1, 2. Bukin tera ngkai e bongana tatabekan titiraki?

KO A TIA n nonora aroia ataei n tabeki titiraki? A bati ake a a boni moana naba aia titiraki man te tai are a moan rabakau iai n taetae. A tararake n taraiko ma mataia ae tokatoka ma n tabeki aia titiraki n aron ae, E aera ngkai e buruu karawa? A karaoaki man tera taian itoi? Antai ae reireinia mannikiba n tangitang? Ko bae n iangoa raoi arom ni kaeka, ma e aki bebete n taai nako kaekaaia. Tao am kaeka ae te kabanea n tamaroa, e na bae ni kairiia bwa a na manga titirakiniko kaua ni kangai: Bwaau?

² Tiaki tii ataei n tatabeki titiraki. N ara tai n ikawairake, ao ti teimatoa naba n titiraki. Ti karaoa aei bwa ti aonga ni kunea kawaira ae ti na toua ni maiura, ti na reireinira aroni kamanoara man taiani kabuanibwai, ke ti boni kan atatai. Ma a bati ake a a bwara nanoia ni kakaaea kaekaan aia titiraki ao ai moarara riki titiraki aika rangi ni kakawaki, ke a a katoka aia ukeuke ibukini kaekaan aia titiraki.

3. E aera ngkai a bati aika a aikoa kakaaei kaekaan titiraki aika rangi ni kakawaki?

³ Iangoa aron te titiraki ae mena  i aoni kunin te boki aei, ke titiraki akana i moan te mwakoro aei. Aikai titiraki tabeua aika rangi ni kakawaki. Ma a bati aomata aika bwara nanoia ni kakaaea kaekaan aia titiraki. Bukin tera? Iai kaekaan titiraki akanne n te Baibara? A iangoia tabeman bwa e boni kangaanga otaia n ana kaeka te Baibara. Tabemwaang a tabeaianga n aia titiraki bwa tao a na kamaamaeaki ke a na bwainrang iai. Ao tabeman a aki titiraki bwa a taku bwa tii mataniwi n Aaro ke taan reirei taani kaekai aeka n titiraki akanne. Ma tera ngkoe am iango iai?

4, 5. Baikara titiraki tabeua aika rangi ni kakawaki ake ti kona n tabeki, ao bukin tera ngkai ti riai n ukeri kaekaaia?

⁴ Ko bae n rangi n tatangiri kaekaan titiraki aika kakawaki aika irekereke ma te maiu aei. Akea te nanououa bwa ko na bae ni kangai n tabetai: ‘Tera manenan te maiu aei? Ai bon aroarona naba aei? Tera raoi aroaron te Atua?’ E tamaroa tabekan titiraki akanne, ao e kakawaki naba bwa ko na aki bwarannano ni karokoa rekeni kaekaaia aika karaunano ao n tamaroa. E taku te tia reirei ae rangi ni kinaaki ae Iesu Kristo: “Teimatoa ni bubutii ao kam na anganaki. Teimatoa n ukeuke ao kam na kunea. Teimatoa ni karebwerebwe ao e na kaukaki nakoimi.”—Mataio 7:7.

⁵ Ngkana ko ‘teimatoa n ukoukori’ kaekaan titiraki aika kakawaki, ao ane ko na nora kakabwaiaan am ukeuke. (Taeka N Rabakau 2:1-5) E ngae ngke a taku aomata tabeman bwa a aki kona ni kaekaaki am titiraki, ma bon iai kaekaaia ake ko kona n nori n te Baibara. E aki rangi ni kangaanga te ota ni kaekaaia. Ma te bwai ae kakawaki riki, a kona ni karekea te kantaninga ae raoiroi ao te kimwareirei. Ao a kona naba ni buokiko ni karekea te kukurei i nanoni maium n taai aikai. Ti na maroroakina moa te titiraki teuana ae katabeaiangaia aomata aika bati.

6. E aera ngkai a bati ake a taku bwa e aki mutiakina rawawataia aomata te Atua?

⁶ A bati aomata aika iangoa kaekaan te titiraki anne, bwa eng. A taku: ‘Ngkana e mutiakinira te Atua, ao tiaki e na kaokoro te  aonnaba ma arona ae ngkai?’ Ti taratara nako ma n nora taabangakin te buaka, te riribai, ao te rawawata ae bati n te aonnaba. Ti rotakibuaka n te aoraki, te karawawataaki, ao buaia raora aika tangiraki n te mate. Ngaia are a a taku aomata aika bati, ‘Ngkana e mutiakinira te Atua ma ara kangaanga nako, tiaki e na kaman tuki rikini baikai?’

