PACAKUCITIKA cinyake, Msambizgi Waluso wakafumba fumbo lakuzirwa comene. Likaŵa lakuti: ‘Kasi ŵamama ŵane mbanjani? na ŵanung’una ŵane?’ (Mateyu 12:48) Kasi iwe ungazgora fumbo ili?— Ukumanya kuti ŵamama ŵa Yesu ŵakaŵa Mariya. Kweni kasi ukughamanya mazina gha ŵabali ŵake?— Kasi iye wakaŵaso na ŵadumbu?—

Baibolo likuyowoya kuti ŵanung’una ŵa Yesu ŵakaŵa ‘Yakobe, Yosefe, Simone na Yuda.’ Kweniso Yesu wakaŵa na ŵadumbu awo ŵakaŵapo mu nyengo iyo iye wakapharazganga. Cifukwa cakuti Yesu wakaŵa mwana muŵere panji kuti wakudanga kubabika mu mbumba yawo, wose aŵa ŵakaŵa ŵana kwa iye.—Mateyu 13:55, 56; Luka 1:34, 35.

Kasi ŵanung’una ŵa Yesu ŵakaŵaso ŵasambiri ŵake?— Baibolo likuyowoya kuti ŵanung’una ŵake pakudanga ‘ŵakapulikananga nayo cara.’ (Yohane 7:5) Ndipouli, mukuruta kwa nyengo Yakobe na Yuda ŵakazgoka ŵasambiri ŵake, nakuti ŵakalemba mabuku ghanyake agho ghakusangika mu Baibolo. Kasi ukughamanya mabuku agho ŵakalemba?— Ni buku la Yakobe na Yuda.

Nangauli ŵadumbu ŵa Yesu ŵakuzunurika yayi mu Baibolo, kweni wakwenera kuti wakaŵa nawo ŵanandi. Kasi ŵadumbu ŵake aŵa ŵakaŵaso ŵarondezgi ŵake?— Baibolo likuyowoya yayi, mwanteura tikumanya yayi. Kweni kasi ukumanya cifukwa ico Yesu wakafumbira fumbo ili, ‘Kasi ŵamama ŵane mbanjani?, na ŵanung’una ŵane?’— Tiye tisande.

Yesu wakasambizganga ŵasambiri apo muntu munyake wakamudumulizga na kuyowoya kuti: ‘Ŵanyinamwe na ŵanung’una ŵinu ŵimilira  kuwaro, ŵakupenja kuyowoya namwe.’ Mwanteura Yesu wakasangirapo mwaŵi wakuŵasambizga sambiro lakuzirwa comene mwa kuŵafumba fumbo lakuzizwiska: ‘Kasi ŵamama ŵane mbanjani?, na ŵanung’una ŵane?’ Wakanyoroskera woko lake ku ŵasambiri ŵake, na kuzgora mwakucemerezga kuti: “Wonani, ŵamama na ŵanung’una ŵane!”—Mateyu 12:47-50.

Pamanyuma pake Yesu wakarongosora ico wakang’anamuranga, wakati: “Yose uyo wacitenge khumbo la Ŵadada ŵa kucanya, ndiyo munung’una wane, na mdumbu wane, na ŵamama.” (Mateyu 12:47-50) Ici cikurongora umo Yesu wakatemweranga ŵasambiri ŵake. Wakutisambizga ise kuti ŵasambiri ŵake ŵakaŵa nga ni ŵanung’una, ŵadumbu, na ŵamama ŵake.

Pa nyengo iyi ŵanung’una wa Yesu ŵeneco—Yakobe, Yosefe, Simone na Yuda—ŵakagomezganga yayi kuti Yesu wakaŵa Mwana wa Ciuta. Ŵakwenera kuti ŵakagomezganga yayi ivyo mungelo Gabriyeli wakaŵaphalira ŵamama ŵawo. (Luka 1:30-33) Mwanteura iwo ŵakwenera kuti ŵakamucitiranga nkaza  Yesu. Waliyose uyo wakucita nteura ni mbali panji mdumbu mweneco yayi. Kasi ukumanya muntu waliyose uyo wakucitira nkaza ŵabali na ŵadumbu ŵake?—

Baibolo likuyowoya za Esau na Yakobe, na umo Esau wakakwiyira mupaka wakayowoya kuti: ‘Nimukomenge mwanamunyane Yakobe.’ Ŵamama ŵawo ŵa Rebeka, ŵakaŵa na wofi ndipo ŵakamuphalira Yakobe kuti wafumepo pa nyumba warute kutali na khumbo lakuti Esau wareke kumukoma. (Genesis 27:41-46) Vikati vyajumpapo virimika vinandi, Esau wakasinta maghanoghano, nakuti wakamuvumbatira Yakobe na kumufyofyonta.—Genesis 33:4.

