1, 2. Mu njila ika Mbimbiliya ya pua vuana vua cili vua ku tunda kuli Njambi?

MU VULUKA ntsimbu imo i mua tambuile vuana vua seho kuli kavusamba kenu ni? Mua vusunga mua viukililile cikuma. Eyo vantu vose ve ku viukilila, muomu vuana vuaco vu muesa ngecize kavusamba uaco ua haka seho ku vusamba vuenu. Mua vusunga mua sangalele cikuma kavusamba kenu ku vuana vua mi hele.

² Mbimbiliya ya pua vuana vua ku tunda kuli Njambi, vu tua pande ku haka seho. Eli livulu lia seho ya kama lia solola viuma ka tu hasa ku uana mu mikanda yeka. Mbimbiliya ya lombolola via ku tanga ca melu na mavu, kaha na yala na mpuevo va katete. Ya kala na vimamuna via vusunga vi hasa ku tu kuasa ku pinda na visoti. Ya lombolola vati tangua Njambi a ka puisamo vutumbe vueni na ku alulula ano mavu. Mua vusunga, Mbimbiliya ya pua vuana vua seho ya kama cikuma!

3. Vika Mbimbiliya i tu longesa ku tuala hali Yehova uze ua tu hanayo, kaha omo lia vika ci tu hana ndzolela ya kama?

³ Mbimbiliya ya pua naua vuana vua seho ya kama, muomu ya tu soluela vimo ku tuala hali Yehova Njambi uze ua tu hanayo. Ya muesa ngecize Njambi ua tonda tu mu tantekeye vuino  ngeci ua tu hana eli livulu. Cili vene, Mbimbiliya i hasa ku mi kuasa ku suena kuli Yehova.

4. Vika vi mi komouesa ku tuala ha cifua ci vali na ku hanenamo Mbimbiliya ku vantu?

⁴ Nga mua kala na Mbimbiliya kati lika lienu. Mbimbiliya va i tuhula mu malimi a ku tuvakana 2.600 i pue ya mutuntu ni mitamba yayo. Kaha cingi ca vantu mu mavu ose vali na Mbimbiliya. Mu simano viMbimbiliya via ku pua 1 milhão ve ku vi hana ku vantu! Va tuhula makulukazi na makulukazi a viMbimbiliya via mutuntu ni mitamba yavio. Mua vusunga, ka kuesi livulu lia tsimana ngue Mbimbiliya.

5. Mu njila ika Mbimbiliya va i “tumbula kuli Njambi”?

⁵ Cikuavo naua, Mbimbiliya va i “tumbula kuli Njambi na muku ueni.” (Tandenu 2 Timoteo 3:16.) Mu njila ika? Mbimbiliya ya likumbulula ivene nguayo: ‘Vantu va handekele via Njambi omo sipilitu santu ya va pangesele.’ (2 Petulu 1:21) Aci hilulenu ha cimueso eci: Kuku ya muntu a hasa ku leka mutekulu ueni a mu sonekeleko mukanda. Kaha a mu leka via na pande ku sonekamo. Mu ku linga ngoco, mukanda uaco u pua ueni kati ua mutekulu. Na vuno vene, mu Mbimbiliya mua kala muzimbu ua Njambi, kati ua vaze vamala va i sonekele.  Ngeci mukemuo, Mbimbiliya ya mutuntu ya pua mpundu “lizi lia Njambi.”—1 Tesalonika 2:13.

6, 7. Omo lia vika ku litombola ca Mbimbiliya ce ku komouesa?

⁶ Mbimbiliya ya ambatele miaka i tuvakana 1.600 linga i hue ku i soneka. Vakua ku i soneka va yoyele mu vintsimbu via ku liseza-seza kaha naua va lingile vipanga via ku liseza-seza. Vamo va puile vandimi, vakua ku tsiha vantsi, na tuniungi. Vakuavo va puile vapolofeto, vangazi kaha na vamiangana. Luka umo ua uze ua sonekele Muzimbu va cili ua Yesu, ua puile ndotolo. Vutuhu Mbimbiliya va i sonekele ku vantu va ku liseza-seza, mizimbu ya kalamo ya litombola tunde ku ntsina na ku ntsongo.

