1-3. (a) I yini lexi endleke Yesu a lava ku fana ni Tata wakwe? (b) Hi ta kambisisa yini eka ndzima leyi?

 XANA u tshame u vona xifanyetana xi ri karhi xi ringeta ku fana ni tata wa xona? Xifanyetana lexi xi nga ha ringeta ku tekelela ndlela leyi tata wa xona a fambaka hayona, a vulavulaka hayona kumbe ndlela leyi a endlaka swilo hayona. Hi ku famba ka nkarhi xifanyetana lexi xi nga ha tekelela ni mahanyelo ya tata wa xona ni ku va ni vuxaka ni Xikwembu. Ina, rirhandzu leri n’wana a nga na rona hi tata wakwe ni ku navela ku fana na yena swi n’wi susumetela leswaku a tikarhatela ku fana na yena.

² Ku vuriwa yini hi vuxaka bya Yesu ni Tata wakwe wa le tilweni? “Ndza n’wi rhandza Tatana,” leswi swi vule hi Yesu eka xiendlakalo xin’wana. (Yohane 14:31) Ku hava ni un’we loyi a nga rhandzaka Yehovha ku tlula N’wana wakwe, loyi a heteke nkarhi wo leha a ri ni Tata wakwe, swivumbiwa leswin’wana hinkwaswo swi nga si va kona. Rirhandzu rero ri susumetele N’wana loyi a tinyiketeleke leswaku a lava ku fana ni Tata wakwe.—Yohane 14:9.

³ Eka tindzima to sungula ta buku leyi, hi bule hi ndlela leyi hetisekeke, leyi Yesu a ma tekeleleke hayona matimba, vululami ni vutlhari bya Yehovha. Xana Yesu u ri kombise njhani rirhandzu ra Tata wakwe? A hi kambisiseni vumunhu byinharhu bya rirhandzu ra Yesu—ku rhangisa ka yena swilaveko swa van’wana, ntwelavusiwana wakwe lowukulu ni ku tiyimisela kakwe ku rivalela.

4. Xana Yesu u xi veke njhani xikombiso lexinene xa ku rhangisa swilaveko swa van’wana?

⁴ Yesu u veke xikombiso lexi xiyekaka xa ku rhangisa swilaveko swa van’wana. Ku tinyiketela swi vula ku rhangisa  swilaveko swa van’wana eka swa hina handle ka vutianakanyi. Xana Yesu u ri kombise njhani rirhandzu ro tano? Yena hi xiviri u te: “A nga kona loyi a nga ni rirhandzu ro tlula leri, lerova a kala a fela vanghana vakwe.” (Yohane 15:13) Yesu u nyikele vutomi byakwe lebyi hetisekeke hikwalaho ka hina, hi ku swi rhandza. A ku ri xikombiso lexikulu xa rirhandzu lexi nga si tshamaka xi endliwa hi munhu. Kambe Yesu u rhangise swilaveko swa van’wana ni hi tindlela tin’wana.

5. Ha yini ku suka ka N’wana wa Xikwembu la nga yexe ematilweni, a ku ri xikombiso xa ku rhangisa swilaveko swa van’wana?

⁵ Loko a nga si va munhu, N’wana wa Xikwembu loyi a nga swakwe, a a ri ni lunghelo ni xikhundla lexi tlakukeke ematilweni. A a ri ni vunakulobye na Yehovha swin’we ni swivumbiwa swa moya swa ntsandzavahlayi. Hambileswi a a ri ni lunghelo leri, N’wana loyi a rhandzekaka “u tshike swilo hinkwaswo leswi a ri na swona kutani a fana ni hlonga, a va munhu.” (Vafilipiya 2:7) Hi ku swi rhandza u te a ta tshama exikarhi ka vanhu lava nga ni xidyoho emisaveni leyi nga le “hansi ka matimba ya lowo homboloka.” (1 Yohane 5:19) Xana N’wana wa Xikwembu a a nga kombisi leswaku u rhangisa swilaveko swa van’wana hi ku endla tano?

6, 7. (a) Xana Yesu u swi kombise njhani leswaku u rhangisa swilaveko swa van’wana loko a ha endla vutirheli bya yena bya laha misaveni? (b) Hi xihi xikombiso lexi xiyekaka swinene xa rirhandzu ro pfumala vutianakanyi, lexi tsariweke eka Yohane 19:25-27?

