1, 2. Ang’o momiyo bedo gi penjo en gima ber?

BE ISENENO kaka nyithindo hinyo bedo gi penjo? Ng’enygi chako bedo gi penjo bang’ ng’eyo wuoyo. Ginyalo ng’iyo wang’i tir, to gipenji penjo kaka: Ang’o momiyo polo en rambulu? Ang’o momiyo sulwe ok lwar piny? En ng’ano ma ne opuonjo winy wer? Inyalo temo dwoko penjogo duto, to kata kamano timo mano ok en gima yot kinde duto. Kata dwoko mari maber ahinya nyalo miyo gimed penjo ni: To mano en nikech ang’o?

² Ok nyithindo kende ema hinyo bedo gi penjo. Kaka wamedo dongo, e kaka wamedo bedo gi penjo. Wanyalo bedo gi penjo ka wadwaro ng’eyo yo madhi kamoro, ka wadwaro ng’eyo kendo geng’o gigo manyalo hinyowa, kata mondo wang’e gimoro. Kata kamano, nenore ni ji mang’eny ok ohero bedo  gi penjo, to moloyo kuom gik ma dwarore mondo ging’e ahinya. Tiende ni ok gitem kata mondo omi giyud dwoko mag gik machandogi.

3. Ang’o momiyo ji mang’eny oweyo manyo dwoko e wi penjo mag gik ma dwarore mondo ging’e ahinya?

³ Par ane penjo manie ng’e bugni, penjo mayudore e kalatas mar weche motelo, kata mana penjo motelo e sulani. Magi gin moko kuom penjo madongo ma ng’ato nyalo bedogo. To ema jomoko oseweyo manyo dwoko mag penjogi. Nikech ang’o? Be Muma nikod dwoko mag penjo kaka mago? Jomoko neno ni dwoko ma giyudo ok yot winjo. Moko to neno ni penjo kaka mago nyalo kelo wich kuot. To moko neno ni penjo machalo gi mago inyalo mana dwoko gi jopuonj din kod jotendgi. In to ineno nade wachno?

4, 5. Moko kuom penjo madongo ma wanyalo bedogo e ngima gin kaka mage, to ang’o momiyo dwarore mondo wamany dwoko?

⁴ Nyalo bedo ni diher yudo dwoko mag penjo madongo ma ji hinyo bedogo e ngima. Nyaka bed ni seche moko isebedo ka ipenjori ni: ‘Ang’o momiyo ne Nyasaye ochweyo dhano? Be nochwewa mana mondo wadag, wanyuol, wabed moti to bang’ mano to watho? Nyasaye en ng’at machalo nade kuom adier? ’ Bedo gi penjo kaka magi en gima ber, kendo dwarore ni mondo isik kipenjogi, nyaka iyud dwoko makare. Japuonj mong’ere ahinya Yesu Kristo, ne owacho kama: “Kwauru, eka nomiu; dwaruru, eka ununwang’; dwong’uru, eka noyawnu.”—Mathayo 7:7.

⁵ Ka isiko “kidwaro” dwoko mag penjo madongogi, ibiro yudo ni timo kamano keloni gweth ahinya. (Ngeche 2:1-5) Kata bed ni jomoko osewachoni ang’o, ng’e ni nitie dwoko mag penjogi, kendo inyalo yudogi—ei Muma. Dwoko mayudore ei Muma ok tek winjo. Maloyo mano, gin dwoko makelo geno kod mor. Kendo dwokogo nyalo konyi dak e ngima maber mopong’ gi kuwe maonge paro machando chunyi gie sani. Mokwongo, we mondo wang’i ane penjo moro ma osebedo ka chando ji mang’eny.

