1, 2. Bibilia nĩ kĩheo gĩa gũcanjamũra kuuma kwĩ Ngai na njĩra irĩkũ?

HIHI no ũririkane hĩndĩ ĩmwe waheirũo kĩheo kĩega nĩ mũrata wendete? No kũhoteke ũndũ ũcio warĩ wa gĩkeno kĩnene na wa gũcanjamũra ngoro. Ningĩ-rĩ, kĩheo nĩgĩtwĩraga ũhoro wĩgiĩ mũheani, atĩ we nĩonaga ũrata wanyu wĩ wa bata. Hatarĩ nganja nĩwacokeirie mũrataguo ngatho, nĩ ũndũ wa kĩheo kĩu gĩake kĩega.

² Bibilia nĩ kĩheo kuuma kwĩ Ngai, na nĩkĩagĩrĩire gũtũma tũmũcokerie ngatho. Ibuku rĩu rĩa mwanya rĩtũheaga ũhoro tũtangĩhota kũwona na njĩra ĩngĩ o na ĩrĩkũ. Kwa ngerekano-rĩ, ĩtũĩraga ũhoro wa ũũmbi wa igũrũ rĩ njata nyingĩ, na wa thĩ, na wa mũthuri na mũtumia wa mbere. Bibilia nĩ ĩrĩ na ũrutani wa gũtũteithia kũhiũrania na mathĩna na mĩtangĩko ya ũtũũro. Nĩ ĩtaaragĩria ũrĩa Ngai arĩhingia itanya rĩake, na arehe mũikarĩre mwega gũkũ thĩ. Bibilia nĩ kĩheo kĩa bata ma!

3. Kĩheo kĩa Bibilia gĩtuonagia atĩa igũrũ rĩgiĩ Jehova, na nĩkĩ gĩtũmaga ũndũ ũcio ũtũcanjamũre?

³ Bibilia o na ningĩ nĩ kĩheo gĩa gũcanjamũra ngoro, tondũ nĩĩtwĩraga ũhoro wĩgiĩ Mũmĩheani, Jehova Ngai. Gũkorũo nĩ  atũheete ibuku ta rĩu nĩ ũira wa kuonania atĩ nĩendaga tũmũmenye wega. Nĩ ma Bibilia no ĩgũteithie ũkuhĩrĩrie Jehova.

4. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wa gũkũgegia wĩgiĩ ũgai wa Bibilia?

⁴ Ũmũthĩ ũyũ andũ aingĩ nĩ marĩ Bibilia. Bibilia, ĩrĩ yothe kana icunjĩ ciayo, ĩcabĩtwo na thiomi makĩria ma 2,300, kwoguo no ĩthomwo nĩ andũ makĩria ma 90 harĩ 100 thĩ yothe. Makĩria ma Bibilia milioni ĩmwe nĩ igayagwo o kiumia! Bibilia bilioni nyingĩ, ĩrĩ yothe kana icunjĩ ciayo, nĩ icabĩtwo. Nĩ ma gũtirĩ ibuku rĩngĩ rĩtariĩ ta Bibilia.

5. Ũhoro ũrĩa wĩ Bibilia-inĩ “wekĩrirũo nĩ Ngai ngoro-inĩ ya mũwandĩki” na njĩra ĩrĩkũ?

⁵ Ningĩ ũhoro o wothe wandĩkĩtwo Bibilia-inĩ “wekĩrirũo nĩ Ngai ngoro-inĩ ya mũwandĩki.” (2 Timotheo 3:16) Na njĩra ĩrĩkũ? Bibilia yo nyene ĩcoketie ũũ: “Andũ nĩ maaririe ũhoro uumĩte kwĩ Ngai, mataarĩtwo nĩ roho mũtheru.” (2 Petero 1:21) Ta wĩcirie ngerekano ĩno: Guka ahota kũũria mwana wake amũteithie kwandĩka marũa. Marũa macio megũkorũo na meciria na ũtaaro wa guka ũcio. Kwoguo marũa macio nĩ ma guka ti ma mwana ũcio. Na njĩra o ta ĩyo-rĩ, Bibilia ĩkoragwo na ndũmĩrĩri ya Ngai, no ti ya andũ arĩa maamĩandĩkire.  Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, Bibilia ĩrĩ yothe nĩ “ũhoro wa Ngai” na ma.—1 Athesalonike 2:13.

