Ku bokona mu madisá

Ku bokona mu madisá

KIBATULU IIADI

O Bibidia—Divulu Dia Nzambi

O Bibidia—Divulu Dia Nzambi
  • Mu ukexilu uahi o Bibidia ki ia difu ni madivulu a kamúkua?

  • Kiebhi o Bibidia i tena ku ku kuatekesa mu ku bhânga ni ibhidi?

  • Mukonda diahi u tena ku dielela mu ikanenu ia Bibidia?

1, 2. Mu ukexilu uahi o Bibidia ujitu ua madiuanu ua Nzambi?

UA LEMBALALA o kizuua ki ua tambuile o ujitu kua kamba diê? Kiki ki kiexile ngó kima kiambote, maji kiedikisa o henda iê. O ujitu u londekesa kijingu kua ió ua u bhana—idikisa kuma o ukamba uê ua mu uabhela. Sé phata, eie ua sakidila o ujitu ua ku bhana kamba diê.

2 O Bibidia o ujitu ua Nzambi, u tua tokala ku sakidila. O divulu didi dia beta-kota, di tu tangela maka ki tueji ku a ejiia, se diene ki di tu tangele. Di tanga kiebhi kia bhange o diulu, o jithéthembua, o ixi, ni diiala dia dianga ni muhatu. O Bibidia iala ni itumu ia kidi, i tu kuatekesa ku bhânga ni ibhidi ku muenhu. Iene ijimbulula kiebhi Nzambi kia-nda kumbidila o vondadi iê, ni ku iukisa o ixi. O Bibidia ujitu ua madiuanu!

3. O ku tu bhana Jihova o Bibidia, idikisa ihi ia lungu ni muéne, ni mukonda diahi íii i tu sangulukisa?

3 O Bibidia o ujitu uambote u tu sangulukisa, mukonda i tu lombolola kima kia lungu ni Jihova Nzambi. Mukonda dia ku tu bhana o divulu didi, u londekesa kuma muéne ua mesena kuila tu muijiia kiambote. Sé phata, o Bibidia i tena ku tu kuatekesa ku zukama kua Jihova.

4. Ihi i ku diuanesa ku u uanenu ua Bibidia mu ngongo ioso?

4 Se uala ni Bibidia, ki eie ngó kana. Ki kale mbandu mba ia tenena, o Bibidia a i soneka mu 2.300 a mazui, athu avulu mu ngongo ala ni Bibidia. Jimidi ja Bibidia a mu jiuana mu semana ioso! A bhange-ku kia jimidi ni jimidi ja ji Bibidia ja tenena, mba jimbandu. Mu kidi ki kuala divulu dia soko ni Bibidia.

O “Tradução do Novo Mundo Das Escrituras Sagradas” tu i sanga mu mazui avulu

5. Mu ukexilu uahi o Bibidia a i ‘bhusu kua Nzambi’?

5 Tuila muene, o Bibidia a i ‘bhusu kua Nzambi.’ (Tanga 2 Timote 3:16.) Kiebhi? O Bibidia itambuijila: “Maji athu a zuela jinga mu kutula o Njimbu i tunda kua Nzambi kala kioso kia a tuma jinga kuzuela kuala o Nzumbi Ikôla.” (2 Phetele 1:21) Phala kuidikisa: O mukuá uenji u bhinga o musoneki uê, ku soneka mukanda. O mukanda uala ni ndunge ni ilongesu ia diiala dia uenji. Mu kidi, o mukanda ua muéne, ki ua musoneki kana. Kiene kimoxi ué, o Bibidia iala ni njimbu ia Nzambi, ki ia tokala ku athu a i soneka. Kienhiki, o Bibidia ioso “maka mene ma Nzambi.”—1 Tesalonika 2:13.

IA DISOKEJEKA NI KIDI KIOSO

6, 7. Mukonda diahi madiuanu, o ku disokejeka kua Bibidia?