7. (a) A kangaa taan reirei n Aaro ni kairiia aomata aika bati bwa a na iangoia ae e aki nananoanga te Atua? (b) Tera raoi oin te reirei n te Baibara ni kaineti ma kataaki ake ti karawawataaki iai?

⁷ Ma ae buakaka riki, a a tia taan reirei n Aaro ni kairiia aomata bwa a na iangoa te Atua bwa e aki nananoanga. N te aro raa? N aroia n taku bwa bon ana katautau te Atua, rikini kabuanibwai ake a karina n riki nakoia. Titeboo ma a a bukina te Atua taan reirei aikai bwa e karikii kabuanibwai. E koaua bwa e karaoa anne te Atua? Tera ana reirei ni koaua te Baibara? E kaekaaki n Iakobo 1:13 ni kangai: “Ngkana iai ae e rinanon te kataaki ao e na aki kangai: ‘I kataaki iroun te Atua.’ Bwa e aki kona ni kataaki te Atua ni baika bubuaka ao e aki kona naba ni kataa temanna iai.” Ngaia are te Atua bon tiaki nibwani mwakuri aika bubuaka aika otabwaniniko n taai aikai. (Wareka Iobi 34:10-12.) E koaua bwa e aki katoki moa mwakuri aika bubuaka aika kakaraoaki. Ma e rangi ni kaokoro aki katokan te mwakuri teuana ma karikana.

8, 9. (a)  Ko na kangaa ni kabwarabwaraa te kaokoro i marenan aki katokan te buakaka, ao karikana? (b) Bukin tera bwa e aki riai iroura bwa ti na kabuakakaa te Atua n ana babaire ibukini waakinakoan te buakaka?

⁸ Iangoa te katoto n rongorongon te karo ae wanawana ma n tatangira, ae iai natina ae teimatoa n tiku n te mwenga e ngae ngke e a ikawai. Ngke e a karitei te nati aei ma n iangoa kitanaia ana karo, ao e bon aki tukaki iroun tamana. E maiubuaka te nati aei n te aro are e a boni karekea iai n te kangaanga. E na bukinaki tamana bwa ngaia ae karika ana kangaanga natina? E aki. (Ruka 15:11-13) N aron naba anne, e aki katokiia aomata te Atua ngke a baireia bwa a na maiubuaka, ma bon tiaki ngaia ae karika te kangaanga are a a rotaki iai imwina. E bon aki raoiroi  bwa ko na bukina te Atua n rikin aia kangaanga nako te botannaomata.

⁹ Iai bukina tabeua aika raoiroi are e tuai ni katoka iai waakinan te buakaka irouia aomata te Atua. Ngkai te tia Karikiriki ngaia ae mwaaka, e aki tau bwa e na kabwarabwaraa bukina nakoira. Ma e boni karaoa aei ibukini batin ana tangira. Ko na reiakina kabwarabwaraani bukina ni Mwakoro 11. Ma karaua nanom, bwa bon tiaki te Atua ae riai ni bukinaki n rikini kangaanga aika ti kaaitarai. Ma boni ngaia ae e anganira te kantaninga ae tii teuana ibukini katokan ara kangaanga!—Itaia 33:2.

10. Bukin tera ngkai ti kona n onimakina te Atua bwa e na kaitiaka mwin te buakaka ae rotiia aomata?

¹⁰ Irarikina anne, e bon tabu te Atua. (Itaia 6:3) E nanonaki iai bwa akea baarekana ao moan te itiaki. Bon akea baarekana n itera nako. Ngaia are ti kona n onimakinna raoi. Anne ae e aki kona n taekinaki ibukia aomata bwa a kona ni manga babakanikawai n tabetai. E nonoraki naba bwa akea mwaakan te aomata ae te kabanea n raoiroi ana tautaeka ngkai, ni kona ni manga kaitiaka mwin te urubwai ae a a tabe ngkai ni karaoia aomata aika buakaka. Ma bon akea tiani mwaakan te Atua. E kona ni kaitiaka mwin te buakaka ae rotiia aomata, ao e na boni karaoa anne. E na karaoia te Atua n te aro are e a kamaunai naba buakaka ni kabane n aki toki!—Wareka Taian Areru 37:9-11.

