1-3. (a) Inki pusaka Yezu na kusosa kusala mambu bonso Tata na yandi? (b) Inki mambu ya zola ya Yezu beto ta tadila?

KETI nge me monaka dezia mwana mosi ya ke sosa kusala mambu bonso tata na yandi? Yandi lenda fulula mutindu tata na yandi ke tambulaka, ke tubaka, to ke salaka mambu. Na nima, yandi lenda kuma ti bikalulu mpi mambu ya kimpeve ya tata na yandi. Ee, zola mpi luzitu yina mwana ke vandaka na yo sambu na tata na yandi ya zola ke pusaka yandi na kusosa kukuma bonso tata na yandi.

² Inki beto lenda tuba sambu na bangwisana ya Yezu ti Tata na yandi ya zulu? Kilumbu mosi, Yezu tubaka nde: “Mono ke zolaka Tata.” (Yoane 14:31) Ata muntu mosi ve lenda zola mpenza Yehowa kuluta Yezu, yina vandaka ti Tata bantangu mingi na ntwala nde bigangwa ya nkaka kusalama. Zola yina pusaka Yandi na kusosa kusala mambu bonso Tata na yandi.—Yoane 14:9.

³ Na bakapu ya luyantiku ya mukanda yai, beto tubilaka mutindu Yezu landaka mbandu ya Yehowa na yina me tala lunungu, ngolo, mpi mayele. Kansi, nki mutindu Yezu monisaka zola ya Tata na yandi? Bika beto tadila mambu tatu ya zola ya Yezu—mpeve na yandi ya kuditambika, mawa na yandi ya nene mpi luzolo na yandi ya kulolula.

4. Inki mutindu Yezu bikaka mbandu ya kuluta nene ya zola ya kuditambika?

⁴ Yezu bikaka mbandu mosi ya nene ya zola ya kuditambika. Kuditambika ke tendula mpi kutadila bampusa ti basusi ya bantu ya nkaka na ntwala ya bampusa na beto mosi kukonda bwimi. Inki mutindu Yezu monisaka zola ya mutindu yai? Yandi tendulaka nde: “Ata muntu mosi ve kele na zola ya nene kuluta yai, nde muntu kupesa moyo na yandi sambu na banduku na yandi.” (Yoane 15:13) Yezu pesaka luzingu na yandi ya kukuka na luzolo yonso  sambu na beto. Yo vandaka mutindu mosi ya kuluta nene ya kumonisa zola, yina muntu ya nkaka me monisaka ntete ve. Kansi Yezu monisaka mpi zola ya kuditambika na mambu ya nkaka.

5. Sambu na nki kukatuka na zulu vandaka kibansa ya zola yina Mwana mosi kaka ya kubutuka ya Nzambi salaka?

⁵ Na ntwala ya kuzinga bonso muntu, Mwana mosi kaka ya kubutuka ya Nzambi vandaka na kisika mpi lukumu mosi ya nene na zulu. Yandi vandaka na bangwisana ya ngolo ti Yehowa mpi ti bigangwa mingi ya kimpeve. Ata yandi vandaka ti mambote ya mutindu yina, Mwana yai ya zola “yambulaka bima yonso mpi kumaka bonso mpika mpi kumaka muntu.” (Bafilipi 2:7) Na luzolo yonso, yandi kwisaka kuzinga na kati ya bantu ya masumu na nsi-ntoto mosi ya “kele na nsi ya kiyeka ya muntu ya mbi.” (1 Yoane 5:19) Keti yo ke monisa ve nde Mwana ya Nzambi salaka kibansa mosi ya zola?

6, 7. (a) Na nki mambu Yezu monisaka zola ya kuditambika na kisalu na yandi ya kusamuna awa na ntoto? (b) Yoane 19:25-27 ke tubila nki mbandu ya zola ya kuditambika ya Yezu, yina ke simba ntima?