⁶ Loko Yesu a ri evutirhelini byakwe emisaveni, u kombise leswaku u rhangisa swilaveko swa van’wana hi tindlela to tala. A a nga ri na vutianakanyi. A a tinyiketele ngopfu eka vutirheli bya yena lerova a a nga ri na mhaka ni vulovolovo lebyi vanhu a va byi toloverile. U te: “Timhungubye ti ni micele ni swinyenyana swi ni swisaka, kambe N’wana wa munhu a nga na ndhawu yo veka nhloko yakwe.”  (Matewu 8:20) Leswi a a ri muvatli loyi a nga ni vutshila, Yesu a a ta va a tiakele kaya ra yena ra manyunyu kumbe a endla fanichara a yi xavisa leswaku a kuma mali yo tala. Kambe vutshila bya yena a nga byi tirhiselanga ku hlengeleta rifuwo.

⁷ Xikombiso xa Yesu lexi xiyekaka swinene, xa ku rhangisa swilaveko swa van’wana, xi tsariwe eka Yohane 19:25-27. Anakanya hi swilo swo tala leswi kumbexana Yesu a a anakanya ha swona ni ndlela leyi a a titwa hayona hi ndzhenga wa siku leri a feke ha rona. Loko a ri karhi a xaniseka emhandzini, a a karhateka hi vadyondzisiwa vakwe, hi ntirho wo chumayela naswona a a karhateka ngopfu hi vutshembeki bya yena ni ndlela leyi byi nga ta ri khumba hayona vito ra Tata wakwe. Phela vumundzuku bya vanhu hinkwavo a byi ri emakatleni yakwe! Hambiswiritano, loko Yesu a nga si fa, u tlhele a kombisa leswaku wa karhateka hi mana wakwe Mariya, loyi hi nkarhi wolowo a a ri noni. Yesu u kombele muapostola Yohane leswaku a n’wi hlayisela Mariya onge hiloko a ri mana wakwe, naswona endzhaku ka sweswo muapostola u fambe na Mariya ekaya rakwe. Xisweswo Yesu u lunghiselele leswaku mana wakwe a sala khathaleriwa hi tlhelo ra nyama ni vuxaka bya yena ni Xikwembu. Mawaku xikombiso lexinene swonghasi xa rirhandzu ro pfumala vutianakanyi!

8. Hi yihi nhlamuselo ya rito ra Xigriki leri Bibele yi ri tirhisaka ku hlamusela ndlela leyi Yesu a titweke hayona?

⁸ Yesu a a ri ni ntwelavusiwana ku fana ni Tata wakwe. Matsalwa ma kombisa leswaku Yesu a a tikarhatela ku pfuna lava nga enhlomulweni hikuva a a va twela vusiwana. Bibele yi tirhisa rito ra Xigriki leri hundzuluxeriwaka va ku “a wu twela vusiwana” leswaku yi hlamusela ndlela leyi Yesu  a titweke hayona loko a vona vanhu va ri enhlomulweni. Xidyondzi xin’wana xi ri: “Ri hlamusela . . . mitlhaveko leyi khumbaka xiviri xa munhu. Hi Xigriki, leri i rito leri ri wu hlamuselaka kahle ntlhaveko lowu munhu a vaka na wona, loko a twela munhu vusiwana.” Xiya swiyimo swin’wana leswi eka swona Yesu a nga susumetiwa hi ntwelavusiwana lowukulu leswaku a teka goza.

9, 10. (a) I yini leswi endleke leswaku Yesu ni vaapostola vakwe va lava ndhawu leyi rhuleke? (b) Xana Yesu u endlise ku yini loko a kavanyetiwa a nga kumi ku wisa, naswona ha yini?

