1, 2. Mambo ka o kyawamina javula kwipuzha mepuzho?

MWAKYUMVWAPO kala banyike byo bepuzha mepuzho nyi? Bamo bafikena kwipuzha aku batendekatu kwamba. Boba sa bemutala ne kwimwipuzha bintu nabiji bya kuba’mba: Mambo ka jiulu o jaikela ja kifufya? Ñanyi walengele tubangabanga? Ñanyi wafunjishe bañonyi kwimba? Mwakonsha kwibikako kukumbula, pano bino kechi kyapela ne. Nangwa mukumbu wenu awamepotu byepi, wakonsha kwibalengela kwipwizhapo ne bwipuzho bukwabo’mba: Pano mambo ka?

² Banyike kechi bo bonkatu bepuzha mepuzho ne. Byo tuya na kukoma, twipuzha mepuzho. Tuba kino kuba’mba tuyuke jishinda jawama, kuyuka bizumba byo twafwainwa kuchinuzhuka, nangwa kukeba kuyuka bintu byo tukeba. Bino bantu bavula bamweka nobe baleka kwipuzha mepuzho, kikatakata mepuzho anema. Balekatu ne kukeba mikumbu.

3. Mambo ka bavula o balekela kwesekaeseka kutana mikumbu ya mepuzho akilamo kunema?

³ Akilangulukai pa bwipuzho buji pa nkupiko ya uno buku,  mepuzho aipuzhiwa mu byambo bitanshi, nangwa oa aji ku ntendekelo ya kino kitango. Ano o mepuzho amo akilamo kunema o mwakonsha kwipuzha. Nangwa byonkabyo, bantu bavula baleka kwesekaeseka kutana mikumbu. Mambo ka? Nanchi Baibolo uji na mikumbu nyi? Bamo balanguluka’mba mikumbu ya Baibolo yashupa bingi kumvwa. Bakwabo nabo bakamwa’mba kwipuzha mepuzho kwakonsha kukulengeshelamotu bumvu. Kabiji bamo nabo balanguluka’mba ano mepuzho akonshatu kukumbulwa na bantangi ba bupopweshi ne bafunjishi. Nga anweba kiji byepi?

4, 5. Ñanyi mepuzho amo akilamo kunema o twafwainwa kwipuzha mu bwikalo, kabiji mambo ka o twafwainwa kukebela mikumbu?

⁴ Kyamwekeshatu kuba’mba mukeba kutana mikumbu ya mepuzho anema mu bwikalo. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, kampepo kimo kimye mukumya’mba: ‘Lelo nanchi nkebelo ya bumi yo yepi? Nanchi buno bo bwikalo bonka bujiko nyi? Nanchi Lesa kine uji byepi?’ Kyawama bingi kwipuzha mepuzho a iwe mutundu, kabiji ne kuba’mba kechi mwaleka kwipuzha ne, poso mwatana mikumbu ya lusekelo yaketekelwa bulongo. Mufunjishi waya nkuwa aye Yesu Kilishitu waambile’mba: “Lombai, mukekitambula; kebai, mukekimona; konkonshai, bakemushinkwilako.”—Mateo 7:7.

⁵ Umvwe ‘mwatwajijila na kukeba’ mikumbu ya mepuzho anema, mukeitana. (Byambo bya Mana 2:1-5) Nangwatu kya kuba pajipo bimo byo bemubulapo ku bantu bamo, mikumbu yo ine ko iji, kabiji mwakonsha kwiitana mu Baibolo. Ino mikumbu kechi yashupishatu kwiyumvwa ne. Kyakilapo kuwama, ileta luketekelo ne lusekelo. Kabiji yakonsha ne kwimukwasha kwikala bwikalo bwa lusekelo lonka luno. Pano twayai tutatwilepo kwisamba pa bwipuzho bwakatazha bantu bavula.

6. Mambo ka bantu bavula o balangulukila’mba Lesa kechi utako muchima ku makatazho a bantu ne?

⁶ Bantu bavula balanguluka’mba mukumbu wa buno bwipuzho ke wa kuba’mba ine. Balanguluka’mba ‘umvwe Lesa  waji watako muchima, nanchi ntanda inge iji bibye?’ Tubena kumona mu ntanda sa mwavula makondo, lupato ne buyanji. Kabiji byo tuji bantu, tubela, kuyanda, ne kufwisha batemwe betu. O ene mambo bavula o bambila’mba: ‘Umvwe Lesa waji wituta muchima atweba ne makatazho etu, nanchi inge kechi ukanya bintu bya iwe mutundu kuba’mba bibulenga kumweka ne nyi?’

