Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

MSOLO WAKUYAMBA

Kodi Cadidi Cakulewa bza Mulungu N’ciponi?

Kodi Cadidi Cakulewa bza Mulungu N’ciponi?
  • Kodi Mulungu ambakukumbukiranidi?

  • Kodi Mulungu adakhala tani? Kodi iye ana dzina?

  • Kodi bzingakwanisike kumufenderera Mulungu?

1, 2. Thangwe ranyi tin’funika kucita mibvunzo?

KODI mudawona kale momwe wana wambacitira mibvunzo? Wana azinji ambayamba kucita mibvunzo akandodziwa kulewalewa. Iwo ambakunyang’anisisani, ndipo ambayamba kucita mibvunzo ninga iyi: Thangwe ranyi kudzulu n’kwa azuli? Kodi nyenyezi zidakonzedwa nanyi? Mbani adapfunzisa mbalame kuimba? Napo mumutawire mwakubveka bwino, iye ambapitiriza kubvunzako. Iye angapitirize kubvunza kuti: Thangwe ranyi?

2 Sikuti ni wana wokha womwe wambacita mibvunzo. Pomwe timbakhala tiri kukula timbacita mibvunzo. Timbacita mibvunzo kuti tidziwe njira, tidziwe bzinthu bzomwe tinfunika kutcenkha, ayai bzinthu bzomwe tin’funika kubzidziwa. Tsono wanthu azinji ambacita lini mibvunzo, maka-maka mibvunzo yomwe njakufunika kwene-kwene. Ndipo iwo ambayeza lini kufufudza mitawiro ya mibvunzoyo.

3. Thangwe ranyi wanthu azinji ambaleka kunyang’ana mitawiro ya mibvunzo yakufunika kwene--kwene?

3 Kumbukirani mbvunzo wa bukhu lino, mibvunzo yomwe inkugumanika ku mafala yakuyamba, ayai mibvunzo yomwe iri kumayambiriro kwa nkhani ino. Imweyi ni mibvunzo yakufunika kwene-kwene yomwe imwepo mungabvunze. Wanthu azinji wasiya kunyang’ana mitawiro ya mibvunzo imweyi. Thangwe ranyi? Kodi Bibliya lina mitawiro? Wanthu winango ambakumbuka kuti mitawiro ya m’Bibliya njakunesa kubvesesa. Winango wambagopa kucita mibvunzo thangwe ra manyazi. Ndipo winango ambandosiyira apfunzisi na atsogoleri wa bzipembedzo kuti aitawire. Kodi imwepo mumbakumbukambo tani?

4, 5. Kodi ni mibvunzo iponi yakufunika kwene-kwene yomwe tingabzibvunze pa moyo, ndipo thangwe ranyi tin’funika kunyang’ana mitawiro yace?

4 Mpsacidziwikire kuti imwepo mukufuna kudziwa mitawiro ya mibvunzo yakufunika kwene-kwene pa moyo. Nthawe zinango imwepo mumbabzibvunza kuti: ‘Kodi cakulinga ca moyo n’ciyani? Kodi moyo uno ndiwo wokha omwe ulipo? Kodi Mulungu adakhala tani?’ Mpsabwino kwene-kwene kucita mibvunzo ninga imweyi, ndipo pitirizani kunyang’ana mitawiro yakubveka bwino na yakukhulupirika. Mpfunzisi wakudziwika bwino Jezu Kristu adalewa kuti: ‘Pitirizani kukumbira ndipo mun’dzapasidwa. Pitirizani kupsaga, ndipo mun’dzagumana. Pitirizani kugogodza, ndipo an’dzakufungulirani.’​—Mateu 7:7.

5 Imwepo ‘mukapitiriza’ kunyang’ana mitawiro ya mibvunzo yakufunika kwene-kwene, mun’dzawona kuti kufufudzako kun’dzakhala kwakuthandiza. (Mimwani 2:1-5) Bziribe basa bzomwe wanthu winango angakuuzeni, mitawiro iripo, ndipo imwepo mungaigumane m’Bibliya. Ndipo mitawiroyo iribe kunesa kubvesesa. Kuthumizira pamwepo mitawiroyo imbabweresa cidikhiro na cikondweso. Ndipo mitawiroyo ingakuthandizeni kukhala na moyo wabwino kuyambira tsapano. Cakuyamba, tiniwona mbvunzo omwe wakhala ukunesa wanthu azinji kwene-kwene.

