1-3. (a) Ang’o ma nomiyo Yesu ogombo bedo kaka Wuon mare? (b) Wabiro nono yore mage ma Yesu nonyisogo hera?

 BE ISENENO ka nyathi temo bedo kaka janyuolne? Ka en nyathi ma wuowi, onyalo temo wuotho kaka wuon-gi wuotho, wuoyo kaka wuon-gi wuoyo, kata timo gik moko kaka wuon-gi timo. Bang’ kinde, wuowino nyalo luwo timbe mabeyo mag wuon-gi moriwo nyaka bedo gi winjruok maber gi Nyasaye. Ee, hera ma oherogo wuon-gi kaachiel gi gik ma wuon-gi timo, miyo ogombo bedo kaka wuon-gi.

² To nade winjruok manie kind Yesu gi Wuon-gi manie polo? Kinde moro, Yesu nowacho niya: “Ahero Wuora.” (Johana 14:31) Onge ng’ato ang’ata ma nyalo hero Jehova moloyo Wuode nimar Wuodeno ne osedak kode kuom higni mang’eny kapok ochue gimoro amora. Hera ma ne Yesu oherogo Wuon mare nomiyo ogombo bedo kaka Wuon mare.​—Johana 14:9.

³ E sula moko mosetelo mag bugni, ne waneno kaka Yesu nonyiso kido mag Jehova kaka teko, tim makare, kod rieko e yo makare chuth. Kata kamano, ere kaka Yesu noluwo ranyisi mar Wuon mare e nyiso hera? We wanon ane yore adek ma Yesu nonyisogo hera, ma gin kaka ne ochiwore, kaka ne okecho ji, kod kaka ne oweyo ne ji kethogi.

4. Ere kaka Yesu nochiwore e yo maduong’ie moloyo?

⁴ Yesu noketo ranyisi maber miwuoro kuom chiwore e yor hera. Chiwruok en kido ma dwaro ni ng’ato oket dwaro mag jomoko motelo ne meke. Ere kaka Yesu nochiwore e nyiso hera ma kamano? En owuon ne owacho kama: “Onge ng’at ma nigi hera maduong’ ma loyo ma: ni ng’ato chiwo ngimane nikech  osiepene.” (Johana 15:13) Yesu ne oyie chiwonwa ngimane makare. Mano e kit hera maduong’ie moloyo ma pok dhano moro amora onyiso. To ok mano kende, Yesu nonyiso hera ma kamano e yore moko bende.

5. Ang’o momiyo wanyalo wacho ni Yesu ne onyiso chuny mar chiwruok ka ne oyie wuok e polo mobiro e piny?

⁵ Yesu ne nigi migawo makende kendo maduong’ e polo ka pok nobiro e piny. Wuod Nyasaye ma midermani, ne nigi winjruok maber ahinya gi Jehova kod malaike tara gi tara. Kata obedo ni ne en kama ber kamano, “noweyo duto ma ne en-go kendo nokawo kit misumba mi obedo dhano.” (Jo-Filipi 2:7) Noyie dak gi dhano ma joricho e piny manie “teko mar ng’at marach.” (1 Johana 5:19) To mano doko hera ma ne Wuod Nyasaye onyiso kuom chiwore biro e piny!

6, 7. (a) Yesu nochiwore e yore mage e nyiso hera kotiyo ne Nyasaye e piny? (b) En ranyisi mane mar hera mar chiwruok ma yudore e bug Johana 19:25-27?

⁶ Kinde duto ma ne Yesu otiyo ne Nyasaye ka en e piny, nonyiso hera e yore mang’eny ka ne oweyo gik mathoth mondo okony ji. Nochiwore ahinya mondo okony ji. Noketo chunye duto e tiyo ne Nyasaye ma ok olawre gi gik ma dhano dwaro pile e ngimagi. Nowacho niya: “Bwe nigi buchegi, kendo winy manie polo nigi utegi, to Wuod dhano onge gi ka ma dopielie wiye.” (Mathayo 8:20) Nikech ne en fundi bao mong’ith, ne onyalo gero ot malich miwuoro mondo odagie kata loso gige ot mabeyo kaka kombe mondo ous kendo obed gi pesa. Kata kamano, ne ok otiyo gi nyalone mondo olos mwandu.

