na pagigona oyín Otọ́ etọn tọn do ji. Na nugbo tọn, sọgodo gbẹtọvi tọn pete tin to alọ etọn mẹ! Ṣogan, tlolo jẹnukọnna okú etọn, Jesu sọ do mẹtọnhopọn hia onọ̀ etọn, Malia, mẹhe na ko yin asuṣiọsi de to whenẹnu. Jesu dọna apọsteli Johanu nado penukundo Malia go taidi onọ̀ ede titi tọn, podọ sọn whenẹnu wẹ apọsteli lọ plan Malia yì owhé ede tọn gbè. Gbọnmọ dali, Jesu basi tito nukunpedomẹgo agbasamẹ po gbigbọmẹ tọn po na onọ̀ etọn. Dohia owanyi sisosiso matin ṣejannabi tọn nankọ die!

‘Lẹblanu Whàn Ẹn’

8. Etẹwẹ hogbe Glẹki tọn he Biblu yizan nado do awuvẹmẹ Jesu tọn hia lọ zẹẹmẹdo?

8 Jesu yin awuvẹmẹtọ taidi Otọ́ etọn. Owe-wiwe basi zẹẹmẹ Jesu tọn taidi mẹhe nọ dovivẹnu nado gọalọna mẹhe to yaji lẹ na lẹblanu nọ whàn ẹn wutu. Nado basi zẹẹmẹ awuvẹmẹ Jesu tọn, Biblu yí hogbe Glẹki tọn de zan heyin lilẹdo ‘lẹblanu whàn ẹn.’ Weyọnẹntọ dopo dọmọ: “E basi zẹẹmẹ . . . numọtolanmẹ de tọn he nọ whàn mẹde sisosiso jẹ otẹn godo tọn mẹ. Ehe wẹ yin hogbe he dohuhlọn hugan to Glẹkigbe mẹ he nọ yin yiyizan na numọtolanmẹ awuvẹmẹ tọn.” Mí ni gbadopọnna ninọmẹ delẹ he mẹ awuvẹmẹ sisosiso whàn Jesu nado yinuwa te.

9, 10. (a) Ninọmẹ tẹlẹ wẹ hẹn Jesu po apọsteli etọn lẹ po nado dín gbọjẹtẹn fifá de? (b) To whenuena gbẹtọgun de glọnalina gbọjẹyíyí etọn, nawẹ Jesu yinuwa gbọn, podọ etẹwutu?

9 Yin whinwhàn nado yinuwa hlan nuhudo gbigbọmẹ tọn lẹ. Kandai Malku 6:30-34 mẹ tọn dọ nuhe whàn Jesu na taun tọn nado do lẹblanu etọn hia. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n ninọmẹ lọ hlan. Apọsteli lẹ to ayajẹ, na yé ṣẹṣẹ lẹkọ sọn gbejizọnlin gaa yẹwhehodidọ tọn de wẹ. Yé lẹkọwa Jesu dè bo yí awuvivi do to linlin nuhe yé ko mọ bo sè lẹ tọn dọna ẹn. Ṣigba gbẹtọgun daho de pli, bo ma na dotẹnmẹ Jesu po apọsteli etọn lẹ po na tlẹ do dùnú. Na Jesu nọ doayinugo to whepoponu wutu, e doayi e go dọ onú ko ṣikọna apọsteli emitọn lẹ. E dọna yé dọmọ: “Mìlọsu ni wá zungbo mẹ to olá na mì ni gbọjẹ whenu vude.” Yé biọ tọjihun de mẹ, bo kùnhún dasá jẹ agewaji Ohù Galili tọn tó yì gbọjẹtẹn fifá de. Ṣigba gbẹtọgun lọ mọ whenue yé to yìyì. Mẹdevo lẹ sọ sè mọ ga. Omẹ ehe lẹpo sọ họ̀nwezun gbọn agewaji huto lọ tọn bo jẹ adà awetọ ji jẹnukọnna tọjihun lọ!

