1-3. (a) Nye ca vetiya Yesu oku setukula Isiaye? (b) Ovina vipi viatiamẽla kocisola ca Yesu tu konomuisa?

 ANGA hẽ wa muile ale omõla umue o seteka oku setukula onjila ndomo isiaye a enda, a vangula ale oku linga ovina? Osimbu omõla a kula, o pondola oku setukula isiaye oku kuata elomboloko lieci ciwa leci cĩvi kuenda alongiso atiamẽla ku Suku. Ocili okuti, omo liocisola kuenda esumbilo omõla a kuetele isiaye ukuacisola, viu vetiya oku kala nda isiaye.

² Ukamba upi u kasi pokati ka Yesu la Isiaye wo kilu? Yesu onjanja yimue wa popia hati: “Ame ndi sole Isia.” (Yoano 14:31) Lomue o sole vali calua Yehova okuti Omõlaye una wa kala la Isiaye eci handi oviluvo vikuavo ka via lulikiwile, ci sule. Ocisola ca vetiya Omõlaco ukuacili oku kala nda Isiaye.—Yoano 14:9.

³ Kovipama via pita vielivulu lilo, tua lilongisa ndomo Yesu a setukula ciwa unene, esunga kuenda olondunge via Yehova. Pole, Yesu wa setukula ndati ocisola ca Isiaye? Tu konomuisi ovina vitatu viocisola ca Yesu okuti: ocituwa coku lieca olumue, ocikembe ca piãla kuenda onjongole yoku ecela.

4. Yesu wa eca ndati ongangu ya velapo yocisola coku lieca olumue?

⁴ Yesu wa kala ongangu yiwa yocisola koku lieca olumue. Vocituwa coku lieca olumue, mua kongela oku pitisa kovaso asukila lasakalalo omanu vakuavo okuti etu ci sule. Yesu wa lekisa ndati ocisola caco? Eye wa popia hati: “Lomue o kuete ocisola ca velapo ndeci okuti, omunu o pesila omuenyo waye akamba vaye.” (Yoano 15:13) Yesu wa lieca olumue poku eca omuenyo waye wa lipua kokuetu. Ca kala ocindekaise ca velapo cocisola ca lekisiwa lomunu umue. Pole, Yesu wa lekisavo ocisola coku lieca olumue volonjila vikuavo.

5. Momo lie oku tunda kilu ca kalela ocilumba cimue cocisola ca lingiwa Lomõla wongunga wa Suku?

 ⁵ Osimbu keyile palo posi, Omõla wongunga wa Suku wa kuatele ocikele cimue cinene haico ca kemãla kilu. Eye wa kuatele ukamba wa pama la Yehova kuenda loviluvo vialua viespiritu. Ndaño lovikele vi komõhisa Omõlaco a kuata kilu, “wa sia cosi a kuatele kuenda wa linga ndupika umue kuenje wa linga omunu.” (Va Filipoi 2:7) Loku lieca olumue, weya oku kala pokati komanu vakuakandu voluali lumue “lu kasi povaka ondingaĩvi.” (1 Yoano 5:19) Eci ka ci lekisa hẽ ocilumba cocisola ca eciwa Lomõla a Suku?

6, 7. (a) Volonjila vipi Yesu a lekisa ocisola vokuenda kupange waye woku kunda palo posi? (b) Ulandu upi u vetiya wocisola coku lieca olumue u sangiwa ku Yoano 19:25-27?

⁶ Yesu vokuenda kupange waye woku kunda palo posi, wa lekisa ocisola volonjila via litepa. Eye olonjanja viosi wa enda oku sakalala vali lomanu vakuavo okuti, leye muẽle ci sule. Eye wa nõlelepo oku yuvula ovina omanu va siata oku kuata okuti vi sanjuisa, oco a pesile otembo kuenda ongusu yaye kupange woku kunda. Eye hati: “Olombulu vi kuete alungi kuenda olonjila vio kilu vi kuete ovianju, pole, Mõlomunu ka kuete apa a kapa utue waye.” (Mateo 8:20) Yesu wa loñolohele calua kupange wukalupindelu kuenda wa ponduile oku tunga onjo yimue ya posoka calua oco a kalemo, ale oku panga ovikuata via fina, loku vi landisa oco a kuate olombongo vialua. Pole, ka talavayele lovoloño aye oco a kuate ovipako.