⁷ Ranyisi moro maber miwuoro ma nyiso kaka Yesu nochiwore e nyiso hera yudore e bug Johana 19:25-27. Par ane kaka chuny Yesu ne chandore e odiechieng’ ma ne odhi thoe. Ka ne ochiegni tho e yadh-sand, gik ma ne nie pache ne gin jopuonjrene, tij lendo, to moloyo, noparo kaka ne dwarore ni ochung’ motegno gi kaka mano ne dhi miyo nying Wuon mare duong’. Kuom adier, kaka ne odhi timo ne dhi miyo dhano obed gi geno mar yudo ngima mochwere kata ooyo! Kata  ka weche ne chal kamano, matin nono ka pok otho, nonyiso ni ne odewo Maria min mare ma nyalo bedo ni ne en chi liel gie kindeno. Yesu nokwayo Johana mondo orit Maria mana kaka dorit min mare, to kanyo gi kanyo Johana nokawo Maria mondo odhi odag kodgi. E yo ma kamano, Yesu notimo chenro mondo orit min-gi e yor ringruok kod e winjruokne gi Nyasaye. To mano kaka Yesu nochiwore e nyiso hera!

8. Wach ma ne otigo e dho-Grik kilero kaka Yesu ne ng’won, tiende en ang’o?

⁸ Yesu be ne kecho ji mana kaka Wuon mare. Muma nyiso ni Yesu ne konyo joma ne nie chandruok nikech ne odewo ji ahinya. Muma tiyo gi wach moro e dho-Grik molok ni ‘kecho ji’ mondo onyis kaka Yesu ne ng’won. Jasomo moro wacho kama: Wachno “lero lit ma ng’ato winjo ne nyawadgi ma miyo okawo okang’ mar konye. En e wach ma dho-Grik tiyogo e lero lit maduong’ie moloyo ma ng’ato nyalo winjo ne nyawadgi.” Ne ane moko kuom gik ma nomiyo Yesu owinjo malit ahinya ne ji mokawo okang’ mar konyogi.

9, 10. (a) Ang’o ma ne omiyo Yesu gi jootene omanyo kar yueyo? (b) Ka ne oganda obiro kama ne Yesu dwaro yueyoe, ne otimo ang’o, to nikech ang’o?

⁹ Yesu nopuonjo joma ne nigi riyo mar winjo wach Nyasaye. Weche manie bug Mariko 6:30-34 nyiso gima duong’ ma ne miyo Yesu winjo ne ji lit. Par ane gima ne otimore. Bang’ joote timo tij lendo moro makende, ne gimor ahinya. Ne gidhi ir Yesu ka giil ma ginyise weche duto ma ne gineno kendo ma ne giwinjo. Kata kamano, oganda maduong’ nochokore ma kata thuolo ma Yesu gi jolupne ne nyalo chiemogo, ne onge. Yesu nong’eyo ni jootene ool. Nowachonegi kama: “Biuru kar kendu ka ma onge ji mondo uyue matin.” Ne giidho yie ka gichomo yo nyandwat mar Nam Galili mondo giyud kama ginyalo yueyoe. Kata kamano, oganda noneno ka Yesu gi jootene dhi. Jomoko bende nowinjo wachno. Jogi duto ne oringo yor nyandwat mi gikwongonegi chopo!

 ¹⁰ Be Yesu ne iye owang’ nikech jogo nokethone thuolo mar yueyo? Ooyo ngang’! Kar mano, ne owinjo malit ne oganda maduong’ mar ji gana gi gana ma noyudo rite. Mariko nondiko kama: “Noneno oganda mang’ongo mi nokechogi, nikech ne gichal kaka rombe ma onge jakwath. Omiyo, nochako puonjogi gik mang’eny.” Yesu noneno ka jogi nigi riyo mar yudo chiemb chuny. Ne gichalo rombe molal ma onge jakwath ma ritogi. Yesu nong’eyo ni jotend din ma ne onego obed ni gin jokwath ma dewo rombe nojwang’o jogo. (Johana 7:47-49) Ne owinjo malit ne jogo ma ochako puonjogi e wi “Pinyruodh Nyasaye.” (Luka 9:11) Ne ni Yesu nowinjo malit ne jogi kata ka pok nong’eyo kaka ne gidhi rwako weche ma ne odhi puonjogi. Tiende ni kech ma ne Yesu okechogigo e ma nomiyo opuonjogi to ok ni yo ma ne girwakogo wach e ma nomiyo okechogi.