⁹ Wu n’wi susumetele ku pfuna loko ku ri ni swilaveko swa ku aka vuxaka ni Xikwembu. Mhaka leyi nga eka Marka 6:30-34 yi swi kombisa kahle leswi susumeteleke Yesu leswaku a kombisa ntwelavusiwana. Ringeta ku vona xivono lexi hi mahlo ya mianakanyo. Vaapostola a va tsake ngopfu hikuva a va ha ku heta pfhumba lerikulu ro chumayela. Va tlhelele eka Yesu kutani hi ku hiseka va n’wi vikela hinkwaswo leswi va swi voneke ni leswi va swi tweke. Kambe ku fike ntshungu lowukulu, wu endla leswaku Yesu ni vaapostola vakwe va nga kumi nkarhi wa ku dya. Leswi a a tshama a xalamukile, Yesu u xiye leswaku vaapostola a va karhele. Hiloko a ku eka vona: “Tanani, a hi yeni endhawini leyi nga riki na vanhu, leswaku mi ta ya wisanyana.” Va khandziye byatso, va tluta va ya en’walungwini wa Lwandle ra Galeliya, endhawini leyi rhuleke. Kutani ntshungu wu va vonile loko va famba. Van’wana va lo twa kunene. Hinkwavo va tsutsuma va lulama ni lwandle hi le n’walungwini kutani va rhangela byatso ku fika!

¹⁰ Xana Yesu u hlundzukile leswi a a kavanyetiwa a nga kumi nkarhi wa ku wisa? Nikatsongo! Mbilu ya yena yi khumbekile loko a vona ntshungu lowu a wu n’wi yimerile, lowu nhlayo ya wona a yi endla magidi. Marka u tsarile: “A vona ntshungu lowukulu, kambe a wu twela vusiwana,  hikuva a wu fana ni tinyimpfu leti nga riki na murisi. Hiloko a sungula ku wu dyondzisa swilo swo tala.” Yesu u vone un’wana ni un’wana wa vanhu lava a ri loyi a nga ni swilaveko swa vuxaka ni Xikwembu. A va fana ni tinyimpfu leti lahlekeke, leti nga riki na murisi wa ku ti kongomisa kumbe ku ti sirhelela. Yesu a a swi tiva leswaku vanhu lava a va honisiwa hi varhangeri va vukhongeri lava nga ni nsele, lava a va fanele va va varisi lava khathalelaka. (Yohane 7:47-49) Mbilu ya yena yi va twele vusiwana vanhu lava kutani a sungula ku va dyondzisa hi “Mfumo wa Xikwembu.” (Luka 9:11) Xiya leswaku Yesu u twele ntshungu vusiwana hambileswi a a nga swi tivi leswaku wu ta angula njhani eka leswi a nga ta wu dyondzisa swona. Hi marito man’wana, ntshungu a nga wu twelanga vusiwana hi leswi se a wu dyondziseke, kambe ntwelavusiwana hi wona wu n’wi susumeteleke leswaku a wu dyondzisa.

11, 12. (a) Xana vanhu lava nga ni nhlokonho a va khomiwa njhani emikarhini ya Bibele, kambe Yesu u endle njhani loko a tshineleriwa hi wanuna loyi “a ri ni nhlokonho yo chavisa”? (b) Xana munhu loyi a nga ni nhlokonho, loyi a khumbiweke hi Yesu u fanele a titwe njhani, naswona ntokoto wa dokodela un’wana wu swi kombisa njhani leswi?

¹¹ Wu n’wi susumetele ku pfuna lava xanisekaka. Vanhu lava nga ni vuvabyi byo hambanahambana va swi vonile leswaku Yesu a a ri ni ntwelavusiwana, leswi swi va endle leswaku va ya eka yena. Leswi swi vonake kahle loko Yesu, loyi a ri karhi a landzeleriwa hi ntshungu, a tshineleriwa hi wanuna loyi “a ri ni nhlokonho yo chavisa.” (Luka 5:12) Emikarhini ya Bibele, vanhu lava a va ri ni nhlokonho a va tshamisiwa va ri voxe leswaku van’wana va nga tluleriwi hi vuvabyi lebyi. (Tinhlayo 5:1-4) Hambiswiritano, hi ku famba ka nkarhi, varhabi a va tikisa ngopfu loko swi ta etimhakeni ta lava nga ni nhlokonho, va tlhela va  veka swinawana swa vona leswi tikaka. a Kambe, xiya leswaku Yesu u angurise ku yini eka munhu loyi a khomiweke hi nhlokonho: “Kutani ku ta munhu loyi a nga ni nhlokonho eka yena, a fika a khinsama a n’wi kombela, a ku: “Loko u swi lava, u nga ndzi basisa.” Hiloko a n’wi twela vusiwana, a tshambuluta voko rakwe a n’wi khumba a ku eka yena: “Ndza swi lava! Basisiwa.” Hiloko nhlokonho yi nyamalala.” (Marka 1:40-42) Yesu a a swi tiva kahle leswaku hi ku ya hi nawu, munhu loyi a nga ni nhlokonho, a a nga pfumeleriwi ku va kwalaho. Kambe ematshan’weni yo n’wi hlongola Yesu a a khumbeke swinene lerova a susumeteleka ku endla swin’wana leswi a swi nga endliwi. Yesu u n’wi khumbile!

