1, 2. ¿Ñobätä nikwe niedre Biblia ye jondron bäri ütiäte Ngöbökwe biani nie?

¿JA KETAMUKO mäkwe käkwe jondron ütiäte biani mäi ye täbe törö mäi? Erametre, kukwe nuainbare kwe ye matani mä brukwäte aune käi namani juto mäbätä. Arato yebiti niarakwe bämikani mä abokän ja ketamuko kwin kwe aune mäkwe debe biani ie.

² Ye erere arato, Ngöbökwe Biblia biani nie, ye medenbätä nikwe debe biandre krubäte ie. Tärä ne ñakare akräke kukwe ütiäte tikanibätä ye ñaka rabadre gare nie. Ñodre, kä kwin bätä Kä tibien, ni brare bätä meri kena ye sribebare ño, ye mikata gare nie. Tä kukwe mike gare nie ja tuakäre kukwe keta kabre ben aune kukweta ni töi nike yebe arato. Ngöbö töita ño Kä tibien kräke ye mikai nemen bare ño kwe Biblia kätä mike gare nie. Biblia ye jondron bäri ütiäte Ngöbökwe biani nie.

3. ¿Jehovakwe Biblia biani nie yebiti dre bämikani kwe aune ñobätä tärä ye kwin krubäte?

³ Arato, Biblia ye kwin krubäte, ñobätä ñan aune Jehovakwe tärä ye sribebare aune töita ño ye tä mike gare nie. Tärä ne biani Ngöbökwe nie yebiti bämikani kwe, nikwe  niara mikadre gare jai ie niara tö. Erametre, Biblia tä ni dimike nökrö niara ken.

4. Biblia sribebarera kwati krubäte yebätä, ¿mä raba dre niere?

⁴ Biblia tärä mäkwe, ye erere tärä ni madakwe arato. Kukwe mada jene jene yebiti tärä ne sribebarera 2,600 biti bäri, kukwe ruärebiti kwitanina jökrä aune ruäre kwita jämi jökrä, ye medenbätä nitre jökrä bäsi kwe tärä ne niena. Biblia sribebarera kwati krubäte, ruäre sribebarera täte ruäre sribe jämi täte, akwa bämän kratire kratire tärä ne döräita millón kratibiti bäri. Ne kätä mike gare tärä ne ñaka ja erebe tärä mada yebe.

5. ¿“Ngöbökwe ja töi mikani” Biblia yebätä ye abokän dre gärätä?

⁵ Arato, Biblia yebätä “Ngöbö Kukwei jökrä abko Ngöbökwe mikani gare metre” (ñäkädre 2 Timoteo 3:16 yebätä). ¿Ye abokän dre gärätä? Biblia arabe tä mike gare: “Nitre käkwe blitabare Ngöbökri ye abokän Ngöbö üai deme käkwe niaratre töi mikani” (2 Pedro 1:21, TNM). Rua iti käkwe bräi kwe mikadre tärä tike ja kräke ye erere.  Bräi käkwe kukwe ruakwe tikadre, ye medenbätä ni ñan raba niere bräi ye käkwe ja töi jeñe tikani. Ye erere arato, nitre kä tibienbätä käkwe Biblia tikani, akwa Ngöbö töi tikani kwetre, ñaka ja töi jeñe tikani kwetre. Ye medenbätä kukwe Bibliabätä ye jökrä “Ngöbö Kukwei [erametre]” (1 Tesalonicenses 2:13).

6, 7. ¿Ñobätä kukwe nieta Bibliabätä ye tä ükaninte kwin jatäri?