6. Ang’o momiyo ji mang’eny paro ni Nyasaye ok winj lit e chandruok mag dhano?

⁶ Ji mang’eny paro ni Nyasaye onge hera kata ng’wono. Giwacho ni, ‘Dine bed ni Nyasaye winjo lit mar ji, donge piny dikoro opogore ahinya? ’ Ka wang’iyo piny, wanwang’o ni opong’ gi lwenje, sigu, koda kuyo. Waduto wabedo matuwo, wachandore, kendo walalo jowa e tho. To nikech mano, ji mang’eny wacho ni, ‘Ka dabed ni Nyasaye winjo lit nikech chandruok ma wayudo, donge dikoro ogeng’o gik marichogi mondo kik timre? ’

7. (a) Ere kaka jotend din osemiyo ji obedo gi paro ni Nyasaye ok winj lit mar ji? (b) Ang’o ma Muma puonjo kuom adier e wi chandruok ma wanyalo yudo?

⁷ Gima rach maloyo mano en ni seche moko jopuonj mag din ema miyo ji paro ni Nyasaye ok winj lit mar ji. Gitimo mano nade? Ka ng’ato oyudo masira moro, giwacho ni mano en dwaro mar Nyasaye. Tiende ni jopuonj kaka mago wacho ni Nyasaye ema miyo gik maricho timore. Be paro machalo kamano e wi Nyasaye en paro makare? Ang’o ma Muma puonjo kuom adier? Jakobo 1:13 dwoko niya: “Kitemo ng’ato, kik owach ni, ‘Nyasaye tema.’ Nyasaye ok nyal tem gi richo, kendo en owuon ok otem ng’ato.” Kuom mano, Nyasaye ok kel richo mineno e piny. (Ayub 34:10-12) En adier ni Nyasaye osebedo koweyo gik maricho mondo otimre. Kata kamano, nitie pogruok maduong’ e kind weyo gimoro mondo otimre kod miyo gino mondo otimre.

8, 9. (a) Inyalo chiwo ranyisi mane manyiso ni nitie pogruok e kind weyo richo mondo obedie kod kelo richo? (b) Ang’o momiyo ok dibed gima kare wacho ni Nyasaye otimo marach nikech oweyo dhano mondo oluw yore maricho?

⁸ Kuom ranyisi, par ane wuowi mosebedo ng’at maduong’ to pod odak kod jonyuolne. Ka wuowini ong’ado ni odwaro weyo dak gi jonyuolne nikech otamore winjo chik, wuon mare ok bi tame. Wuowino dhi to dak e ngima marach, kendo  mano rwake e chandruok. Be wuon mare ema okelone chandruogno? Ooyo. (Luka 15:11-13) E yo machalo kamano, Nyasaye ok osetamo dhano luwo yore maricho ma giyiero, bende en ok ema okel chandruoge mabiro nikech gik maricho ma dhano timo. Kuom mano, ok en gima kare wacho ni Nyasaye ema kelo chandruok ne dhano.

⁹ Nitie gik momiyo Nyasaye oweyo dhano mondo oluw yoregi maricho. Nikech rieko gi teko ma en-go kaka Jachwech, ok ochuno ni nyaka olernwa gigo. Kata kamano, nikech hera mare, Nyasaye leronwa wechegi. Ibiro puonjori mang’eny kuomgi e Sula mar 11. Kata kamano, ng’e maler ni Nyasaye ok kel chandruok ma wayudo. Mopogore gi mano, omiyowa geno ma konyowa yudo dwoko e wi chandruoge ma wayudo!—Isaiah 33:2.

10. Ang’o momiyo wanyalo bedo gi geno ni Nyasaye biro tieko gik moko duto matimore nikech richo?

¹⁰ Bende onego wang’e ni Nyasaye ler. (Isaiah 6:3) Tiende ni onge richo moro amora ma inyalo yud kuome. Nikech mano, wanyalo keto geno marwa duto kuome. Mano opogore gi dhano ma seche moko timo gik ma ok kare. Kata mana dhano ma jatelo maber manade ok nyal tieko gik ma jo maricho timo. Kata kamano, Nyasaye nigi teko duto. Onyalo, kendo obiro tieko chandruok duto ma richo osekelo ne dhano. Chieng’ ma Nyasaye notim mano, obiro time e yo ma biro miyo richo rum nyaka chieng’!—Zaburi 37:9-11.