¹² Anakanya leswaku u fanele a titwise ku yini loko a khumbiwa hi Yesu! Hi xikombiso, xiya ntokoto lowu landzelaka. Dr. Paul Brand, la nga ni ntokoto wo tshungula nhlokonho, u vulavula hi munhu loyi a n’wi tshunguleke eIndiya. Hi nkarhi wo kambela, dokodela u veke voko ra yena ekatleni ra munhu loyi a nga ni nhlokonho, kutani hi ku tirhisa mutoloki, a hlamusela vutshunguri lebyi wanuna yoloye a nga ta byi kuma. Hiloko munhu loyi a nga ni nhlokonho a ku xibuku, a rila. Dokodela u vutisile a ku: “Xana ndzi vule swin’wana leswi hoxeke?” Mutoloki u vutise jaha leri hi ririmi ra rona kutani a angula a ku: “A swi tano, dokodela. U ri u ririsiwa hileswi u vekeke voko ra wena ekatleni ra yena. U hete malembe yo tala a nga khumbiwi  hi munhu.” Eka munhu la nga ni nhlokonho loyi a tshineleleke Yesu, ku khumbiwa ka yena swi n’wi vuyerise swinene ku tlula leswi endliweke hi dokodela. Endzhaku ka loko a khumbiwile, vuvabyi lebyi a byi endla leswaku a nyenyiwa hi vanhu byi nyamalarile!

13, 14. (a) Hi xihi xiendlakalo lexi Yesu a hlanganeke na xona loko a tshinelela muti wa Nayini naswona a ku ri yini leswi a swi endla xiyimo lexi xi hlomula mbilu swinene? (b) Ntwelavusiwana wa Yesu wu n’wi susumetele leswaku a yi endlela yini noni ya le Nayini?

¹³ Wu n’wi susumetele ku herisa nhlomulo. Yesu a a karhateka swinene loko a vona van’wana va ri enhlomulweni. Hi xikombiso, xiya mhaka leyi nga eka Luka 7:11-15. Mhaka leyi yi endleke exikarhi ka vutirheli bya Yesu, loko a fika ekusuhi ni muti wa Galeliya lowu vuriwaka Nayini. Loko Yesu a tshinela ekusuhi ni nyangwa ya muti, u hlangane ni vakhandli va nhlonge. Xiyimo a xi hlomula mbilu swinene. A ku fe n’wana wa jaha loyi a velekiweke a ri swakwe naswona mana wa yena a a ri noni. Handle ko kanakana, manana loyi u tshame a va eka xiyimo xo fana ni lexi—eka nkosi wa nuna wakwe. Kambe sweswi a ku ri n’wana wa yena loyi kumbexana a a tshembe yena ntsena. Swi nga ha endleka leswaku exikarhi ka ntshungu lowu a a famba na wona, a ku ri ni vanhu lava a va ri karhi va tlanga swichayachayana ni ku yimbelela tinsimu ta swirilo. (Yeremiya 9:17, 18; Matewu 9:23) Hambiswiritano, tihlo ra Yesu a ri ri eka manana loyi a nga ni gome lerikulu, loyi handle ko kanakana a a ri karhi a famba etlhelo ka rihlaka leri a ri rhwale ntsumbu wa n’wana wakwe.

¹⁴ Yesu a n’wi ‘twela vusiwana’ manana loyi a feriweke. Hi rito ro chavelela u vulavule na yena a ku: “Tshika ku rila.” Hiloko a ya a ya khumba rihlaka. Vatlakuri—kumbexana ni ntshungu hinkwawo—va yimile. Hi rito ra matimba Yesu u vulavule ni miri lowu a wu nga ha ri na vutomi a ku: “Jaha, ndzi ri eka wena, Pfuka!” Kutani ku humelele yini  endzhaku ka sweswo? “Jaha ri pfuka ri tshama kutani ri sungula ku vulavula” onge hiloko a pfuxiwe eka vurhongo lebyikulu! Kutani ku landzela mhaka leyi khumbaka mbilu swinene: “Hiloko Yesu a ri nyika mana wa rona.”