6, 7. Ũiguano ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Bibilia nĩ wa mwanya nĩkĩ?

⁶ Bibilia yaandĩkirwo kwa ihinda rĩa makĩria ma mĩaka 1,600. Aandĩki a yo maatũũraga mahinda mwanya-mwanya na maarĩ na mĩtũũrĩre ĩtiganĩte. Amwe maarĩ arĩmi, ategi a thamaki, na arĩithi. Angĩ maarĩ anabii, acirithania, na athamaki. Mwandĩki wa Injiri, Luka, aarĩ ndagĩtarĩ. O na gũtuĩka aandĩki a yo maarĩ na mĩtũũrĩre ĩtiganĩte-rĩ, Bibilia nĩ ĩrĩ na uiguano kuuma kĩambĩrĩria nginya mũthia. *

⁷ Ibuku rĩa mbere rĩa Bibilia rĩtwĩraga ũrĩa mathĩna ma andũ maambĩrĩirie. Ibuku rĩa mũthia rĩonanagia atĩ thĩ yothe nĩ ĩgaatuĩka paradiso, kana mũgũnda wĩ gĩkeno. Bibilia yothe yaragĩrĩria maũndũ meekĩkire ihinda-inĩ rĩa mĩaka ngiri nyingĩ na ĩkonania ũrĩa itanya rĩa Ngai rĩkaahinga. Ũiguano wa Bibilia nĩ wa kũgegania, na ũguo nĩguo tũngĩrĩgĩrĩra ibuku riumĩte kwĩ Ngai rĩkorũo.

8. Heana ngerekano cia kuonania atĩ Bibilia ndĩhĩtagia rĩrĩa ĩkwaria maũndũ ma sayanisi.

⁸ Bibilia ndĩhĩtagia rĩrĩa ĩkwaria maũndũ ma sayanisi. Yarĩrĩirie nginya maũndũ matoĩkaine wega bata wamo hĩndĩ ĩrĩa yaandĩkirũo. Kwa ngerekano-rĩ, ibuku rĩa Maũndũ ma Alawii rĩna mawatho maaheetwo Aisiraeli a tene megiĩ ũtheru na kũiga mũndũ mũrũaru mwamũ nĩgetha ndakagwatanie mũrimũ. Mabũrũri marĩa maamarigicĩirie matioĩ maũndũ ta macio. Hĩndĩ ĩrĩa kwarĩ na mawoni me na mahĩtia megiĩ ũrĩa thĩ ĩhaana-rĩ, Bibilia yoigĩte thĩ nĩ gĩthiũrũrĩ. (Isaia 40:22) Bibilia nĩ yoigĩte ĩtekũhĩtia atĩ thĩ ‘ndĩrĩ kĩndũ ĩcunjurĩtio nakĩo.’ (Ayubu 26:7) Nĩ ma Bibilia ti ibuku rĩa maũndũ ma sayanisi.  No rĩrĩa ĩkwaria maũndũ ma sayanisi-rĩ, ndĩhĩtagia. Githĩ ũguo tiguo tũngĩrĩgĩrĩra ibuku riumĩte kwĩ Ngai rĩkorũo?

9. (a) Bibilia yonanĩtie na njĩra irĩkũ atĩ yo ndĩrĩ mahĩtia na nĩ ya kwĩhokeka maũndũ-inĩ ma tene? (b) Wĩhokeku wa aandĩki a Bibilia wonanagia atĩa igũrũ rĩgiĩ Bibilia?

