Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 29

“Kumanya dinanga dia Kristo”

“Kumanya dinanga dia Kristo”

1-3. a) Ntshinyi tshivua tshisake Yezu bua kuikala bu Tatuende? b) Mmishindu kayi ivua Yezu muleje dinanga ituakonkonona?

UKADIKU mumone muana mutekete wa balume uteta mua kuenza malu bu tatuende anyi? Udi mua kuikala widikija mushindu udi tatuende wenda, wakula anyi wenza malu. Mu bule bua matuku, muana eu udi mua kuangata bikadilu bia tatuende anyi kuidikija tatuende mu malu a Nzambi. Bulelela, muana mmusue kuidikija tatuende bualu mmumunange ne udi umuangata ne mushinga.

2 Netuambe tshinyi bua malanda adi pankatshi pa Yezu ne Tatuende wa mu diulu? Dikuabu dituku, Yezu wakamba ne: “Ndi munange Tatu.” (Yone 14:31) Kakuena muntu udi mua kunanga Yehowa kupita Muanende uvua musombe nende bidimu bia bungi menemene kumpala kua kufukabu bintu bikuabu to. Dinanga dikole divua nadi Muana diakamusaka bua kuikala bu Tatuende.—Yone 14:9.

3 Mu nshapita ya ntuadijilu ya mukanda eu, tuvua bamone muvua Yezu muidikije bimpe menemene ngikadilu ya Yehowa bu mudi bukole, buakane ne meji. Kadi mmunyi muvua Yezu muidikije dinanga dia Tatuende? Tumone muvua Yezu muleje dinanga mu mishindu isatu eyi: uvua ne lungenyi lua didifila, uvua uditeka pa muaba wa bakuabu ne uvua musue kubuikidilangana.

“Kakuena muntu udi ne dinanga dipite edi”

4. Mmunyi muvua Yezu mushiye tshilejilu tshia pa buatshi tshia muvuaye munange bantu bikole?

4 Yezu mmushiye tshilejilu tshia pa buatshi tshia muvuaye munange bantu bikole. Dinanga edi divua dimusaka bua kuteka majinga ne malu a bakuabu kumpala kua ende. Mmunyi muvua Yezu muleje dinanga edi? Yeye muine wakamba ne: “Kakuena muntu udi ne dinanga dipite edi: dia muntu ufila muoyo wende bua balunda bende.” (Yone 15:13) Yezu wakafila ne disanka dionso muoyo wende mupuangane bua bualu buetu. Kakuena muntu ukadi muleje dinanga dia mushindu eu nansha. Kadi Yezu wakaleja mudiye ne dinanga dikole mu mishindu mikuabu kabidi.

5. Pavua Muana mulela umuepele wa Nzambi mumbuke mu diulu, mmasanka kayi avuaye mudipangishe bua dinanga?

5 Kumpala kua kuluaye pa buloba, Muana mulela umuepele wa Nzambi uvua ne muaba wa pa buawu ne wa lumu mu diulu. Uvua ne malanda makole ne Yehowa ne banjelu binunu ne binunu. Nansha muvuaye ne masanka aa, Muana munangibue eu “wakadivuija tshianana, kuangataye tshimuenekelu tshia mupika, kuluaye muntu.” (Filipoyi 2:7) Wakitaba ne disanka dionso bua kusomba ne bantu bena mibi mu buloba budi “ku bukokeshi bua mubi.” (1 Yone 5:19) Bualu ebu kabuenaku buleja muvua Muana wa Nzambi mudipangishe masanka bualu uvua munange bantu anyi?

6, 7. a)  Mmunyi muvua Yezu muleje dinanga dia pa buadi mu mudimu wende wa kuyisha? b) Tshilejilu kayi tshidi tshileja muvua Yezu ne dinanga dia pa buadi tshidi mu Yone 19:25-27?