⁷ Livulu lia katete lia mu Mbimbiliya lia lombolola vati via putukile visoti via vantu. Livulu lia ku manusuila lia lombolola ngecize mavu ose tangua a ka pua palandaizi ni nguetu citungu. Mbimbiliya yose ya kala na mizimbu ya ingi ya ku ntsenkulu kaha mezi aco a tu kuasa ku tantekeya viuma via likuminia Njambi na vati a ka vi puisamo. Tue ku likomokela omo tu mona ngecize vimpande viose via mu Mbimbiliya via litombola, vunoni mukemuo mu lia pande ku pua livulu lia ku tunda kuli Njambi.

8. Tumbulenu vimueso via solola ngecize Mbimbiliya ya handeka vusunga ku tuala ku via siensia.

⁸ Mbimbiliya ya handeka vusunga ku tuala ku via siensia. Ya kala na mizimbu ya ingi ya laza i va na ku nongonona vantu mu miaka ino. Nga mu tala mu livulu lia Levitiku mu ka uanamo masiko a hele Njambi kuli vaIsaleli va ku ntsenkulu, a ku tuhula vavezi ku mbandza ya cilombo na masiko a ku lilelesa, aze ka va tantekeyele vakua vifuti vieka ku ntsimbu ize. Cikuavo naua, vantu va kele na visinganieka via ku henga ku tuala ha cifua ca mavu, vunoni Mbimbiliya ya tumbuile laza mua ku sungama nguayo mavu a pua muzingulule ni nguetu livundungulu. (Isaya 40:22) Mbimbiliya ya handeka mua vusunga nguayo mavu va a ‘sukika na hamo hahi.’ (Yombi 26:7)  Mbimbiliya ka ya puile livulu lia siensia. Vunoni ku tuala ku via siensia ya handeka vusunga. Evi vikevio vi tua pande ku lavelela ku uana mu livulu lia Njambi, ni vati?

9. (a) Mu vinjila vika Mbimbiliya ya muesa ngecize ya pua ya vusunga kaha citava ku i tsiliela? (b) Vati vusunga vua vaze va sonekele Mbimbiliya vu tu kuasa ku i kulahela?

⁹ Mbimbiliya ya handeka vusunga ku tuala ku mizimbu ya ku laza, citava ku i kulahela. Mizimbu ya kalamo ya ku sungama. Ka ya tumbuile lika mazina a vantu vunoni na visemua viavo. * Vakua ku soneka Mbimbiliya va puile vakua vusunga, va sonekele vipenga viavo vavene na via vantu va mu cifuti cavo, kati ngue vakua ku soneka mizimbu ya mavu vaze ka ve ku soneka vipenga via vakua cifuti cavo. Mu livulu lia mu Mbimbiliya lia Numelu, Mosesa ua sonekele via mulonga ueni ua kama uze u va mu sungameselele. (Numelu 20:2-12) Vusunga vua cifua eci vua vukalu ku vu uana mu mikanda yeka ya mizimbu, vunoni vua kala mu Mbimbiliya muomu ya pua livulu lia ku tunda kuli Njambi.

10. Omo lia vika ka ci tu komouesa ku mona nguetu Mbimbiliya ya pua livulu lia mangana?

¹⁰ Mbimbiliya va i tumbula kuli Njambi, ngeci ya ‘silivila ku longesa, ku handekela, na ku sungamesa.’ (2 Timoteo 3:16) Mua vusunga, Mbimbiliya ya pua livulu lie ku kuasa cikuma. Ya lombolola mpundu cisemua ca vantu. Vunoni eci ka ca pandele ku tu komouesa muomu ivene Mbimbiliya Yehova Njambi ikeye Sakatanga! Njambi ua tantekeya visinganieka vietu mua cili na viose vi tua tonda. Cikuavo naua, Yehova a tantekeya vi tua pande linga tu kale na ndzolela. A tantekeya naua viuma vi tua pande ku tina.

11, 12. (a) Vimpande vika ua longesele Yesu ha Muncinda? (b) Vimpande vikuavo vika via seho via kala mu Mbimbiliya, kaha omo lia vika vimamuna viayo via pua via seho ntsimbu yose?