⁶ Na kisalu na yandi ya kusamuna awa na ntoto, Yezu monisaka zola ya kuditambika na mitindu ya kuswaswana. Yandi vandaka ve na bwimi na mambu yonso. Sambu yandi vandaka kudipesa ya mvimba na kisalu ya kusamuna, yandi vandaka nkutu ve ti bima yina bantu ke vandaka na yo. Yandi tubaka nde: “Mikengi ke vandaka ti mabulu mpi bandeke ya zulu ke vandaka ti babuyamba, kansi Mwana ya muntu kele ve ti kisika ya kutula ntu na yandi.” (Matayo 8:20) Sambu yandi vandaka sharpantie ya mbote, Yezu lendaka kubaka mwa ntangu sambu na kutunga nzo na yandi mosi ya kitoko to kusala bima ya kitoko ya nzo mpi kuteka yo sambu na kuzwa mbongo mingi. Kansi yandi sadilaka ve mayele na yandi sambu na kuzwa bima ya kinsuni.

⁷ Yoane 19:25-27 ke tubila mbandu mosi ya zola ya kuditambika ya Yezu, yina ke simba ntima. Yindula mambu mingi yina lendaka kuyangisa mabanza ya Yezu na nkokila ya kilumbu ya lufwa na yandi. Ntangu yandi vandaka kuniokwama na nti ya mpasi, yandi vandaka kudiyangisa sambu na balongoki na yandi, kisalu ya kusamuna, mpi mingi-mingi sambu na kwikama na yandi mpi mambu yina yo ta sala sambu na zina ya Tata na yandi. Ya kieleka,  luguluku ya bantu yonso vandaka na maboko na yandi! Ntangu fioti na ntwala ya kufwa, Yezu kudiyangisaka mpi sambu na Maria, mama na yandi; ziku Maria vandaka mufwidi na ntangu yina. Yezu lombaka ntumwa Yoane na kutanina Maria bonso mama na yandi mosi, mpi banda ntangu yina, Maria kumaka kuzinga na nzo ya Yoane. Mpidina, Yezu bakaka bangidika ya kulungisa bampusa ya kinsuni mpi ya kimpeve ya mama na yandi. Yandi monisaka mpenza zola ya kukonda bwimi!

8. Ngogo ya Kigreki ya Biblia ke sadilaka sambu na kutubila mawa ya Yezu ke tendula nki?

⁸ Bonso Tata na yandi, Yezu vandaka kuwila bantu mawa. Masonuku ke monisaka nde Yezu vandaka kudipesa na kusadisa bantu sambu bampasi na bo vandaka kupesa yandi mawa mpenza. Biblia ke sadilaka ngogo ya Kigreki ya bo ke balulaka nde “kuwila muntu mawa,” sambu na kutubila mawa ya Yezu. Muntu mosi ya mayele tubaka nde: “Yo ke tendula . . . mawa yina ke simbaka mpenza ntima ya muntu. Yo kele ngogo ya Kigreki yina me luta bangogo ya nkaka ya ke tubilaka mawa.” Beto tadila mwa bambandu ya ke monisa nde Yezu vandaka na mawa ya ngolo yina pusaka yandi na kusadisa bantu.

9, 10. (a) Inki mambu pusaka Yezu ti balongoki na yandi na kukwenda kisika mosi ya pima? (b) Ntangu bantu bebisaka ntangu na yandi ya kupema, Yezu salaka nki, mpi sambu na nki?

