1, 2. Kaia e ‵lei ei ke fai sāle atu a fesili?

KAI lagona aka eiloa ne koe te auala e fai ei ne tama‵liki a fesili? E kamata eiloa o fesili sāle mai a tama‵liki e tokouke māfai ko iloa ne latou o fai‵pati. E ‵pula ‵toka mai olotou mata, kae ‵sili mai vaegā fesili pelā me ne māfua mai pefea te pepe? Ko oi ne faite ne ia te pepe? Kaia e fai ei penā te lanu o te lagi? Ne faite pefea a fetu? Kāti ka taumafai malosi eiloa koe o tali atu, kae e se faigofie faeloa ke fai penā. Kae faitalia me e avatu ne koe te ‵toe tali ‵lei, kāti ka toe fesili mai penei te tamaliki: Kaia?

² E se ko tama‵liki fua e fai sāle ne latou a fesili. I te taimi e gasolo aka ei tatou o ma‵tua, e fai faeloa ne tatou a fesili. Kāti e fai tatou penei ko te mea ke iloa aka te auala ki te koga telā e olo atu tatou ki ei, ke iloa aka a mea fakama‵taku kolā e ‵tau o ‵kalo keatea mai i ei, io me ko te fia logo fua i tala ‵fou. Kae e foliga mai me ko oti ne fakagata aka ne tino e tokouke te faiga o fesili, kae maise eiloa a toe fesili tāua. E tonu, kāti ko se toe ‵sala atu latou ki tali o fesili konā.

3. Kaia ko fakagata aka ei ne tino e tokouke te lotou taumafai o ‵sala atu a tali ki toe fesili tāua?

 ³ Mafaufau malie aka ki te fesili i te fakavaka o te tusi tenei, fesili kolā e ‵sae aka i pati fakatomua, io me ko fesili i te kamataga o te mataupu tenei. Konei eiloa a toe fesili tāua. Kae ko oti ne fakagata aka ne tino e tokouke te lotou ‵sala atu ki tali o fesili konā. Kaia? E mata, e maua i te Tusi Tapu a tali ki fesili konā? E mafau‵fau a nisi tino me ko tō faigata ke malama‵lama latou i te Tusi Tapu. E manava‵se a nisi tino me se mea fakamasiasi kae fakamā a te fesili ‵soko atu. Kae e fakaiku aka ne nisi tino me e ‵tau fua o tali aka ne faifeau mo faiakoga Aso Sa a vaegā fesili penā. Kae se a tau faka‵tau?

4, 5. Ne a nisi fesili tāua ‵ki i te olaga nei, kae kaia e ‵tau ei o taumafai tatou o ‵sala atu ki tali o fesili konā?

⁴ Kāti e fia iloa ne koe a tali ki toe fesili tāua i te olaga nei. E mautinoa eiloa me e mafaufau koe penei i nisi taimi: ‘Se a te aogā o te olaga nei? E mata, ko gata fua i konei te olaga? Ne a uiga ‵tonu o te Atua?’ Se mea ‵lei ke fai sāle atu a vaegā fesili penā, kae se mea tāua foki ke mo a ma ‵fiu vave koe ko te mea ke maua ei ne koe a tali ‵tonu kolā e fakamalie loto. Ne fai mai te faiakoga takutakua ko Iesu Keliso, penei: “Akai atu, kae ka tuku mai ki a koutou; salasala atu, kae ka maua ne koutou; tukituki atu, kae ka ‵tala mai ki a koutou.”—Mataio 7:7.

⁵ Kafai e tumau koe i te “‵sala malosi” ki tali o fesili tāua konā, ka mafai eiloa o lagona ne koe te fiafia. (Faataoto 2:1-5) Faitalia me ne a mea ko oti ne fai atu ne nisi tino ki a koe, e isi eiloa ne tali, kae e mafai eiloa o maua ne koe a tali konā—i te Tusi Tapu. E se tō faiga‵ta a tali konā. Kae ka maua ne koe i ei se fakamoemoega mo te fiafia. Ka fesoasoani atu foki i ei ke maua nei ne koe se olaga fakamalie loto. Kae ke na onoono aka mua nei tatou ki se fesili telā e manava‵se sāle ki ei a tino e tokouke.