10 Be Jesu gblehomẹ dọ gbọjẹyíyí etọn yin aliglọnna wẹ ya? Lala! Lẹblanu wà ẹ to whenuena e mọ gbẹtọgun lọ, he sọha yetọn yì fọtọ́n susu lẹ to tenọpọn ẹn. Malku wlan dọmọ: “Ewọ sọ . . . mọ agundaho de, [lẹblanu sọ whàn ẹn], na yé taidi lẹngbọ he ma tindo hihọ́tọ de wutu; e sọ ṣẹ̀ onú susu plọn yé.” Jesu mọ yé taidi mẹhe tindo nuhudo gbigbọmẹ tọn lẹ. Yé taidi lẹngbọ he to lèlèsà, bo ma tindo lẹngbọhọtọ depope he na deanana yé kavi basi hihọ́na yé. Jesu yọnẹn dọ sinsẹ̀ngán he dona yin lẹngbọhọtọ he nọ penukundo yé go lẹ ko gbẹkọ wamọnọ lẹ go. (Johanu 7:47-49) Lẹblanu gbẹtọ lẹ tọn wà ẹ, enẹwutu e jẹ nuplọn yé ji dogbọn “ahọludu Jiwheyẹwhe tọn” dali. (Luku 9:11) Doayi e go dọ lẹblanu gbẹtọ lẹ tọn ko whàn Jesu whẹpo etlẹ do mọ lehe yé yinuwa hlan nuplọnmẹ etọn do. To alọ devo mẹ, e mayin nupinplọn gbẹtọgun lọ wẹ dekọtọn do awuvẹmẹ sisosiso he e tindo na yé mẹ gba, ṣigba mẹwhinwhàn etọn wẹ wàmọ.

“E dlẹnalọ etọn jẹgbonu bo do e go”

11, 12. (a) Nukun tẹwẹ nọ yin yiyido pọ́n pòtọnọ lẹ to ojlẹ Biblu tọn mẹ, ṣigba nawẹ Jesu yinuwa gbọn to whenuena dawe he ‘pòzọ̀n ṣinyọ́n’ de dọnsẹpọ ẹ? (b) Nawẹ alọdomẹgo Jesu tọn na ko yinuwado pòtọnọ lọ ji gbọn, podọ nawẹ numimọ doto de tọn do ehe hia gbọn?

11 Yin whinwhàn nado de yajiji sẹ̀. Mẹhe tindo awutu voovo lẹ dọnsẹpọ Jesu na yé yọnẹn dọ e nọ vẹawumẹ. Ehe sọawuhia titengbe to whenuena gbẹtọgun lẹ to hihodo Jesu, bọ dawe he ‘pòzọ̀n ṣinyọ́n’ de dọnsẹpọ ẹ. (Luku 5:12) To ojlẹ Biblu tọn lẹ mẹ, pòtọnọ lẹ ma dona wá gbẹtọ lẹ ṣẹnṣẹn gba na yé ni ma do bẹpla mẹdevo lẹ blo. (Osọha lẹ 5:1-4) Ṣigba, to nukọn mẹ, sinsẹ̀ngán labbi lẹ wleawuna pọndohlan kanyinylan tọn gando pòzọ̀n go bo wleawuna osẹ́n kọgbidinamẹ tọn yetọn titi lẹ. a Ṣogan, doayi lehe Jesu yinuwa hlan pòtọnọ lọ do go: “Dawe pòtọnọ de wá e dè to finẹ, e jẹklo na ẹn, bo to vẹvẹ na ẹn, bo to didọ hlan ẹn, dọmọ, Eyin hiẹ jlo, hiẹ sọgan hẹn mi zun wiwe. Yíyí lẹblanu do whàn ẹn, e dlẹnalọ etọn jẹgbonu bo do e go, bosọ dọ hlan ẹn, dọmọ, Yẹn jlo, hiẹ ni zun wiwe. Afọdoponẹji opò klọ́n yì sọn e go.” (Malku 1:40-42) Jesu yọnẹn ganji dọ e jẹagọdo osẹ́n na pòtọnọ de nado wá finẹ. Ṣogan, kakati nado yàn ẹn, Jesu yin whinwhàn sọmọ bọ e wà nuhe mẹde ma tlẹ lẹn. Jesu doalọ e go!