⁹ Mawa pusaka yandi na kulungisa bampusa ya kimpeve ya bantu. Disolo yina kele na Marko 6:30-34 ke monisa kima ya ntete-ntete yina pusaka Yezu na kuwila bantu mawa. Yindula fioti na mabanza mambu yina salamaka. Bantumwa yangalalaka na kiese sambu bo katukaka kumanisa kisalu mosi ya kusamuna ya ngolo. Bo vutukaka na Yezu mpi songaka yandi na kiese mpenza mambu yonso ya bo monaka mpi ya bo waka. Ebuna, kibuka ya bantu kwisaka kuziunga Yezu ti balongoki na yandi; yo salaka nde bo zwa ve ntangu ya kudia. Yezu talaka bantumwa mpi bakisaka nde bo me lemba. Ebuna yandi zabisaka bo nde: “Beno kwisa, na kisika mosi ya kingenga mpi beno pema fioti.” Bo kotaka na maswa mosi mpi bo kwendaka na ndambu ya nordi ya Dizanga ya Galilea sambu na kusosa kisika ya pima. Kansi bantu monaka  ntangu bo ke kwenda. Bankaka mpi waka mambu ya bo tubaka. Bo bakaka ntinu bo yonso lweka-lweka ya nzadi tii na ndambu ya nordi mpi bo kumaka na ntwala ya maswa!

¹⁰ Keti Yezu waka makasi sambu bo bikilaka yandi ve ntangu ya kuvanda na kingenga ti balongoki na yandi? Ata fioti ve! Yandi waka mawa na ntima ntangu yandi monaka kibuka ya bantu yina vandaka kuvingila yandi. Marko sonikaka nde: “Yandi monaka kibuka ya nene ya bantu, mpi yandi wilaka bo mawa sambu bo vandaka bonso mameme ya me konda ngungudi. Ebuna yandi yantikaka kulonga bo mambu mingi.” Yezu monaka nde bantu yai vandaka ti mpusa ya mambu ya kimpeve. Bo vandaka bonso mameme yina ke baluka-baluka kukonda kivuvu, mpi kukonda ngungudi ya kutwadisa bo to kutanina bo. Yezu zabaka nde bantwadisi ya ntima ngolo ya mabundu vandaka ve kutudila bantu ya mpamba-mpamba dikebi, ata bo vandaka ti mukumba ya kugungula bo na zola yonso. (Yoane 7:47-49) Yandi wilaka bantu yina mawa; ebuna yandi yantikaka kulonga bo mambu ya “me tala Kimfumu ya Nzambi.” (Luka 9:11) Nge ke mona nde Yezu wilaka bantu mawa, ata na ntwala ya kumona mutindu bo ta tadila malongi na yandi. Yo ke tendula nde, yandi wilaka ve bantu mawa na nima ya kulonga bo, kansi mawa pusaka yandi na kulonga bo.

11, 12. (a) Inki mutindu bo vandaka kutadila bantu ya lepre na ntangu ya ntama, kansi Yezu salaka nki ntangu muntu mosi ya “kufuluka na lepre” kwendaka pene-pene na yandi? (b) Ziku muntu yina ya lepre kudiwaka nki mutindu ntangu Yezu simbaka yandi, mpi nki mutindu disolo ya doktere mosi ke monisa yo?

¹¹ Mawa pusaka yandi na kulembika bampasi ya bantu. Bantu ya bimbefo ya mutindu na mutindu monaka nde Yezu ke wilaka bantu mawa, yo yina bo vandaka kukwenda pene-pene na yandi. Yo monanaka pwelele ntangu kibuka ya bantu vandaka kulanda Yezu, mpi bakala mosi ya “kufuluka na lepre” lombaka yandi lusadisu. (Luka 5:12) Na ntangu yina, bo vandaka kutula bantu ya lepre na nganda ya bwala sambu maladi na bo kusambukila ve bantu ya nkaka. (Kutanga 5:1-4) Na nima, barabi (bamfumu ya mabundu) basisaka mambu ya nkaka yina vandaka ve kumonisa mawa sambu na bantu ya lepre mpi bo tudilaka bo bansiku ya  ngolo-ngolo. * Kansi tala mutindu Yezu sadilaka muntu yai ya lepre mambu: “Muntu mosi ya vandaka na maladi ya lepre kwisaka mpi na yandi, bondilaka yandi mabolongo na ntoto, mpi tubilaka yandi nde: ‘Kana nge me zola, nge lenda kumisa mono bunkete.’ Ebuna yandi waka mawa, tandulaka diboko na yandi, simbaka yandi mpi tubilaka yandi nde: ‘Mono me zola. Kuma bunkete.’ Mpi na mbala mosi lepre na yandi manaka, mpi yandi kumaka bunkete.” (Marko 1:40-42) Yezu zabaka nde muntu yina ya lepre vandaka ve na nswa ya kuvanda na kati ya bantu. Kansi, na kisika ya kukula yandi, Yezu waka mawa mpenza mpi salaka kima yina ata muntu mosi ve lendaka kuyindula. Yezu simbaka yandi!