⁶ Kä nikani 1,600 näre ta angwane Biblia tikani täte, nitre kä jene jene näire bätä sribi jene jene nämene kisete käkwe tikani. Ñodre: nitre nura nökaka, gwakitaka, oveja ngübaka, nitre Ngöbö kukwei niekä, nitre kukwe ükatekä, bätä nitre reire. Ye erere arato, Lucas abokän doctor käkwe Tärä tikani keteiti. Nitre jene jene käkwe Biblia tikani, akwa kukwe tikani tärä kena nemen tärä mrä yebätä, ye ñaka kukwe kwite jene. *

⁷ Kukwe tare nakaninkä ño kena kä tibien nebätä, ye tärä kena Bibliabätä tä mike gare aune tärä mrä Bibliabätä kätä mike gare Kä tibien ne kwitai bä nuäre. Kukwe namani bare kirabe bätä Ngöbö töi rabadre bare ño ye kädrieta Bibliabätä. Kukwe nieta Bibliabätä ye tä ükaninte kwin jatäri, ne ñan ñobätä aune, tärä ye kite Ngöbökri.

8. ¿Jondron sribebare yebätä Biblia käkwe kukwe meden mikani gare metre?

⁸ Jondron sribebare yebätä nitre ja tötikaka krikri kätä kukwe niere, akwa ye känenkri Biblia käkwe kukwe ye mikani gare. Ñodre, kukwe ükaninte nitre Israel bren  mikakäre kä teri ja bäine bätä rabadre ja ngrabare ye ükete ño, ye kädrieta tärä Levítico yebätä, kukwe ye ñaka nämene gare juta mada yei. Ne madakäre, kä tibien ne nämene ükaninte ño yebätä nitre nämene kukwe jene jene niere, akwa ye känenkri Biblia käkwe mikani gare Kä tibien ne abokän bolore (Isaías 40:22). Arato mikani gare kwe jondron ñaka jire chi ‘Kä tibien ne ketete’ (Job 26:7). Biblia ye ñan tärä ja tötikakäre kwelate kwrere, akwa tä kukwe mike gare jondron sribebare Kä tibien nebätä ye ngwane tä kukwe metre niere. Ne kätä mike gare tärä ne kite Ngöbökri, ¿ñan ererea?

9. a) ¿Biblia tä kukwe namani bare kirabe niere metre ye ñobätä ni raba tö ngwen ie? b) ¿Ñobätä nitre Biblia tikaka käkwe kukwe metre tikanibätä?

⁹ Kukwe namani bare kirabe ye Biblia tä mike gare metre aune ni raba tö ngwen ie. Kukwe meden namani bare ye jökrä nietabätä, ne madakäre, nitre käkwe kukwe nuainbare ye ñan aibe kädekateta, ñakare aune tä kukwe mike gare mräkätre kirabe kwe yebätä. * Nitre kukwe namani bare tikaka ye ñaka tätre kukwe namani bare juta kwe yebätä ye tike täte, akwa nitre Biblia tikaka käkwe ja mikani ngite aune juta kwe käkwe ja mikani ngite ye jökrä tikani kwetre. Ñodre, Moisés käkwe ja mikani ngite ye tikani kwe tärä Números yebätä (Números 20:2-12). Nitre kukwe namani bare kirabe tikaka, ñaka kukwe ne erere nuainne, akwa Biblia kätä kukwe namani bare ye mike gare metre, ne ñan ñobätä aune tärä ye kite Ngöbökri.

10. ¿Ñobätä Biblia ye ütiäte ni dimikakäre?

¹⁰ Ngöbökwe ja töi mikani Biblia yebätä, ye medenbätä  “kwin krubäte ni tötikakäre, ni töi ükatekäre, kukwe ükatekäre metre, mäträkäre kukwe metrebiti” (2 Timoteo 3:16, TNM). Tärä ne ütiäte ni dimikakäre. Jehová ni Sribekä käkwe tärä ye sribebare. Kukweta tikanibätä ye kätä mike gare ni Sribekä ie ni kä nebätä töi ño ye gare kwin. Ja ruin ño nie bätä nita töbike ño ye gare kwin niarai bäri ni ngwä. Ne madakäre, dre ribeta nikwe jai nünankäre kä  jutobiti aune kukwe meden nikwe ñaka nuaindre ye gare ie arato.