⁷ Ulandu umue u vetiya wocisola calua ca Yesu coku lieca olumue, u sangiwa ku Yoano 19:25-27. Sokolola esakalalo Yesu a kuata konepa yo kekumbi eci a laikele oku fa! Osimbu a kala oku tala ohali kuti wekangiso, wa kala oku sokolola kolondonge viaye, kupange woku kunda, ca piãla enene kepandi a sukilile oku lekisa oco a ece esivayo konduko ya Isiaye. Momo ekalo liomanu lio kovaso yoloneke, lia tambele kokuaye! Pole, eci kua kambele otembo yitito osimbu ka file, Yesu  wa sakalalele la inaye Maria una okuti, pamue wa kala ale ocimbumba. Yesu wa pinga kupostolo Yoano oco o tate nda Inaye muẽle, noke upostolo wo ambata konjo yaye. Lonjila eyi, Yesu wa angiliyila inaye ovina a ka sukila ketimba kuenda kespiritu. Ocili okuti, Yesu wa lekisa ocisola calua kokuaye!

8. Ondaka ya tukuiwa Vembimbiliya yatiamẽla kocikembe ca Yesu, yi kuete elomboloko lipi kelimi lio Helasi?

⁸ Ndeci Isiaye, Yesu wa kala ukuacikembe. Ovisonehua vi lekisa okuti Yesu wa kala omunu umue wa enda oku linga cosi, oco a kuatise vana va suka omo lioku vetiyiwa locisola. Embimbiliya poku lombolola ocikembe ca Yesu, lia tukula ondaka yimue yo Helasi ya pongoluiwa okuti “wa kuata ohenda.” Catiamẽla kondaka eyi usonehi umue wa popia hati: “Oyo yi lombolola . . . ocina cimue omunu a yeva kosi yutima waye. Pokati kolondaka vio Helasi, oyo yi vetiyapo vali, catiamẽla kondaka ocikembe.” Tu konomuisi ovolandu amue a vetiya Yesu oku lekisa ocikembe.

9, 10. (a) Asunga api a vetiya Yesu lovapostolo vaye oku enda pocitumãlo cimue culika? (b) Nye Yesu a linga eci epuyuko liaye lia tatekiwa lowiñi kuenda momo lie?

⁹ Ohenda ya vetiya Yesu oku longisa omanu catiamẽla ku Suku. Ulandu u sangiwa ku Marko 6:30-34, u lekisa eci ca vetiya calua Yesu oku lekisa ohenda. Sokolola eci ca pita. Ovapostolo va sanjukile omo okuti ndopo va tiukile kungende unene va lingile woku kunda. Eci va sanga Yesu, lesanju lialua vo sapuila ovina viosi va mola levi va yeva. Pole, owiñi walua wa liongoluila kokuavo okuti, Yesu lovapostolo vaye ka va kuatele otembo yoku lia. Omo lioku kala ukuakululuvala lutate, Yesu wa limbuka okuti ovapostolo va kavele. Kuenje wa va sapuila hati: “Enjui, tuendi pocitumãlo cimue culika oco tu puyukipo kamue.” Ovo va londa vowato, kuenje va yokila konepa yikuavo yo konano Yokalunga ko Galilea, oco va ende pocitumãlo cimue culika. Pole, owiñi wa va mola eci va  enda. Omanu vakuavo va yeva eci catiamẽla kondaka yaco. Vosi yavo va lupukila kohulo yokalunga konepa yo konano, kuenje ovo va pitĩla tete osimbu owato ka wa pitĩlile!

¹⁰ Anga hẽ Yesu wa temẽle omo okuti va tatekiwile oku puyuka? Sio, ka temẽle! Eci a mola olohulukãi viomanu va kala oku u kevelela, utima waye wa vetiyiwa calua. Marko wa soneha ndoco: “Eye wa mola owiñi walua kuenda wa va kuatela ohenda, momo va kala ndolomeme ka vi kuete ungombo. Kuenje wa fetika oku va longisa ovina vialua.” Yesu wa limbuka asukila omanu va kuatele konepa yespiritu. Ovo va kala ndolomeme via nyelela okuti, ka vi kuete ungombo o vi songuila ale oku vi teyuila. Yesu wa kũlĩhĩle okuti asongui vetavo ka va lekaisale ocisola komanu, pole, va enda oku va sepula. (Yoano 7:47-49) Omo liohenda wa fetika oku va longisa catiamẽla “Kusoma wa Suku.” (Luka 9:11) Limbuka okuti Yesu wa kuatela ohenda omanu, ndaño ka kũlĩhĩle handi ndomo va ka tenda alongiso aye. Volondaka vikuavo, ocikembe ca piãla hacoko ca kala onima yalongiso aye kowiñi, pole, esunga lieci a ci lingila.

