HĨNDĨ ĩmwe Mũrutani Ũrĩa Mũnene nĩ oririe kĩũria kĩagegirie andũ mũno. Oririe ũũ: ‘Maitũ nũũ, na ariũ a maitũ nĩa?’ (Mathayo 12:48) Hihi wee no ũhote gũcokia kĩũria kĩu?— No gũkorũo nĩ ũĩ atĩ nyina wa Jesu eetagwo Mariamu. No hihi nĩ ũĩ marĩĩtwa ma ariũ a nyina?— Hihi nĩ kũrĩ airĩtu maaciaranĩirũo na Jesu?—

Bibilia yugaga atĩ ariũ a nyina na Jesu meetagwo “Jakubu na Jusufu na Simoni na Judasi.” Ningĩ nĩ kũrĩ airĩtu maaciaranĩirũo na Jesu. Airĩtu acio maarĩ o kuo nginya rĩrĩa Jesu aahunjagia. Na tondũ Jesu nĩwe warĩ mũkũrũ, acio angĩ maarĩ anini kũmũkĩra.—Mathayo 13:55, 56; Luka 1:34, 35.

Hihi ariũ a nyina na Jesu nĩ maatuĩkire arutwo ake?— Bibilia yugaga atĩ hau kabere “matioonanagia wĩtĩkio harĩ we.” (Johana 7:5) No thutha-inĩ, Jakubu na Judasi nĩ maatuĩkire arutwo a Jesu, o na nginya makĩandĩka mabuku mamwe ma Bibilia. Nĩ ũĩ mabuku marĩa maandĩkire?— Maandĩkire ibuku rĩa Jakubu na rĩa Judasi.

O na gũtuĩka marĩĩtwa ma aarĩ a nyina na Jesu matigwetetwo thĩinĩ wa Bibilia, nĩ tũĩ atĩ airĩtu acio maarĩ erĩ kana makĩria. Hihi airĩtu acio nĩ maatuĩkire arũmĩrĩri a Jesu?— Tũtiũĩ, tondũ Bibilia ndĩgwetete ũndũ ũcio. No hihi nĩ ũĩ kĩrĩa gĩatũmire Jesu orie ũũ: ‘Maitũ nũũ, na ariũ a maitũ nĩa?’— Ta reke tuone.

Hĩndĩ ĩyo Jesu nĩ kũruta aarutaga arutwo ake, nake mũndũ ũmwe akĩmwĩra atĩrĩ: “Maitũguo na ariũ a maitũguo marũgamĩte  nja makĩenda kwaria nawe.” Nĩ ũndũ ũcio, Jesu akĩhũthĩra kahinda kau kũrutana kaũndũ ka bata. Nĩrĩo aamoririe ũũ: ‘Maitũ nũũ, na ariũ a maitũ nĩa?’ Agĩcoka agĩtambũrũkia guoko harĩ arutwo ake, akiuga atĩrĩ: “Ta rora, aya nĩo maitũ na ariũ a maitũ!”

Jesu agĩcoka akiuga ũũ: “Mũndũ o wothe wĩkaga wendi wa Awa ũrĩa ũrĩ igũrũ, nĩwe mũrũ wa maitũ, na mwarĩ wa maitũ o na maitũ.” (Mathayo 12:47-50) Ũndũ ũcio ũronania atĩ Jesu nĩ eendete arutwo ake mũno. Kwoguo eendaga kũrutana atĩ, onaga arutwo ake mahaana o ta mami wao, ariũ a nyina, na aarĩ a nyina.

Ihinda-inĩ rĩu, Jakubu, Jusufu, Simoni, na Judasi, arĩa maarĩ ariũ a nyina na Jesu, matietĩkĩtie atĩ Jesu nĩ Mũrũ wa Ngai. No kũhoteke matietĩkĩtie ciugo iria mũraika Gaburieli eerĩte mami wao. (Luka 1:30-33) Kwoguo no gũkorũo nĩ meekaga Jesu maũndũ matarĩ mega. Mũndũ ũrĩa wĩkaga arĩa maciaranĩirũo  nake ũguo, onanagia atĩ ndamendete. Hihi nĩ ũĩ mũndũ wĩkaga ũguo?—

Bibilia nĩ ĩtwĩraga ũhoro wa Esau na Jakubu na ũrĩa Esau aarakarire nginya akiuga atĩrĩ: ‘No ngũraga Jakubu mũrũ wa maitũ.’ Rĩrĩa mami wao, Rebeka, aamenyire ũhoro ũcio, akĩmaka mũno nginya akĩra Jakubu ore nĩguo ndakoragwo nĩ Esau. (Kĩambĩrĩria 27:41-46) No thutha wa mĩaka mĩingĩ, Esau nĩ aacenjirie, nginya hĩndĩ ĩmwe akĩhĩmbĩria, na akĩmumunya Jakubu.—Kĩambĩrĩria 33:4.