12 Be a sọgan lẹnnupọndo lehe alọdomẹgo enẹ na ko yinuwado pòtọnọ lọ ji sọ ya? Di dohia, lẹnnupọndo numimọ ehe ji. Doto Paul Brand, he nọ penukundo pòzọ̀n go, dọ gando pòtọnọ de he go e penukundo to Inde go. To gbigbeje e pọ́n whenu, doto lọ ze alọ etọn do abọji na pòtọnọ lọ bo basi zẹẹmẹ na ẹn gbọn gbesetọ de dali gando amasin he na yin zinzan na ẹn lẹ go. To ajijimẹ, pòtọnọ lọ jẹ avivi ji. “Etẹwẹ nko dọ jẹagọ na we?” wẹ doto lọ kanse. Gbesetọ lọ kanhose dẹpẹ lọ to ogbè etọn mẹ bo gblọnna doto lọ dọmọ: “Lala doto. E dọ dọ emi to avivi na a plá alọ okọ̀ na emi wutu. Kakajẹ whenuena e wá dè we, mẹdepope ma ko doalọ e go na owhe susu.” Na pòtọnọ he wá Jesu dè lọ, alọdomẹgo tlẹ sọ tindo zẹẹmẹ nujọnu tọn taun na ẹn. To alọdomẹgo dopo enẹ godo, azọ̀n he zọ́n bọ e ma sọgan biọ gbẹtọgun mẹ lọ yin didesẹ!

13, 14. (a) Nuwiwa tẹwẹ Jesu dukosọhẹ to whenuena e sẹpọ tòdaho Naini tọn, ṣigba etẹwẹ hẹn ninọmẹ lọ blawu titengbe? (b) Afọdide tẹwẹ awuvẹmẹ Jesu tọn whàn ẹn nado ze do asuṣiọsi Naini tọn lọ tamẹ?

13 Yin whinwhàn nado de awubla sẹ̀. Awubla mẹdevo lẹ tọn nọ whàn Jesu sisosiso. Di apajlẹ, gbadopọnna kandai Luku 7:11-15 mẹ tọn. E jọ to nudi daglamẹ lizọnyizọn Jesu tọn whenu, to whenuena e sẹpọ agbó ji tòdaho Galili tọn he yin Naini. Dile Jesu sẹpọ họngbó tòdaho lọ tọn, e mọ nuwiwa ṣiọdidi tọn de. Ninọmẹ lọ blawu titengbe. Jọja sunnu de he yin visunnu dopo akàn onọ̀ lọ tọn wẹ kú, asuṣiọsi de wẹ onọ̀ lọ sọ yin. To ojlẹ de mẹ wayi, yọnnu lọ na ko tindo mahẹ to nuwiwa mọnkọtọn mẹ pọ́n—to ṣiọdidi asu etọn tọn whenu. Ṣigba todin visunnu etọn tọn wẹ, vlavo omẹ dopo he go e ganjẹ to gbẹ̀mẹ. Mẹhe to avigbè aluẹmẹninọ tọn po ohàn awubla tọn po ji lẹ sọgan ko tin to gbẹtọgun he hodo e lẹ mẹ. (Jẹlemia 9:17, 18; Matiu 9:23) Etomọṣo, onọ̀ he tin to awubla mẹ lọ ji wẹ nukun Jesu tọn nọte do, dile e to zọnlinzin jei apotinjan he mẹ oṣiọ visunnu lọ tọn tin te kọ̀n.