Mukuruta kwa nyengo, Yakobe ŵakaŵa na ŵana 12. Kweni ŵana ŵanarumi ŵarara ŵa Yakobe ŵakamutemwanga cara munung’una wawo mucoko Yosefe. Ŵakamucitiranga sanji cifukwa ŵadada ŵawo ŵakamutemwanga comene. Mwanteura ŵakamuguriska ku ŵantu ŵamaronda awo ŵakarutanga ku Egupto. Ndipo iwo ŵakaŵaphalira ŵadada ŵawo kuti Yosefe wakomeka na cikoko cakofya. (Genesis 37:23-36) Kasi ici cikaŵa cakofya yayi?—

Ndipouli, pamanyuma pake ŵabali ŵa Yosefe ŵakaŵa na citima cifukwa ca ivyo ŵakacita. Anteura Yosefe wakaŵagowokera.  Kasi ungawona umo Yosefe wakacitira vintu mwakuyana na Yesu?— Ŵasambiri ŵeneco ŵa Yesu ŵakamugwenta na kucimbira apo iye wakaŵa mu suzgo, nanga ndi Petros wakayowoya kuti wakamumanya yayi Yesu. Kweni, nga ni Yosefe, Yesu wakaŵagowokera ŵasambiri ŵake wose.

Pakaŵaso ŵana ŵaŵiri ŵa mbumba yimoza, Abelu na Kayini. Tingasambirapo sambiro pa ivyo ŵakacita. Ciuta wakawona mu mtima wa Kayini kuti wakamutemwanga cara munung’una wake. Mwanteura Ciuta wakamuphalira Kayini kuti wasinte nkaro yake. Usange Kayini wamutemwenge nadi Ciuta, nga wakasinta. Kweni iye wakamutemwanga yayi Ciuta. Zuŵa linyake Kayini wakamuphalira Abelu kuti: “Tiye, tirutenge ku thengere.” Abelu wakaruta na Kayini. Apo ŵakaŵa kwenekuko kwa ŵekha, Kayini wakamutimba comene munung’una wake mupaka wakamukoma.—Genesis 4:2-8.

Baibolo likutiphalira kuti pali sambiro lakuzirwa comene ilo tikwenera kusambira pa cakucitika ici. Kasi ukulimanya?— “Uwu mbuthenga weneuwo mukapulika pakudanga, kuti titemwanenge: nga ndi Kayini cara, uyo wakaŵa wa muheni.” Mwanteura ŵabali na ŵadumbu ŵakwenera kutemwana. Ŵakwenera cara kuŵa nga ni Kayini.—1 Yohane 3:11, 12.

Cifukwa wuli tikukhumba cara kuŵa nga ni Kayini?— Cifukwa cakuti Baibolo likuyowoya kuti “wakaŵa wa muheni,” Satana Dyabulosi. Cifukwa cakuti Kayini wakacita vintu nga ndi Dyabulosi, cikaŵa nga kuti Dyabulosi ndiyo wakaŵa dada wake.

Kasi wawona kukhumbikwa kwa kutemwa ŵabali na ŵadumbu ŵako?— Usange ukuŵatemwa yayi, ndikuti ukuyana na ŵana ŵa njani?— Ŵana ŵa Dyabulosi. Kasi iwe ungakhumba kuti uŵe nga ndiwo?— Mwanteura, ni mwauli umo ungarongorera kuti ukukhumba kuŵa mwana wa Ciuta?— Ni pekha para ukutemwa nadi ŵabali na ŵadumbu ŵako.

Kweni kasi citemwa ncivici?— Citemwa ni khumbiro likuru ilo  tikuŵa nalo ndipo likuticiska kucitira ŵanji vintu viweme. Tikurongora citemwa ku ŵanji para tikuŵacitira vintu viweme. Ndipo kasi ŵabali na ŵadumbu ŵithu awo tikwenera kuŵatemwa mbanjani?— Kumbukira kuti Yesu wakasambizga kuti ni ŵantu awo tikusopa nawo lumoza ŵabali ŵa Cikristu.

Kasi kutemwa ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵa Cikristu nkhwakuzirwa wuli?— Baibolo likuyowoya kuti: ‘Uyo wakutemwa cara mbali wake uyo wakumuwona, wangatemwa yayi Ciuta uyo wakumuwona yayi.’ (1 Yohane 4:20) Ici cikung’anamura kuti tikwenera yayi kutemwa ŵantu ŵacoko waka mu mbumba ya Cikristu. Tikwenera kuŵatemwa wose. Yesu wakati: “Na ceneici ndico ŵantu wose ŵati ŵamanyirenge kuti muli ŵasambiri ŵane, para mukutemwana.” (Yohane 13:35) Kasi ukuŵatemwa ŵabali na ŵadumbu wose?— Kumbukira, usange ukuŵatemwa cara ŵabali na ŵadumbu, ungamutemwa nadi yayi Ciuta.

Kasi tingarongora wuli kuti tikutemwa nadi ŵabali na ŵadumbu ŵithu?— Usange tikuŵatemwa, tiŵatceŵenge yayi cifukwa cakuti tikukhumba yayi kuyowoya nawo. Tizamuŵa pa ubwezi na wose. Nyengo zose tiŵacitirenge vintu viweme. Ndipo usange ŵali mu suzgo, tiŵawovwirenge cifukwa tiri ŵa mbumba yimoza yikuru.

Para tikuŵatemwa nadi ŵabali na ŵadumbu ŵithu, kasi cikurongoraci?— Cikurongora kuti tiri ŵarondezgi ŵa Yesu, Msambizgi Waluso. Kasi ndimo tikukhumbira yayi kuti ticitirenge?—