¹² Yindula mutindu muntu yina ya lepre kudiwaka ntangu Yezu simbaka yandi! Sambu na kubakisa mbote, beto tadila mbandu mosi ya me salamaka. Paul Brand, doktere mosi ya ke sansaka bantu ya lepre, taka disolo ya muntu mosi ya lepre yina yandi sansaka na insi ya Inde. Na ntangu ya kusadisa muntu yango ba-ekzame, doktere simbaka yandi na dipeka mpi tendudilaka yandi (na nzila ya muntu mosi yina zabaka ndinga na yandi) lusansu yina yandi fwete baka. Na mbala mosi muntu yina ya lepre yantikaka kudila. Doktere yulaka nde: “Keti mu me tuba kima mosi ya mbi?” Muntu yina zabaka ndinga ya mwana-bakala yango yulaka yandi; na nima yandi songaka doktere nde: “Ve, doktere. Yandi ke dila sambu nge me simba yandi na dipeka. Na ntwala ya kukwisa awa, bamvula mingi me luta mpi ata muntu mosi ve me simbaka yandi.” Sambu na muntu ya lepre yina kwendaka pene-pene ya Yezu, kusimba yina Yezu simbaka yandi vandaka mfunu mingi kibeni. Maladi yina bantu vandaka kutina yandi, manaka!

13, 14. (a) Yezu kutanaka ti banani ntangu yandi kumaka pene-pene ya mbanza Naini, mpi nki kumisaka lufwa yango kima mosi ya mawa mingi? (b) Mawa ya Yezu pusaka yandi na kusala nki sambu na kulembika mufwidi ya nkento yina ya Naini?

 ¹³ Mawa pusaka yandi na kumanisa bidilu. Bidilu ya bantu ya nkaka vandaka kupesa Yezu mawa. Mu mbandu, tadila disolo yina kele na Luka 7:11-15. Yo salamaka ntangu Yezu kumaka na kati-kati ya kisalu na yandi ya kusamuna. Ntangu yandi kumaka pene-pene ya kielo ya Naini, mbanza mosi ya Galilea, yandi kutanaka ti bantu ke kwenda kuzika mvumbi. Yo vandaka lufwa mosi ya mawa. Mvumbi yango vandaka mwana mosi kaka ya mama mosi ya mufwidi. Ziku nkento yai vandaka mpi na kimvuka yina kwendaka kuzika bakala na yandi. Ntangu yai, yo kele mwana na yandi ya bakala; mbala ya nkaka, mwana yina mpamba muntu vandaka kusadisa yandi. Ziku na kati ya bantu yina vandaka kukwenda ti nkento yango, yo vandaka ti bankento yina ke yimbaka bankunga ya mafwa mpi bantu yina ke bulaka miziki ya mawa na mafwa. (Yeremia 9:17, 18; Matayo 9:23) Kansi Yezu tulaka dikebi na mama yina vandaka na mawa mingi; mbala ya nkaka, yandi vandaka kutambula na lweka ya mbeto yina ke nata mvumbi ya mwana na yandi.

¹⁴ Yezu “wilaka yandi mawa.” Na mungungu yina ke pesa kikesa, Yezu zabisaka yandi nde: “Bika kudila.” Yandi pusanaka mbala mosi mpi simbaka mbeto ya mvumbi. Bantu yina vandaka kunata mvumbi, mpi ziku bantu yonso ya nkaka, telemaka. Yezu tubilaka mvumbi yina na kiyeka yonso nde: “Mwana ya bakala, mono ke tubila nge nde: Telama!” Inki salamaka na nima? “Bakala yina fwaka telamaka mpi yantikaka kutuba” kaka bonso muntu mosi ya me telama na mpongi ya ngolo! Na nima, Biblia ke tuba kima mosi ya ke simba ntima mpenza: “Mpi Yezu pesaka yandi na mama na yandi.”