11, 12. (a) Kosimbu vakuavilundu va tendiwile ndati, pole, nye Yesu a linga eci “ulume umue weyuka ovilundu” amela kokuaye? (b) Citava okuti ulume ukuavilundu wa liyeva ndati eci Yesu o lamba kuenda ulandu wa ndotolo umue u tu kuatisa ndati oku kuata elomboloko liaco?

¹¹ Ocikembe ca vetiya Yesu oku kuatisa vana va kala oku tala ohali. Omanu va kala loku liyaka lovoveyi añi añi va limbukile ocikembe Yesu a va kuatela kuenje va vetiyiwa oku amela kokuaye. Eci ca limbukiwa vali vepuluvi “ulume umue weyuka ovilundu” amela ku Yesu una wa kala oku kuamiwa lowiñi. (Luka 5:12) Kosimbu omanu va kuatele ovilundu, va enda oku likalila oco ka va ka sambuiseko vakuavo. (Atendelo 5:1-4) Pole, vokuenda kuotembo va Rambei va tumbika ocihandeleko cimue ka ca sungulukile loku kisika oku kuama olonumbi viavo muẽle via tĩla viatiamẽla kuveyi  wovilundu. a Limbuka ndomo Yesu a tambulula ulume ukuavilundu poku popia hati: “Ulume umue ukuavilundu weya kokuaye, wo livondela poku u kekamẽla loku popia hati: ‘Nda wa panga, ñayise.’ Kuenje ohenda yo kuata kuenda wolõla eka liaye, wo lamba loku u sapuila hati: ‘Nda panga! Kaya.’ Vonjanja yaco, haico ovilundu vio tunda kuenje wa kaya.” (Marko 1:40-42) Yesu wa kũlĩhĩle okuti ndomo ca kisikiwile vocihandeleko, ulume ukuavilundu nda ka taviwile oku kala pocitumãlo caco. Yesu ko likalele, pole, poku vetiyiwa locikembe wa linga ocina cimue okuti, lomue wa ci simĩle. Eye wa lamba ulume waco!

¹² O tẽla hẽ oku sokolola ndomo ulume ukuavilundu a kala eci a lambiwa? Oco o kuate elomboloko liaco, konomuisa ulandu wa Ndotolo Paulu Brand, ukuoloño woku sakula ovilundu. Wa lombolola ulandu womunu umue ukuavilundu. Eye wa popia okuti osimbu a kala oku kũlĩhĩsa ulume waco kofeka yo Índia, wo kuata kapepe kuenda pocakati cukuakupitiya kelimi likuavo, wa lombolola ovihemba ulume waco a sukilile oku nyua. Vocipikipiki ulume waco ukuavilundu wa fetika oku lila. Ndotolo wo pula hati: “Anga hẽ nda popia cimue cĩvi?” Ukuakupitiya wa pula ulume waco velimi liaye, kuenje eye wa tambulula hati: “Sio, a ndotolo. Eye wa popia hati, o kasi oku lila omo okuti ove wa kapa ovaka ove kapepe aye. Pa pita ale anyamo alua okuti, lomue wo lambele.” Kukuavilundu una wamela ku Yesu, oku lambiwa kua kuatele elomboloko lia velapo. Momo kua eca onima yoku sakuiwa loku likongela vali lepata liaye kuenda oku vumbila kumosi Suku!

13, 14. (a) Yesu wa ñualehela locina cipi eci a pandele oku iñila volupale luo Naini kuenda momo lie epuluvi liaco lia sumuisile calua? (b) Ocikembe ca vetiya Yesu oku lingila nye ocimbumba co volupale luo Naini?