6 Munkatshi mua mudimu wende wa pa buloba, Yezu wakaleja muvuaye munange bantu bikole mu mishindu ya bungi. Uvua uteka malu a bakuabu kumpala kua ende. Bua mushindu uvuaye mudifile mu mudimu wa kuyisha, wakadipangisha bintu bitu bantu bajinga pa tshibidilu. Wakamba ne: “Mikenge idi ne mena ayi, nyunyi ya muulu idi ne masua, kadi Muana wa muntu kena ne muaba wa kuteka mutu.” (Matayi 8:20) Bu muvua Yezu mumanye mudimu wa mabaya bikole, uvua mua kuangata dîba dia kudibakila nzubu muimpe, anyi kuenza bintu bimpe bia mu nzubu bivuaye mua kusumbisha bua kupeta makuta a bungi. Kadi kakenza mudimu ne dimanya edi bua kupeta bintu bia ku mubidi to.

7 Mu Yone 19:25-27 mudi tshilejilu tshidi tshilenga ku muoyo tshia dinanga dikole divua nadi Yezu. Elabi meji bua malu a bungi avua mua kuikala mu mutu mua Yezu ne mu muoyo wende dilolo dia dituku divuaye ne bua kufua. Pavuaye ukenga ku mutshi, uvua wela meji bua bayidi bende, bua mudimu wa diyisha, ne nangananga bua lulamatu luende ne tshivualu mua kuenzela Dîna dia Tatuende. Bushuwa, nsombelu wa bantu bonso wa matuku atshilualua uvua pa makaya ende. Kadi mutantshi mukese kumpala kua Yezu kufuaye, wakaleja kabidi muvuaye uditatshisha bua mamuende Mariya, ukavua pamuapa mukaji mukamba. Yezu wakalomba mupostolo Yone bua kulama Mariya anu bu muvuaye mua kulama mamuende yeye, ne pashishe mupostolo Yone wakaya ne Mariya kuende. Nunku, Yezu uvua mulongolole malu bua bashale kutabalela majinga a mamuende a ku mubidi ne a mu nyuma. Bualu ebu budi buleja muvua dinanga dimusaka bua kuteka malu a bakuabu kumpala kua ende.

“Wakumvua luse”

8. Muaku wa mu tshiena Greke udibu bafunde mu Bible bua kuleja luse lua Yezu udi umvuija tshinyi?

8 Anu bu Tatuende, Yezu uvua uditeka pa muaba wa bakuabu. Bible udi uleja muvua Yezu udienzeja bua kuambuluisha bantu bavua bakenga bualu uvua ubumvuila luse. Bua kumvuija luse lua Yezu, mu Bible mbafunde muaku wa mu tshiena Greke udibu bakudimune ne: ‘kumvua luse.’ Mumanyi kampanda wa malu a Bible udi wamba ne: “Muaku eu udi uleja . . . mushindu udi muntu udiumvua munda muende menemene. Mmuaku udi umvuija luse lukole menemene mu tshiena Greke.” Tumonayi imue nsombelu ivua misake Yezu bua kumvua luse lua bungi ne kuambuluisha bantu.

9, 10. a) Mbualu kayi buvua busake Yezu ne bapostolo bua kukeba muaba wa kuikisha? b) Pavua bantu bamupangishe bua kuikisha, Yezu wakenza tshinyi? Bua tshinyi wakenza nanku?

9 Luse luvua lumusaka bua kukumbajila bantu majinga abu a mu nyuma. Bualu budibu balonde mu Mâko 6:30-34 budi buleja tshivua tshitambe kusaka Yezu bua kumvua luse. Fuanyikijabi bualu ebu mu lungenyi luebe. Bapostolo bavua ne disanka bualu bavua bafuma ku dijikija mudimu wabu wa diyisha. Badi bapingana kudi Yezu ne bamulondela ne disanka malu onso avuabu bamone ne bumvue. Kadi tshisumbu tshia bantu tshiakadikunguija, ne Yezu ne bapostolo bende kabatshivua ne dîba dia kudia to. Bu muvua Yezu utabalela bapostolo bende misangu yonso, wakamona ne: bavua batshioke. Yeye kubambila ne: “Luayi, anu nuenu nkayenu muaba udi kauyi bantu, nuikishe ndambu.” Kuangatabu buatu, kuyabu muaba uvuabu mua kuikisha, ku Nord kua Mbuu wa Galela. Kadi bantu bavua babamone pavuabu baya. Bakuabu pabu bakumvua bualu abu. Bantu bonso abu bakaya lubilu ne kufikabu dia muamua dia mâyi kumpala kua buatu.