7. (a) Nga bafunjishi ba bupopweshi balengela byepi bantu bavula kulanguluka’mba Lesa lusa ufwalo? (b) Nanchi Baibolo kine ufunjishapo’mba ka pa mambo a meseko o twakonsha kupitamo?

⁷ Kabiji bafunjishi ba bupopweshi nabo kimye kimo bo balengela bantu kulanguluka’mba Lesa lusa ufwalo. Mu ñanyi jishinda? Umvwe bantu baponenwa na bya malwa a kubazhimukilatu, bamba’mba kyo kyaswa muchima wa Lesa. Mu jino jishinda, bano bafunjishi bapamo Lesa mambo pa bintu byatama byubiwa. Nanchi buno bo bukine pe Lesa nyi? Lelo nanchi Baibolo ufunjisha’mba ka? Yakoba 1:13 wakumbula’mba: “Muntu byo aesekwa kechi ambe’mba, naesekwa kwi Lesa, ne; mambo Lesa kechi wesekwa na bubi ne, ne aye mwine kechi weseka muntu nangwa umo ne.” Onkao mambo, Lesa kechi ye uleta bubi bo mubena kumona panopantanda ne. (Yoba 34:10-12) Ee ibyo, uswisha bintu byatama kubiwa. Pano bino paji lupusano lukatampe pakachi ka kuswisha kintu kubiwa ne kwikilengela kubiwa.

8, 9. (a) Mwakonsha kulumbulula byepi lupusano luji pakachi ka kuswisha bubi kubiwa ne kwibulengela kubiwa? (b) Mambo ka o kyakonsha kutamina atweba kulengulula mulanguluko wa Lesa wa kuswisha bantu kutwajijila na kuba byubilo byatama?

⁸ Kya kumwenako, akilangulukai pa nsemi wa maana ne butemwe uji na mwananji wa mulume wakoma ye bakikala na nanji pa nzubo. Umvwe uno mwana wasatuka ne kukeba kufumapo pa nzubo, bashanji kuba bamukanya ne. Uno mwana utendeka kwikala bwikalo buncha wakebika ne mu lukatazho. Nanchi bashanji bo balengela oo makatazho anji nyi? Ine. (Luka 15:11-13) Ne Lesa nanji kechi ukanya bantu umvwe abo bene bakeba kwikala bwikalo buncha ne, bino aye kechi ye ulengela makatazho abena kufumamo ne. Kwambatu kine, kechi kyakonsha kuwama kupamo Lesa mambo pa makatazho onse a bantu ne.

 ⁹ Lesa uji na bishinka byawama byamulengela kuswisha bantu kubanga byubilo byatama. Byo aji Mulenga wetu wa maana ne bulume, kechi wakonsha kwitulumbulwila bino bishinka byanji ne. Pano bino mu butemwe bwanji mwine witulumbulwilabyo. Mukafunda byavula pa mambo a bino bishinka mu Kitango 11. Bino yukai’mba Lesa kechi ye ulengela makatazho o tupitamo ne. Aye witupa luketekelo lumotu lwa kukapwisha ano makatazho!—Isaya 33:2.

10. Mambo ka o twafwainwa kuketekela’mba Lesa ukafumyapo bintu byonse byatama biya na mambo a bubi bonse?

¹⁰ Kabiji Lesa wazhila. (Isaya 6:3) Kino kilumbulula’mba aye watokatu to. Mwi aye kechi mujipotu nangwa ka bubi kacheche ne. Onkao mambo twafwainwa kumuketekela na muchima wetu yense. Kechi twakonsha kuketekela bantu bibye ne, mambo kimye kimo batama. Nangwatu bantu bakishinka baji pa bukalama kechi javula jo bekala na bulume bwa kufumyapo bintu byatama byuba bantu babi ne. Bino aye Lesa ye wa bulume bonse. Wakonsha, kabiji ukafumyapo bintu byonse byatama biya pa bantu na mambo a bubi. Umvwe Lesa akengijilepo, ukafumyapo bubi bonse myaka ne myaka!—Masalamo 37:9-11.

11. (a) Nga Lesa umvwa byepi pa nshiji? (b) Lesa umvwa byepi pa buyanji bwenu?