⁹ Bibilia o na ningĩ ndĩhĩtagia na nĩ ya kwĩhokwo maũndũ-inĩ ma tene. Ĩheanaga ũhoro gĩtaũ. To marĩĩtwa tu ma andũ ĩgwetaga, no nĩĩtaaragĩria nginya ndĩra ciao. * Ngũrani na aandĩki angĩ a maũndũ ma tene, arĩa mahithagĩrĩra kũhootwo kwa andũ ao-rĩ, aandĩki a Bibilia maarĩ ehokeku, nginya nĩmaandĩkaga mahĩtia mao ene na ma rũrĩrĩ rwao. Ngerekano ĩmwe ĩrĩ thĩinĩ wa ibuku rĩa Ndari, harĩa Musa aandĩkire ũhoro wa ihĩtia rĩake iritũ, rĩrĩa rĩatũmire arũithio na njĩra nene. (Ndari 20:2-12) Wĩhokeku wa mũthemba ũcio ti kaingĩ ũkoragũo mabuku-inĩ ma maũndũ ma tene no nĩ ũkoragũo Bibilia-inĩ tondũ nĩ ibuku riumĩte kwĩ Ngai.

10. Ti ũndũ wa kũgegania nĩkĩ atĩ Bibilia nĩ ibuku rĩ na ũguni?

¹⁰ Tondũ ũhoro ũrĩa wĩ Bibilia-inĩ wekĩrirũo nĩ Ngai ngoro-inĩ ya mũwandĩki-rĩ, “wĩ na kĩguni ũhoro-inĩ wa kũrutana, na wa kũmenyithia andũ ũũru wao, na wa kũmakaania.” (2 Timotheo 3:16) Nĩ ma, Bibilia nĩ ibuku rĩna ũguni. Ĩmũrĩkaga na njĩra ndikĩru ũrĩa andũ matariĩ. Na ti ũrirũ tondũ Mũtungi wayo, Jehova Ngai, nĩwe Mũũmbi! Nĩoĩ meciria maitũ na ngoro ciitũ wega gũtũkĩra. Ningĩ nĩoĩ kĩrĩa tũrabatara nĩguo tũkorũo na gĩkeno. O na nĩoĩ mĩthiĩre ĩrĩa twagĩrĩirũo gwĩthema.

11, 12. (a) Jesu aarĩrĩirie maũndũ marĩkũ Mahunjio-inĩ make ma Kĩrĩma-inĩ? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ mangĩ ma bata marĩrĩirio thĩinĩ wa Bibilia, na nĩkĩ motaaro mayo nĩ ma kĩguni hĩndĩ ciothe?

¹¹ Ta wĩcirie ũhoro wa mĩario ya Jesu ĩrĩa ĩtagwo Mahunjio ma Kĩrĩma-inĩ, ĩrĩa yandĩkĩtwo thĩinĩ wa Mathayo gĩcunjĩ  gĩa 5 nginya kĩa 7. Thĩinĩ wa ũrutani ũcio mwega mũno, Jesu nĩ aarĩrĩirie maũndũ maingĩ ta; ũrĩa mũndũ angĩona gĩkeno kĩa ma, ũrĩa tũngĩniina ngucanio, ũrĩa twagĩrĩirũo nĩ kũhoya, na woni ũrĩa twagĩrĩirũo nĩgũkorũo naguo wa indo cia gũkũ thĩ. Ciugo cia Jesu irĩ na ũhoti na ũguni ũmũthĩ o ta ũrĩa ciarĩ rĩrĩa aaciaririe.

¹² Ũrutani ũngĩ wa Bibilia ũkoniĩ mũikarĩre wa famĩlĩ, mũrutĩre wa wĩra, na ũrĩa twagĩrĩirũo gũikarania na andũ arĩa  angĩ. Ũrutani wa Bibilia ũhũthĩkaga harĩ andũ othe na ũtaaro wayo wĩ ũguni hingo ciothe. Ũũgĩ ũrĩa wĩ thĩinĩ wa Bibilia ũtaarĩirio na njĩra nguhĩ nĩ ciugo ici cia Ngai kũgerera mũnabii Isaia: “Niĩ nĩ niĩ Jehova Ngai waku ũrĩa ũkũrutaga maũndũ ma gũkũguna.”—Isaia 48:17.