15. (a) Masolo ya ke tubila mawa ya Yezu ke monisa nde mawa ke pusaka muntu na kusala nki? (b) Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yezu na diambu yai?

¹⁵ Masolo yai ke longa beto nki? Konso ntangu, mawa ya Yezu vandaka kupusa yandi na kusala kima mosi. Yezu lendaka ve kumona bantu ke niokwama kukonda kuwila bo mawa; mpi yandi lendaka ve kuwa mawa kukonda kusala kima. Inki mutindu beto lenda landa  mbandu na yandi? Beto Bakristu, beto kele ti mukumba ya kusamuna nsangu ya mbote mpi kukumisa bantu balongoki. Zola sambu na Nzambi kele kima ya ntete ya ke pusaka beto na kusala yo. Kansi beto vila ve nde kisalu yai ke lombaka mpi kuwila bantu mawa. Kana beto ke wila bantu mawa bonso Yezu, ntima na beto ta pusa beto na kusala yonso sambu na kuzabisa bankaka nsangu ya mbote. (Matayo 22:37-39) Inki beto lenda tuba na yina me tala kuwila bampangi mawa, bayina ke niokwama to me fwila muntu? Ya kieleka, beto ta kuka ve kusala bimangu sambu na kukatula bampasi na bo to kufutumuna bafwa. Kansi beto lenda monisa mawa kana beto ke zabisa bo nde beto ke kudibanza-banzaka sambu na bo, to kupesa bo kima mosi ya bo ke na yo mfunu.—Baefezo 4:32.

16. Inki mutindu luzolo ya Yezu ya kulolula monanaka pwelele ata ntangu bo tulaka yandi na nti ya mpasi?

¹⁶ Yezu monisaka mpi mbote-mbote zola ya Tata na yandi na mutindu ya nkaka ya mfunu—yandi vandaka ya “kuyilama na kulolula.” (Nkunga 86:5) Luzolo yina ya kulolula monanaka pwelele ata ntangu bo tulaka yandi na nti ya mpasi. Sambu lufwa ya nsoni vandaka kuvingila yandi mpi bo bulaka yandi bansonso na maboko ti na makulu, keti Yezu lombaka Yehowa na kupesa bambeni na yandi ndola? Ve. Kansi na bangogo na yandi ya nsuka, Yezu tubaka nde: “Tata, lolula bo, sambu bo ke zaba ve mambu yina ya bo ke sala.”—Luka 23:34. *

17-19. Inki mutindu Yezu monisaka nde yandi lolulaka ntumwa Piere yina buyaka Yandi mbala tatu?

¹⁷ Ziku mutindu Yezu lolulaka ntumwa Piere ke simba mpi  ntima mpenza. Ntembe kele ve nde Piere vandaka kuzola Yezu mingi. Na mpimpa ya nsuka ya luzingu ya Yezu, na 14, ya ngonda Nisani, Piere zabisaka yandi nde: “Mfumu, mono kele ya kuyilama na kukwenda ti nge na boloko mpi na lufwa.” Kansi, kaka na nima ya mwa bangunga, Piere buyaka Yezu mbala tatu! Sambu na mbala ya tatu yina Piere buyaka Yezu, Biblia ke tuba nde: “Mfumu balukaka mpi talaka Piere.” Ebuna Piere “basikaka na nganda mpi dilaka ngolo kibeni” sambu disumu yina pesaka yandi mpasi mpenza. Ntangu Yezu fwaka na bangunga yina landaka, mbala ya nkaka ntumwa Piere kudiyulaka nde, ‘Keti Mfumu na mono ta lolula mono?’—Luka 22:33, 61, 62.