¹¹ Nga pa kino kimye Lesa umvwa byepi pa bintu bibena kubiwa panopantanda ne mu bwikalo bwenu? Patanshi, Baibolo ufunjisha’mba Lesa “watemwa buchibamambo bwaoloka.” (Masalamo 37:28) Onkao mambo uji bingi na kijikila pa mambo a kyawama ne kyatama. Washikwa nshiji yonse. Baibolo waamba’mba Lesa “kyamufichishe bingi ku muchima” pa kumona bubi byo bwakumbene ntanda yonse mu kimye kya kala. (Ntendekelo 6:5, 6) Lesa kechi waaluka ne. (Malakai 3:6) Ne luno kimukola bingi ku muchima pa kumona buyanji buji mwaya ntanda. Kabiji Lesa kechi utala bulongo pa kumona bantu sa bayanda ne. Baibolo waamba’mba: “Aye wimuta muchima.”—1 Petelo 5:7.

12, 13. (a) Mambo ka o twaikela na byubilo byawama nabiji butemwe, kabiji butemwe bwitulengela kumona byepi ino ntanda? (b) Mambo ka o mwakonsha kusumininwa’mba Lesa kine ukafumyapo makatazho aji panopantanda?

 ¹² Twakonsha kushiinwa byepi amba Lesa umvwa bibi pa kumona buyanji? Kishiino kikwabo ke kino. Baibolo ufunjisha’mba bantu balengelwe mu kipasha kya Lesa. (Ntendekelo 1:26) Onkao mambo, byo tuji na byubilo byawama kimwesha’mba Lesa uji na byubilo byawama. Kya kumwenako, abya kimukola ku muchima pa kumona bantu babula mambo saka bayanda nyi? Umvwe anweba kimukola ku muchima pa kumona ino nshiji, shiinwai kuba’mba Lesa aye kyakilamo ne kukilamo.

¹³ Kintu kimo kyawama bingi ku bantu ke bulume bwetu bwa kutemwañana. Kabiji kino nakyo kimwesha Lesa byo aji. Baibolo ufunjisha’mba “Lesa ye butemwe.” (1 Yoano 4:8) Twatemwañana mambo Lesa watemwañana. Nanchi butemwe bwakonsha kwimulengela kufumyapo makatazho ne nshiji yo mumona panopantanda nyi? Umvwe mwajinga na bulume bwa kuba byobyo, abya mwakonsha kwikyuba nyi? Ee mwakonsha! Byobyo mwakonsha ne kusumininwa’mba Lesa ukapwisha buyanji ne nshiji. Milaye yatongolwa ku ntatwilo ya uno buku kechi bilototu nangwa luketekelo lwatutu ne. Milaye ya Lesa kine ikafikizhiwa! Pano bino, pa kuba’mba muketekele mu ino milaye, mwafwainwa kuyuka byavula pe Lesa wiilaya.

14. Lesa jizhina janji ñanyi, kabiji mambo ka o twafwainwa kwijingijishanga?

¹⁴ Umvwe mukeba’mba muntu emuyuke, mwafwainwa kuba byepi? Nanchi kechi mu mubula jizhina jenu ne nyi? Nanchi  Lesa uji na jizhina? Bupopweshi bwavula bukumbula’mba, jizhina janji “Lesa,” nangwa’mba “Nkambo,” pano bino ano kechi o ene mazhina anji ne. Ke mazhinatu a mushingi, byonka biji amba “mfumu” nangwa “ndamakyalo.” Baibolo ufunjisha’mba Lesa uji na mazhina a mushingi avula. “Lesa” ne “Nkambo” o amo a mu ano mazhina. Nangwa byonkabyo, Baibolo ufunjisha ne kuba’mba Lesa uji na jizhina janji mwine ja kuba’mba: Yehoba. Masalamo 83:18 aamba’mba: “Anweba yenka, wa jizhina ja Yehoba, Yenu Mwine Wakila wa panopantanda ponse.” Umvwe Baibolo wenu kechi uji na jino jizhina ne, monai bya Kulumbulula biji pa mapeja 195-7 a uno buku muyuke kine kintu o kyaikela byobyo. Bukine ke bwa kuba’mba jizhina ja  Lesa jitanwamo bimye byavula bingi mu manyusikilipiti a kala a Baibolo. Onkao mambo, Yehoba ukeba anweba kuyuka jizhina janji ne kwijingijishanga. Ubena kwingijisha Baibolo kuba’mba eyukanyikishe aye mwine kwi anweba.