Thutha wa ihinda, Jakubu nĩ aagĩire ariũ 12. Mũrũwe ũrĩa warĩ mũnini wetagwo Jusufu, nĩ aamenetwo mũno nĩ acio angĩ. Nĩ maamũiguagĩra ũiru tondũ nĩwe wendetwo mũno nĩ baba wao. Kwoguo makĩmwendia kũrĩ andũ maathiaga Misiri kwendia ngombo. Magĩcoka makĩra baba wao atĩ Jusufu nĩ oragwo nĩ nyamũ. (Kĩambĩrĩria 37:23-36) Githĩ ũcio ndwarĩ ũndũ mũru mũno?—

Thutha-inĩ, ariũ a nyina na Jusufu nĩ meeririre mũno nĩ ũndũ wa ũguo meekire. Kwoguo Jusufu akĩmohera.  Hihi nĩ harĩ ũndũ wa Jusufu wona ũhaanaine na wa Jesu?— Rĩrĩa Jesu aarĩ thĩna-inĩ, atũmwo ake nĩ morire, na nginya Petero akĩmũkaana. No o ta Jusufu, Jesu nĩ aamoheire.

Ningĩ no twĩrute kuumana na Kaini na mũrũ wa nyina Habili. Ngai nĩ onire atĩ Kaini ndeendete Habili. Kwoguo akĩra Kaini atĩ nĩ agĩrĩirũo gũcenjia mĩthiĩre yake. No tondũ Kaini ndeendete Ngai, nĩ aagire kũmũthikĩrĩria. Mũthenya ũmwe Kaini akĩra Habili ũũ: ‘Nĩ tũthiĩ mũgũnda.’ Habili agĩtĩkĩra mathiĩ. Marĩ kũu mũgũnda-inĩ, Kaini akĩgũtha Habili mũrũ wa nyina, akĩmũũraga.—Kĩambĩrĩria 4:2-8.

Bibilia yugaga atĩ nĩ harĩ ũndũ wa bata twagĩrĩirũo kwĩruta kuumana na ũhoro ũcio. Nĩ ũĩ nĩ ũndũ ũrĩkũ ũcio?— ‘Nĩ ũndũ ũrĩa waiguire kuuma o kĩambĩrĩria atĩ, twagĩrĩirũo kwendana; ti ta Kaini, ũrĩa woimanĩte na ũrĩa mũru.’ Kwoguo andũ a nyina ũmwe magĩrĩirũo gũkorũo mendaine. Matiagĩrĩirũo kũhaana ta Kaini.—1 Johana 3:11, 12.

Twagĩrĩirũo kwaga kũhaana ta Kaini nĩkĩ?— Nĩ tondũ Bibilia yugaga atĩ ‘oimanĩte na ũrĩa mũru,’ Shaitani ũrĩa Mũcukani. Kwoguo-rĩ, tondũ Kaini eekire o ta Mũcukani, nĩ ta Mũcukani aarĩ baba wao.

Hihi nĩ wona bata wa kwenda arĩa mũciaranĩirũo nao?— Ũngĩaga kũmeenda-rĩ, ũngĩkorũo ũkĩĩgerekania na ciana cia ũ?— Ciana cia Mũcukani. Nĩ njũĩ ndũngĩenda kũhaana ũguo, kana tiguo?— Kwoguo-rĩ, ũngĩonania atĩa atĩ nĩ ũrenda gũkorũo ũrĩ mwana wa Ngai?— Nĩ na njĩra ya kwenda arĩa mũciaranĩirũo nao.

No hihi wendo nĩ kĩĩ?— Wendo nĩ ũndũ ũkoragwo thĩinĩ witũ ũtũmaga tũigue tũkĩenda gwĩka andũ arĩa angĩ maũndũ mega. Tuonanagia atĩ nĩ twendete andũ arĩa angĩ na njĩra ya kũmeciria  maũndũ mega na kũmekĩra maũndũ mega. Hihi nĩa twagĩrĩirũo kuona mahaana ta aarĩ na ariũ a maitũ?— Ririkana Jesu aarutanire atĩ nĩ Akristiano othe.

Twagĩrĩirũo kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩkĩ?— Bibilia yugaga ũũ: “Mũndũ ũrĩa ũtendete mũrũ [kana mwarĩ] wa Ithe, ũcio onete, ndangĩhota kwenda Ngai, ũcio atarĩ ona.” (1 Johana 4:20) Kwoguo twagĩrĩirũo kwenda Akristiano othe tũtegũcagũra. Jesu oigire ũũ: “Andũ othe nĩ marĩmenyaga atĩ mũrĩ arutwo akwa, mwakorũo na wendo gatagatĩ-inĩ kanyu.” (Johana 13:35) Hihi nĩ wendete Akristiano othe?— Ririkana atĩ angĩkorũo ndũmendete othe, ndwendete Ngai biũ.

Hihi tũngĩonania atĩa atĩ nĩ twendete Akristiano arĩa angĩ?— Angĩkorũo nĩ tũmendete, tũtiagĩrĩirũo nĩ kũmeethema kana kũrega kwaria nao. Twagĩrĩirũo kũmonia wendo othe. Hĩndĩ ciothe tũkamekagĩra maũndũ mega, o na tũkahũthĩra indo ciitũ hamwe nao. Na rĩrĩa magĩa na thĩna, tũkamateithia.

Rĩrĩa tuonia aarĩ na ariũ a Ithe witũ wendo-rĩ, ũndũ ũcio wonanagia atĩa?— Wonanagia atĩ tũrĩ arutwo a Jesu, Mũrutani Ũrĩa Mũnene. Ithuothe tũngĩenda gũkorũo tũrĩ arutwo ake, kana tiguo?—