1, 2. Dahme kahrehda e kin kalapw mwahu en idek peidek kan?

MIE pak me ke kin tehk mwomwen ahn seri kan ar kin wia peidek? Seri tohto kin tepida idek peidek kan sang ni ahnsou me re tepin esehla lokaia. Mwomwen meserail akan kin kasalehda arail ngoangki dahme re pahn nda oh irail kin kilangdahng uhk oh idek soangen peidek pwukat: Ia wasa maram kin kohla ie ni rahn? Ia wasa ketipin kin kohla ie nipwong? De ahnsou me uh pedeped, re pahn idek: Ia wasa sehd kin kohla ie? Ele ke song wia uwen omw kak en sapeng, ahpw e sohte mengei en sapengala arail peidek kan koaros. Sohte lipilipil soangen pasapeng mwahu dah me ke sapengki, re pahn pil idek: Dahme kahrehda?

² Kaidehn seri kante me kin men peidek. Ni atail kin wie kekeirda, kitail kin peipeidek. Kitail kin peidek pwehn diarada ahl pwung, de diarada mwomwen atail pahn soikala kahpwal kan, de  diarada mehkot me kitail men iang ese. Ahpw likamwete, aramas tohto sohla kin men idek peidek kan de pil peidengki mehkan me keieu kesempwal. Irail solahr nsenohki rapahkihda pasapeng kan.

3. Dahme kahrehda aramas tohto solahr kin song en diarada pasapengpen peidek kan me inenen kesempwal?

³ Nna medewe mahs peidek me pwarada ni kilin pwuhk wet, oh pil peidek kan nan pali 3 oh 6, oh pil peidek kan ni tepin irelaud wet. Peidek pwukat inenen kesempwal. Ahpw, aramas tohto solahr kin men song diarada pasapengparail. Dahme kahrehda? Mie pasapeng kan me kak dierek nan Paipel? Ekei kin pehm me pasapeng en Paipel kan me nohn apwal ong kitail en wehwehki. Ekei kin perki idek peidek pwe re de sarohdi de namenekla. Oh ekei koasoanehdier nan kapehderail me soangen peidek pwukat konehngete kaunen pelien lamalam akan oh sounpadahk kan nek diarada pasapengparail. A ia duwen kowe?

4, 5. Ia ekei peidek kan me inenen kesempwal me kitail kak idek nan atail mour? Dahme kahrehda kitail anahne raparapahki pasapengparail akan?

⁴ Ele ke kin men diarada pasapengpen peidek kan me inenen kesempwal ong atail mour. Mwein ekei pak ke kin medemedewe: ‘Ia uhdahn kahrepen mour? Ihte mwomwen mour en met? Soangen Koht dah ih?’ E pwung ken idek peidek pwukat. Oh e kesempwal ken dehr uhdihsang ideidek lao ke diar pasapeng pwung. Sounpadahk ndand Sises Krais mahsanih: “Kumwail pousehlahte peki, kumwail ahpw pahn ale; kumwail pousehlahte rapahki, kumwail ahpw pahn diar; kumwail pousehlahte letelet, e ahpw pahn ritidahng kumwail.”​—Madiu 7:7, NW.

⁵ Ke pahn diarada me omw pahn “pousehlahte rapahki” pasapeng ong peidek kesempwal pwukat pahn pweida mwahu. (Lepin Padahk 2:1-5) Mendahki dahme aramas  teikan pahn ndaiong uhk, uhdahn mie pasapeng kan, oh ke pahn kak pein kilang pasapeng pwukat nan Paipel. Pasapeng pwukat sohte nohn apwal ken wehwehki. Pil me mwahusang met, pasapeng pwukat kin kihda koapworopwor oh kamweit. Oh re pahn kak sewesei iuk ken ahneki mour nsenamwahu nan ahnsou wet. Pwehn tepida rapahki pasapeng kan, kitail tehkpene peidek ehu me kin kapwunodih madamadau en aramas tohto.

6. Dahme kahrehda aramas tohto kin medewe me Koht sohte kin ketin nsenohki arail lokolok kan?

⁶ Aramas tohto kin medewe me Koht sohte kin ketin nsenohki oh poakehla aramas. Irail kin nda: ‘Ma Koht kin ketin nsenohki aramas, irair en sampah sou pahn inenen weksang nan rahn wet?’ Kitail kin kilang me sampah diren mahwen, kailok, oh lokolok. Kitail koaros kin lelohng soumwahu, lokolok, oh mie kompoakepatail akan me mehla. Kahrehda aramas tohto kin nda, ‘Ma Koht kin ketin nsenohkin kitail oh atail kahpwal akan, e sou pahn ketin irehsang kitail mepwukat?’