15. Jizhina ja kuba’mba Yehoba jilumbulula ka?

¹⁵ Lesa witumbile aye mwine jizhina jalumbulula byavula bingi. Jizhina janji Yehoba jilumbulula’mba, Lesa wakonsha kufikizha nkebelo iji yonse yo akeba kabiji ne kwingila nkebelo yanji iji yonse yo aji nayo mu milanguluko. * Jizhina ja Lesa japusenshatu na mazhina onse. Janjitu aye yenka kwapwa. Yehoba wapusanako bingi mu mashinda avula. Kino kiji byepi byobyo?

16, 17. Twakonsha kufundako ka pe Yehoba ku ano mazhina a mushingi: (a) “Wa bulume bonse”? (b) “Mfumu wa myaka”? (c) “Mulenga”?

¹⁶ Twaji kumona Masalamo 83:18 byo aamba pe Yehoba  amba: ‘Yenu Mwine Wakila.’ Yehoba bunke bwanji utongolwa’mba “Wa bulume bonse.” Lumwekesho 15:3 waamba’mba: “Anweba Nkambo Lesa, Wa bulume bonse, mingilo yenu yo ikatampe ne ya kukumya; ne anweba Mfumu wa myaka mashinda enu aoloka ne a kine.” Jizhina ja mushingi ja kuba’mba “Wa bulume bonse” jitufunjisha’mba Yehoba ye muntu wakila mu bulume bonse. Kafwako kyakonsha kwesakana na bulume bwanji ne; abo bo bwakila. Kabiji jizhina ja mushingi ja kuba’mba “Mfumu wa myaka” jituvululamo amba Yehoba wapusanako mu jishinda jikwabo. Aye bunke ye waikalako myaka ne myaka. Masalamo 90:2 aamba’mba: “Kufuma ku kala ne kala ne kufika ku myaka ya pe, [nangwa’mba myaka ne myaka] anweba sa muji Lesa.” Akino kituletela bingi moyo, ke ibyo ne nyi?

¹⁷ Kabiji Yehoba wapusanako mu mulanguluko wa kuba’mba aye bunke ye Mulenga. Lumwekesho 4:11 utangiwa’mba: “Mwafwainwa anweba Nkambo yetu, Lesa wetu, kutambula lukumo, ne buneme, ne bulume: mambo anweba yenu mwalengele byonse kabiji na mambo onka a kyaswa muchima wenu o byaikajile, o byalengelwe.” Bintu byonse byo mwakonsha kulanguluka—kutatwila ku bilengwa bya mupashi mwiulu bibula kumweka, tubangabanga tukumbana jiulu jonse bufuku, bipangwa bipanga ku bichi shoo ne ku masabi enda mu tulunga ne mikola—byonse ko biji na mambo a kuba Yehoba ye Mulenga!

18. Mambo ka bantu bamo o beumvwina’mba kechi bakonsha nangwa pacheche kufwenya kwipi ne Lesa ne, bino Baibolo ufunjisha’mba ka?

¹⁸ Kutanga pa byubilo bya Yehoba bilenga moyo kulengela bantu bamo kuchina. Bachina’mba Lesa uji kwalepa ne abo kya kuba kechi bakonsha kufwenya kwipi ne aye ne, kabiji ne kuba’mba kechi bamwekapo ne buntu ku uno Lesa uji kwalepa ne. Abya uno mulanguluko ujitu bulongo nyi? Baibolo kechi byobyo afunjisha ne. Waamba pe Yehoba amba: “Kechi uji kwalepa ne atweba bonse ne.” (Byubilo 17:27) Baibolo witukambizha ne kuba’mba: “Fwenyai kwipi ne Lesa, kabiji ne aye ukafwenya kwipi ne anweba.”—Yakoba 4:8.

19. (a) Twakonsha kutendeka byepi kufwenya kwipi ne Lesa, kabiji mfweto ka ikafumamo? (b) Ñanyi byubilo bya Lesa kikatakata bimutokela anweba ku muchima?