¹⁸ Piere bakaka mvutu kaka bilumbu fioti na nima. Yezu futumukaka na suka ya Nisani 16, mpi yo ke monana nde yandi kwendaka kutana ti Piere kaka kilumbu yina. (Luka 24:34; 1 Bakorinto 15:4-8) Sambu na nki Yezu tulaka dikebi yai ya sipesiali na ntumwa yina buyaka Yandi ngolo mpenza? Ziku Yezu sosaka kundimisa Piere, yina balulaka ntima nde, Mfumu na yandi vandaka kaka kuzola yandi mpi kubaka yandi na mbalu. Kansi Yezu salaka kima ya nkaka sambu na kulembika Piere.

¹⁹ Mwa ntangu fioti na nima, Yezu basikilaka balongoki na Nzadi-Mungwa ya Galilea. Na dibaku yai, Yezu yulaka Piere mbala tatu (yandi buyaka mpi Mfunu na yandi mbala tatu) kana Piere ke zolaka yandi. Na ngiufula ya tatu, Piere vutulaka nde: “Mfumu, nge me zaba mambu yonso; nge me zaba nde mono ke zolaka nge.” Ya kieleka, Yezu vandaka ti makuki ya kuzaba mambu yina kele na ntima ya muntu, mpi yandi zabaka nde Piere ke zolaka yandi mingi. Kansi, Yezu pesaka Piere dibaku ya kutuba yo yandi mosi. Katula yo, Yezu pesaka Piere mukumba ya ‘kudisa’ mpi ‘kugungula’ ‘mameme na Yandi ya fioti.’ (Yoane 21:15-17) Na luyantiku, Piere bakaka mukumba ya kusamuna. (Luka 5:10) Kansi ntangu yai, Yezu me monisa nde yandi ke tudila Piere ntima mpi me pesa yandi mukumba ya kuluta nene—kukeba bantu yina ta kuma balongoki ya Kristu. Ntangu fioti na nima, Yezu pesaka Piere mukumba mosi ya lukumu mpenza na kisalu yina yandi pesaka balongoki na yandi. (Bisalu 2:1-41) Ya kieleka, Piere bakaka kikesa mpenza na kuzaba nde Yezu lolulaka yandi mpi vandaka kaka kutudila yandi ntima!

20, 21. Inki mutindu beto lenda ‘zaba zola ya Kristu’?

²⁰ Ya kieleka, Ndinga ya Nzambi ke tubila zola ya Kristu na mutindu mosi ya mbote kibeni. Kansi zola yina fwete pusa beto na kusala nki? Biblia ke siamisa beto na “kuzaba zola ya Kristu yina me luta nzayilu.” (Baefezo 3:19) Mutindu beto me katuka kumona yo, masolo ya luzingu mpi ya kisalu ya Yezu yina kele na Baevanzile ke longa beto mambu mingi ya me tala zola ya Kristu. Kansi, “kuzaba zola ya Kristu” mbote-mbote me suka ve kaka na kuzaba mambu yina Biblia ke tuba sambu na yandi.

²¹ Ngogo ya Kigreki yina bo me balulaka nde “kuzaba” ke tendula nde kuzaba “na bisalu, na nzila ya mambu yina muntu me kutanaka ti yo.” Kana beto ke zola kuwa mpenza mutindu Yezu vandaka kuwa na ntima, beto fwete monisa zola mutindu yandi monisaka—kudipesa kukonda bwimi sambu na mambote ya bantu ya nkaka, kulungisa bampusa na bo sambu beto ke wila bo mawa, mpi kulolula bo na ntima ya mvimba. Mpidina, mambu yina beto ke sala beto mosi ta sadisa beto na “kuzaba zola ya Kristu yina me luta nzayilu.” Bika beto vila ve ata fioti nde, kana beto ke sosa mpenza kukuma bonso Kristu, beto ta kwenda pene-pene ya muntu yina Yezu fululaka mbote-mbote, Yehowa, Nzambi na beto ya zola.