7. (a) Sounpadahk en pelien lamalam tohto kin kahrehiong aramas tohto en medewe me Koht sohte kin ketin poakeirailla. Ia duwen ar kin wia met? (b) Dahme Paipel kin uhdahn padahngki duwen apwal akan me kitail ele kin lelohng?

⁷ Suwedsang met, sounpadahk en pelien lamalam kan kin ekei pak kahrehiong aramas akan en medewe me Koht sohte kin ketin poakeirailla. Ia duwe? Ahnsou me aramas kin lelohng apwal, sounpadahk pwukat kin nda me met kupwuren Koht. Kahrehda, re kin kapwukoahki Koht soahng suwed pwukat. Ia duwe, met iei me mehlel duwen Koht? Dahme Paipel uhdahn padahngki? Seims 1:13 ketikihda pasapeng: “Mehmen me lelohng nan songosong pwehki apwal me kohiengehr en dehr nda me,  ‘Kasongosong wet sang rehn Koht.’ Pwe sohte me suwed kot kak kasongosonge Koht, oh pein Koht sohte kin kasongosonge aramas.” Kahrehda kaidehn Koht me kin ketin kahrehiong soahng suwed akan en wiawi nan sampah. (Wadek Sohp 34:10-12.) Mehlel, e kin ketin mweidohng soahng suwed akan en wiawi. Ahpw mie wekpeseng laud nanpwungen en mweidohng mehkot en wiawi oh en kahrehiong mehkot en wiawi.

8, 9. (a) Ia duwen omw kak karasahda wekpeseng en mweidohng suwed en mie oh en kahrehda suwed en mie? (b) Koht ketin pilada en mweidohng tohnsampah en pein idawehnwei elen mour sapwung. Dahme kahrehda e sohte pwung kitail en sapwungki sapwellimen Koht pilipil wet?

⁸ Karasepe, mwahnakapw men kin koukousoan rehn eh pahpa oh nohno. Eh pahpa ohl erpit oh limpoak men. Ni ahnsou me pwutako ketihwohda, kahngala rong ira oh piladahr en kohkohla, eh pahpao sohte pahn kauhdi ih. Pwutako eri pilada mour sakanakan oh lelkihong apwal. Ia duwe, pahpao me kahrehda nah pwutako en lelohng nan kahpwal? Soh. (Luk 15:11-13) Ni ahlohte, Koht sohte kin ketin kapweiek tohnsampah ni ahnsou me re piladahr en idawehnwei ahl sapwung ehu. Oh kaidehn ih me ketin kahrehda kahpwal akan ar kin pwarada. Ni mehlel, e sohte pwung kitail en kapwukoahki Koht kahpwal kan en tohnsampah.

⁹ Koht sapwellimaniki kahrepe mwahu kan me kahrehiong en mweidohng tohnsampah en idawehnwei nan elen mour sapwung. Pwehki ih Sounkapikada me erpit oh roson men, e sohte anahne kawehwehiong kitail sapwellime wiewia kan. Ahpw pwehki sapwellime limpoak, Koht kin ketin wia met. Ke pahn sukuhlki kahrepe mwahu pwukat nan Irelaud 11 en pwuhk wet. Ahpw ke kak uhdahn kamehlele me kaidehn Koht me kin ketikihdo apwal akan me kitail kin lelohng. E ketikihdohng  kitail koapworopwor me ih kelehpw me kak kamwahwihala kahpwal akan!​—Aiseia 33:2.

10. Dahme kahrehda kitail kak kamehlele me Koht pahn ketin kamwahwihala kahpwal akan?

¹⁰ Patehng met, Koht me sarawi. (Aiseia 6:3) Met wehwehki me e mwakelekel oh min. Sohte kisin suwed ehu reh. Kahrehda kitail kak likih ih ni unsek. Kitail sohte kak likih aramas duwehte Koht pwehki ekei pak aramas sohte kin mehlel. Pil aramas lapalap men me kin uhdahn mehlel sohte kin kalapw ahneki manaman en kamwahwihala dahme aramas suwed akan kauwelahr. Koht sapwellimaniki manaman en wia soahng koaros me e ketin kupwurki. E kak oh e pahn ketin kamwahwihala me suwed koaros me aramas akan kin lelohng. Ni ahnsou kohkohdo, Koht pahn ketin kasohrehla me suwed kan koaros!​—Wadek Melkahka 37:9-11.