11. (a) Tera ana iango te Atua n aaro n ribuaka? (b) Tera ana iango te Atua ngkana ko karawawataaki?

¹¹ Ma ngkai ni karokoa te tai arei, tera ana iango te Atua ibukini baika riiriki n te aonnaba, ao ni maium? E reiakinaki n te Baibara bwa “e tangira te kaetitaeka ae riai” te Atua. (Taian Areru 37:28) Mangaia are e tabeakini baika karaoaki aika raraoi ao aika bubuaka. E ribai aeka n ribuaka nako. E taekinaki n te Baibara bwa “e nanokawaki” te Atua ngke e kabatiaaki te buakaka i aon te aba n taai ake rimoa. (Karikani Bwaai 6:5, 6) E bon aki bibitaki te Atua. (Maraki 3:6) E teimatoa n rawa n nora  te rawawata ae e a taabangaki n te aonnaba. E rawa te Atua n tarataraia aomata aika karawawataaki. E taekinaki n te Baibara bwa “e mumutiakiningkami.”—Wareka 1 Betero 5:7.

12, 13. (a) E aera ngkai iai iroura aroaro aika raraoi n aron te tangira, ao tera aron rotakira iai ngkana ti taraa te aonnaba aei? (b) E aera ngkai ko kakoauaa bwa e na karaoa te bwai teuana te Atua ni kaineti ma kangaanga aika riki n te aonnaba?

¹² Ti kangaa ni kakoauaa bwa e rawa te Atua n taraa te karawawataaki? Aio riki te bwai ni kakoaua. E reiakinaki n te Baibara bwa e karaoaki te aomata ni katotongan te Atua. (Karikani Bwaai 1:26) Ngaia are iai aroaro aika raraoi iroura ibukina bwa iai aroaro aikai iroun te Atua. N te katoto, ko tabeaianga ngkana ko noriia aomata aika raoiroi aika karawawataaki? Ngkana ko mutiakinia akana rotaki n te aeka n ribuaka aei, ao kabebetea nanom bwa e rangi n nanoangaiia riki te Atua.

¹³ Teuana te bwai ae rangi n tamaroa irouia aomata, bon te konaa n tatangira. Anne aroia ni katotonga te Atua. E reiakinaki n te Baibara bwa “te Atua bon te tangira.” (1 Ioane 4:8) Ti kaotiota te tangira ibukina bwa e kaotiota te tangira te Atua. Te koaua bwa e kona ni kairiko te tangira bwa ko na katoka te karawawataaki ao te ribuaka ae ko noria n te aonnaba? Ngkana iai mwaakam ni karaoa anne, ko na katokia? Eng ko na boni katokia! Ko kona ni kakoauaa naba bwa e na boni katoka te karawawataaki te Atua ao te ribuaka. Bon tiaki taiani karioiango ke kantaninga aika akea nanoia taiani berita aika taekinaki ni moan rongorongon te boki aei. A na boni koro bukin ana berita te Atua! Ngkana ko na onimakini, ko riai n atai riki taekan te Atua are e a tia ni karaoi berita aikai.

14. Antai aran te Atua, ao e aera ngkai ti riai ni kabongana?

¹⁴ Ngkana ko kani kinaaki iroun temanna, tera ae ko na karaoia? Tiaki ko na kaota aram nakoina? Iai aran te Atua? A bati Aaro aika kaekaa anne n aranna bwa “te Atua” ke “te Uea,” ma bon tiaki aara ni koaua aikai. Bon taian nakoa, n aron “te uea” ao “te beretitenti.” E reiakinaki n te Baibara bwa a bati nakoan te Atua. Tabeua mai buakoia bon “te Atua” ao “te Uea.” Ao e reiakinaki naba n te Baibara bwa iai aran te Atua bwa Iehova. E taekinaki ni kangai n Taian Areru 83:18: “Ke a ataiko aomata ae Iehova aram, bwa bon tii ngkoe Teuare Moan te Rietata n te  aonnaba ni kabutaa.” Ngkana akea te ara anne n am Baibara, ko riai n nora te Bukinibaa “Aroni Kabonganaan Aran te Atua ao Nanona,” n noria iai bwa tera bukina. Ni koauana, e oti aran te Atua nga ma nga te tai ni Baibaran rimoa. Ngaia are e tangiriko Iehova bwa ko na ataa arana ao ni kabongana. E boni kabongana te Baibara ni kaota iai arana nakoim.