KODI MULUNGU ALIBE NAFE BASA NDIPO NGWAKUUMA MTIMA?

6. Thangwe ranyi wanthu azinji wambakumbuka kuti Mulungu ambatisamala lini ndipo alibe basa na mabvuto yomwe wanthu ambagumana nayo?

6 Wanthu azinji wambakumbuka kuti mtawiro wa mbvunzoyu ngwakuti inde. Iwo ambalewa kuti ‘Penu Mulungu ambatikumbukira, kodi dzikoli lingadakhala ninga momwe lirilimu?’ Kuli-kwense padziko la pansi pano timbawona nkhondo, kuwengana, na matsoka. Ndipo munthu ali-wense payekha, ambaduwala, ambabonera, ambaluza azibale wace mu infa. Na tenepo, azinji ambalewa kuti, ‘Bzingadakhala kuti Mulungu ambatikumbukira, kodi iye angadaleka kutikhotcerera kuti bzimwebzi bzireke kuticitikira?’

7. (a) Kodi apfunzisi wa bzipembedzo ambacitisa tani wanthu azinji kukumbuka kuti Mulugu ngwakuuma mtima? (b) Kodi Bibliya limbapfunzisa ciyani pa mabvuto yomwe timbagumana nayo?

7 Mpsakupasa nsisi kuti nthawe zinango, apfunzisi wa bzipembedzo ndiwo womwe ambacitisa wanthu kukumbuka kuti Mulungu ngwakuuma mtima. Mwa njira iponi? Pakagwa matsoka, iwo ambalewa kuti n’kufuna kwa Mulungu. Mwacadidi, iwo ambakhala wankupasa mulandu Mulungu pa bzinthu bzakuipa bzomwe bzimbacitika. Kodi cadidi ca Mulungu n’ciponi? Kodi Bibliya limbapfunzisa ciyani maka-maka? Tiyago 1:13 ambapereka mtawiro: ‘Ndipo mukakhala muli pa mayezo lekani kumbalewa kuti: ‘Ni Mulungu ankundiyezayu.’ Thangwe Mulungu angayezedwe lini na bzinthu bzakuipa ndipo iye angayezembo lini munthu na bzakuipa.’ Na tenepo Mulungu ndiye lini omwe ambacitisa mabvuto yomwe yambacitika pa dziko la pansi. (Werengani Djobi 34:10-12.) Kulewa mwacadidi, iye ambalekerera kuti bzinthu bzakuipa bzimbacitike. Tsono kulekerera kuti cinthu cicitike mpsakusiyana na kucitisa kuti cinthuco cicitike.

8, 9. (a) Kodi mungandendemezere tani kusiyana pakati pa kucitisa cinthu cakuipa na kulekerera kuti cicitike? (b) Thangwe ranyi kungakhale kuphonyera Mulungu kumupasa mulandu thangwe ra kulekerera kuti wanthu ambayende mu njira yakuphonyeka?

8 Mwa ciratizo, kumbukirani bza baba omwe ngwanzeru na wa lufoyi, ndipo ana mwana mkulu omwe ambakhala naye pamui. Pomwe mwanayo ankupanduka ndipo wasankhula kucoka pamuipo, babayo akumuletsa lini kucita bzimwebzo. Mwanayo akucita bzinthu bzakuipa pa moyo wace ndipo akugwera m’mabvuto. Kodi mungalewe kuti babaceyo ndiye omwe wacitisa mabvuto ya mwana waceyo? Ne. (Luka 15:11-13) Mwakundendemerana, Mulungu ambaletsa lini wanthu kusankhula kucita bzinthu bzakuipa, koma ndiye lini omwe ambacitisa mabvuto yomwe wanthuwo wambadzagumana nayo. Na tenepo, kungakhale kuphonyera Mulungu kumupasa mulandu pa mabvuto yomwe wanthu wambagumana nayo.