6. Kaia e ma‵natu aka ei a nisi tino e tokouke me e se alofa mai te Atua ona ko logo‵maega o tino?

⁶ E mafau‵fau a tino e tokouke me e se alofa mai te Atua. Olotou muna: ‘Moi ne alofa mai te Atua, penei, e ‵kese ‵ki eiloa a  foliga o te lalolagi nei, i ne?’ E lavea atu fua ne tatou me e ‵fonu te lalolagi i taua, te fakatau takalia‵lia, mo puapuagā. Kae ko tatou katoa, e ma‵saki, e logo‵mae, kae e ‵mate foki ‵tou tino pele. Tela la, e fai mai a tino e tokouke, ‘Moi ne alofa mai te Atua ki a tatou kae fakatāua ne ia ‵tou fakalavelave, penei ko fakagata ne ia a vaegā mea ma‵sei penā, i ne?’

7. (a) Ne fai pefea ne faifeau ke ma‵natu aka a tino me e se alofa mai te Atua? (e) Se a te mea e akoako tonu mai i te Tusi Tapu e uiga ki fakalavelave kolā e logo‵mae tatou i ei?

⁷ Kae e sili atu i te masei, me e fai sāle ne faifeau ke ma‵natu aka a tino me e se alofa mai te Atua. E pefea la? Kafai e tupu se fakalavelave, e fai atu latou me ko te loto tenā o te Atua. Tela la, e ‵losi atu a vaegā faiakoga penā ki te Atua e uiga ki mea ma‵sei kolā e ‵tupu. E mata, tenā eiloa te fakamatalaga tonu e uiga ki te Atua? Se a te mea e akoako tonu mai i te Tusi Tapu? E tali mai te Iakopo 1:13, penei: “Kafai ko fakaosoosogina se tino, ke sa manatu ake pelā, ‘Au ko fakaosoosogina ne te Atua.’ I te Atua e se mafai o fakaosoosogina ne te masei, kae se fakaosooso foki ne ia tino ki te masei.” Tela la, e se māfua lele mai i te Atua a amioga ma‵sei kolā e matea atu ne koe i te lalolagi nei. (Faitau te Iopu 34:10-12) E tonu, e talia ne ia a mea ma‵sei ke ‵tupu. Kae faitalia te talia ne ia o mea konā ke ‵tupu, e se tāitāi eiloa o māfua mai i a ia a mea konā.

8, 9. (a) Se a te ‵kese o te talia ne te Atua o amioga ma‵sei mo te māfua mai i a ia o mea konā? (e) Kaia e se ‵lei ei ke fāmeo tatou i te fakaikuga a te Atua ke talia ne ia ke oko atu se olaga masei ki tino?

⁸ Mafaufau la ki se tamana poto kae alofa mo tena tama tagata ko matua telā koi ‵nofo tasi loa mo ana mātua. Kafai ko kamata o fui fai tena tama kae fakaiku aka ne ia ke fanatu o ‵sala se isi koga mo ana nofo, e se taofi aka ne tena tamana tou tagata. Kāti ka ola te tama tagata tenā i se olaga masei kae e aofia i ei a ia i fakalavelave. E mata, e māfua mai i te tamana tenā a fakalavelave o tena tama? Ikai. (Luka 15:11-13) E penā foki te Atua. Ne seki taofi aka ne ia a tino i te taimi ne filifili aka ei latou ki se olaga masei, kae e se māfua mai i a ia a fakalavelave kolā ne iku mai i ei. E mautinoa eiloa i ei, me e se ‵tau o ‵losi atu ki te Atua e uiga ki fakalavelave katoa o tino.

⁹ E isi ne pogai ‵lei ne talia ei ne te Atua ke oko atu se olaga masei  ki tino. Me i te ‵tou Atua e poto kae ‵mana, e se fai pelā me e ‵tau o fakamatala mai ne ia a pogai konā ki a tatou. Kae ona ko tena alofa, ne fakaasi mai eiloa ne ia a pogai konā. Ka sukesuke koe ki pogai e uke atu i te Mataupu e 11. Kae e mafai eiloa o talitonu koe me e se ‵tau o ‵losi atu ki te Atua e uiga ki fakalavelave kolā e fe‵paki mo tatou. E ‵kese ‵ki ana uiga me e tuku mai eiloa ne ia te fakamoemoega tonu me ka toe faka‵lei aka ne ia a fakalavelave katoa konā!—Isaia 33:2.