11, 12. a) ¿Jesukwe kukwe meden Kädriebare Ngudrebiti? b) ¿Kukwe meden mada nieta Bibliabätä aune ñobätä kukwe ye täbe ütiäte kä nengwane?

¹¹ Kukwe Kädriebare Jesukwe Ngudrebiti, tä Mateo kapitulo 5 nemen 7 yekänti, yebätä mäkwe töbika. Kukwe kädriebare yete kukwe keta kabre mikani gare kwe, ñodre, nünandre ño kä jutobiti, kukwe ükadrete ño jabe, oradre ño bätä jondron kä nebätä ye mikadre tuin ño jai, yebätä blitabare kwe. Kukwe ye namani ütiäte krubäte kä ye ngwane, aune täbe ütiäte kä nengwane.

¹² Kukwe nieta Bibliabätä ruäre tä blite nitre ja mräkäre yebätä, sribibätä aune ni mada mikadre tuin ño jai yebätä. Kukwe nietabätä ye ni jökrä kräke bätä kwin krubäte ni dimikakäre. Ngöbökwe mikani gare Isaías ni niara kukwei niekä yebiti: “Ti Jehová, Ngöbö munkwe, Tita mun tötike ne kwe kukwe kwin rabadre munkwe”, kukwe ne kätä mike gare Ngöbö töi tikani Bibliabätä (Isaías 48:17).

13. ¿Isaías yebiti Jehovakwe kukwe meden mikani gare Babilonia yebätä?

¹³ Kukwe keta kabre rabai bare aune ruäre namanina bare ye mikata gare Bibliabätä. Ani mike gare keteiti jai. Isaías ni Ngöbö kukwei niekä —niarakwe nünanbare kä 700 nikani ta kä 1 ye känenkri—, niara yebiti Jehovakwe mikani gare juta Babilonia ye gaite (Isaías 13:19; 14:22, 23). Ne madakäre, juta ye diain ño jai ye mikani gare kwe arato. Niebare kwe nitre rükä käkwe ñö nen juta ye bäre ye jie tikaite bätä ñaka rüdi kwetre nänkäre juta yete. Akwa ye ñan aibe, ñakare aune rei  meden käkwe Babilonia ye ganaindi ye mikani gare arato, rei ye kädekani Ciro (ñäkädre Isaías 44:27–45:2 yebätä). *

14, 15. ¿Kukwe rabai bare Babilonia yebätä niebare Isaiakwe ye namani bare ño?

¹⁴ Kä nikani 200 ta ye bitikäre, deu köbö 5 nemen 6 octubre kä 539 kä 1 ye känenkri nitre rükä nükani nünentubu Babilonia ye ken. ¿Nire nämene jie ngwen? Rei persa kädeka nämene Ciro. Kukwe rabai bare niebare Bibliabätä ye erere nämene ükaninte ne kwe rabadre bare. Nitre rükä Ciro yekri ye käkwe ñaka rüdi jire chi juta ye ganainkäre niebare, ¿kukwe ye erere namani bare?

 ¹⁵ Köbö ye ngwane nitre nünanka Babilonia nämene bieta nuainne deu aune juta ye nämene ketaninkä mente kwin yebätä kä jürä ñaka nämene niaratre yebätä. Ciro ye ni töbätä, ñobätä ñan aune niara käkwe ñö nen Babilonia bäre ye jie tikaninte aune ñö namani nen braibe, ne kwe nitre rükä kwe rikadre ñöte ta juta ye kokwäre. Akwa, juta ye nämene ketaninkä mente kwin, ¿ñokänti niaratre namani yete? Nitre nünanka juta yete käkwe ñaka jukwe dikani.

16. a) ¿Kukwe meden rabai bare mrä Babilonia yebätä abokän Isaías käkwe niebare? b) ¿Babilonia yekänti ñaka nünandi jire niebare Isaiakwe kukwe ye namani bare ño?