9 Mulungu ana mathangwe yakubveka bwino ya kulekerera wanthu kuyenda mu njira yakuipa. Pakukhala Mulengi wanzeru na wamphanvu, kungadakhala lini kuphonyeka iye angadaleka kutifotokozera mathangwe yace. Tsono thangwe ra lufoyi iye watifotokozera mathangweyo. Imwepo mun’dzapfunza bzizinji bza mathangwe yamweyo mu Msolo 11. Koma cadidi n’cakuti Mulungu ndiye lini omwe ambacitisa mabvuto yomwe wanthufe timbagumana nayo. Mwakusiyana na bzimwebzi, iye ambatipasa njira ibodzi yokha ya kumalisira mabvuto.​—Zaiya 33:2.

10. Thangwe ranyi tingakhulupire kuti Mulungu an’dzacoseratu mabvuto yense?

10 Kuthumizira pamwepo, Mulungu ngwakucena. (Zaiya 6:3) Bzimwebzi bzikuthandauza kuti ngwakusaya kupswipa. Kwa iye kulibe cakuipa ciri-cense. Na tenepo ifepano tingamukhulupire na mtima wense. Tsono wanthu tingawakhulupirire lini na mtima wense thangwe iwo nthawe zinango ambacita lini bzinthu mwacirungamo. Napo mtongi omwe ngwakukhulupirika, alibe mphanvu ya kukonza bzinthu bzense bzomwe wanthu wakuipa ambadzonga. Tsono Mulungu ngwamphanvu zense. Iye angakwanise ndipo an’dzacosa bzakuipa bzense bzomwe wanthu wakuipa adzonga. Pomwe Mulungu an’dzacita bzimwebzo, iye an’dzacoseratu mabvuto kwakusaya kumala!​—Werengani Psalymo 37:9-11.

KODI MULUNGU AMBABVA TANI NA BZINTHU BZAKUSAYA KULUNGAMA BZOMWE BZIMBATICITIKIRA?

11. (a) Kodi Mulungu ambabva tani akambawona bzinthu bzakusaya kulungama? (b) Kodi Mulungu ambabva tani akambawona imwepo munkubonera?

11 Kodi Mulungu ambabva tani mu mtima akambawona bzinthu bzomwe bzinkucitika pa dziko la pansi na pa moyo wanu? Cakutoma, Bibliya limbapfunzisa kuti Mulungu ‘ambafuna cirungamo.’ (Psalymo 37:28) Na tenepo, iye ambakomedwa na cinthu cabwino ndipo ambawenga cakuipa. Iye ambawenga mtundu uli-wense wa bzinthu bzakusaya kulungama. Bibliya limbalewa kuti Mulungu ‘bzidamupweteka kwene-kwene mu mtima’ pomwe dziko likhadadzala na kuipa nthawe za m’mbuyomu. (Ciyambo 6:5, 6) Mulungu alibe kucinja. (Malakiya 3:6) Napo nsiku zino iye bzimbamuwawa kuwona mabvuto yomwe yambacitika pa dziko lense. Ndipo Mulungu ambawenga kuwona wanthu akubonera. Bibliya limbati: ‘Iye ambakusamalirani.’​—Werengani 1 Pedru 5:7.

Bibliya limbapfunzisa kuti Yahova ni Mulengi wa lufoyi wa cirengedwe cense

12, 13. (a) Thangwe ranyi ifepano tina makhalidwe yabwino ninga lufoyi, ndipo lufoyi limbatitokonya tani tikambawona bzomwe bzikucitika pa dziko? (b) Thangwe ranyi imwepo mungatsimikize kuti Mulungu an’dzacosa mabvuto yense yomwe yali pa dziko la pansi?

12 Tingatsimikize tani kuti Mulungu ambawenga kuwona wanthu ankubonera? Bwerani tiwone thangwe linango. Bibliya limbapfunzisa kuti munthu adalengedwa m’cifanikiso ca Mulungu. (Ciyambo 1:26) Wanthufe timbalatiza makhalidwe yabwino thangwe ra Mulungu ana makhalidwe yabwino. Mwa ciratizo, kodi mumbabva tani mukambawona wanthu ankubonera? Penu imwepo mumbawawidwa mu mtima na bzinthu bzakusaya kulungama, dziwani kuti Mulungu bzimbamuwawa kwene-kwene kuposa imwepo.