6 O Bibidia a isoneka mu ithangana ia 1.600 ja mivu. O asoneki, akexile mu thembu iéngi, ni a tundile mu miji iavulu. A mukuá exile idimakaji, a mukuá exile athambi a jimbiji, mba abhidi. A mukuá exile jipolofeta, afundixi mba jisobha. O musoneki ua Njimbu ia Luka, uexile musaki a jihaxi. Sumbala o asoneki ka di fuile mu ukexilu uâ, maji o Bibidia izuela kima kimoxi ngó, tundé ku dimatekenu katé ku disukilu. *

7 O divulu dia dianga dia Bibidia, di tu tangela kiebhi kia mateka o maka ku mundu. O divulu dia sukina, dizuela kuma o ixi ia-nda kala palaízu. O maka oso ala mu Bibidia, a tenesa jimidi ja mivu ja misoso, o ibatu ioso izuela maka alungu ni vondadi ia Nzambi. O ku disokejeka kua Bibidia madiuanu, mukonda i tanga kima kimoxi ngó, maji íii iene i tueji kingila ku divulu dia Nzambi.

8. Tanga ima idikisa kuila o Bibidia ngijiie ia kidi.

8 O Bibidia ngijiie ia kidi. I tanga ué maka alungu ni ilomboluelu iala ku pholo ka ijidile luua ku athu. Mu kifika, mu divulu dia Ijila muala itumu ia bhanene ku akua Izalaiele, ia lungu ni uhete ni ku zela, mu ithangana kioso o ifuxi ia mukuá kejidile kima kia lungu ni maka enhá. M’ukulu kioso athu kia kexile ni ilunji ia tondala ia lungu ni ukexilu ua ixi, o Bibidia ia tangele kiá kuila o ixi iala kála dikende. (Izaia 40:22) O Bibidia ia tangele ué kuma o ixi ia nzenzama, ‘ki bhuala kima kia i kuata.’ (Jobe 26:7) Mu kidi, o Bibidia ki divulu dia jingijiie ja ngongo. Maji ki diamba maka a jingijiie, diene dizuela ué o kidi. Kiki, ki kiene ki tueji kingila ku divulu dia Nzambi?

9. (a) Kiebhi kidikisa o Bibidia kuma i tanga misoso ia kidi i tua tokala ku i dielela? (b) Mu ku mona o kidi kia asoneki, ki tu tangela ihi ia lungu ni Bibidia?

9 O Bibidia i tanga ué misoso ia kidi ia bhitile muene. I tanga ia lungu ni athu ni mu ididi mua tungile. Iene ki i tange ngó o majina a athu, i tanga ué o jikuku jâ. * Kiki, ki ia difu ni akua ku tanga misoso ia mundu, ene ka zuela o kidi kioso, kia lungu ni ioso ia bhiti mu ita, né ia mundu uâ, o asoneki a Bibidia exile athu a kidi, mu ku soneka o ituxi iâ, ni ia jixi jâ. Mu Bibidia, mu divulu dia Dialuilu, o musoneki Mozé ua xikina o ituxi iê ia dikota ia bhangesa ku mu bazela. (Dialuilu 20:2-12) O kidi kiki, ki ki moneka mu misoso iéngi, maji tu ki sanga mu Bibidia, mukonda iene o divulu dia Nzambi.

O DIVULU DIA UNJIMU UA SOKO

10. Mukonda diahi ki tua tokala kudiuana kuijiia kuma o Bibidia, divulu dia unjimu ua soko?

10 Mukonda o Bibidia io sonekese kuala Nzambi, phala “kubhandulula, ni mu kulonga o kidi, ni mu kubazela itondalu, ni mu kuiukisa iabhengalala.” (2 Timote 3:16) Kiene, o Bibidia divulu dia unjimu ua soko. I tu bhana o kuijiia kua kidi kua lungu ni ídifua ia athu. Kiki ki kima kia kudiuana—mukonda, diene dia Tokala kua Jihova Nzambi, muéne o Mubhangi! Muéne ua beta-kota o kuijiia o ibanzelu ietu. Jihova uejiia ihi i tua mesena phala tu zediue. Muéne ué uejiia o ifua i tua tokala kueha.

11, 12. (a) Maka ahi a longo Jezú ku Dilombuelelu dia Mulundu? (b) Maka ahi a mukuá a tanga o Bibidia, ni mukonda diahi o milongi iê iala ni valolo?

11 Xinganeka o diskursu dia Jezú, a dixana Dilombuelelu dia Mulundu diosoneke mu divulu dia Matesu mu kibatulu 5 katé 7. Ni umesene uoso ua ku longa, Jezú ua zuela maka avulu, ua zuela ué kiebhi kia sanga o ku zediua kua kidi, kiebhi kia batula o maka, kiebhi ki tua tokala ku samba, ni kiebhi ki tua tokala ku dilanga ku jimbote ja mundu. O maka a zuela Jezú ala ué ni nguzu ni valolo lelu kála kia kexile m’ukulu.