11, 12. (a) E kinde ma ne indikoe Muma, ji ne neno jodhoho nade, to Yesu ne otimo ang’o ka ne ng’at “ma dhoho osaso dende” odhi ire? (b) Nyalo bedo ni jadhoho ne owinjo nade ka ne Yesu omule, to ere kaka gima ne otimore ne laktar moro nyiso mano?

¹¹ Yesu nowinjo lit ne joma chandore mi okonyogi. Joma ne nigi tuoche mopogore opogore nong’eyo ni Yesu kecho ji, omiyo ne gidhi ire. Mano ne onenore ayanga ka ne ng’at moro “ma dhoho osaso dende” odhi ir Yesu sama oganda maduong’ luwo Yesu. (Luka 5:12) E kinde ma ne indikoe Muma, ne iketo jodhoho tenge mondo tuono kik landre ne jomoko. (Kwan 5:1-4) Kata kamano, bang’ kinde jopuonj Jo-Yahudi ne puonjo ji bedo gi paro marach e wi jodhoho kendo ne gituro jodhoho gi chike modhuro ma gin giwegi e ma ne gichuogo. a Kata kamano, ne ane gima Muma wacho ni Yesu notimo ka ne jadhohono  odhi ire: “Kanyo bende jadhoho moro nobirone ka saye, mi jalo nogoyo chonge piny bende ka wachone niya: ‘Kidwaro, to mi abed maler.’ Nikech mano, ne okeche morieyo bade momulego kowachone kama: ‘Ee, adwaro! Bed maler.’ Gikanyono, dhohono noa kuome.” (Mariko 1:40-42) Yesu nong’eyo ni jadhohono ne oketho chik kuom bedo e kind ji. Kata kamano, kar riembe, Yesu nowinjone lit ahinya motimo gima ne ok timga, tiende ni ne omulo jadhohono!

¹² Iparo ni jadhohono ne owinjo nade ka ne Yesu omule? Mondo wane kaka ne owinjo, we wane ane ranyisi moro. Laktar miluongo ni Paul Brand ma thiedho tuo mar dhoho lero gima ne otimore kothiedho jadhoho moro e piny India. Laktarno ne omako gok jadhohono sama nonone kolerone kaka ne odhi thiedhe. Apoya nono, jadhohono ne ochako ywak mi laktarno openjo niya: “Dipo ni awacho gimoro marach?” Ng’ama ne lokonegi dhok ne openjo jadhohono gima ne ochwanye. Kae to jalok dhokno ne owacho ne laktar niya: “Ooyo, laktar. Owacho ni oywak nikech imulo goke. Onge ng’ato ang’ata ma osegamule kuom higni mang’eny mak mana in ma koro imuleni.” To kodok korka jadhoho ma ne odhi ir Yesucha, noyudo gueth maduong’ nimar ne ok omule amula. Kar mano, ka ne Yesu omule amula ni i, tuone ma ne lichno nolal nono!

13, 14. (a) Ka ne Yesu chiegni donjo e dala mar Nain, noromo gi joma ne dhi timo ang’o, to ang’o momiyo ne en gima lit ahinya? (b) Nikech Yesu ne kecho ji, ang’o ma notimo ne chi liel moro e dala mar Nain?