11. (a) Ia sapwellimen Koht pepehm ong koasoandi kan me sohte pwung oh pahrek? (b) Ia sapwellimen Koht pepehm ong omw lokolok kan?

¹¹ Ahpw ia duwen ahnsouwet? Ia sapwellimen Koht pepehm ong duwen mehkan me kin wiewiawi nan sampah oh nan atail mour? Paipel kin padahngki me Koht ketin “kupwurperenki dahme pwung.” (Melkahka 37:28) Kahrehda, e kin ketin kesempwalki sapwellime koasoandi kan me pid dahme pwung oh dahme sapwung. E kin ketin kalahdeki soangen koasoandi koaros me sohte pwung oh pahrek. Duwen Koht, Paipel mahsanih me “kupwure . . . toutoukihla” ni ahnsou me irair suwed kadirehla sampah en kawao. (Senesis 6:5, 6) Koht sohte ketin wekila. (Malakai 3:6) E sohte kupwurperenki ni eh kin mahsanih apwal me wiewiawi wasa koaros nan sampah. Oh Koht sohte kupwurki mahsanih aramas akan ar kin lelohng nan lokolok.  Paipel kin kangoange iuk en ‘mweidohng ih omw pwunod koaros’ pwehki e kin ketin nsenohkin uhk.​—Wadek 1 Piter 5:7.

12, 13. (a) Dahme kahrehda kitail ahneki soangen irair mwahu me duwehte limpoak? Ia duwen limpoak eh kin kamwakid atail madamadau duwen koasoandi sapwung kan en sampah? (b) Dahme kahrehda ke kak koapworopworki me Koht pahn ketin kamwahwihala kahpwal en sampah kan?

¹² Ia duwen atail kak ese me Koht sohte kupwurki mahsanih lokolok en aramas? Iet pil ehu mehn kadehde. Paipel kin padahngki me aramas wiawihda rasehng Koht. (Senesis 1:26) Kahrehda kitail ahneki irair mwahu kan pwehki Koht sapwellimaniki irair kaselel akan. Karasepe, ke kin nsensuwedla ni omw kin kilang aramas akan me sohte wiahda sapwung ahpw kin lelohng nan apwal de lokolok kan? Ma ke men kapwungala koasoandi sapwung pwukat, ke kak likih me Koht kin kupwurki kapwungala koasoandi sapwung koaros laudsang kitail.

¹³ Ehu me keieu mwahu me pid duwen aramas akan iei atail kin ahneki limpoak. Met pil kin kasalehda me kitail rasehng Koht. Paipel mahsanih me “Koht iei limpoak.” (1 Sohn 4:8) Kitail limpoak pwehki Koht me limpoak. Ia duwe, omw limpoak pahn kamwakid uhk ken men kihsang lokolok kan oh koasoandi kan me sohte pwung oh pahrek me ke kin kilang nan sampah? Ma mie omw manaman en wia met, ke pahn kamwahwihala mepwukat? Uhdahn ke pahn wia met! Kahrehda ke kak uhdahn koapworopworki me Koht pahn ketikihsang lokolok oh koasoandi kan me sohte pwung oh pahrek. Inou kan me mi nan pali 4 oh 5 en pwuhk wet kaidehn ouraman kei. Sapwellimen Koht inou kan pahn uhdahn wiawi! Pwe ken kak pwoson soangen inou pwukat, ke anahne kalaudehla omw esehla Koht menet me ketin wiahda inou pwukat.