11. (a) Nyasaye neno nade gik ma ok kare matimore? (b) Nyasaye winjo nade nikech chandruok ma iyudo?

¹¹ Kata kamano, Nyasaye neno nade gik matimore e piny koda gik matimoreni e ngima? Mokwongo, Muma puonjo ni Nyasaye ohero ‘gik makare.’ (Zaburi 37:28) Kuom mano, onono ahinya gik makare kod mago ma ok kare. Osin gi timbe duto ma ok ni kare. Muma wacho ni chuny Nyasaye “ne lit” nikech richo ma ne ogundho e piny e  kinde mosekalo. (Chakruok 6:5, 6) Nyasaye podi ok olokore. (Malaki 3:6) Podi osin kod chandruoge matimore e piny duto. Nyasaye ok mor gi chandruok ma yudo ji. Muma jiwowa ni mondo waket ‘parruokwa duto kuome, nikech oparowa.’—1 Petro 5:7.

12, 13. (a) Ang’o momiyo wan kod kido mabeyo kaka hera, to hera miyo wawinjo nade nikech gik matimore e piny? (b) Inyalo bedo gi adier nade ni Nyasaye biro tieko chandruok e piny?

¹² Ere kaka wanyalo ng’eyo ni Nyasaye ok mor ka oneno chandruok? Gima chielo manyiso mano en ma. Muma puonjo ni dhano ne ochwe e kit Nyasaye. (Chakruok 1:26) Kuom mano, bedo ni dhano nyiso kido mabeyo, nyiso ni kit Nyasaye ber. Kuom ranyisi, be iwinjo lit ka jo mabeyo chandore? Ka en kamano, ng’e ni Nyasaye winjo lit moloyo nikech gik maricho matimore.

¹³ Achiel kuom kido mabeyo ma dhano nigo en hera. Mano bende en kido ma Nyasaye nigo. Muma puonjo ni “Nyasaye en hera.” (1 Johana 4:8, 16) Wabedo gi hera nikech Nyasaye en hera. Be hera nyalo miyi itiek chandruok kod timbe maricho mineno e piny? Dine bed ni in kod teko mar tieko chandruok, be ditimo mano? Kuom adier, ditimo kamano! Mano nyalo miyo ibed gi adier ni Nyasaye biro tieko chandruok kod gik maricho. Gik ma osingi mayudore e weche motelo mag bugni, ok gin mana lek kata geno manono. Gigo ma Nyasaye osingo biro timore adier! Mondo omi iket geno mari kuom gik ma Nyasaye osingo, dwarore ni mondo ing’e weche mamoko kuom Nyasaye ma osingogi.

14. Nyasaye nyinge ng’a, to ang’o momiyo onego wati gi nyingno?

¹⁴ Kidwaro ni mondo ng’ato ong’eyi, ang’o minyalo timo? Donge nyaka inyise nyingi? Be Nyasaye nikod nyinge? Dinde mang’eny wacho ni nyinge en “Nyasaye” kata “Ruoth.” Kata kamano, mago ok gin nyinge manyalo bedo mag ng’ato. Gin nyinge mag telo mana kaka “chif” kod “ker” gin nyinge manyiso telo. Muma puonjo ni Nyasaye nikod nyinge mang’eny mag telo. “Nyasaye” kod “Ruoth” gin ariyo kuomgi. Kata kamano, Muma bende puonjo ni Nyasaye nikod nyinge owuon: Jehova. Zaburi 83:18 wacho niya: “Ni mondo ging’e ni in, ma nyingi Jehova, In kendi e ng’a Ma Malo Chutho e piny  ngima.” Ka nyingno onge ei Muma ma itiyogo, inyalo nono e Apendiks mayudore e ite mag 195-197 mar bugni mondo omi ing’e gimomiyo. Adiera en ni nying Nyasaye yudore ndalo gana gi gana e ndiko machon mag Muma. Kuom mano, Jehova dwaro ni mondo ing’e nyinge, kendo mondo iti kod nyingno. Wanyalo wacho ni Nyasaye tiyo gi Muma mondo omi ing’eye.

