RĨMWE ti ũndũ mũhũthũ kũmenya nũũ twagĩrĩirũo gwathĩkĩra. Mami wanyu kana baba wanyu no akwĩre wĩke ũndũ. Nake mwarimũ kana mũthigari akwĩre wĩke ũndũ ũngĩ ngũrani na ũcio. Kũngĩthiĩ ũguo-rĩ, wee ũngĩathĩkĩra ũ?—

Thĩinĩ wa Gĩcunjĩ kĩa 7 kĩa ibuku rĩrĩ, nĩ twathomire rĩandĩko rĩa Aefeso 6:1-3. Rĩandĩko rĩu rĩonanagia atĩ ciana nĩ ciagĩrĩirũo gwathĩkagĩra aciari. Riugaga ũũ: “Athĩkagĩrai aciari anyu mũrĩ na ũiguano na Mwathani.” Nĩ ũĩ gũkorũo“na ũiguano na Mwathani,” nĩ kuuga atĩa?— Aciari arĩa makoragwo na ũiguano na Mwathani nĩ marutaga ciana ciao gwathĩkĩra watho wa Ngai.

No nĩ kũrĩ andũ agima matetĩkĩtie Jehova. Kwoguo-rĩ, mũndũ angĩkwĩra atĩ ti ũũru kũiya kĩndũ nduka-inĩ kana kũiyĩra kĩgeranio-rĩ, ũngĩka atĩa? Hihi nĩ wega kũhenania kana kuoya indo ciene?—

Ririkana atĩ harĩ hĩndĩ Mũthamaki Nebukadinezaru aathanĩte atĩ andũ othe mainamĩrĩre mũhianano wa thahabu ũrĩa aathondekete. No Shadraka, Meshaka, na Abedinego nĩ maaregire kũinamĩrĩra mũhianano ũcio. Nĩ ũĩ kĩrĩa gĩatũmire marege?— Nĩ tondũ Bibilia yugaga atĩ andũ magĩrĩirũo gũthathaiya Jehova wiki.—Thama 20:3; Mathayo 4:10.

Thutha wa Jesu gũkua, atũmwo ake nĩ maatwarirũo mbere ya igooti inene rĩa ndini ya Ayahudi rĩrĩa rĩetagwo Sanhedrini. Mũthĩnjĩri-Ngai Mũnene ũrĩa wetagwo Kaiafa aamerire  ũũ: “Twamwathire mũtige kũhunjia na rĩĩtwa rĩrĩ [rĩa Jesu], no rĩu mũiyũrĩtie ũrutani wanyu Jerusalemu.” Atũmwo acio maaregaga gwathĩkĩra Sanhedrini nĩkĩ?— Petero eerire Kaiafa ũũ: “No mũhaka twathĩkĩre Ngai arĩ we mũtongoria, no ti andũ.”—Atũmwo 5:27-29.

Hĩndĩ ĩyo atongoria a ndini ya Kĩyahudi nĩ maathikagĩrĩrio mũno nĩ andũ. No bũrũri wao watongoragio nĩ thirikari ya Roma. Mũtongoria wa thirikari ĩyo eetagwo Kaisari. O na gũtuĩka Ayahudi matiendaga gwathwo nĩ Kaisari, thirikari ĩyo ya Roma nĩ yamekagĩra maũndũ maingĩ mega. O na ũmũthĩ thirikari nyingĩ nĩ ciĩkagĩra raia acio maũndũ mega. Nĩ ũĩ maũndũ macio nĩ ta marĩkũ?—

Thirikari nĩ ciakaga barabara, ikarĩha borithi na andũ arĩa mahoragia mwaki nĩguo tũgitĩrũo. O na nĩ iheanaga ũteithio nĩguo ciana ithome na igateithia andũ akũrũ magĩe na ũrigitani mwega. Thirikari nĩ ĩbataraga mbeca nĩguo ĩhote gwĩka maũndũ macio. Hihi nĩ ũĩ kũrĩa thirikari ĩrutaga mbeca icio?— Ĩrutaga kũrĩ andũ. Mbeca iria andũ marĩhaga thirikari ciĩtagwo mbeca cia igooti.

 Rĩrĩa Mũrutani Ũrĩa Mũnene aarĩ gũkũ thĩ, Ayahudi aingĩ matiendaga kũrĩha thirikari ya Roma mbeca cia igooti. Nĩ ũndũ ũcio, athĩnjĩri-Ngai magĩtũma andũ kũrĩ Jesu makamũũrie kĩũria gĩa kũmũtega. Maamũririe ũũ: “Hihi nĩ twagĩrĩirũo kũrĩha Kaisari igooti kana tũtiagĩrĩirũo?” Kĩu kĩarĩ kĩũria kĩa waara. Korũo Jesu oigire ũũ: ‘Ĩĩ, nĩ mwagĩrĩirũo kũrĩha igooti,’ Ayahudi aingĩ matingĩakenirio nĩ ũhoro ũcio. No Jesu ndangĩoigire ũũ: ‘Aca, to mũhaka mũrĩhe igooti,’ tondũ ũngĩarĩ ũndũ mũru kuuga ũguo.