¹³ Yesu notieko kuyo kuom chiero jomotho. Yesu ne winjo malit ahinya ne joma olalo jogi e tho. Kuom ranyisi, we wane ane weche ma yudore e bug Luka 7:11-15. Wachno notimore higa achiel gi nus bang’ Yesu chako lendo ka ne odhi donjo e dala mar Nain e piny Galili. Ka ne Yesu chiegni chopo e dho ranga dalano, noromo gi joma ne oting’o ng’at motho ma ne gidhi yiko. Ne en kuyo maduong’ nimar ng’at ma ne othono, ne en nyathi achiel e odgi. Bende, min mare ne en chi liel kendo  nyathineno e ma ne konye. Nyaka bed ni miyoni nosebedo e chal ma kamano ka ne chwore otho. Gie kindeni, wuode e ma koro ne otho, kendo nyalo bedo ni en e ma ne okonyo min mare. Nyalo bedo ni oganda ma ne tero miyono yiko ne oriwo joma ywak ka dengo kod jothum ma ne wero wende kuyo. (Jeremia 9:17, 18; Mathayo 9:23) Kata kamano, Yesu noketo pache kuom miyo ma ne wuode othono ma nyalo bedo ni ne wuotho machiegni gi joma ne oting’o kitundu mar wuode.

¹⁴ Yesu ‘nokecho’ miyono. Ne onyise gi duol mang’won niya: “We ywak.” Yesu nodhi momulo gima ne oting’ie kitunduno. Joma ne oting’o kitunduno, ne ochung’, kendo nyalo bedo ni oganda duto be ne ochung’. Yesu ne okok niya: “Rawera, awachoni ni, a malo!” Ang’o ma ne otimore? “Ng’at ma nothono nobet mi ochako wuoyo” mana kaka ng’at mochiew koa e nindo matut! Kae to weche ma mulo chunygi luwo: Eka “Yesu ne ochiwe ne min mare.”

15. (a) Sigendni mag Muma ma nyiso kaka Yesu ne winjo malit ne ji, nyiso nade tudruok mantie e kind kecho ji kod kawo okang’ mar konyogi? (b) Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Yesu e wachno?

¹⁵ Ang’o ma wapuonjore kuom gik ma ne otimoregi? E moro ka moro kuom gik ma ne otimorego, nee kaka kecho ng’ato otudore gi kawo okang’ mar konye. Yesu ne ok nyal neno ka ji chandore ma ok owinjonegi lit, kendo lit ma ne owinjonegino ne miyo okawo okang’ mar konyogi. Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Yesu? Kaka Jokristo, wan gi migawo mar lando wach maber kendo timo ji jopuonjre. Gima duong’ momiyo walendo en nikech wahero Nyasaye. Kata kamano, ber ng’eyo ni watimo tijni nikech wakecho ji. Ka wakecho ji kaka Yesu notimo, chunywa biro chwalowa mondo watim duto ma wanyalo e nyiso ji wach maber. (Mathayo 22:37-39) To nade kecho Jokristo wetewa ma kalo e chandruok kata molalo ng’atgi e tho? En adier ni ok wanyal timo hono mar chango ng’at ma tuo kata chiero ng’at motho. Kata kamano, wanyalo nyiso ni wakecho ji kuom dewogi kendo kawo okang’ mar chiwo kony ma dwarore.​—Jo-Efeso 4:32.

16. Ere kaka yo ma ne Yesu oikorego weyo ne ji richogi ne onenore kata sama ne otho e wi yadh-sand?

¹⁶ Yo machielo ma ne Yesu onyisogo e yo makare chuth hera mar Wuon mare, en ni ne ‘oikore weyo ne ji richogi.’ (Zaburi 86:5) Mano ne onenore kata mana sama ne otho ka en e wi yadh-sand. Ka koro Yesu tho tho malit kendo mar wich-kuot ka ogur lwetene gi tiendene gi musmal, iparo ni nonyalo wuoyo e wi ang’o? Be dibed ni ne okwayo Jehova mondo okum joma ne nege? Mopogore gi mano, e i wechene mogik, Yesu nowacho niya: “Wuora, wenegi nimar ok ging’eyo gima gitimo.”​—Luka 23:34. b

17-19. Yesu nonyiso e yo mane ni ne oweyo ne jaote Petro kethone mar kwede didek?

