NO DADDUMA narigat nga ikeddeng no siasino ti rumbeng a surotentayo. Mabalin nga adda ipaaramid kenka ni tatang wenno ni nanangmo. Ngem mabalin a sabali ti ipaaramid kenka ti maysa a mannursuro wenno polis. No mapasamak ti kasta, siasino kadakuada ti pagtulnogam?—

Iti Kapitulo 7 daytoy a libro, binasata ti Efeso 6:​1-3 iti Biblia. Naikuna sadiay a rumbeng nga agtulnog dagiti annak kadagiti dadakkelda. “Agtulnogkayo kadagiti nagannak kadakayo a maikaykaysa iti Apo,” kuna ti kasuratan. Ammom kadi ti kayat a sawen ti “maikaykaysa iti Apo”?— Dagiti nagannak a naikaykaysa iti Apo suruanda dagiti annakda a mangtungpal kadagiti linteg ti Dios.

Ngem adda dagiti nataengan a saan a mamati ken ni Jehova. Kasanon no kuna ti maysa kadakuada a saan a dakes ti agkusit iti eksamen idiay eskuelaan wenno agala iti maysa a banag iti tiendaan a saan a nabayadan? Umiso kadi nga agkusit wenno agtakaw ti maysa nga ubing?—

Laglagipem, binilin idi ni Ari Nabucodonosor ti tunggal maysa nga agruknoy iti ladawan a balitok nga impasdekna. Ngem saan a nagruknoy da Sidrac, Mesac, ken Abednego. Ammom kadi no apay?— Agsipud ta kuna ti Biblia a ni laeng Jehova ti rumbeng a dayawen dagiti tattao.​—Exodo 20:3; Mateo 4:10.

Kalpasan ti ipapatay ni Jesus, naisaklang dagiti apostolna iti Sanhedrin, ti kangrunaan a pangukoman dagiti Judio. Kinuna ti Nangato a Padi a ni Caifas: ‘Sipopositibo a binilindakayo a dikay itultuloyen ti  mangisuro maibatay iti nagan ni Jesus, ket kaskasdi, adtoy! pinunnoyo ti Jerusalem iti sursuroyo.’ Apay a saan a nagtulnog dagiti apostol iti Sanhedrin?— Kas pannakangiwat dagiti amin nga apostol, insungbat ni Pedro ken ni Caifas: “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.”​—Aramid 5:​27-​29.

Iti daydi a tiempo, nabileg dagiti panguluen ti relihion dagiti Judio. Nupay kasta, gobierno ti Roma ti mangiturturay idi iti pagilianda. Cesar ti awag iti pangulo dayta a gobierno. Nupay saan a kayat dagiti Judio a ni Cesar ti mangituray kadakuada, adu ti ar-aramiden ti gobierno ti Roma a pagimbagan dagiti umili. Ket dagiti gobierno ita agar-aramidda met kadagiti banag a pagsayaatan dagiti umili. Ammom kadi no ania ti dadduma kadagita?—

Dagiti gobierno ti agar-aramid kadagiti kalsada ken mangbaybayad kadagiti polis ken bombero a mangsalaknib kadatayo. Mabalin a pageskuelaenda pay dagiti agtutubo ken aywananda ti salun-at dagiti lallakay ken babbaket. Kasapulan ti gobierno ti kuarta tapno maaramidna dagitoy. Ammom kadi ti pangal-alaan ti gobierno iti kuarta?— Kadagiti umili. Buis ti awag iti kuarta nga ibaybayad dagiti umili iti gobierno.

 Idi adda ditoy daga ti Naindaklan a Mannursuro, adu dagiti Judio nga agkedked nga agbayad iti buis iti gobierno ti Roma. Isu nga iti naminsan, nangtandan dagiti papadi iti sumagmamano a lallaki a mapan aginsasaludsod ken Jesus tapno sikapanda. Kastoy ti saludsodda, ‘Masapul kadi nga agbayadkami iti buis ken ni Cesar wenno saan?’ Makaallilaw daytoy a saludsod. No ti sungbat ni Jesus ket, ‘Wen, masapul nga agbayadkayo iti buis,’ saan a magustuan dayta ti adu kadagiti Judio. Ngem di mabalin nga ibaga ni Jesus ti kastoy, ‘Saan, saan a masapul nga agbayadkayo iti buis.’ Di umiso ti panangikuna iti kasta.