¹⁶ Jehovakwe kukwe ne niebare Babilonia yebätä: “Nünandi ñaka jire chi kä yete, aune nitre däredi jatäri ye ñaka käkwe nünandi yete. Nitre árabe käkwe ñaka ju sribedi bätä nitre oveja ngübaka käkwe ñaka oveja ngübadi yete” (Isaías 13:20). Juta ye gaite ye ñan aibe mikani gare, ñakare aune nitre ñaka käkwe nünandi jire chi yete niebare arato. Kukwe ne erere namani bare ye mä raba mike ñärärä. Babilonia ganinte ye nemenkä 80 kilometro kä kädekata Bagdad juta Irak yekänti. Kä yekänti  nüna ñaka jire, ye kätä mike gare Jehovakwe kukwe niebare Isaías yebiti ye erere namani bare: ‘Tikwe juta ye sökaikä jondron kä sökaraka yebiti kwrere gatekäre’ (Isaías 14:22, 23). *

17. ¿Ñobätä kukwe namani bare nieta Bibliabätä ye tä tödeka nikwe mike dite?

¹⁷ Kukwe nieta Bibliabätä ye erere namani bare metre ye kätä tödeka nikwe mike dite, ¿ñan ererea? Jehovakwe kukwe mikani nemen bare kirabe, ye erere arato Kä ne kwitai bä nuäre käbämikata kwe ye abokän nita ngübare (ñäkädre Números 23:19 yebätä). * Erametre: “Ngöbö abrä ñan ni ngökö, käkwe ja nire [...] käre [...] köböi mikani ni ie, kä ne jämi nüke känenkri”, ye medenbätä ja nire käre rabai nikwe ye ie nita tö ngwen (Tito 1:2, NGT). *

18. ¿Pablo käkwe kukwe meden ütiäte niebare “Ngöbö Kukwei” yebätä?

¹⁸ Kukwe nieta kapitulo nebätä ye kätä mike gare Biblia ye ñaka ja erebe tärä mada yebe. Kukwe nieta kwin jatäri Bibliabätä, kukwe metre nieta, kukwe namani bare kirabe ye nieta jökrä täte, tä mäträre nibätä aune  kukwe nietabätä ye erere nemen bare, ye ñan aibe kätä mike gare tärä ye ütiäte, ñakare aune kukwe mada mikata gare tärä yebätä. Apóstol Pablo käkwe kukwe ne tikani: “Ngöbö Kukwei abko nire amne dite amne, ngitra tu grine jütre jabtä kwärikwäri abko tä jändrän tikekä därebe, [...] amne ni töi ño ño kaibe nikwe amne nita töbike ño ño ni madabätä, ye abko Ngöbö Kukwei tä mike gare jökrä” (Hebreos 4:12).

19, 20. a) ¿Biblia raba ni dimike ño ja töi ükatekäre? b) Ngöbökwe Biblia biani nie yebätä, ¿mä raba bämike ño tärä ye ütiäte mä kräke?

¹⁹ Ngöbö “Kukwei” tä Bibliabätä ye raba ni töi kwite. Ni töita ño ye Biblia kätä ni dimike mike gare jai. Nita Ngöbö tarere ye ñan niedre jerekäbe kukwere; ñakare aune, dreta ni töibätä aune nita dre nuainne ye käkwe mikai gare Biblia ye ütiäte ni kräke.

²⁰ Erametre Biblia ye kite Ngöbökri. Aisete nikwe ñäkädrebätä, ja tötikadrebätä aune taredre. Mäkwe ja tötikai jankunu Bibliabätä angwane, Ngöbökwe tärä biani mäi ye ütiäte mä kräke mäkwe bämikai. Arato, Ngöbö töita ño ni kräke ye rabai tuin bäri ütiäte mäi. Niara töita ño kä tibien ne kräke aune kukwe ye rabai bare ño ye mikai gare kapitulo mada yebätä.