15. Tera nanon te ara ae Iehova?

¹⁵ E karekea arana te Atua ae rangi ni kakanoa nanona. Nanon arana ae Iehova, bwa te Atua ae kona ni kakoroi bukin ana berita nako, ao e kona naba ni kakoroi bukin ana kantaninga ake e iangoi. * Moanibaan te okoro aran te Atua ma aara nako. E bon onoti nakoina. E okoro naba Iehova n itera aika bati. N te aro raa?

16, 17. Tera reireiara ibukin Iehova ae kona n reke man nakoa aikai: (a) “Moan te Mwaaka”? (b) “te Uea n aki totoki”? (c) “te tia Karikiriki”?

 ¹⁶ Ti a tia n nora ae e taekinaki n Taian Areru 83:18 ibukin Iehova: “Bon tii ngkoe Teuare Moan te Rietata.” N aron naba anne, e aranaki Iehova bwa “Moan te Mwaaka.” E taekinaki ae kangai n Te Kaotioti 15:3: “A kakannato am mwakuri ngkoe Iehova ae te Atua ae Moan te Mwaaka ao a kamimi. A raraoi kawaim ao a koaua, ngkoe ae te Uea n aki totoki.” E reireinira nakoana ae “Moan te Mwaaka” bwa Iehova bon te kabanea ni mwaakaroiroi. Akea kabotauani mwaakana, ae nanona bwa bon akea i aona. Nakoana ngkanne ae “te Uea n aki totoki” e kauringira okoron Iehova n te aro teuana. Bon tii ngaia ae aki karikaki bwa e bon teimatoa ni maiu n taai nako. E taekinaki ae kangai n Taian Areru 90:2: “Bon te Atua ngkoe ae akea moam ma tokim.” E kamimi te taeka anne kee?

¹⁷ E bon okoro naba Iehova n te aro ae bon tii ngaia te tia Karikiriki. Ti wareka ae kangai n Te Kaotioti 4:11: “Ko riai n anganaki te neboaki ma te karineaki ma te mwaaka, ngkoe ae Iehova ae Atuara, ibukina bwa ko karikii bwaai ni kabane, ao ibukin nanom, ao a a riki baikai bwa ko karikii.” Bwaai ni kabane aika ko kona n iangoi ni moa mairouia anera i karawa, taian itoi aika kaona karawa n te tairiki ni karokoa uaanikai aika rikirake n taian aroka, ao ai ikan taari ke te karaanga, a boni bane n riki baikai ibukina bwa Iehova bon te tia Karikiriki!

18. Bukin tera ngkai a namakinna aomata bwa a aki kona ni kaania te Atua, ma tera ana reirei te Baibara iai?

¹⁸ E kona ni kakamaakuia tabeman warekan taekan Iehova aika rangi ni kamimi aikai. A maaka te kantaninga are e rangi ni kakannato riki nakoia te Atua, n te aro are a bon aki kona ni kaania bwa a aki botau ma rietatana ao a aki kakawaki irouna. Ma e koaua anne? Bon anne raoi kaitaraan ana reirei te Baibara. E kangai taekan Iehova iai: “Ni koauana, e bon aki raroa mairoura n tatabemanira nako.” (Mwakuri 17:27) E kaumakira te Baibara  ni kangai: “Kaania te Atua, ao ane e na kaaningkami.”—Iakobo 4:8.

19. (a) Ti na kangaa ni moana kaanian te Atua, ao tera te kakabwaia iai? (b) Baikara aroaron te Atua aika anaa nanom?