10 Yezu uvuaku mumvue bibi bua muvuabu kabayi bamushile mpunga wa kuikisha anyi? Tòo. Pakamonaye bantu binunu ne binunu bamuindile, biakamulenga ku muoyo. Mâko wakafunda ne: “Wakamona tshisumbu tshinene tshia bantu, wakabumvuila luse, bualu bavua bu mikoko ivua kayiyi ne mulami. Wakatuadija kubalongesha malu a bungi.” Yezu wakamona bantu abu bu bantu bavua ne dijinga dia malu a mu nyuma. Bavua anu bu mikoko idi kayiyi ne muntu wa kuyambuluisha, kayiyi ne mulami bua kuyilombola ne kuyilama. Yezu uvua mumanye ne: balombodi ba bitendelelu bavua ne muoyo mupape bavua balengulula bantu, pabi bobu ke bavua ne bua kuikala balami bimpe ba mikoko. (Yone 7:47-49) Yezu wakumvuila bantu abu luse, kutuadijaye kubalongesha “malu a Bukalenge bua Nzambi.” (Luka 9:11) Tumanye ne: Yezu uvua mumvuile bantu abu luse kayi muanji kumanya ne: nebitabe anyi nebabenge malu avuaye mua kubalongesha. Mu mêyi makuabu, luse ke luvua lusake Yezu bua kulongesha musumba wa bantu abu, kadi ki tshintu tshikuabu to.

“Wakolola tshianza, kumulenga”

11, 12. a) Mmushindu kayi uvuabu bamona bena nsudi mu bikondo bivuabu bafunda Bible? Kadi ntshinyi tshivua Yezu muenze pavua muntu “uvua ne nsudi ya bungi menemene” mulue kudiye? b) Mmunyi muvua muena nsudi uvua Yezu mulenge mudiumvue? Mmunyi mudi bualu buvua doktere mukuabu mutuilangane nabu bushindika bualu ebu?

11 Luse luvua lumusaka bua kuambuluisha bavua bakenga. Bantu bavua ne masama mashilashilangane bavua bamanye muvua Yezu umvuilangana luse, ke bualu kayi bavua balua kudiye. Bualu ebu buakamueneka nangananga pavua muntu mukuabu “uvua ne nsudi ya bungi menemene” mulue kudi Yezu pavua misumba ya bantu imulonda. (Luka 5:12) Mu bikondo bivuabu bafunda Bible, bavua bateka bena nsudi ku luseke bua nsudi yabu kayambulukidi bantu bakuabu. (Nomba 5:1-4) Kadi, balongeshi ba bena Yuda bakalua kuela mikenji mikole bua bena nsudi ne kuenzeja bantu bua kuyilonda. * Kadi tangila tshivua Yezu yeye muenzele muena nsudi. Bible udi wamba ne: “Muena nsudi mukuabu wakalua kabidi umusengelela mutue binu, umuambila ne: ‘Wewe musue udi mua kundengejaku.’ Yezu wakumvua luse, wakolola tshianza, kumulenga ne kumuambila ne: ‘Ndi musue. Lengejibua.’ Diakamue nsudi kujimina, kulengejibuaye.” (Mâko 1:40-42) Yezu uvua mumanye ne: kabivua bianyishibue bua muena nsudi ikale muaba au to. Kadi pamutu pa kumuipataye, wakamumvuila luse lukole, yeye kuenza bualu buvua muntu kayi mua kuelela meji. Yezu wakamulenga!