15. Tiend nying Jehova en ang’o?

¹⁵ Nyasaye ne omiyore nying man kod tiende. Tiend nying Jehova en ni en Nyasaye manyalo chopo gimoro amora ma osesingo, kendo onyalo timo gimoro amora modwaro. * Nying Nyasaye en nying makende, opogore gi nyinge mamoko. En kende ema otiyo kode. Jehova en ng’at makende e yore mang’eny. Mano en nikech ang’o?

16, 17. Ang’o ma wanyalo puonjore e wi Jehova kuom nyinge mag telo kaka: (a)  Nyasaye “Manyalo Duto”? (b) “Ruoth mochwere”? (c) “Jachwech”?

 ¹⁶ Waseneno ni Zaburi 83:18 wacho kama kuom Jehova: ‘In kendi e ng’a Ma Malo Chutho.’ Kamano bende, Jehova kende ema iluongo ni “Manyalo Duto.” Fweny 15:3 wacho kama: “Tijeni dongo kendo miwuoro, A Ruoth Nyasaye Manyalo Duto; Yoreni gi kare kendo adier, A Ruodh ogendini.” “Manyalo Duto” en nying ma puonjowa ni Jehova kende ema nikod teko maloyo ji duto. Tekone ok romre gi mar ng’ato moro amora. E 1 Timotheo 1:17, iluongo Jehova ni “Ruoth mochwere.” “Ruoth mochwere” en nying ma nyisowa ni Jehova en Nyasaye makende e yo machielo bende. Tiende ni en kende ema osebedoe kuom ndalo duto. Zaburi 90:2 wacho kama: “In e Nyasaye ma nyaka nene kendo nyaka chieng’.” Ng’eyo mano nyalo jiwo ng’ato omi Nyasaye luor, donge?

¹⁷ Jehova bende en Nyasaye makende nikech en e Jachwech kende. Fweny 4:11 wacho kama: “Yaye Ruodhwa kendo Nyasachwa, iwinjori nwang’o duong’ gi pak gi teko; nikech in e ma nichueyo gik moko duto, Kendo dwaroni omiyo gintie, kendo nochuegi.” Kuom gik moko duto ma inyalo paro—bed ni gin chwech mag roho manie polo, sulwe, olembe gi rech mayudore e nam kod aoche—gigi duto nitie nikech Jehova e Jachwech!

18. Ang’o momiyo jomoko neno ni ok ginyal sudo machiegini gi Nyasaye, to kata kamano Muma to puonjo nang’o?

¹⁸ Bang’ somo kaka kit Jehova ber miwuoro, jomoko neno ni sudo machiegini gi Nyasaye ok nyalre. Gineno ni Nyasaye ni malo ahinya, kendo onge kaka onyalo dewo dhano adhana kaka gin. Be mano en paro makare? Muma puonjo gima opogore gi mano. Muma wacho kama kuom Jehova: “To adier ok obor kodwa ng’ato ka ng’ato.” (Tich Joote 17:27) Muma bende jiwowa ni: “Suduru ir Nyasaye, to nosud iru.”—Jakobo 4:8.

19. (a) Wanyalo chako sudo machiegini gi Nyasaye e yo mane, to timo mano biro konyowa nade? (b) Gin kido mage mag Nyasaye ma mori ahinya?