10. Kaia e mafai ei o tali‵tonu tatou me ka faka‵lei aka ne te Atua a ikuga katoa o amioga ma‵sei?

¹⁰ E tapu kae ‵malu foki te Atua. (Isaia 6:3) Ko tena uiga e ‵ma pakipaki eiloa a ia. E seai lele eiloa se uiga masei i a ia. Tela la, e mafai eiloa o tali‵tonu katoatoa tatou ki a ia. E se mafai o fai atu tatou penā e uiga ki tino, kolā e mafai o amio ma‵sei. Ke oko foki eiloa ki te toe tino pule fakamaoni, e se maua ne ia te malosi ke faka‵lei aka a fakalavelave kolā e māfua mai i tino ma‵sei. Kae e malosi katoatoa eiloa te Atua. Ka faka‵lei aka foki ne ia a ikuga katoa o amioga ma‵sei kolā e oko atu ki tino. Kafai ko oko ki te taimi tonu o te Atua, ka gasuesue eiloa a ia i se auala telā ka fakagata atu ei a mea ma‵sei ki te se-gata-mai!—Faitau te Salamo 37:9-11.

11. (a) E pefea a lagonaga o te Atua ki faifaiga sē fakamaoni? (e) E pefea a lagonaga o te Atua ki ou logo‵maega?

¹¹ I te vaitaimi tenei, e pefea a lagonaga o te Atua e uiga ki mea ‵tupu i te lalolagi mo tou olaga? Ia, e akoako mai te Tusi Tapu me i te Atua “e fiafia ki te mea tonu.” (Salamo 37:28) E fakatāua malosi ne ia te ‵kese o te mea tonu mo te mea ‵se. E se fiafia a ia ki vaegā faifaiga sē fakamaoni katoa. E fai mai te Tusi Tapu me ne “fanoanoa” te Atua i te taimi ko ‵fonu ei te lalolagi i aso mua i amioga ma‵sei. (Kenese 6:5, 6) E seki ‵fuli eiloa tena kilokiloga tenā. (Malaki 3:6) Koi sē fiafia eiloa a ia māfai e lavea atu ne ia a logo‵maega i te lalolagi kātoa. Kae e se manako foki te Atua ke logo‵mae a tino. E fai mai te Tusi Tapu: “Me e atafai atu eiloa [a ia] ki a koutou.”—Faitau te 1 Petelu 5:7.

12, 13. (a) Kaia e maua ei ne tatou a uiga ‵lei pelā mo te alofa, kae e pefea te ‵tou kilokiloga ki te lalolagi ona ko te alofa? (e) Kaia e mafai ei o mautinoa i a koe me ka faka‵lei aka ne te Atua a fakalavelave i te lalolagi nei?

 ¹² E fakamautinoa aka pefea ne tatou me e se fiafia te Atua ke logo‵mae a tino? Tenei eiloa te suā fakamaoniga. E akoako mai te Tusi Tapu me ne faite a tino ki foliga o te Atua. (Kenese 1:26) Tela la, e maua ne tatou a uiga ‵lei me e ‵lei foki a uiga o te Atua. E pelā me se fakaakoakoga, e mata, e se fiafia koe ke lavea atu me e logo‵mae a tino ‵lei? Kafai e se fiafia malosi koe ki vaegā faifaiga sē fakamaoni penā, ke na talitonu la me e sili atu te sē fiafia o te Atua ki mea konā.