15. (a) Timhaka ta Bibele leti kombisaka leswaku Yesu a a va twela vusiwana vanhu, ti ku kombisa njhani ku yelana exikarhi ka ntwelavusiwana ni swiendlo? (b) Xana hi nga n’wi tekelela njhani Yesu emhakeni leyi?

¹⁵ Xana hi dyondza yini eka timhaka leti? Eka mhaka yin’wana ni yin’wana, xiya ku yelana loku nga kona exikarhi ka ntwelavusiwana ni swiendlo. Nkarhi hinkwawo, loko Yesu a vona vanhu va xaniseka, a a va twela vusiwana naswona ntwelavusiwana wa yena a a wu n’wi susumetela leswaku a endla xo karhi ku va pfuna. Xana hi nga xi landzelela njhani xikombiso xa yena? Tanihi Vakreste, hi ni ndzhwalo wo chumayela mahungu lamanene ni ku endla vadyondzisiwa. Lexi hi susumetaka swinene i ku rhandza Xikwembu. Kambe a hi tsundzukeni leswaku loko hi ri karhi hi chumayela hi va hi kombisa ntwelavusiwana. Loko vanhu hi va twela vusiwana hilaha Yesu a a va tweleke hakona, timbilu ta hina ti ta hi susumetela ku endla leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi va byela mahungu lamanene. (Matewu 22:37-39) Xana ku vuriwa yini hi ku kombisa ntwelavusiwana eka vapfumerikulorhi lava xanisekaka kumbe lava nga enhlomulweni? A hi nge swi koti ku hanyisa vavabyi hi singita kumbe ku pfuxa lava feke. Hambiswiritano, hi nga kombisa ntwelavusiwana, hi ku va chavelela ni hi ku va pfuna.—Vaefesa 4:32.

16. Xana ku tiyimisela ka Yesu ku rivalela ku vonake njhani hambiloko a ri emhandzini ya nxaniso?

¹⁶ Yesu u kombise rirhandzu ra Tata wakwe hi ku hetiseka hi ndlela yin’wana ya nkoka—u “lunghekele ku rivalela.” (Pisalema 86:5) Ku tiyimisela ka yena ku rivalela ku vonakile  hambiloko a ri emhandzini ya nxaniso. Loko a boheke ku fa rifu leri khomisaka tingana, a gongondzeriwa hi swipikiri emavokweni ni le milengeni, xana Yesu u te yini? Xana u kombele Yehovha leswaku a xupula vadlayi va yena? Ku hambana ni sweswo, swin’wana leswi Yesu a swi vuleke loko a fa, hi leswi: “Tatana, va rivalele, hikuva a va swi tivi leswi va swi endlaka.”—Luka 23:34. b

17-19. Xana Yesu u swi kombise njhani leswaku u n’wi rivalerile muapostola Petro hambileswi a n’wi landzuleke kanharhu?

¹⁷ Kumbexana, xikombiso lexikulu xa ndzivalelo wa Yesu xi nga ha voniwa eka ndlela leyi a khomeke muapostola Petro hayona. A swi kanakanisi leswaku Petro a a rhandza Yesu hi mbilu ya yena hinkwayo. Hi Nisan 14, ku nga vusiku byo hetelela bya vutomi bya Yesu, Petro u vulavule na yena a ku: “Hosi, ndzi tiyimisele ku pfaleriwa ni ku fa na wena.” Kambe endzhaku ka tiawara ti nga ri tingani, Petro u landzule Yesu kanharhu, a ku a nga n’wi tivi! Bibele ya hi byela leswaku ku humelele yini loko Petro a landzula ra vunharhu: “Hosi yi hundzuluka yi languta Petro.” Petro u tivone nandzu hikwalaho ka xidyoho xa yena, kutani “a humela ehandle, a fika a rila hi xiviti.” Loko Yesu se a file, muapostola loyi a nga ha va a tivutisile, ‘Xana Hosi ya mina yi ndzi rivalerile?’—Luka 22:33, 61, 62.