13 Cinthu cibodzi cabwino kwene-kwene kwa wanthufe ndico kukwanisa kulatizana lufoyi. Bzimwebzi bzimbalatizambo khalidwe lomwe Mulungu analo. Bibliya limbapfunzisa kuti ‘Mulungu ni lufoyi.’ (1 Juwau 4:8) Ifepano timbalatiza lufoyi thangwe lakuti Mulungu ngwa lufoyi. Thangwe ra lufoyi, imwepo mungadafuna lini kumalisa kubonera na bzinthu bzakusaya kulungama bzomwe mumbawona pa dziko? Mungadakhala na mphanvu yakucita bzimwebzo, kodi mungadaleka kucita? Mpsakudziwikiratu kuti imwepo mungadacita! Imwepo mungatsimikize kuti Mulungu an’dzamalisa kubonera na bzinthu bzakusaya kulungama. Mapiciro yomwe yalewedwa kumayambiriro kwa bukhu lino sikuti ni maloto ayai cidikhiro cakusaya kukwanisika. Bzomwe Mulungu wapicira bzin’dzakwanisikadi! Kuti mukhale na cikhulupiro pa mapiciro yamweya, mun’funika kumudziwa bwino Mulungu omwe adapereka mapiciroyo.

MULUNGU AN’FUNA KUTI IMWEPO MUMUDZIWE BWINO

Mukafuna kuti munthu akudziweni, kodi mumbalewa lini dzina lanu? Mulungu ambabzidziwikisa kwa ife mwakuphatisa basa Bibliya

14. Kodi Mulungu dzina lace mbani, ndipo thangwe ranyi tin’funika kuliphatisa basa?

14 Kodi imwepo mumbacita ciyani mukafuna kuti munthu winango akudziweni? Kodi mungaleke kumuuza dzina lanu? Kodi Mulungu ana dzina? Bzipembedzo bzizinji bzimbalewa kuti dzina lace ni “Mulungu” ayai “Mbuya,” koma yamweya ni madzina lini yace caiyo. Yamweya ni madzina yaulemu ninga madzina yakuti “mambo” na “prezidenti.” Bibliya limbapfunzisa kuti Mulungu ana madzina mazinji yaulemu. “Mulungu” na “Mbuya” ni manango mwa iyo. Tsono, Bibliya limbapfunzisambo kuti Mulungu dzina lace cairo ni Yahova. Pa Psalymo 83:18 pambati: ‘Kuti wanthu wadziwe kuti imwepo dzina lanu ndimwe Yahova, Ndimwe mwekha Mkululetu pa dziko lense lapansi.’ Penu mu Bibliya lanu mulibe dzinali, mungayende kawona mafala yakuthumizira pa msolo wakuti: “Dzina la Mulungu—Thandauzo Lace na Kaphatisidwe Kace Basa” kuti mudziwe thangwe race bziri tenepo. Cadidi n’cakuti dzina la Mulungu limbagumanika mbuto zizinji mu bzinembo bza ma Bibliya yakale-kale. Tenepo Yahova an’funa kuti imwepo mudziwe dzina lace muciriphatisa basa. Kulewa kwinango iye ambabzidziwikisa kuna imwepo mwa kuphatisa basa Bibliya.

15. Kodi dzina lakuti Yahova limbathandauza ciyani?

15 Mulungu adabzipasa yekha dzinali ndipo lina mathandauzo mazinji. Dzina lakuti Yahova, limbathandauza kuti Mulungu angakwanise piciro liri-lense ndipo angacite ciri-cense comwe angakumbuke. * Dzina la Mulungu ndakupambulika ndipo ndakusiyana na madzina yense. Nda iye yekha basi. Yahova ngwakusiyana mu njira zizinji. Mwa njira iponi?

16, 17. Kodi tingapfunze ciyani bza Yahova na madzina ya ulemu aya: (a) “Wamphanvu zense”? (b) “Mambo wa nthawe zense”? (c) “Mulengi”?