¹³ E tasi te ‵toe mea ‵lei e mafai ne tino o fai ko te fakaasi atu o te alofa. E fakaasi mai foki i ei a uiga o te Atua. E akoako mai te Tusi Tapu me “i te Atua ko te alofa eiloa.” (1 Ioane 4:8) E a‵lofa tatou me e alofa foki te Atua. E mata, e fakamalosi koe ne te alofa ke fakagata aka a logo‵maega mo faifaiga sē fakamaoni kolā e lavea atu ne koe i te lalolagi nei? Moi ne isi sou ‵mana ke faka‵lei aka a fakalavelave konā, e mata, ka fakaaogā eiloa ne koe te ‵mana tenā ke fai penā? E mautinoa eiloa me ka fakaaogā ne koe! E fakamautinoa aka i ei me ka fakagata eiloa ne te Atua a logo‵maega mo faifaiga sē fakamaoni. A folafolaga kolā ne taku mai i pati fakatomua o te tusi tenei e se ne tala ‵loi fua io me ne fakamoemoega sē ‵tonu. Ka fakataunu ‵tonu mai eiloa a folafolaga a te Atua! Ke maua te fakatuanaki ki vaegā folafolaga penā, e ‵tau o iloa ne koe a mea e uke atu e uiga ki te Atua telā ne fai ne ia a folafolaga konā.

14. Ko oi te igoa o te Atua, kae kaia e ‵tau ei o fakaaogā ne tatou te igoa tenā?

¹⁴ Kafai e fia fakamasani atu koe ki se  tino, ne a au mea e ‵tau o fai? E a, ka taku atu ne koe tou igoa ki te tino tenā? E mata, e isi se igoa o te Atua? E tali mai te lasiga o lotu me i tena igoa ko te “Atua” io me ko te “Aliki,” kae ko mea konā e se ne igoa totino. A mea konā ne tofi fua, e pelā eiloa mo te avā tofi ko te “tupu” mo te “pelesitene.” E akoako mai i te Tusi Tapu me e uke ‵ki eiloa a tofi o te Atua. E aofia i ei te avā tofi ko te “Atua” mo te “Aliki.” Kae e akoako mai foki te Tusi Tapu me e isi eiloa se igoa totino o te Atua: ko Ieova. E fai mai te Salamo 83:18 i te Tusi Paia, Samoa, penei: “Ko koe eiloa, i ō koe te igoa ko Ieova, ko koe tokotasi te Atua Tafasili i te Maluga i te lalolagi kātoa.” Kafai e se maua te igoa tenā i tau Tusi Tapu, kāti e fia onoono koe ki Mataupu Fakaopoopo i te itulau e 195-197 o te tusi tenei. Kae  ko te ‵tonuga loa, e lau i afe o taimi e sae mai ei te igoa o te Atua i lomiga mua o te Tusi Tapu. Tela la, e manako eiloa Ieova ke iloa ne koe tena igoa kae ke fakaaogā foki ne koe te igoa tenā. E fakaaogā ne ia a te Tusi Tapu ke fakaasi mai i ei ki a tatou tena igoa.

15. Se a te uiga o te igoa o Ieova ?

¹⁵ A te igoa o te Atua se igoa telā e tāua ‵ki tena uiga tonu. E fakauiga eiloa tena igoa, ko Ieova, me e mafai o fakataunu ne te Atua so se folafolaga e fai ne ia mo so se fuafuaga e mafaufau a ia ki ei. * E fakaofoofogia ‵ki te igoa o te Atua, kae e seai eiloa sena nafa. I ō ia fua te igoa tenā. Kae e fakaofoofogia eiloa a Ieova i nisi auala e uke. E pefea la?

16, 17. Ne a mea e mafai o iloa ne tatou mai tofi konei o Ieova: (a) e “Malosi Katoatoa”? (e) te “Tupu o te se gata mai”? (i) ‘te Atua telā ne faite ne ia a mea katoa’?