14 Lẹblanu onọ̀ he to aluẹmẹ lọ tọn “whàn” Jesu. To hogbe jidenamẹ tọn de mẹ, e dọna ẹn dọmọ: “A sọ viavi blo.” Dile e ma tlẹ yin oylọ-basina sọ, e sẹpọ apotinjan lọ bo doalọ e go. Mẹhe hẹn apotinjan lọ lẹ, podọ vlavo pipòtọ gbẹtọgun lọ tọn lẹ nọte ṣúdúdú. Jesu yí ogbè-gángán do degbè na oṣiọ lọ dọmọ: “Visunnu, yẹn dọ hlan we, Fọ́n.” Etẹwẹ jọ to enẹgodo? “Mẹhe kú sọ fọ́n sinai, bosọ ṣẹ hodọ” taidi dọ e yin finfọ́n sọn amlọn he yìkànmẹ de mẹ nkọtọn! Todin hogbe he fọnjlodotenamẹ taun de bọdego: “[Jesu] sọ jo e hlan onọ̀ etọn.”

15. (a) Kanṣiṣa tẹwẹ kandai Biblu tọn dogbọn lehe lẹblanu whàn Jesu do dali dohia to awuvẹmẹ po nuyiwa po ṣẹnṣẹn? (b) Nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ Jesu tọn to aliho ehe mẹ gbọn?

15 Etẹwẹ mí plọn sọn nujijọ ehe mẹ? To nujijọ dopodopo mẹ, doayi kanṣiṣa he tin to awuvẹmẹ po nuyiwa po ṣẹnṣẹn go. Eyin Jesu mọ yajiji mẹdevo lẹ tọn lẹblanu nọ whàn ẹn dandan, podọ awuvẹmẹ etọn na yé nọ whàn ẹn nado yinuwa dandan. Nawẹ mí sọgan hodo apajlẹ etọn gbọn? Taidi Klistiani lẹ, mí tindo azọngban de nado dọyẹwheho wẹndagbe lọ tọn bo hẹn gbẹtọ lẹ zun devi. Jẹnukọn whẹ́, owanyi na Jiwheyẹwhe wẹ nọ whàn mí. Ṣigba, mì gbọ mí nisọ flindọ azọ́n lọ biọ awuvẹmẹ ga. Eyin mí nọ vẹawu gbẹtọ lẹ dile Jesu wà do, ahun mítọn na whàn mí nado wà nuhe go mí pé lẹpo nado lá wẹndagbe lọ na yé. (Matiu 22:37-39) Etẹwẹ dogbọn awuvẹmẹ didohia yisenọ hatọ he to yaji kavi to awubla lẹ dali? Mí ma sọgan doalọtena yajiji agbasa tọn lẹ kavi fọ́n oṣiọ lẹ sọnku to azọ́njiawu-liho gba. Etomọṣo, mí sọgan do awuvẹmẹ hia gbọn dide sọn ojlomẹ wá dali nado do lẹblanu hia kavi na alọgọ he nuhudo etọn tin.—Efesunu lẹ 4:32.

“Otọ́, Jona Yé”

16. Nawẹ ojlo Jesu tọn nado jonamẹ sọawuhia to whenuena e tlẹ tin to yatin ji gbọn?

16 Jesu hodo apajlẹ owanyi Otọ́ etọn tọn to aliho titengbe devo mẹ. E nọ “wleawu nado jona.” (Psalm 86:5) Ojlo ehe sọawuhia to whenuena e tlẹ tin to yatin ji. Dile e tlẹ ko tin to ninọmẹ lọ mẹ nado kú okú winyan tọn, bọ oṣó lẹ ko yin whiwhè do alọ po afọ etọn lẹ po mẹ, etẹwẹ Jesu dọ? Be e vẹ̀ Jehovah nado sayana mẹhe to hùhù i lẹ wẹ ya? Lala, delẹ to hogbe he Jesu yizan gbọngodo lẹ mẹ wẹ: “Otọ́, jona yé; na yé ma yọ́n nuhe yé to wiwà.”—Luku 23:34. b

17-19. Aliho tẹlẹ mẹ wẹ Jesu dohia dọ emi jona apọsteli Pita he mọ́n Ẹn whla atọ̀n lọ te?