 ¹³ Wa vetiyiwa oku malako esumuo. Yesu wa kuatelele ohenda yalua omanu va sumua. Ndeci, konomuisa ulandu u sangiwa ku Luka 7:11-15. Kotembo yaco okuti, wa kala vocakati cupange waye woku kunda, eci Yesu a pandele oku iñila vo Galilea volupale luo Naini, ocipepi lombundi yolupale, wa lisanga lowiñi wa kala oku ka kenda. Epuluvi liaco lia sumuisile calua. Umalẽhe umue okuti wa kala omõla wongunga wa ina umue ocimbumba, wa file. Ukãi waco, wa liyakele ale locitangi ndeci eci a pumba ulume waye. Kaliye, omõlaye okuti pamue eye lika wa enda oku u kuatisa, wa fa. Pokati kowiñi wa kala oku sindikila ukãi waco, citava okuti pa kala vana va imba ovisungo viesumuo kuenda olonjimbi via kala oku sika ovisikilo vionambi. (Yeremiya 9:17, 18; Mateo 9:23) Pole, Yesu wa tiamisilile utima ku ina wa sumuile okuti wa kala oku endela ocipepi locikalavekua mua ambatiwa etimba liomõlaye.

¹⁴ Yesu ‘wa kuatela ohenda’ ina wa pumba omõla. Londaka yimue yi lembeleka wo sapuila hati: “Ku ka lile vali.” Ndaño ka vo kovongele, eye wamela kocikalavekua kuenje wa ci lamba. Omanu va kala loku ambata ocikalavekua caco kuenda owiñi, wa talama. Londaka yi situlula okuti o kuete omoko, Yesu wa popia hati: “Okuenje u sapuila siti, votoka!” Nye ca pita? “Omunu wa file wa tumãla, yu wa fetika oku vangula” ndu okuti, vo pasula kotulo tualua! Embimbiliya li lekisa ocina cimue ci komõhisa ca kuamamo poku popia hati: “Yesu wo weca ku inaye.”

15. (a) Ovolandu Embimbiliya a vangula catiamẽla kohenda Yesu a lekisa, a kuete elitokeko lipi locikembe kuenda ovilinga? (b) Tu setukula ndati Yesu catiamẽla kondaka eyi?

¹⁵ Nye tu lilongisila kovolandu aco? Vulandu lulandu, kũlĩhĩsa elitokeko li kasi pokati kocikembe lovilinga. Yesu ka tẽlele lika oku vanja ohali omanu va kala oku tala okuti ka va kuatela ohenda. Eye wa enda oku vetiyiwa oku ci lekisa kovilinga.  Tu kuama ndati ongangu yaye? Omo okuti Tuakristão, tu kuete ocikele coku kunda olondaka viwa kuenda oku linga olondonge. Catete, tu ci lingila omo lioku vetiyiwa locisola tu kuetele Suku. Pole, ivaluka okuti, tua siata oku linga upange waco omo liocikembe. Nda tua kuatela ohenda omanu ndeci Yesu a linga, ovitima vietu vi ka vetiyiwavo oku likolisilako oku kundila omanu olondaka viwa. (Mateo 22:37-39) Nye tu linga oco tu lekise ohenda ku vamanjetu va tala ohali ale va pumba vangandiavo? Ocili okuti, ka tu pondola oku sakula locikomo evalo omunu a yevite ale oku pindula omunu kolofa. Pole, tu lekisa ocikembe poku eca ekuatiso komunu wa sumua.—Va Efeso 4:32.

16. Yesu wa likapeleleko ndati oku ecela ndaño ceci a valeliwa kuti?

¹⁶ Onjila yikuavo yi kuete esilivilo ya Yesu yoku situlula ocisola ca Isiaye, poku “likapelako oku ecela.” (Olosamo 86:5) Ocituwa caco, ca limbukiwavo eci a valeliwa kuti wekangiso. Eci Yesu a pandele kolofa okuti olofa vimue vi kutisa osõi poku valeliwa lolopeleko povaka kuenda kolomãhi, nye a vangula? Anga hẽ wa pinga ku Yehova oco a kangise ovanyãli vaye? Sio, pokati kolondaka vimue via sulako Yesu a popia viti: “A Tate, va ecela, momo ka va kũlĩhĩle eci va kasi oku linga.”—Luka 23:34. b

17-19. Yesu wa lekisa ndati okuti wa ecela upostolo Petulu una wo likalele olonjanja vitatu?