12 Udiku mua kuela meji muvua muena nsudi uvuabu balenge au mudiumvue anyi? Bua kumvua bualu ebu bimpe, tumonayi bualu kampanda buvua buenzeke. Doktere Paul Brand, mumanyi wa malu a nsudi udi ulonda bualu bua muena nsudi mukuabu uvuaye muondope mu ditunga dia Inde. Pavua doktere uyukila nende ku butuangaji bua muntu mukuabu uvua ukudimuna, doktere wakateka tshianza tshiende pa dikaya dia muena nsudi bua kumumvuija manga avuaye ne bua kunua. Diakamue, muena nsudi wakatuadija kudila. Doktere wakebeja ne: “Ndi muakule bibi anyi?” Muntu uvua ukudimuna wakebeja muena nsudi mu muakulu uvuaye wakula, kuambilaye doktere ne: “Tòo doktere. Udi wamba ne: udi udila bualu udi muteke tshianza tshiebe pa dikaya diende. Kumpala kua yeye kufika muaba eu, kukadi kupite bidimu bia bungi bidi muntu kayi muanji kumulenga to.” Mushindu uvua Yezu mulenge muena nsudi uvua mulue kudiye uvua mupite mushindu uvua doktere mulenge muena nsudi mukuabu eu, bualu disama dia muena nsudi uvua Yezu mulenge divua dijike.

13, 14. a) Mbanganyi bavua Yezu musambakene nabu pavuaye pabuipi ne tshimenga tshia Naina? Bua tshinyi buvua bualu bua dibungama dikole? b) Luse lua Yezu luakamusaka bua kuenza tshinyi bua mukaji mukamba wa mu Naina?

13 Luse luvua lumusaka bua kujikija tunyinganyinga tua bantu. Tunyinganyinga tua bakuabu tuvua tulenga Yezu ku muoyo bikole. Tuangate tshilejilu tshia bualu budi mu Luka 7:11-15. Bualu abu buakenzeka pavua Yezu mufike pabuipi ne tshimenga tshia bena Galela tshia Naina, pakavua mudimu wende wa diyisha mufike munkatshi muawu. Pakafika Yezu pabuipi ne tshiibi tshia tshimenga, wakasambakena ne bantu baya ku nkita. Bualu buvua buenzeke buvua bua dibungama dikole. Nsongalume mukuabu mulela nkayende uvua mufue; mamuende uvua mukaji mukamba. Mukaji eu uvua mua kuikala ukavua muye ku dijikangana dia nunku pavua bayende mufue. Dîba adi, muanende ke uvua mufue, ne muana eu ke umuepele uvua mua kuikala umuambuluisha. Mu bantu bavua baya nende ku nkita muvua mua kuikala bedi ba tusala ne bimbi ba misambu ya madilu. (Yelemiya 9:17, 18; Matayi 9:23) Kadi mêsu a Yezu akatangila anu mamu uvua ne dibungama, uvua pamuapa wenda ku luseke lua tshituadilu tshia tshitalu tshia muanende.

14 Yezu ‘wakumvuila mamu au luse’; kumuambilaye ne dîyi dimpe ne: “Lekela kudila.” Kusemenaye kabayi bamubikile, kulengaye tshituadilu tshia tshitalu. Bantu bavua bambule tshitalu ne pamuapa bantu bakuabu bonso bakimana. Ne bukokeshi buonso, Yezu wakambila uvua mufue ne: “Nsongalume, ndi nkuambila ne: Juka!” Ntshinyi tshiakenzeka? “Muntu uvua mufue au kuimana, kutuadijaye kuakula,” anu bu ne: uvua ujuka ku tulu tukole. Pashishe, Bible udi wamba mêyi adi alenga ku muoyo aa: Yezu “kumufila kudi mamuende.”

15. a) Malu a mu Bible adi aleja muvua Yezu umvuila bantu luse adi atulongesha tshinyi? b) Mmunyi mutudi mua kuidikija Yezu mu bualu ebu?

15 Malu atudi tufuma ku dimona aa, adi atulongesha tshinyi? Mu bualu buonso, tudi bamone mudi luse lusake Yezu bua kuenza bualu kampanda. Yezu kavua mua kumona dikenga dia bakuabu luse kaluyi lumukuate, ne kavua mua kumvua luse kayi ne tshivuaye wenza to. Mmunyi mutudi mua kulonda tshilejilu tshiende? Bu mutudi bena Kristo, tudi ne bua kuyisha lumu luimpe ne kuvuija bantu bayidi. Tshia kumpala, dinanga ditudi nadi bua Nzambi ke didi ditusaka bua kuyisha. Kadi tumanye ne: mudimu eu mmudimu utudi tuenza bua luse. Patudi tumvuila bakuabu luse anu bu Yezu, muoyo wetu neutusake bua kuenza muetu muonso bua kubayisha lumu luimpe. (Matayi 22:37-39) Netuambe tshinyi bua kumvuila bena Kristo netu badi bakenga anyi badi ne dibungama luse? Katuena mua kujikija masama mu tshishima anyi kujula bafue to. Kadi tudi mua kuleja mutudi ne luse patudi tubambila mudi bualu buabu bututonde, anyi patudi tubambuluisha mu mushindu udi mukumbane.​—Efeso 4:32.