17 Vlavo apajlẹ jonamẹ Jesu tọn he tlẹ fọnjlodotenamẹ hugan lọ sọgan yin mimọ to aliho he mẹ e yinuwahẹ apọsteli Pita te mẹ. Ayihaawe depope ma tin dọ Pita yiwanna Jesu sisosiso. To azán 14tọ osun Nisan tọn, to ozán he mẹ Jesu na kú, Pita dọna ẹn dọmọ: “Oklunọ, yẹn wleawu pó nado yì hẹ we jẹ gànhọ mẹ, podọ jẹ okú.” Ṣogan, to ganhiho vude godo, Pita mọ́n whla atọ̀n dọ emi ma tlẹ yọ́n Jesu! To whenuena Pita mọ́n ẹn whla atọ̀ntọ, Biblu dọ nuhe jọ na mí dọmọ: “Oklunọ sọ lẹgodo bo pọ́n Pita.” Na e vẹna Pita sọmọ wutu, e “tọ́njẹgbonu yì, bo viavi vivẹ.” To whenuena Jesu kú to gbenẹgbe, apọsteli lọ sọgan ko lẹnnupọn dọ, ‘Be Oklunọ ka jo ylando ṣie na mi ya?’—Luku 22:33, 61, 62.

18 Pita ma nọte dẹn whẹpo do mọ gblọndo gba. Jesu yin finfọnsọnku to afọnnu azán 16tọ osun Nisan tọn, podọ kunnudenu dohia dọ gbenẹgbe wẹ e dla Pita pọ́n na ede. (Luku 24:34; 1 Kọlintinu lẹ 15:4-8) Naegbọn Jesu do na ayidonugo vonọtaun enẹ hlan apọsteli he ko mọ́n Ẹn po nujikudo po lọ? Jesu sọgan ko jlo nado na jide Pita he ko lẹnvọjọ dọ Oklunọ gbẹsọ yiwanna ẹn podọ e gbẹ́ yọn-na-yizan ga. Ṣigba Jesu wà onú susu dogọ nado hẹn Pita deji.

19 To nukọnmẹ, Jesu sọawuhia devi etọn lẹ to Ohù Galili tọn ji. Todin, Jesu kanhose Pita whla atọ̀n gando owanyi Pita tọn na ẹn go (mẹhe ko mọ́n Oklunọ etọn whla atọ̀n dai). To whla atọ̀ntọ lọ godo, Pita gblọn dọ: “Hiẹ yọ́n onú popo, Oklunọ; hiẹ yọnẹn dọ yẹn yiwanna we.” Na nugbo tọn, Jesu, mẹhe sọgan mọnu jẹ ahun mẹ, yọnẹn to gigọ́mẹ dọ Pita yiwanna ẹn nugbonugbo. Ṣogan, Jesu hùn dotẹnmẹ dote na Pita nado do owanyi etọn hia. Humọ, Jesu deazọ́nna Pita nado “yìn” bo ‘penukundo’ “lẹngbọ” Etọn lẹ go. (Johanu 21:15-17) Jẹnukọn, Pita ko mọ azọ́ndenamẹ de yí nado dọyẹwheho. (Luku 5:10) Ṣigba todin, po dohia jidedomẹgo ayidego tọn de po, Jesu na ẹn azọngban pinpẹn devo dogọ—yèdọ nado penukundo mẹhe na lẹzun hodotọ Klisti tọn lẹ go. To madẹnmẹ to enẹgodo, Jesu ze azọngban he diyin de do alọmẹ na Pita to azọ́n gbẹtọ lẹ hinhẹnzun devi tọn mẹ. (Owalọ lẹ 2:1-41) Lehe Pita na ko mọ kọgbọ do sọ nado yọnẹn dọ Jesu ko jona emi bo gbẹsọ dejido emi go!