¹⁶ Masaua me e fai mai te Salamo 83:18 e uiga ki a Ieova, penei:  “Ke iloa ne latou me ko koe fua te Aliki [ko Ieova] e tokotasi.” Ko Ieova tokotasi fua e fakasino atu ki ei e pelā me ko te ‘Atua Malosi Katoatoa.’ E fai mai te Fakaasiga 15:3, penei: “[Ieova], te Atua e o koe te Malosi Katoatoa, ko oko eiloa i te lasi mo te fakaofoofogina au galuega! Te tupu o fenua katoa, ko oko eiloa i te ‵tonu mo te ‵sao ou auala!” A te tofi ko te “Malosi Katoatoa” e akoako mai ki a tatou me i a Ieova ko te ‵toe tino malosi eiloa. E se fakanafagina tena ‵mana; me ko te ‵toe malosi sili eiloa. Kae e fakamasaua mai te tofi ko te “Tupu o te se gata mai” me e fakaofoofogia Ieova. (1 Timoteo 1:17) Ko ia fua tokotasi telā ne ola faeloa. E fai mai te Salamo 90:2, penei: “A koe ko te Atua mai mua loa, kae ka fai loa koe mo Atua ki te se gata mai.” E fai eiloa ne te mea tenā ke ofo tatou, i ne?

¹⁷ E ‵kese foki a Ieova me ko ia fua e fakasino atu ki ei e pelā me ko te Atua telā ne faite ne ia a mea katoa. E fai‵tau tatou i te Fakaasiga 4:11, penei: “Te motou Aliki mo te motou Atua! E ‵tau eiloa o maua ne koe a te ‵malu, te vikiga, mo te ‵mana. Me ne faite ne koe a mea katoa, kae mai i tou loto foki, ne faite ei ne koe a mea ke tino mai kae ke ola foki.” A mea katoa kolā e mafai o mafaufau koe ki ei—tino faka-te-agaga mo fetu i te lagi i po, fuagālakau i luga i lakau, mo ika i te tai mo vaitafe—e ola katoa me ko Ieova ne faite ne ia a mea katoa!

18. Kaia e ma‵natu aka ei a nisi tino me e se mafai eiloa o fakamasani faka‵lei atu latou ki te Atua, kae se a te mea e akoako mai i te Tusi Tapu?

¹⁸ E se nā ko ‵lei a lagonaga o nisi tino māfai ko fai‵tau latou ki nisi uiga fakaofoofogia o Ieova. E ma‵taku sāle latou me i te Atua ko tō maluga, telā ko se mafai ei ne latou o fakamasani faka‵lei atu ki a ia io me e ma‵natu aka latou me e se tāua latou ki se vaegā Atua maluga penā. Kae e mata, e tonu eiloa te manatu tenā? E ‵kese ‵ki eiloa te mea e akoako mai i te Tusi Tapu. E fai mai i ei e uiga ki a Ieova, penei: “Ka ko ia foki e se ‵mao mai i a tatou taki tokotasi.” (Galuega 17:27) E fakamalosi mai foki te Tusi Tapu ki a tatou, penei: “Fakapili‵pili atu koutou ki te Atua, ko fakapilipili mai ei a ia ki a koutou.”—Iakopo 4:8.

19. (a) E kamata pefea o fakamasani faka‵lei atu tatou ki te Atua, kae ne a mea aogā e maua mai i ei? (e) Ne a uiga o te Atua e sili atu te ‵gali ki a koe?

 ¹⁹ E mafai la pefea o fakamasani faka‵lei atu koe ki te Atua? Muamua la, ke na tumau eiloa koe i te mea telā ko fai nei ne koe—ko te sukesuke faka‵lei ki fakamatalaga e uiga ki te Atua. Ne fai mai Iesu: “Tenei te ola se gata mai: ke iloa ne tino i a koe ko te Atua tonu e tokotasi, kae ke iloa foki ne latou i a Iesu Keliso ne uga mai ne koe.” (Ioane 17:3) E tonu, e akoako mai i te Tusi Tapu me e iku atu eiloa ki te “ola se gata mai” a te sukesuke faka‵lei ki fakamatalaga e uiga ki a Ieova mo Iesu! E pelā mo te mea ko oti ne lavea atu muamua, a te Atua “ko te alofa.” (1 Ioane 4:16) E uke aka foki a nisi uiga ‵gali o Ieova. E pelā mo pati i te Tusi Tapu, a Ieova ko te “Atua telā e ‵fonu i te alofa mo te kaimalie, e tuai o ita kae lasi tena alofa mo tena fakamaoni.” (Esoto 34:6) A ia “e ‵lei kae loto fakamagalo.” (Salamo 86:5) E kufaki te Atua. (2 Petelu 3:9) E amiotonu foki a ia. (Fakaasiga 15:4) Kafai e sukesuke malosi koe ki te Tusi Tapu, ka lavea atu ei ne koe te auala ne fakaasi mai ei ne Ieova ana uiga konei mo nisi uiga ‵gali aka foki.