“Tatu wanyi bafuila luse”

16. Mmunyi muvua dijinga dia Yezu dia kubuikidila bantu dimueneke nansha pavuaye ku mutshi wa makenga?

16 Yezu wakidikija bimpe menemene dinanga dia Tatuende mu mushindu mukuabu kabidi: uvua ‘musue kubuikidila bantu mibi yabu.’ (Musambu 86:5) Dijinga edi diakamueneka nansha pavuaye ku mutshi wa makenga. Ntshinyi tshiakamba Yezu kumpala kua lufu luvua luenza bundu, muikale ne bianza ne makasa bipopela misonso? Uvuaku mulombe Yehowa bua kunyoka bantu bavua bamukengesha anyi? Tòo, kadi mêyi a ndekelu avua Yezu muambe avua a ne: “Tatu wanyi bafuila luse, bualu ki mbamanye tshidibu benza to.”​—Luka 23:34. *

17-19. Mmishindu kayi ivua Yezu muleje ne: uvua mubuikidile mupostolo Petelo bua muvuaye mumuvile misangu isatu mijima?

17 Pamuapa tshilejilu tshikuabu tshidi tshilenga ku muoyo tshia dibuikidilangana tshidi tshimueneka mu mushindu uvuaye muenzele mupostolo Petelo malu. Kakuyi mpata, Petelo uvua munange Yezu bikole. Mu dia 14 ngondo wa Nisana, butuku buvua Yezu ne bua kufua, Petelo wakamuambila ne: “Mukalenge, ndi mudiakaje bua kuya nebe mu buloko, nansha bua kufua nebe.” Kadi anu mêba makese pashishe, Petelo wakavila Yezu misangu isatu mijima! Bible udi utuleja tshiakenzeka pavua Petelo muvile Yezu musangu muisatu ne: “Mukalenge kukudimuka, kutangila Petelo.” Petelo “wakapatuka pambelu, kudilaye bikole” bua bunene bua bubi buvuaye muenze. Pashishe pakalua Yezu kufua dituku adi, Petelo uvua mua kuikala mudikonke ne: ‘Mukalenge wanyi mmumbuikidile anyi?’​—Luka 22:33, 61, 62.

18 Petelo kakindila matuku a bungi bua kupeta diandamuna to. Yezu wakabishibua mu dinda dia 16 dia ngondo wa Nisana, ne bidi bimueneka ne: anu diodi dituku adi, wakamuenekela Petelo. (Luka 24:34; 1 Kolinto 15:4-8) Bua tshinyi Yezu uvua mutabalele mupostolo uvua mumuvile ne muoyo mujima eu mu mushindu wa pa buawu? Yezu uvua mua kuikala musue kujadikila Petelo ukavua munyingalale ne: utshivua mumunange ne uvua umuangata ne mushinga. Kadi Yezu kavua muimanyine anu apu bua kukolesha Petelo to.

19 Matuku makese pashishe, Yezu wakamuenekela bayidi bende ku Mbuu wa Galela. Dituku adi, misangu isatu mijima, Yezu wakebeja Petelo (uvua mumuvile misangu isatu) bua kumanya ni uvua mumunange. Musangu muisatu, Petelo wakamuambila ne: “Mukalenge, wewe udi mumanye malu onso; udi mumanye ne: ndi mukunange.” Bushuwa, bu muvua Yezu mua kumanya malu avua munda mua bantu, uvua mumanye bimpe muvua Petelo mumunange bikole. Kadi Yezu wakapesha Petelo mpunga wa kujadika dinanga adi. Bualu bukuabu kabidi, Yezu wakapesha Petelo mudimu wa ‘kudisha’ ne ‘kulama bana bende ba mikoko.’ (Yone 21:15-17) Matuku kumpala, ukavua mupeshe Petelo mudimu wa kuyisha. (Luka 5:10) Kadi mpindieu, Yezu udi uleja mudiye umueyemena bikole padiye umupesha mudimu mukuabu munene wa kutangila bantu bavua ne bua kulua bayidi ba Kristo. Matuku makese pashishe, Yezu wakapesha Petelo bujitu bubandile mu mudimu wa kuvuija bantu bayidi. (Bienzedi 2:1-41) Bushuwa, Petelo uvua mua kuikala mumvue muoyo wende musulakane pavuaye mumanye ne: Yezu uvua mumubuikidile ne utshivua umueyemena.