14. Ia mwaren Koht? Dahme kahrehda kitail en doadoahngki mwar wet?

¹⁴ Ma ke men aramas emen en eseiukala, dahme ke pahn wia? Ke sou pahn padahkihong aramaso edomw? Ia duwe, mie mwaren Koht? Pelien lamalam tohto pahn sapengki me mware iei “Koht” de “KAUN-O,” ahpw mepwukat kaidehn uhdahn mwaren Koht. Met lengileng de daidel kei, me duwehte “nanmwarki” oh “kepina.” Paipel kin padahngki me Koht sapwellimaniki lengileng tohto. “Koht” oh “KAUN-O” iei kisehn lengileng pwukat. Ahpw Paipel pil kin padahngki me mie pein mware. Mware iei Siohwa. Melkahka 83:18 (NW) mahsanih: “Komwi, me mwarenki Siohwa, komwi kelehpw me Keieu Lapalap pohn sampah koaros.” Ma sohte mwar wet nan noumw Paipel, ke kak tehk oaralap en Oaritik kan, “Mwaren Koht​—Ia Duwen Mwar Wet Eh Kin Doadoahk nan Paipel oh Ia Wehwe” pwe ken sukuhlki ia kahrepe. Ni mehlel, mwaren Koht pwarada pak kid kei ni ahnsou me Paipel tepin wiawihda. Eri Siohwa kupwurki ken ese mware oh doadoahngki. E ketin doadoahngki Paipel pwehn kasalehiong uhk duwen ih.

15. Ia wehwehn mwar wet Siohwa?

¹⁵ Mie wehwe kesempwal en mwar me Koht ketikihong pein ih. Mwar wet Siohwa wehwehki me Koht kak ketin kapwaiada inou koaros me e ketin wiahda oh koasoandi koaros me e  ketin kupwurki. * Mwaren Koht weksang mwar teikan koaros. Mwar wet ong ih kelehpw. Siohwa kin ketin sikla ni soangen ahl tohto. Ia duwe?

16, 17. Dahme kitail kak sukuhlki duwen Siohwa sang ni lengileng pwukat: (a) “Wasa Lapalahpie”? (b) “Nanmwarki poatopoat”? (c) “Sounkapikada”?

¹⁶ Kitail wadekehr me Melkahka 83:18 mahsanihki duwen Siohwa: “Komwi kelehpw me Keieu Lapalap pohn  sampah koaros.” Ni ahlohte, Siohwa kelehpw me Paipel kamwarenki “Wasa Lapalahpie.” Kaudiahl 15:3 mahsanih: “Maing at Kaun, Koht Wasa Lapalahpie, ia uwen lapalap oh kapwuriamweien wiewia kan en nin limomwi! Komwi me nanmwarkien wehi koaros, meid pwung oh inen alomwi kan!” Lengileng wet “Wasa Lapalahpie” kin padahkihong kitail me Siohwa me keieu manaman. Sohte me kak pahrekiong sapwellime manaman. Nan 1 Timoty 1:17, Siohwa kin mwarenki “Nanmwarki poatopoat.” Lengileng wet kin katamankihong kitail pil ehu sapwellime irair tohrohr. Ih kelehpw me sohte tapi oh pil sohte imwi. Melkahka 90:2 mahsanih: “Komwi Koht poatopoat emen, oh pahn wia Koht kohkohlahte.” Madamadau wet inenen kapwuriamwei, kaidehn?

 ¹⁷ Siohwa pil sikla pwe ih kelehpw me Sounkapikada. Kaudiahl 4:11 mahsanih: “Maing at Kaun oh at Koht! Komwi me uhdahn warohng sapwellimanki lingan, wahu, oh roson. Pwe komwi me ketin wiadahr mehkoaros, oh pwehki kupwuromwien, me mehkoaros mihmiehki oh momourki.” Soahng koaros me ke kak medewe me duwehte tohnleng kan me kin mi nanleng, usu kan me kin kadirehla pahnlahng ni pwohng, wahntuhke kan me kin kekeirda, mwahmw kan me kin mi nansed de nan pillap, mepwukat koaros mie pwehki Siohwa me ketin kapikirailda!

18. Dahme kahrehda ekei aramas kin pehm me re sohte kak karanih Koht? Ahpw dahme Paipel kin padahngki?

¹⁸ Ni arail kin wadek duwen sapwellimen Siohwa irair kapwuriamwei kan, met kin kahrehiong ekei aramas en perki karanih Koht. Irail masak me Koht me nohn lapalap kahrehda re ahneki madamadau me re sohte kak karanih ih oh e sohte ketin kesempwalki irail. Ahpw ia duwe, madamadau wet pwung? Dahme Paipel kin padahngki weksang met. E mahsanih duwen Siohwa: “Koht sohte dohsang emenemen kitail.” (Wiewia 17:27) Paipel pil kin kangoangehkin kitail: “Kumwail keido mpen Koht, oh e pahn ketin keiong mpamwail.”​—Seims 4:8.

19. (a) Ia duwen atail kak tepida karanih Koht? Ia kamwahupen met? (b) Mehnia sapwellimen Koht irair akan me ke keieu perenki?