¹⁷ Ranyisi machielo ma samoro nyalo mulo chunywa moloyo e wi kaka Yesu weyo ne ji kethogi en kaka ne otimo ne jaote Petro. Wang’eyo ni Petro nohero Yesu sidang’. Otieno mogik kae to Yesu tho chieng’ Nisan 14, Petro nonyiso Yesu kama: “Ruoth, aikora mar dhi kodi e jela kendo e tho.” Kata kamano, seche manok bang’e, Petro ne okwedo Yesu didek kowacho ni ok ong’eyo Yesu! Muma nyisowa gima notimore ka ne Petro okwedo Yesu mar adek: “Ruoth nolokore mochomo wang’e tir kong’iyo Petro.” Ka koro Petro winjo malit ahinya nikech ketho maduong’ ma ne otimo, “nowuok oko mi noywak malit ahinya.” Ka ne Yesu otho bang’e e odiechieng’no, nyalo bedo ni Petro ne penjore niya, ‘Be Ruoth oweyona kethona adier?’​—Luka 22:33, 61, 62.

 ¹⁸ Ne ok okawo kinde ka pok Petro oyudo dwoko mar penjono. Yesu ne ochier Nisan 16 gokinyi, kendo nenore ni chieng’onogo ne odhi ir Petro. (Luka 24:34; 1 Jo-Korintho 15:4-8) Ang’o momiyo Yesu ne odewo jaote ma ne okwede malich kamano? Yesu ne dwaro nyiso Petro ma koro ne oseloko chunye ni pod nohere kendo nogene. E wi mano, Yesu notimo gima omedore mondo ojiw Petro.

¹⁹ Kinde matin bang’e, Yesu ne ofwenyore ne jopuonjrene e Nam Galili. E kindeni, Yesu ne openjo Petro didek, ma en jal ma ne osekwede didek, ka be nohere. Bang’ penje mar adek, Petro nodwoko niya: “Ruoth, ing’eyo weche duto; ing’eyo ni aheri.” En adier ni Yesu ma ne nyalo somo chuny ji nong’eyo maber ni Petro nohere. Kata kamano, Yesu nomiyo Petro thuolo mar wacho en owuon ni ohero Yesu. To ok mano kende, Yesu nomiyo Petro migawo mar ‘pidho rombene’ kendo ‘kwayo rombene matindo.’ (Johana 21:15-17) Motelo ne mano, noyudo Petro oseyudo migawo mar lendo. (Luka 5:10) To gie kindeno, Yesu nonyiso ni ogeno Petro ahinya kuom miye migawo machielo mapek mar rito jogo ma ne dhi bedo jolup Kristo. Kinde matin bang’e, Yesu nochako omiyo Petro migawo maduong’ e tich ma nomiyo jolupne. (Tich Joote 2:1-41) To mano kaka chuny Petro nogonyore ng’eyo ni Yesu ne oweyone kethone kendo ni Yesu ne pod ogene!

20, 21. Ere kaka wanyalo ng’eyo chuth “hera mar Kristo”?

²⁰ Kuom adier, Wach Jehova lero e yo maber miwuoro hera ma Yesu nigo. Kata kamano, wan to onego watim ang’o mondo wanyis ni wamor gi hera ma ne Yesu onyisowa? Muma jiwowa niya: “Ung’e hera mar Kristo modhiero ng’eyo.” (Jo-Efeso 3:19) Mana kaka waseneno, weche minyisowa e buge mag Injili ma wuoyo e wi ngima Yesu kod tije, puonjowa weche mathoth e wi hera mar Kristo. Kata kamano, ng’eyo “hera mar Kristo” oriwo weche mang’eny moloyo mana ng’eyo weche ma Muma wacho kuome.

 ²¹ Wach motigo e dho-Grik molok ni “ung’e” tiende en “ng’eyo gimoro nikech osetimoreni.” Ka waluwo ranyisi mar Yesu kuom chiwore mondo wakony jomoko, kuom kechogi, kendo weyonegi kethogi kowuok e chunywa, wabiro ng’eyo gadier kaka Kristo noherowa. Timo gigo biro miyo wang’e “hera mar Kristo modhiero ng’eyo” ma ok opimnwa apima. Kendo kik wiwa wil ni kaka wamedo bedo kaka Kristo, e kaka wamedo sudo machiegni gi Jal ma ne Yesu luwo ranyisine ma en Jehova Nyasachwa ma jahera.