 ¹⁷ Ulandu u vetiya vali calua wa Yesu, wa lekisiwa konjila ndomo a ecela upostolo Petulu. Ka kuli atatahãi okuti Petulu wa solele calua Yesu. Keteke 14 yosãi ya Nisana, kuteke wa sulako womuenyo wa Yesu palo posi, upostolo Petulu wo sapuila hati: “A Ñala, nda lipongiyila oku enda love, nda vokayike nda kolofa.” Pole, noke yolowola vimue Petulu wa likala olonjanja vitatu okuti, ka kũlĩhĩle Yesu! Embimbiliya li tu sapuila ovina via pita eci Petulu a likala onjanja yatatu hati: “Ñala wa ñualapo, yu wa vandekela suĩ Petulu.” Omo liesumuo liekandu a linga, “Petulu wa tundila posamua loku lila calua.” Eci Yesu a fa, citava okuti upostolo Petulu wa lipula ndoco: ‘Anga hẽ Ñala wa ngecela?’—Luka 22:33, 61, 62.

¹⁸ Petulu ka kevelele calua oco a kuate etambululo. Keteke 16 yosãi ya Nisana lomẽle, Yesu wa pinduiwa kuenda keteke liaco muẽle wa molẽha ku Petulu. (Luka 24:34; 1 Va Korindo 15:4-8) Momo lie Yesu a kapeleleko calua upostolo una wo likalele? Pamue wa yonguile oku kolisa Petulu wa likekembela okuti, Ñala yaye handi u sole kuenda wo kapako. Pole, Yesu handi wa linga ovina vikuavo oco a kavuluise Petulu.

¹⁹ Noke yotembo yimue, Yesu wa molẽha kolondonge via kala Kokalunga ko Galilea. Vepuluvi liaco, Yesu wa pula olonjanja vitatu ku Petulu (okuti olonjanja eye a likalele Ñala) nda okuti Petulu wo solele. Noke yonjanja yatatu, Petulu wa tambulula hati: “A Ñala, ove wa kũlĩha ovina viosi; wa kũlĩha okuti ame ndu ku sole.” Omo okuti Yesu o tẽla oku kũlĩhĩsa utima, wa limbukile ocisola Petulu o kuatela. Pole, ndaño ndoco, Yesu wa eca ku Petulu epuluvi lioku kolisa ocisola o kuatelele. Handi vali, Yesu wo kundika ocikele coku “lisa” kuenda oku “lava otulomeme” tuaye. (Yoano 21:15-17) Petulu wa tambuile ale ocikele coku kunda. (Luka 5:10) Pole, kaliye vocindekaise coku koleliwa, Yesu wa eca kokuaye ocikele cikuavo cinene okuti, coku tata vana va laikele oku kala olondonge via Kristu. Noke liotembo yimue, Yesu wa eca ku Petulu ocikele cimue ca velapo kupange woku linga olondonge.  (Ovilinga 2:1-41) Ocili okuti Petulu wa yeva ekavuluko poku kũlĩha okuti, Yesu wo wecela kuenda wo kolelele!

20, 21. Tu “kũlĩha ndati ocisola ca Kristu” lonjila ya suapo?

²⁰ Ondaka ya Yehova, yi lombolola ciwa ocisola ca Kristu. Pole, ocisola ca Kristu ci tu vetiya oku linga nye? Embimbiliya li tu vetiya oku “kũlĩha ocisola ca Kristu cina ca velapo ukũlĩhĩso.” (Va Efeso 3:19) Ndomo tua lilongisa, ovolandu a sangiwa Vavanjeliu atiamẽla komuenyo wa Yesu kuenda kupange waye woku kunda, a tu longisa ovina vialua viocisola caye. Pole, voku “kũlĩha ocisola ca Kristu” lonjila ya suapo, mua kongela ovina vialua okuti, oku lilongisa lika eci Embimbiliya li popia catiamẽla kokuaye ci sule.

²¹ Ondaka ya pongoluiwa kelimi lio Helasi yokuti oku “kũlĩha,” yi lomboloka oku kũlĩha, “ovina viosi tu linga.” Eci tu lekisa ocisola ndeci Yesu poku kuatisa vakuetu lutima wosi, locikembe kuenda oku va ecela, tu kuata elomboloko liocikembe ca Yesu. Nda tua ci linga, tu ka “kũlĩha ocisola ca Kristu cina ca velapo ukũlĩhĩso.” Omo liaco, lalimue eteke ka tu ka ivaliko okuti, nda tu setukula ongangu ya Kristu, tu ka kuata ukamba wa pama la una Yesu a setukula lonjila ya lipua okuti, Suku yetu ukuacisola, Yehova.