16 Tawona kuti pa Psalymo 83:18 pambalewa bza Yahova kuti: ‘Ndimwe mwekha Mkululetu.’ Mwakundendemerana, Yahova ndiye yekha omwe ana “Mphanvu zense.” Pa Cibvumbulutso 15:3 pambati: ‘Mabasa yanu ni makulu ndipo njakudabwisa, imwe Yahova Mulungu wamphanvu zense. Njira zanu n’zakulungama na zacadidi, imwe Mambo wa nthawe zense.’ Dzina lakuti “Wamphanvu zense” limbatipfunzisa kuti Yahova ana mphanvu zizinji kwene-kwene kuposa cinthu ciri-cense. Mphanvu zace ziribe malire ndipo iye ngwapadzulu. Ndipo dzina lakuti “Mambo wa nthawe zense” limbatikumbusa kuti Yahova ngwakupambulika mu njira inango. Ndiye yekha omwe alipo kuyambira kale-kale. Pa Psalymo 90:2 pambati: ‘Kucokera kwa nthawe yakusaya kumala mpaka kwa nthawe yakusaya kumala imwe ndimwe Mulungu.’ Nfundo yimweyi njakudabwisa kwene-kwene, n’tenepo lini?

17 Palibe omwe angandendemerane na Yahova thangwe rakuti ndiye yekha Mulengi. Pa Cibvumbulutso 4:11 timbawerenga kuti: ‘Ndimwe wakuthemera Yahova, inde, Mulungu wathu wamphamvu, kutambira umbiri, na ulemu, thangwe ndimwe mudalenga bzinthu bzense, ndipo mwa kufuna kwanu bzidawoneka ndipo bzidalengedwa.’ Bzinthu bzense bzomwe imwepo mungakumbuke​—bzakulengedwa bzauzimu kudzulu, nyenyezi zomwe timbawona usiku, bzisapo bzomwe bzimbakula m’miti, nsomba zomwe zimbadzaza m’nyanza na m’mikulo​—bzensebzi bziripo thangwe Yahova ndiye Mulengi!

KODI MUNGAMUFENDERERE TANI YAHOVA?

18. Thangwe ranyi wanthu winango ambakumbuka kuti bzingakwanisike lini kumufenderera Mulungu, tsono Bibliya limbapfunzisa ciyani?

18 Kupfunza bza makhalidwe yakudabwisa ya Yahova kumbacitisa wanthu winango kuyamba kubva mantha. Iwo ambagopa kuti Mulungu ngwapadzulu kwene-kwene kuposa iwo, mwakuti bzingakwanisike lini kumufenderera ndipo ambabziwona kuti n’cinthu lini kuna iye. Tsono nzeru imweyi njabwino? Bibliya limbapfunzisa mwakusiyana. Iro limbati pakulewa bza Yahova: ‘Iye ali lini kutali na m’bodzi na m’bodzi wa ifepano.’ (Mabasa 17:27) Bibliya limbatiuza kuti: ‘Mufenderereni Mulungu ndipo iye an’dzakufendereranimbo.’​—Tiyago 4:8.

19. (a) Kodi tingacite tani kuti tiyambe kumufenderera Mulungu, ndipo tingagumane phindu liponi? (b) Kodi Mulungu ana makhalidwe yaponi yomwe njakusiririka kwene-kwene kuna imwepo?

19 Kodi tingamufenderere tani Mulungu? Cakutoma, pitirizani kucita bzomwe mun’kucita tsapano​—kupfunza bza Mulungu. Jezu adati: ‘Moyo wakusaya kumala an’dzaugumana akafika pakukudziwani bwino imwe Mulungu yekha wacadidi na ule omwe mudamutuma Jezu Kristu.’ (Juwau 17:3) Inde, Bibliya limbapfunzisa kuti kupfunza bza Yahova na Jezu kumbatsogolera ku ‘moyo wakusaya kumala’! Ninga momwe tawonera kale ‘Mulungu ni lufoyi.’ (1 Juwau 4:16) Yahova ana makhalidwe manango mazinji yomwe njabwino na yakusiririka. Mwa ciratizo, Bibliya limbalewa kuti Yahova ni ‘Mulungu wansisi na wacifundo, ndipo ambafulumiza lini kukalipa; iye ngwakudzala na kudeka mtima pabodzi na cadidi.’ (Kufuluka 34:6) Iye ‘ngwabwino ndipo ni wakukonzeka kukhululukira.’ (Psalymo 86:5) Mulungu ngwakupirira. (2 Pedru 3:9) Iye ngwakukhulupirika. (Cibvumbulutso 15:4) Pomwe imwepo mukupitiriza kuwerenga Bibliya, mun’dzawona momwe Yahova adalatizira makhalidwe yace yamweya na makhalidwe manango mazinji yakusiririka.