12 Saí itumu ia Bibidia izuela maka alungu ni muiji, ni ífua ia ku kalakala, ni kiebhi athu kia tokala ku di bhana ni akuâ. O itumu ia Bibidia, phala athu oso, o milongi iê i bhana ukexilu uambote. O milongi iala mu Bibidia, tu i mona mu dízui dia Nzambi, diambe o polofeta Izaia: “Eme Jihova Nzambi ié, u ku longa kioso kia uabha.”—Izaia 48:17.

DIVULU DIA IKANENU

O musoneki ua Bibidia Izaia, ua tange o kubuika kua Babilonha

13. Ihi ia lungu ni kubuika Babilonha, ia tumina Jihova ku polofeta Izaia phala ku i soneka?

13 Mu Bibidia muala ikanenu iavulu, ia mukuá ia dikumbidila kiá. Tala o kifika kimoxi. Mu kaxi ka polofeta Izaia, ua kexile mu muvu ua nake A.K.K., (ande dia kithangana kia Kristu) Jihova ua kanene kuma o mbanza ia Babilonha eji ku i buika. (Izaia 13:19; 14:22, 23) Ua bhanene ilombuelelu phala kuidikisa kiebhi kieji tambula o mbanza. Masoladi eji kukutisa o menha a ngiji ia Babilonha, eji bokona mu mbanza sé ku bhânga. Kiki ki kiene ngó. O polofeta Izaia katé ué ua tumbula o dijina dia sobha ueji tambula Babilonha—Silu.—Tanga Izaia 44:27–45:2.

14, 15. Kiebhi o kikanenu kia tangele Izaia kia lungu ni Babilonha kia di kumbidila?

14 Mu 200 ja mivu ku pholo—mu usuku ua 5/6, ia Katutu, mu 539 A.K.K.—o masoladi a zukamene mu Babilonha. Nanhi uexile o mutuameni uâ? O sobha ia Pélesa a mu ixana Silu. Kua kambele ngó bhofele, phala o kikanenu ku dikumbidila. Maji o kuila o masoladi a Silu eji bokona mu Babilonha sé ku bhânga, kála kia ki kanene?

15 Akua Babilonha akexile mu fesa mu usuku uenió, inga ene a dielele mu ilumbu ionene ia mbanza. Mu kithangana kieniókio, Silu ua lungulula o menha a ngiji a kondolokele o mbanza. O menha a sosoloka phala o masoladi mê, ku zaúka o ngiji ni ku zukama ku ilumbu ia mbanza. Maji kiebhi o masoladi a Silu kieji tena ku bhita mu ilumbu ia Babilonha? Mu kima kimoxi, mu usuku uenió o mabhitu a mbanza a a landuka ku a jika!

16. (a) Ihi ia tangele Izaia ia lungu ni dizubhilu dia Babilonha? (b) Kiebhi kia dikumbidila o kikanenu kia lungu ni Babilonha ku kala sé athu?

16 Kia lungu ni Babilonha, a ki tange kuila: “Ki mua kà kala dingi muthu u tunga-mu, ki mua kà kala u bhanga-mu dingi dibhata ku tunda muiji kuiza muiji; né mukua Alábia ka kà phapha-mu o balaka iê, mba ue kiá ngó [abhidi] kuzekesa-mu o ilunga iâ.” (Izaia 13:20) O kikanenu kiki, ki kia tange ngó o kubuika kua mbanza. Kia tange ué kuma Babilonha ieji kala kia hatu katé ku hádia. Tu tena ku mona lelu o kidi mu kikumbidilu kia maka iá. O kididi kia hatu mua kexile Babilonha—tu ki sanga mu 80 a kilometu ku sul ia Bagda, ku Iraque—idikisa kuila o ia tangele Jihova kua polofeta Izaia ia dikumbidila: “Anga ngi kuata kiezu kia dibuikilu ng’a kombela mu dibuikilu.”—Izaia 14:22, 23. *