13. Nĩ ũhoro ũrĩkũ Jehova aaheire mũnabii Isaia aandĩke wĩgiĩ Babuloni?

¹³ Bibilia ĩrĩ na ũrathi mũingĩ mũno, na ũrĩa mũingĩ nĩ ũrĩkĩtie kũhinga. Ta wĩcirie ngerekano ĩmwe. Kũgerera mũnabii wa tene Isaia, Jehova nĩ aarathĩte atĩ itũũra rĩa Babuloni nĩ rĩngĩanangirwo. (Isaia 13:19; 14:22, 23) Nĩgwataarĩirio wega ũrĩa itũũra rĩu rĩngĩahotirũo. Mbũtũ ĩrĩa yarĩ ĩtharĩkĩre nĩ ĩngĩaniaririe rũũĩ rũa Babuloni na ĩtonye itũũra rĩu hatarĩ mbaara. Na to ũguo tu. Ũrathi wa Isaia nginya nĩwagwetete rĩĩtwa rĩa mũthamaki ũrĩa ũngĩahootire Babuloni, na nĩwe Kurusu.—Isaia 44:27–45:2.

14, 15. Ũrathi wa Isaia ũkoniĩ Babuloni wahingire atĩa?

¹⁴ Mĩaka 200 thutha ũcio-rĩ, kũrĩ ũtukũ wa Okutomba 5, mwaka-inĩ wa 539 M.M.M., mbũtũ ya ita ĩkĩamba hema hakuhĩ na Babuloni. * Yatongoretio nũũ? Nĩ mũthamaki Mũperisia wetagwo Kurusu. Ihinda rĩarĩ ikinyu rĩa kũhinga kwa ũrathi wa kũgegania. No rĩrĩ, mbũtũ ĩyo ya ita ya Kurusu nĩĩngĩatharĩkĩire Babuloni hatarĩ na mbaara, o ta ũrĩa kwarathĩtwo?

¹⁵ Ababuloni maarĩ na iruga ũtukũ ũcio na nĩmeiguaga marĩ agitĩre mũno nĩ thingo nene cia itũũra rĩao. Kahinda-inĩ kau Kurusu akiunithia na waara maaĩ ma rũũĩ rũrĩa rwagereire itũũra rĩu makĩrora mwena ũngĩ. Thutha wa kahinda kanini maaĩ makĩhũa ũndũ thigari ciake ciaringĩire rũũĩ gatagatĩ na igĩkinya thingo-inĩ cia itũũra rĩu. No mbũtũ ĩyo ya Kurusu ĩngĩahĩtũkire atĩa thingo icio cia Babuloni? Nĩũndũ wa gĩtũmi kĩna, ũtukũ ũcio ihingo cia itũũra rĩu ciatigĩtwo itarĩ hinge!

16. (a) Isaia aarathire atĩa ũhoro wĩgiĩ ũrĩa Babuloni ĩngĩarĩkĩrĩirie? (b) Ũrathi ũcio wa Isaia wĩgiĩ Babuloni wahingire atĩa?

 ¹⁶ Kwarathĩtwo ũũ igũrũ rĩgiĩ Babuloni: “Itũũra rĩu rĩtigacoka gũtũũrũo o na rĩ, kana rĩikarũo nĩ andũ nginya njiarũa na njiarũa, o na kana Aarabu maambe hema ciao kuo, kana arĩithi maraarie ndũru ciao cia ũhiũ kuo.” (Isaia 13:20) Ũrathi ũcio woigĩte nginya maũndũ marĩa mangĩekĩkire o na thutha wa Babuloni kwanangwo. Woonanĩtie atĩ Babuloni ndĩgatũũrũo mĩndĩ na mĩndĩ. No wone ũira wa ũrĩa ciugo icio ciahingirio. Maganjo ma Babuloni marĩa marĩ hakuhĩ kilomita 80 gũthini wa Baghdad, Iraq, nĩ ũira wa atĩ ũrĩa Jehova oigire kũgerera Isaia atĩ “ngarĩhaata na kĩhaato gĩa kũninana,” nĩ wahingire.—Isaia 14:22, 23. *