20-22. (a) E mata, e se mafai o masani ‵lei tatou mo te Atua ona ko te mea e se mafai o matea ne tatou a ia? Fakamatala mai. (e) Ne a mea kāti ka fakamalosi atu ou taugasoa ke fai ne koe, kae se a te mea e ‵tau o fai ne koe?

²⁰ E tonu, e se mafai o lavea ne koe te Atua me i a ia se agaga telā e se matea ki mata. (Ioane 1:18; 4:24; 1 Timoteo 1:17) Kafai e sukesuke koe ki fakamatalaga e uiga ki a ia i te Tusi Tapu, ka fakamasani faka‵lei atu ei koe ki a ia. E pelā mo pati a te faisalamo, e mafai eiloa koe o “ofo i te ‵lei katoatoa o [Ieova].” (Salamo 27:4; Loma 1:20) Ko te momea aka o tou malamalama e uiga ki a Ieova, ko te momea aka foki o tou talitonu me e ola tonu a ia, kae ka momea aka foki i ei tou alofa mo tou masani ‵lei ki a ia.

²¹ Ka gasolo aka o maina koe i te pogai e akoako mai ei te Tusi Tapu ke mafau‵fau tatou ki a Ieova e pelā me ko te ‵tou Tamana. (Mataio 6:9) E se gata fua i te tuku mai ne ia o te ola, kae e manako foki a ia ke maua ne tatou te ‵toe olaga ‵lei—e pelā mo mea e manako ki ei so se tamana alofa mō ana tama‵liki. (Salamo 36:9) E akoako mai foki te Tusi Tapu me e mafai o fai a tino mo taugasoa o Ieova. (Iakopo 2:23) Mafaufau la—e mafai eiloa o fai koe mo taugasoa o te Atua telā ne faite ne ia te lagi mo te lalolagi!

 ²² Kafai ko gasolo aka tou malamalama i te Tusi Tapu, kāti ka iloa ei ne koe me ka fakamalosi atu ou taugasoa ke fakagata ne koe a vaegā sukesukega penā. Kāti e manava‵se latou me i a koe ma ‵fuli ou talitonuga. Kae ke mo a eiloa ma talia ne koe so se tino ke taofi aka ne ia tou taumafai o fakamalosi aka te ‵toe va fakataugasoa tafasili i te ‵lei mō koe.

23, 24. (a) Kaia e ‵tau ei o tumau koe i te faiga o fesili e uiga ki mea kolā e sukesuke koe ki ei? (e) Se a te manatu ka sau‵tala tatou ki ei i te suā mataupu?

²³ E tonu, kāti e se malamalama koe i nisi mea i te kamataga. Kāti e ‵tau o loto maulalo koe ke fakamolemole atu mō se fesoasoani, kae ke mo a ma taofi aka koe ne te mā. Ne fai mai a Iesu me se mea ‵lei ke loto maulalo, e pelā me se tamā tamaliki. (Mataio 18:2-4) Kae e pelā mo te mea e iloa ne tatou, e uke ‵ki eiloa a fesili a tamā tama‵liki. E manako te Atua ke maua ne koe a tali. E tavae ne te Tusi Tapu a tino kolā ne ma‵nako malosi o suke‵suke e uiga ki te Atua. Ne onoono faka‵lei latou ki te Tusi Tapu ke fakamautinoa aka me i mea kolā ko iloa ne latou ko te munatonu eiloa.—Faitau te Galuega 17:11.

²⁴ A te ‵toe auala ‵lei ke momea aka ei tou malamalama e uiga ki a Ieova, ko te sukesuke ki te Tusi Tapu. E ‵kese ‵ki eiloa te Tusi Tapu mai nisi tusi katoa. E pefea la? Ka mafau‵fau tatou ki te manatu tenā i te suā mataupu.