Kwoguo-rĩ, Jesu eekire atĩa? Oigire ũũ: ‘Ta nyoniai mbeca cia dinari.’ Rĩrĩa maamũreheire akĩmoria atĩrĩ: “Mbica ĩno na rĩĩtwa rĩrĩ nĩ cia ũ?” Nao makĩmwĩra: “Nĩ cia Kaisari.” Nĩ ũndũ ũcio Jesu aakĩmeera ũũ: “Kĩrĩhei Kaisari indo cia Kaisari no indo cia Ngai mũrĩhe Ngai.”—Luka 20:19-26.

Gũtirĩ mũndũ ũngĩoigire Jesu nĩ acokia ũũru. Tondũ Kaisari nĩ eekagĩra andũ maũndũ mega, andũ nĩ maagĩrĩirũo kũmũrĩha igooti makĩhũthĩra mbeca iria athondekete. Na njĩra ĩyo, Jesu akĩonania atĩ nĩ wega kũrĩha thirikari igooti nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa ĩtwĩkagĩra.

 O na gũtuĩka ndũkinyĩtie mĩaka ya kũrĩha igooti, nĩ harĩ ũndũ wagĩrĩirũo gwĩkĩra thirikari. Hihi nĩ ũĩ nĩ ũndũ ũrĩkũ ũcio?— Nĩ gwathĩkĩra mawatho marĩa ĩtũheaga. Bibilia yugaga ũũ: ‘Athĩkagĩra arĩa matuĩtwo athani.’ Arĩa matuĩtwo athani nĩ arĩa matongoragia thirikari. Kwoguo Ngai nĩwe ũtwĩraga atĩ nĩ twagĩrĩirũo gwathĩkĩra mawatho marĩa thirikari ĩtũheaga.—Aroma 13:1, 2.

Thirikari no ĩkorũo ĩheanĩte watho ũkaanĩtie andũ gũteanga maratathi barabara-inĩ. Hihi nĩ wagĩrĩirũo gwathĩkĩra watho ũcio?— Ĩĩ, tondũ ũguo nĩguo Ngai endaga wĩke. Ĩ nacio borithi-rĩ, hihi nĩ wagĩrĩirũo gũciathĩkĩra?— Thirikari ĩcirĩhaga nĩguo igitĩre andũ. Ũngĩathĩkĩra borithi ũngĩkorũo ũgĩathĩkĩra thirikari.

Kwoguo ũngĩkorũo ũkĩenda gũkĩra barabara-rĩ, nake mũborithi oige atĩrĩ, “Etererai!” wagĩrĩirũo gwĩka atĩa?— Andũ arĩa angĩ mangĩkĩra-rĩ, hihi wee nĩ wagĩrĩirũo gwĩka tao?— Wagĩrĩirũo nĩ gweterera o na angĩkorũo nowe watigwo. Ngai endaga wathĩke.

Rĩmwe no gwĩkĩke ũndũ thĩinĩ wa itũũra, nake mũborithi oige ũũ: “Mũtikoime nja, ikarai mĩciĩ-inĩ yanyu.” No wahota kũigua inegene na kũu nja wambĩrĩrie kwĩyũria nĩ kĩĩ kĩrathiĩ na mbere. Hihi nĩ wagĩrĩirũo kuuma nja nĩguo wone kĩrĩa kĩrathiĩ na mbere?— Ũngĩka ũguo-rĩ, hihi no ũkorũo ũgĩathĩkĩra “arĩa matuĩtwo athani”?—

Thirikari nyingĩ nĩ ciakaga macukuru, na ikarĩha aarimũ. Kwoguo-rĩ, nĩ ũkuona ta Ngai endaga wathĩkĩre mwarimũ?— Ta wĩcirie ũndũ ũcio. Thirikari nĩyo ĩrĩhaga aarimũ nĩguo mathomithie, o ta ũrĩa ĩrĩhaga borithi nĩguo igitĩre andũ. Kwoguo rĩrĩa ũrathĩkĩra mũborithi kana mwarimũ, nĩ ta ũkoragwo ũgĩathĩkĩra thirikari.

Ĩ mwarimũ angĩkwĩra atĩ no mũhaka wĩke ũndũ ũramenya atĩ nĩ gũthathaiya mũhianano? Hihi ũngĩka atĩa?— Ahibirania  arĩa atatũ nĩ maaregire kũinamĩrĩra mũhianano, o na rĩrĩa Mũthamaki Nebukadinezaru aamerire meke ũguo. Hihi nĩ ũraririkana maaregire nĩkĩ?— Nĩ tondũ meendaga gwathĩkĩra Ngai.

Mwandĩki ũmwe wa historĩ wĩtagwo Will Durant, akĩaria ũhoro wĩgiĩ Akristiano a tene aandĩkire atĩ, ‘wathĩki wao mũnene ndwarĩ harĩ Kaisari.’ Wathĩki wao mũnene warĩ harĩ Jehova! Nĩ ũndũ ũcio ririkana atĩ hĩndĩ ciothe twagĩrĩirũo kũiga Ngai mbere ũtũũro-inĩ witũ.

Twathĩkagĩra thirikari tondũ ũguo nĩguo Ngai endaga twĩke. No mũndũ angĩtwĩra twĩke ũndũ ũkananĩtio nĩ Ngai-rĩ, twagĩrĩirũo kũmwĩra atĩa?— O ta ũrĩa atũmwo meerire mũthĩnjĩri-Ngai, twagĩrĩirũo kũmwĩra ũũ: “No mũhaka twathĩkĩre Ngai arĩ we mũtongoria, no ti andũ.”—Atũmwo 5:29.