¹⁹ Ia duwen omw pahn kak karanihala Koht? Eri, nantihlahte dahme ke tapihadahr, iei en sukusukuhlki duwen Koht. Sises mahsanih: “Oh iet mour [“mour soutuk,” NW]: aramas akan en eseikomwihla, me komwihte Koht mehlel, oh pil esehla Sises Krais me komw ketin poaronedohr.” (Sohn 17:3) Ei, Paipel kin padahngki me sukuhlki duwen Siohwa oh Sises pahn imwikihla “mour soutuk”! Duwen me kitail sukuhlkier: “Koht, iei Limpoak.”  (1 Sohn 4:16) Siohwa pil sapwellimaniki soangen irair kaselel teikan. Karasepe, Paipel mahsanih me Siohwa iei “Koht emen me diren kalahngan oh kadek, me sohte kin mwadang lingeringerda, oh me diren limpoak lapalap oh loalopwoat mehlel.” (Eksodus 34:6) E kin ketin “kupwur mwahu oh diren mahk.” (Melkahka 86:5) Koht kin ketin kanengamah. (2 Piter 3:9) Ni omw pahn pousehla omw wadawad en Paipel, ke pahn diarada ia duwen Siohwa eh kin ketin kasalehda irair pwukat oh pil soangen irair kaselel tohto teikan.

20-22. (a) Ia duwe, atail sohte kak kilang Koht pahn irehkitailsang en karanih ih? Menlau kawehwehda. (b) Dahme ekei me kin nsenohkin uhk ele pahn song en wia? Ahpw dahme ke uhdahn pahn wia?

²⁰ Mehlel, ke sohte kak kilang Koht pwehki ih ngehn soh sansal emen. (Sohn 1:18; 4:24; 1 Timoty 1:17) Ahpw, sang ni omw kin sukuhlki duwen ih sang nan Paipel, ke pahn kak esehla ih duwehte omw kin esehla aramas emen. Nin duwen me sounmelkahkao mahsanih, ke kak ‘ese duwen kupwur mwahu en Siohwa.’ (Melkahka 31:19; Rom 1:20) Ma omw esehla Siohwa pahn lalaudla, omw kamehlele ih oh omw poakohng oh karanih ih pahn lalaudla.

²¹ Ekisekis ke pahn wehwehkihla dahme kahrehda Paipel kin padahkihong kitail en wiahki Siohwa Samatail. (Madiu 6:9) Kaidehn ihte pwehki ih me ketikihong kitail mour, ahpw e pil kupwurki kitail en ahneki mour me keieu mwahu, duwehte dahme sahm limpoak men pahn men nah seri kan en ahneki. (Melkahka 36:9) Paipel pil mahsanih me aramas akan kak wiahla kompoakepahn Siohwa. (Seims 2:23) Nna medewehla, ke kak wiahla kompoakepahn Sounkapikpen lahng oh sampah!

²² Ni omw pahn kalaudehla omw sukuhlki Paipel, ekei me kin nsenohkin uhk ele pahn song en kauhdi omw  sukuhlki mepwukat. Irail pahn pwunodikihda pwe ke de medewehda wekidala omw pelien lamalam. Ahpw ke dehr mweidohng aramas emen en kauiukidihsang ken kompoakepahnki emen me keieu mwahu sang kompoakepahmw koaros.

23, 24. (a) Dahme kahrehda ke pahn pousehlahte idek peidek kan me pid duwen dahme ke kin sukuhlki? (b) Ia oaralap en irelaud en mwurin met?

²³ Mehlel e pahn mie mehkan me ke sohte pahn wehwehki nin tapio. E pahn kin ekis apwal en peki sawas, ahpw ke dehr namenengki wia met. Sises mahsanih me e mwahu kitail en karakarahk, duwehte kisin seri men. (Madiu 18:2-4) Oh duwen atail kin ese, seri kan kin wia peidek tohto. Koht ketin kupwurki ken diarada pasapeng kan. Mie aramas akan me Paipel kapingahki arail ngoangki sukuhlki duwen Koht. Irail pwukat kin tehk kanahieng audepen Paipel kan pwe irail en kilang ma dahme irail kin sukuhlki uhdahn mehlel.​—Wadek Wiewia 17:11.

²⁴ En sukuhlki Paipel iei ahl me keieu mwahu en sukuhlki duwen Siohwa. E weksang pwuhk teikan. Ia duwen? Irelaud en mwurin met pahn koasoia duwen oaralap wet.