Ania ngay ngarud ti inaramid ni Jesus? Kinunana: ‘Ipakitaandak iti sensilio.’ Idi inyawatanda iti sensilio, insaludsod ni Jesus kadakuada: ‘Makinladawan ken nagan ti adda iti dayta?’ Kinuna dagiti lallaki: “Ni Cesar.” Gapuna, kinuna ni Jesus: “No kasta, ngarud, ibayadyo ken Cesar ti bambanag ni Cesar, ngem iti Dios ti bambanag ti Dios.”​—Lucas 20:19-​26.

Awan ti makitada a dakes iti dayta a sungbat. No agserserbi ni Cesar kadagiti umili, umiso laeng nga usaren ti kuarta nga ibaybayadda ken Cesar para kadagitoy a banag. Isu nga iti kastoy a wagas, impakita  ni Jesus nga umiso ti agbayad iti buis iti gobierno gapu kadagiti banag nga aw-awatentayo.

Mabalin a saanka nga agbaybayad iti buis agsipud ta ubingka pay unay. Ngem adda maysa a banag a rumbeng nga itedmo iti gobierno. Ammom kadi no ania dayta?— Panagtulnog kadagiti linteg ti gobierno. Kuna ti Biblia: ‘Agtulnogkayo kadagiti nangatngato nga autoridad.’ Dagitoy nga autoridad ket isu dagidiay addaan saad iti gobierno. No kasta, ti Dios ti mangibagbaga a rumbeng a tungpalentayo dagiti linteg ti gobierno.​—Roma 13:​1, 2.

Mabalin nga iparit ti maysa a linteg ti panagibelleng iti papel wenno dadduma pay a basura iti kalsada. Rumbeng kadi a tungpalem dayta a linteg?— Wen, kayat ti Dios a tungpalem dayta. Rumbeng kadi nga agtulnogka met kadagiti polis?— Baybayadan ti gobierno dagiti polis a mangsalaknib kadagiti umili. No agtulnogka kadakuada, agtultulnogka metten iti gobierno.

Isu a no bumallasiwka iti kalsada ket kuna ti maysa a polis “Agurayka!” ania ti aramidem?— No ngay tumaray latta a bumallasiw dagiti dadduma, bumallasiwka met aya?— Masapul nga agurayka, uray no maymaysaka nga agur-uray. Ti Dios ti mangibagbaga nga agtulnogka.

Mabalin nga adda gulo iti lugaryo, ket kuna ti maysa a polis: “Saankayo a mapmapan kadagiti lansangan. Saankayo a rumrummuar.” Ngem mangngegmo ti ariwawa ket kayatmo nga ammuen no ania ti mapaspasamak. Rummuarka kadi tapno kitaem?— Panagtulnog aya daytoy kadagiti “nangatngato nga autoridad”?—

Iti adu a lugar, agibangbangon met ti gobierno kadagiti eskuelaan, ken baybayadanda dagiti mannursuro. Panagkunam, kayat ngata ti Dios nga agtulnogka iti mannursuro?— Panunotem daytoy. Baybayadan ti gobierno dagiti mannursuro, kas iti polis a mangsalsalaknib kadagiti umili. No kasta, no agtulnogka iti man polis wenno mannursuro, agtultulnogka metten iti gobierno.

 Ngem kasanon no ibaga ti maestrom a masapul nga agdayawka iti maysa a ladawan? Ania ngay ti aramidem?— Saan idi a nagruknoy dagiti tallo a Hebreo iti ladawan uray no binilin ida ni Ari Nabucodonosor. Malagipmo kadi no apay?— Agsipud ta saanda a kayat ti agsukir iti Dios.

Maipapan kadagiti nagkauna a Kristiano, insurat ti historiador a ni Will Durant a ‘saan a ni Cesar ti kangrunaan a nangipakitaanda iti kinasungdo.’ Saan, no di ket ni Jehova! Laglagipem ngarud a ti Dios ti masapul a kangrunaan iti biagtayo.

Agtulnogtayo iti gobierno agsipud ta dayta ti kayat ti Dios nga aramidentayo. Ngem no adda mangipaaramid kadatayo iti kuna ti Dios a ditay aramiden, ania ngay ti ibagatayo?— Rumbeng nga ibagatayo ti kinuna dagiti apostol iti nangato a padi: “Masapul nga agtulnogkami iti Dios kas agturay imbes a kadagiti tattao.”​—Aramid 5:29.