 ¹⁹ Inyalo sudo machiegini gi Nyasaye e yo mane? Mokwongo, onego idhi nyime timo gima itimo sani—puonjruok e wi Nyasaye. Yesu ne owacho kama: “Mani e ngima mochwere, ni ging’eyi, in Nyasaye makende maradier, kod jal ma nioro, Yesu Kristo.” (Johana 17:3) Ee, Muma puonjo ni ng’eyo Jehova kod Yesu, nyalo teri e “ngima mochwere”! Mana kaka waseneno, “Nyasaye en hera.” (1 Johana 4:8, 16) Jehova bende nikod kido mamoko mabeyo kendo ma lombowa. Kuom ranyisi, Muma wacho ni Jehova en “Nyasaye man gi kech kod ng’wono, ma ok tim mirima piyo, mogundho gi hera gadieri.” (Wuok 34:6; 1 Johana 4:8, 16) “Nimar in, Jehova, iber, kendo iyikori weyo richo.” (Zaburi 86:5) Nyasaye en ng’ama chunye ok jog piyo. (2 Petro 3:9) Ok onyal wito kata jwang’o joge. (Zaburi 94:14) Kaka imedo somo Muma, e kaka ibiro neno kaka Jehova osebedo ka nyiso kido duto ma onyis kuome kae, koda mamoko bende mabeyo.

20-22. (a) Be bedo ni ok wanyal neno Nyasaye nyalo tamowa sudo machiegini kode? Ler ane. (b) En ang’o ma jomoko ma paro ni konyi nyalo kwayi mondo itim, to ang’o ma onego itim?

²⁰ Kuom adier, ok inyal neno Nyasaye nikech en roho ma wang’ dhano ok nyal neno. (Johana 1:18; 4:24; 1 Timotheo 1:17) Kata kamano, ka wapuonjore kuome kokalo kuom Muma, wanyalo ng’eye maber kaka ng’ato. Inyalo neno “ber maler mar Jehova” mana kaka jandik Zaburi ne owacho. (Zaburi 27:4; Jo-Rumi 1:20) Kaka imedo puonjri weche Jehova, e kaka ibiro medo neno ni entie adier, ibiro medo here, kendo winjo ka in machiegini kode.

²¹ Ibiro ng’eyo mos mos gimomiyo Muma puonjowa mondo wane Jehova kaka Wuonwa. (Mathayo 6:9) Ok mana ni ngimawa a kuome kende, to bende odwaro mondo wabed gi ngima maber—mana kaka wuoro moro amora ma nigi hera nyalo dwaro ni mondo nyithinde obed gi ngima maber. (Zaburi 36:9) Muma bende puonjo ni dhano nyalo bedo osiepe  Jehova. (Jakobo 2:23) Par ane wachno—inyalo bedo osiep Jachwech mar piny gi polo!

²² Kaka imedo puonjri Muma, ibiro nwang’o ni jomoko ma paro ni konyi, biro kwayi mondo kik idhi nyime gi puonjruok Muma. Ginyalo bedo gi luoro ni ibiro loko yie mari. Kata kamano, kik iwe mondo ng’ato moro amora otami mako osiep maber ahinya maloyo duto, tiende ni osiep gi Nyasaye.

23, 24. (a) Ang’o momiyo dwarore ni mondo idhi nyime bedo gi penjo e wi gik mipuonjori? (b) Sula maluwo mae biro wuoyo kuom ang’o?

²³ En adier ni ka ichako puonjri Muma, nitie tiend weche moko ma ok ibi winjo maber. Kuom mano, kwayo ng’at machielo kony en gima dwaro bolruok, omiyo kik iwe wich kuot mondo ogeng’i timo kamano. Yesu ne owacho ni bedo ng’ama obolore kaka nyathi matin en gima dwarore. (Mathayo 18:2-4) To nyithindo, mana kaka wang’eyo, ohero penjo gik mang’eny. Nyasaye dwaro ni mondo iyud dwoko mag penjo ma in-go. Muma puoyo moko kuom jogo ma ne dwaro ng’eyo Nyasaye. Ne ginono Ndiko abidha mondo ging’e ka gigo ma ne ipuonjogi ne gin adier.—Tich Joote 17:11.

²⁴ Yo maber ahinya mar ng’eyo Jehova en nono Muma. Muma ok chal gi buk moro amora machielo. E yo mane? Sula maluwo mae biro wuoyo kuom wachno.