20-22. (a) Kodi kusaya kuwona Mulungu kungatitazise kumufenderera iye? Fotokozani. (b) Kodi wanthu winango womwe ambawoneka ninga ambakufunirani bzabwino angakuuzeni kucita ciyani, ndipo imwepo mun’funika kucita ciyani?

20 N’cadidi, imwepo mungamuwone lini Mulungu thangwe iye ni Mzimu. (Juwau 1:18; 4:24; 1 Timotio 1:17) Mukapfunza bza iye mwa kuphatisa basa Bibliya, imwepo mun’dzafika pakumudziwa iye ninga Munthu. Ninga momwe nyakunemba psalymo adalewera, imwepo ‘mun’dzawona ubwino bwa Yahova.’ (Psalymo 27:4; Waroma 1:20) Pomwe imwepo mukupfunza bzizinji bza Yahova, ni pomwe iye an’dzakhala wacaiye kuna imwepo, ndipo mun’dzakhala na mathangwe ya kumufuna iye na kubzibva kukhala wakufendererana naye.

Lufoyi lomwe baba wabwino ambakhala nalo kuna wana wace bzimbalatiza lufoyi likulu lomwe baba wathu wakudzulu ambakhala nalo kwa ifepano

21 Imwepo mun’dzabvesesa thangwe race Bibliya limbatipfunzisa kuwona Yahova ninga baba wathu. (Mateu 6:9) Sikuti iye adandotipasa moyo, koma ambafuna kuti tikhale na moyo wabwino​—ninga baba wa lufoyi kuna wana wace. (Psalymo 36:9) Bibliya limbapfunzisa pomwe kuti wanthufe tingakhale pa uxamwali na Yahova. (Tiyago 2:23) Ndokumbukirani​—imwepo kukhala pa uxamwali na Mulengi wa cirengedwe cense!

22 Pomwe imwepo munkupfunza bzizinji bza m’Bibliya, mungagumane na wanthu womwe angawoneke ninga akukufunirani bzabwino acikuuzani kuti musiye kupfunza. Iwo angakhale na thupo kuti mun’siya bzomwe mumbakhulupira. Tsono lekani kubvuma kuti munthu akusiyiseni kucita uxamwali bwabwino kwene-kwene kuposa buli bwense bomwe mungakhale nabo.

23, 24. (a) Thangwe ranyi imwepo mun’funika kupitiriza kucita mibvunzo pa bzomwe munkupfunza? (b) Kodi tin’dzapfunza ciyani mu msolo wakutewera?

23 N’cadidi kuti pangakhale bzinthu bzomwe mungabzibvesese lini bwino pakuyamba. Pinango mungacite manyazi kukumbira thandizo, tsono lekani kubwerera m’mbuyo thangwe ra manyaziyo. Jezu adalewa kuti bziri bwino kukhala wakubzicepswa ninga mwana m’ng’ono. (Mateu 18:2-4) Ndipo wana, ninga momwe timbawadziwira, iwo wambacita mibvunzo mizinji. Mulungu an’funa kuti imwepo mugumane mitawiro. Bibliya limbatenda wanthu winango womwe akhafunisisa kupfunza bza Mulungu. Iwo wakhafufudza bwino-bwino m’Bibliya acitsimikizira kuti bzomwe akhapfunzabzo bzikhalidi bzacadidi.​—Werengani Mabasa 17:11.

24 Njira yabwino ya kupfunza bza Yahova ndiyo kufufudza mu Bibliya. Iro ndakusiyana na bukhu liri-lense. Mwa njira iponi? Msolo unkutewerayu un’dzafotokoza nkhani imweyi.

^ ndi. 15 Kuti mudziwe bzizinji bza thandauzo na kalewedwe ka dzina la Mulungu onani Mafala Yakuthumizira pa msolo wakuti: “Dzina la Mulungu—Thandauzo Lace na Kaphatisidwe Kace Basa.”