¹⁹ Ko na kangaa ni kaaniko ma te Atua? Moana am waaki ni kateimatoaani karaoan ae ko karaoia ngkai, ae reiakinan taekan te Atua. E taku Iesu: “Ibukini karekean te maiu are aki toki, a riai n ataiko ae tii ngkoe te Atua ae koaua, ao n ataa naba teuare ko kanakomaia ae Iesu Kristo.” (Ioane 17:3) Eng, e taekinaki n te Baibara bwa e kairiri nakon “te maiu are aki toki” reiakinan taekan Iehova ao Iesu! N aron ae e a tia n taekinaki, “te Atua bon te tangira.” (1 Ioane 4:16) A bati riki aroaron Iehova aika tamaroa ao n anainano. N te katoto, e taekinaki n te Baibara bwa Iehova bon “te Atua ae nanoanga ao e atataiaomata, ae iremwe n un ao e bati irouna te tangira ae koaua ao e bwabwaina te koaua.” (Te Otinako 34:6) E ‘raoiroi ao e tauraoi ni kabwarabure.’ (Taian Areru 86:5) E taotaona nanona. (2 Betero 3:9) E kakaonimaki ni koaua. (Te Kaotioti 15:4) Ngkana ko kabatiaa warekan te Baibara, ko na nori iai aron Iehova ni kaotiotia bwa bon iai aroaro aikai irouna, ao aroaro riki tabeua aika anainano.

20-22. (a) Te koaua bwa arora n aki kona n nora te Atua, e na tukira mani kaaniana? Kabwarabwaraa. (b) Tera ae a na kaumakiko bwa ko na karaoia aomata aika taku bwa a buokiko, ma tera arom iai?

²⁰ E koaua bwa ko aki kona n nora te Atua bwa bon te taamnei ae akea rabwatana. (Ioane 1:18; 4:24; 1 Timoteo 1:17) Ma man reiakinan taekana rinanon te Baibara, ko a kona ni kinaa iai n aron te Aomata. N aron are e taku te tia areru, ko kona n “nora tamaroan Iehova.” (Taian Areru 27:4; I-Rom 1:20) Ngkana ko kabatiaa reiakinan taekan Iehova, ao ane ko na rangi ni kinaa riki, ao ko na ririkirake riki n tangiria ao n namakinna ae ko kaan ma ngaia.

²¹ Ko na tabe naba n ota bwa bukin tera ngkai e reiakinira te Baibara bwa ti na taraa Iehova bwa Tamara. (Mataio 6:9) E aki tii anganira maiura, ma e tangiria bwa e na nakoraoi naba, n aroia taama aika tatangira ake a tangira natiia bwa e na nakoraoi maiuia. (Taian Areru 36:9) E reiakinaki naba n te Baibara  bwa a boni kona aomata n riki bwa raoraon Iehova. (Iakobo 2:23) Iangoia bwa ngaia ko boni kona naba n riki bwa raoraon te tia Kariki bwaai ni kabane!

²² Ngkai ko tabe n reiakina ae bati riki man te Baibara, ko na bae ni kaumakaki irouia aomata aika taku bwa a buokiko, bwa ko na katoka am reirei. Tao a raraoma iroum bwa mwina e bitaki am koaua. Ma tai kariaia bwa e na katokiko temanna mani karekean am iraorao ae te kabanea n tamaroa ae ko kona ni karekea.

23, 24. (a) E aera ngkai ko riai n teimatoa n titiraki i aoni baika ko reiakin? (b) Tera ae e na maroroakinaki n te mwakoro are imwina?

²³ E koaua bwa iai bwaai tabeua ake ko na aki mataata iai n te moantai. E kainnanoaki te nanorinano bwa ko aonga ni kona ni bubutii buokam, ma tai kainabwabu ibukina bwa ko maamaa iai. E taku Iesu bwa e raoiroi te nanorinano n aron te tei ae uarereke. (Mataio 18:2-4) Ao n aron ae ti ataia, a rangi kautitiraki ataei aika uarereke. E tangiriko te Atua bwa ko na kakaaei kaekaaia. A kamoamoaaki n te Baibara aomata tabeman ake a ingainga ni kan reiakina taekan te Atua. A tuoi raoi baike a taekinaki n te Baibara, bwa a aonga ni kakoauaa bwa bon te koaua are a reiakinna.—Wareka Mwakuri 17:11.

²⁴ Te kawai ae te kabanea n tamaroa ibukin reiakinan taekan Iehova, boni man te ukeuke n te Baibara. E rangi ni kaokoro ma booki ni kabane. N te aro raa? E na maroroakinaki taekan anne n te mwakoro ae imwina.