Be Hiẹ “Yọ́n Owanyi Klisti Tọn” Ya?

20, 21. Nawẹ mí sọgan wá “yọ́n owanyi Klisti tọn” to gigọ́mẹ gbọn?

20 Nugbo wẹ dọ, Ohó Jehovah tọn basi zẹẹmẹ owanyi Klisti tọn to aliho he họnwun mẹ. Ṣigba, nawẹ mí dona yinuwa hlan owanyi Jesu tọn gbọn? Biblu na tuli mí “nado yọ́n owanyi Klisti tọn, he sù hú nuyọnẹn.” (Efesunu lẹ 3:19) Dile mí ko mọ do, owe Wẹndagbe tọn lẹ gando gbẹzan po lizọnyizọn Jesu tọn po go plọn nususu mí dogbọn owanyi Klisti tọn dali. Etomọṣo, vivẹnudido “nado yọ́n owanyi Klisti tọn” to gigọ́mẹ bẹ nususu hẹn hú nado plọn nuhe Biblu dọ dogbọn ewọ dali poun.

21 Hogbe Glẹki tọn heyin lilẹdo “nado yọ́n” zẹẹmẹdo nado yọ́n nude “ganji, gbọn numimọ etọn tintindo dali.” Eyin mí nọ do owanyi hia dile Jesu basi do—bo nọ yí mídelẹ do sanvọ́ do ota mẹdevo lẹ tọn mẹ, bo nọ yí awuvẹmẹ do gọalọna yé, bosọ nọ jona yé sọn ahun mítọn mẹ—to whenẹnu, mí sọgan mọnukunnujẹ numọtolanmẹ etọn mẹ ganji. To aliho ehe mẹ, mí nọ wá “yọ́n owanyi Klisti tọn, he sù hú nuyọnẹn” gbọn numimọ dali. Podọ mí ma dona wọnji pọ́n gbede dọ lehe mí hodo apajlẹ Klisti tọn sọ, mọwẹ mí na dọnsẹpọ Jehovah, Jiwheyẹwhe owanyinọ mítọn pẹkipẹki do niyẹn, yèdọ apajlẹ mẹhe tọn Jesu hodo to gigọ́mẹ.

a Osẹ́n labbi tọn lẹ dọ dọ mẹde ma hà bo sẹpọ pòtọnọ de sọ nudi mẹtlu 2 gba. Ṣigba eyin jẹhọn to yìnyìn, pòtọnọ lọ dona nọla na nudi mẹtlu 45. Midrash Rabbah dọ gando labbi de go he nọ họ̀nna pòtọnọ lẹ podọ devo he nọ dlan zannu do pòtọnọ lẹ nado hẹn yé nọla na ẹn. Enẹwutu pòtọnọ lẹ yọ́n awufiẹsa he tin to gbigbẹkọ mẹgo mẹ bosọ yọ́n lehe mẹvivlẹko kavi vọ́donamẹ nọ yinuwadomẹji sọ.

b Adà tintan Luku 23:34 tọn yin didesẹ sọn alọnuwe-hihia hohowhenu tọn delẹ mẹ. Ṣigba, na hogbe ehelẹ sọawuhia to alọnuwe-hihia dejidego susu devo lẹ mẹ wutu, yé sọawuhia to Traduction du monde nouveau po lẹdogbedevomẹ susu devo lẹ po mẹ. E họnwun dọ, awhànfuntọ Lomu tọn he whè Jesu do yatin go lẹ hodọ wẹ e te. Yé ma yọ́n nuhe wà yé te, na yé ma yọ́n mẹhe nkọtọn Jesu yin taun. Ṣigba, sinsẹ̀ngán he de linlẹn lọ tọ́n nado hù i lẹ ma yin homẹvọnọ gba, na yewlẹ yinuwa sọn ojlo mẹ wá podọ to kanyinylan-liho. Jona ma tin na suhugan yetọn lẹ gba.—Johanu 11:45-53.