 ¹⁸ Petro a nga rindzanga nkarhi wo leha leswaku a kuma nhlamulo. Yesu u pfuxiwe hi mixo wa Nisan 16, naswona handle ko kanakana u endzele Petro hi siku rero. (Luka 24:34; 1 Vakorinto 15:4-8) Ha yini Yesu a tikarhate a endzela muapostola loyi, loyi a n’wi landzuleke swinene? Kumbexana Yesu a a lava ku tiyisekisa Petro loyi a tisoleke leswaku a ha rhandzeka ni leswaku wa ha ri wa nkoka eka Hosi ya yena. Kambe Yesu a nga endlanga leswi ntsena leswaku a tiyisekisa Petro.

¹⁹ Hi nkarhi wun’wana, Yesu u humelele eka vadyondzisiwa vakwe eLwandle ra Galeliya. Eka xiendlakalo lexi, Yesu u vutise Petro kanharhu (loyi a landzuleke Hosi ya yena kanharhu) a lava ku tiva loko Petro a n’wi rhandza. Endzhaku ko vutisa ra vunharhu, Petro u angurile: “Hosi u tiva swilo hinkwaswo; wa swi tiva leswaku ndza ku rhandza.” Ina, Yesu loyi a swi kotaka ku hlaya timbilu ta vanhu, a a ri vona swinene rirhandzu ra Petro ni xinakulobye lexi a a ri na xona eka yena. Kambe Yesu u nyike Petro nkarhi wo kombisa rirhandzu ra yena. Ku engetela kwalaho, Yesu u nyike Petro ntirho wo “phamela” ni ku “risa swinyimpfana” swakwe. (Yohane 21:15-17) Eku sunguleni Petro a a averiwe ntirho wo chumayela. (Luka 5:10) Kambe sweswi, Yesu u kombise leswaku wa n’wi tshemba, hi ku n’wi nyika vutihlamuleri lebyikulu—bya ku khathalela lava va nga ta va valandzeri va Kreste. Endzhakunyana ka sweswo, Yesu u nyike Petro vutihlamuleri lebyikulu entirhweni lowu a wu endliwa hi vadyondzisiwa. (Mitirho 2:1-41) Wa nga vona ntshunxeko lowu Petro a veke na wona loko a tiva leswaku Yesu u n’wi rivalerile naswona wa ha n’wi tshemba!

20, 21. I yini lexi nga hi pfunaka leswaku hi “tiva rirhandzu ra Kreste leri tlulaka vutivi”?

²⁰ Hakunene, Rito ra Yehovha ri ri hlamusela kahle rirhandzu ra Kreste. Kambe, xana hi fanele hi titwisa ku yini hi  rirhandzu ra Yesu? Bibele yi hi khutaza leswaku hi “tiva rirhandzu ra Kreste leri tlulaka vutivi.” (Vaefesa 3:19) Hilaha hi swi voneke hakona, timhaka ta Evhangeli ya vutomi bya Yesu ni vutirheli bya yena swi hi dyondzisa swo tala mayelana ni rirhandzu ra Kreste. Hambiswiritano, ku “tiva rirhandzu ra Kreste,” swi katsa swo tala ku tlula ku dyondza ntsena leswi Bibele yi swi vulaka mayelana na yena.

²¹ Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “ku tiva” ri vula ku tiva “nchumu kahle, u ri ni ntokoto wa wona.” Loko hi kombisa rirhandzu hi ndlela leyi Yesu a ri kombiseke ha yona—hi pfuna van’wana handle ka vutianakanyi, hi khathalela swilaveko swa vona, hi va rivalela hi mbilu hinkwayo—hi ta swi kota ku yi twisisa kahle mitlhaveko ya yena. Loko hi endla leswi, ntokoto lowu hi wu kumaka wu ta hi pfuna leswaku hi “tiva rirhandzu ra Kreste leri tlulaka vutivi.” Kutani hi nga rivali leswaku loko hi ya hi fana na Kreste hi ta ya hi tshinela swinene eka loyi Yesu a n’wi tekeleleke hi ku hetiseka, ku nga Xikwembu xa hina xa rirhandzu Yehovha.