Udiku ‘mumanye dinanga dia Kristo’ anyi?

20, 21. Mmunyi mutudi mua kufika ku ‘dimanya dinanga dia Kristo’ bimpe menemene?

20 Bulelela, Dîyi dia Yehowa didi diakula bimpe bua dinanga dia Kristo. Kadi ntshinyi tshitudi mua kuenza bua mudi Yezu mutunange? Bible udi utulomba “bua kumanya dinanga dia Kristo didi dipite dimanya.” (Efeso 3:19) Anu mutudi babimone, malu avua Yezu muenze mu nsombelu wende ne mu mudimu wende wa diyisha adibu balonde mu Bible adi atulongesha pa bidi bitangila dinanga dia Kristo. Kadi kufika ku ‘dimanya dinanga dia Kristo’ bimpe menemene kudi kulomba malu a bungi kupita kulonga patupu tshidi Bible wamba bua bualu buende.

21 Muaku wa mu tshiena Greke udibu bakudimune “kumanya” udi umvuija kumanya “mu tshienzedi, ku diambuluisha dia malu adi matufikile.” Patudi tunanga bakuabu mushindu uvua Yezu munange bantu, mbuena kuamba ne: tudifila bua bualu buabu, tubakumbajila majinga abu ne luse, tubabuikidila ne muoyo mujima, dîba adi tudi mua kumvua muvua Yezu udiumvua menemene. Mu mushindu eu, malu atudi tuenza adi atuambuluisha “bua kumanya dinanga dia Kristo didi dipite dimanya.” Katupu kabidi muoyo ne: patudi tufuana Kristo bikole, netusemene kabidi bikole pabuipi ne Yehowa, Nzambi wetu wa dinanga uvua Yezu widikija bimpe menemene.

^ tshik. 11 Mikenji ya balongeshi ba bena Yuda ivua yamba ne: muntu kavua ne bua kusemena mutantshi wa metre 1 ne santimetre 80 pabuipi ne muena nsudi to. Kadi pavua lupepele lujuka, muena nsudi uvua ne bua kuimana mutantshi wa metre 45 ne bantu bakuabu. Mukanda wa Midrash Rabbah udi wakula bua mulongeshi kampanda wa bena Yuda uvua usokoma bena nsudi, ne mukuabu uvua ubasa mabue bua bimanyine kule. Nunku, bena nsudi bavua bamanye mutubi bisama ku muoyo padi bantu bakubenga, bakupetula anyi kabayi bakusue.

^ tshik. 16 Tshitupa tshia kumpala tshia Luka 23:34 katshiena mu maniskri makuabu a kale to. Kadi bu mudi mêyi aa asanganyibua mu maniskri makuabu a bungi adi mamanyike, ke bualu kayi adi mu Bible​Nkudimuinu wa bulongolodi bupiabupia (Matayi-Buakabuluibua) ne mu nkudimuinu mikuabu ya bungi. Mbimueneke ne: Yezu uvua wakula bua basalayi ba bena Lomo bavua bamupopele ku mutshi. Kabavua bamanye tshivuabu benza, bualu kabavua bamanye ne: Yezu uvua nganyi menemene to. Kadi bamfumu ba bitendelelu bavua balombe bua bashipe Yezu bavua ne dipila dikole, bualu bavua bamanye tshivuabu benze, ne bavua batshienze ne muoyo mubi. Bua ba bungi ba kudibu, kakuvua mushindu wa kubabuikidilabu to.​—Yone 11:45-53.