17. Kũhinga kwa ũrathi wa Bibilia gwĩkĩraga wĩtĩkio hinya na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁷ Gũthuthuria ũrĩa Bibilia arĩ ibuku rĩa ũrathi wa kwĩhokeka nĩ gwĩkĩraga wĩtĩkio hinya, githĩ tiguo? Ningĩ angĩkorũo Jehova Ngai nĩ aahingirie ciĩranĩro ciake cia mahinda mathiru-rĩ,  no tũgĩe na mwĩhoko atĩ no arĩhingia kĩĩranĩro gĩake gĩa kũrehe paradiso gũkũ thĩ. (Ndari 23:19) Nĩ ma, ‘nĩtwĩrĩgagĩrĩra muoyo ũrĩa ũtagathira, o muoyo ũcio weranĩirũo mbere ya mĩndĩ na mĩndĩ nĩ Ngai, o we ũtangĩhota kũhenania.’—Tito 1:2. *

18. Nĩ uuge ũrĩkũ wa hinya Mũtũmwo Mũkristiano Paulo oigire ũkoniĩ “Ũhoro wa Ngai”?

¹⁸ Kuumana na maũndũ marĩa twathuthuria thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ-rĩ, nĩ tuona wega atĩ Bibilia na ma nĩ ibuku rĩa mwanya. No bata wayo to gũkorũo tu ĩĩna ũiguano, kana kwaga mahĩtia gĩsayanisi na maũndũ-inĩ ma tene, kana  gũkorũo na ũũgĩ wĩna ũguni, na ũrathi wa kwĩhokeka. Mũtũmwo Mũkristiano Paulo aandĩkire ũũ: “Ũhoro wa Ngai wĩ muoyo, na wĩ na ũhoti, na wĩ ũũgĩ gũkĩra rũhiũ o ruothe rũnoretwo mĩena yerĩ, ũgatheca ũgakĩgayũkania muoyo na roho, o na ũgaatia mĩthimo na ũkagayũkania mahĩndĩ na maguta, ningĩ nĩũhiũhaga gũkũũrana meciria ma ngoro o na ũrĩa ĩcirĩire gwĩka.”—Ahibirania 4:12.

19, 20. (a) Bibilia ĩngĩgũteithia atĩa gwĩthuthuria? (b) Ũngĩonania ngatho ciaku na njĩra ĩrĩkũ nĩ ũndũ wa kĩheo kĩa mwanya kuuma kwĩ Ngai, Bibilia?

¹⁹ Gũthoma “ũhoro,” kana ndũmĩrĩri ya Ngai thĩinĩ wa Bibilia, no kũgarũre ũtũũro witũ. No gũtũteithie twĩthuthurie ithuĩ ene wega makĩria. No tuuge atĩ nĩ twendete Ngai, no ũrĩa twamũkagĩra ũrutani wa Kiugo gĩake Bibilia, nĩguo wonanagia meciria maitũ ma ngoro thĩinĩ, na ũrĩa kũna ĩthugundaga gwĩka.

²⁰ Bibilia na ma nĩ ibuku kuuma kwĩ Ngai. Nĩ ibuku rĩagĩrĩire gũthomwo, kwĩrutwo, o na kwendwo. Onania ngatho ciaku nĩ ũndũ wa kĩheo kĩu kuuma kwĩ Ngai na njĩra ya gũthiĩ na mbere gũthoma na kũrikĩra ũhoro-inĩ ũrĩa wĩ thĩinĩ wayo. Weka ũguo nĩũkũgĩa na ũmenyo makĩria wa itanya rĩa Ngai harĩ andũ. Gĩcunjĩ gĩkĩ kĩrũmĩrĩire nĩgĩkwarĩrĩria itanya rĩu nĩ rĩrĩkũ na ũrĩa rĩkaahinga.