 ¹⁹ Mwakonsha kufwenya byepi kwi Lesa? Kitanshi, twajijilai na kuba byonkabye byo mubena kuba luno—kufunda pe Lesa. Yesu waambile’mba: “Buno bo bumi bwa myaka, namba bemuyuke anweba, Lesa yenka wa kine, ne Yesu Kilishitu ye mwatumine.” (Yoano 17:3) Ee, Baibolo ufunjisha’mba kufunda pe Yehoba ne Yesu kutangijila ku “bumi bwa myaka”! Byonka byo kyaambiwapo kala, “Lesa ye butemwe.” (1 Yoano 4:16) Kabiji Yehoba uji ne na byubilo bikwabo byavula byawama. Kya kumwenako, Baibolo waamba’mba Yehoba ye “Lesa wa lusa ne wa bibusa, ubanda kuzhingila, wayula na butemwe bubula kwaluka ne bukishinka.” (Kulupuka 34:6) ‘Wawama, kabiji waswila jimo kulekela mambo.’ (Masalamo 86:5) Lesa watekanya muchima. (2 Petelo 3:9) Waoloka. (Lumwekesho 15:4) Byo mutanganga mu Baibolo, mumonanga Yehoba byo amwesha’mba uji na bino byubilo byatongolwa ne byubilotu bikwabo byavula byawama.

20-22. (a) Nanchi kubula kumona Lesa kwitulengela kubula kufwenya kwipi ne aye nyi? Londololai. (b) Nga bantu bajitu bulongo bakonsha kwimukanya ka, bino mwafwainwa kuba ka?

²⁰ Ibyo ee kuba’mba kechi mwakonsha kumumona Lesa ne, mambo aye ye mupashi ubula kumweka. (Yoano 1:18; 4:24; 1 Timoti 1:17) Nangwa byonkabyo, umvwe ke mufunde pe aye kupichila mu Baibolo, mwakonsha kumuyuka amba muntu. Byonka byaambile nyimbi wa masalamo, mwakonsha “kumona buya bwa Yehoba.” (Masalamo 27:4; Loma 1:20) Umvwe mwatwajijila na kufunda pe Yehoba, popo akekala wa kine kwi anweba, kabiji kikemulengela kumutemwa ne kwiumvwa bafwenya kwipi ne aye.

²¹ Mukayuka ene mambo Baibolo o etufunjishila kumulanguluka Yehoba amba ye Shetu. (Mateo 6:9) Kechi kubatu’mba mambo aye ye witupa bumi ne, pano bino aye ukeba’mba twikalenga bulongo—byonkatu shetu wa butemwe uji yense byo akeba’mba baana banji bekalenga bulongo. (Masalamo 36:9) Kabiji Baibolo ufunjisha’mba bantu bakonsha kwikala balunda  na Yehoba. (Yakoba 2:23) Amwai akilangulukaipotu—mwakonsha kwikala balunda na Mulenga wa bilengwa byonse!

²² Byo mufundanga byavula mu Baibolo, mwakonsha kutana’mba bantu bajitu bulongo bakemukanya’mba mwikileke kufunda ano mafunjisho. Bakonsha kwakamwa’mba mukapimpula lwitabilo lwenu. Pano bino kechi mwafwainwa kuleka muntu nangwa umo kwimulekesha kwisampa bulunda bwakila bonse mu kuwama ne.

23, 24. (a) Mambo ka o mwafwainwa kutwajijila na kwipuzha mepuzho pa bintu byo mubena kufunda? (b) Ñanyi mutwe ukambiwa mu kitango kyalondelapo?

²³ Ee ibyo kuba’mba kuji bintu bimo byo mukabula kumvwisha patanshi. Kikebewa kwipelula pa kuba’mba mulombe bukwasho, pano bino kechi mwafwainwa kwikileka na mambo a kuchina kulengeshiwa bumvu ne. Yesu waambile’mba, kyawama kwipelula, byonka biji mwana mucheche. (Mateo 18:2-4) Kabiji baana babacheche byonka byo twayukila jimo, bepuzha bingi mepuzho avula. Lesa ukeba’mba mutane mikumbu. Baibolo watakaikapo bamo basakishe kufunda pe Lesa. Bapalangwizhenga mu Binembelo kukeba kushiinwa’mba bintu byo bafunjilenga byajinga bya kine.—Byubilo 17:11.

²⁴ Jishinda jawama ja kufunjilamo pe Yehoba ke kubalaula Baibolo. Ke buku wapusanako bingi na mabuku akwabo. Mu ñanyi jishinda? Kitango kyalondelapo kikamba pa uno mutwe.