Kiphulungunzu kia Babilonha

17. Kiebhi o kikumbidilu kia ikanenu ia Bibidia ki kolesa o kixikinu kietu?

17 O kuijiia kuma o Bibidia divulu dia ikanenu ia kidi, i kolesa o kixikinu kietu, ki kiene? Se Jihova Nzambi ua kumbidila o ikanenu iê m’ukulu, tua tokala ku dielela kuila muéne ua-nda kumbidila ué o kikanenu kiê, kia ku bheka o palaízu mu ixi. (Tanga Dialuilu 23:19.) Mu kidi, tua mu “kudielela o muenhu ki uàbhua. Nzambi ka moneka makutu, muène ua tu kanena-nâ tunde xahulu ku dimatekenu dia ithangana ioso.”—Tito 1:2. *

“O KIZUELU KIA NZAMBI KIMA KIA MUENHU”

18. Ihi iambe o Kidistá poxolo Phaulu kia lungu “ni kizuelu kia Nzambi”?

18 Ioso i tua di longo kiá mu kibatulu kiki, idikisa kuila o Bibidia o divulu dimoxi-élele dia kidi. Kiene, o valolo iê ia beta-kota, ioso izuela ngó kima kimoxi, divulu dia kuijiia ni misoso ia kidi, unjimu ua soko ni ikanenu ia kidi. O Kidistá poxolo Phaulu ua soneka: “O kizuelu kia Nzambi kima kia muenhu, [kiala] ni kutena. Kia beta kutua o xibhata ia mazu a iadi ndenge. O kubatula kuê, ki sesa ni muenhu, ni nzumbi, ni masokuelu, ni uongo ua ifuba. Ki tungula ni jivondadi, ni mabanzelu ma mixima ia athu.”—Jihebeleu 4:12.

19, 20. (a) Kiebhi o Bibidia i tena ku ku kuatekesa mu ku di tonginina mudiê? (b) Kiebhi ki u tena kuidikisa kisakidilu ku ujitu ua Nzambi, o Bibidia?

19 O ku tanga o “kizuelu” kia Nzambi mba o njimbu iê mu Bibidia, ku zediuisa o muenhu uetu. Ku tu kuatekesa ku di tonginina mudietu, kála nuka tua ki bhangele. Nange tuamba kuma tua zolo Nzambi, maji o ukexilu uetu ua lungu ni maka a longa o Bibidia, uidikisa ioso i tu banza ku bhanga iala ku mixima ietu.

20 O Bibidia, mu kidi diene o divulu dia Nzambi. O divulu dia tokala ku di tanga, ku di longa-diu ni ku di zola. Edikisa o kisakidilu kiê ku ujitu iú ua diulu, mu ku suluka ni ku tonginina o ilongesu iê. Se u bhanga kiki, eie ua-nda uabhela o vondadi ia Nzambi ia lungu ni athu. Maji, iebhi o vondadi íii ni kiebhi ki ia-nda dikumbidila, tua-nda di longa-iu mu kibatulu kia kaiela.

^ kax. 6 Sumbala athu a mukuá amba kuma o Bibidia ki iala ni kizuelu kimoxi, maji kiki ki kidi. Tanga o kibatulu 7 kia divulu, A Bíbilia—A palavra de Deus ou de homem? a di bhange ku Jimbangi ja Jihova.

^ kax. 9 Mu kifika, tala hanji o maka alungu ni jikuku ja Jezú ala mu divulu dia Luka 3:23-38.

^ kax. 16 Phala kuijiia dingi ia lungu ni ikanenu ia Bibidia, tanga mu jimbandu ja 27-9 ia kadivulu kofele, Um Livro Para Todas as Pessoas, a di bhange ku Jimbangi ja Jihova.

^ kax. 17 O kibuikilu kia Babilonha, kifika kimoxi ngó kia dikumbidila mu ikanenu ia Bibidia. O ifika ia mukuá iexile ué, o kibuikilu kua mbanza ia Tilu ni mbanza ia Ninive. (Izekiiele 26:1-5; Sofoniia 2:13-15) Daniiele ua tangele ué kia lungu ni ibuka ia jinguvulu ja mundu jeji bhingana Babilonha. Jexile akua Mediia ni akua Pélesa ni Ngeléxia. (Daniiele 8:5-7, 20-22) Tanga o Kibandekesu “Jezú Kristu—O Mexiia a mu Kanena,” phala kuijiia o ikanenu ia vulu ia lungu ni Mexiia, ia dikumbidila kua Jezú Kristu.