¹¹ Tu ci talenu ha cilongesa ca hele Yesu ci va sana nguavo  Cimpande ca ha Muncinda, ci li ku Mateo kapitulu 5 ku tuala 7. Mu cimpande eci ca ku komouesa, Yesu ua longesele viuma via ku liseza-seza, ua lomboluele mua ku uanena ndzolela, mua ku manuisila ku lizunga, mua ku vundila, na mua ku muenamo vufuko. Mezi a Yesu kasi ali na ngolo lelo ngue ku ntsimbu ize ya a handekele.

¹² Mu Mbimbiliya mua kala vitume via handeka ha ku yoya mua cili mu vusoko, mua ku pangela mua cili, na mua ku tungila  mua cili na vakuetu. Vitume via Mbimbiliya vie ku panga ku vantu vose, kaha vi silivila. Mana a kala mu Mbimbiliya va a tumbula mu vuihi kuli Njambi ku hitila muli kapolofeto Isaya ngueni: “Ange nji Yehova Njambi yove, uze a ku longesa vize vi silivila.”—Isaya 48:17.

13. Mizimbu ika Yehova ua tumine kapolofeto Isaya ku soneka ku tuala ha mbonge ya Mbambilone?

¹³ Mu Mbimbiliya mua kala vupolofeto vua vuingi, cingi cavuo vua lipuisamo laza. Tu ci hilulenu vumo. Ku hitila muli kapolofeto Isaya ua yoyele mu nima ya miaka 700 tele Yesu kanda a cize ha mavu, Yehova ua handekele ngueni mbonge ya Mbambilone tangua va ka i nongesa. (Isaya 13:19; 14:22, 23) Ua lomboluele mpundu vati va ka vula mbonge. Masualale tangua va komisa ndonga na ku kovela mu mbonge ca ku hona ku lua ndzita. Vupolofeto vua Isaya ka vua lengelele lika oho. Vunoni vua tumbuile na lizina lia muangana uaco a ka vula Mbambilone—Silu.—Tandenu Isaya 44:27–45:2.

14, 15. Vati vupolofeto vua Isaya ku tuala ha Mbambilone vua lipuiselemo?

¹⁴ Mu nima ya miaka 200, ku vutsiki vua 5/6 vua ngonde ya Outubro, mu muaka ua 539 AEC—civunga ca masualale ca ku tulile ku hiehi na Mbambilone. Iya ua puile kapitau uavo? Silu muangana ua Pelesia. Ngecize viose via puilemo linga ovu vupolofeto vua ku komouesa vu lipuisemo. Vuno masualale va Silu va kovelele mu Mbambilone ca ku hona ndzita, ngue mu vua handekele vupolofeto, ni?

¹⁵ Vakua Mbambilone va kele na cilika ku vutsiki vuze kaha ka va lisosomuene muomu vivumbe via kama via zengelekele mbonge. Mu ntsimbu oyo, Silu ua kele na ku kondolola mema a ndonga ya hitile ha kati ka mbonge. Ka mua hitile ntunda, mema a tepulukile kaha vamala veni va zavukile ndonga na ku suena ku vivumbe via mbonge. Vati masualale va Silu va hitile ha vivumbe via Mbambilone? Ku vutsiki vuze mapito va a sezele a casi, ka tu tantekeya vika va lingililemo!

16. (a) Vika ua handekele Isaya ku tuala ha vumanusuilo vua Mbambilone? (b) Vati vua lipuisilemo vupolofeto vua Isaya ku tuala ha Mbambilone ku himpuka ngundu?

 ¹⁶ Ku tuala ha Mbambilone va polofetele nguavo: “Na umo uahi a ka kalamo ku miaka yose, cipue na umo uahi a ka tumamamo fume ku lizimo na ku lizimo. Cipue kaAlavia ka li ka tunga mbalaka yeni kuze, cipue tuniungi ka va ka vutamesa matanga avo kuze.” (Isaya 13:20) Ovu vupolofeto ka vua handekele lika ha ku nonga ca mbonge vunoni vua muesele ngecize Mbambilone i ka pua ngundu ku miaka yose. Mu hasa ku mona vukaleho vua ku lipuisamo ca mezi aa. Ngundu ya mbonge ya laza ya Mbambilone ya kala vikilometru 80 ku vutokelo vua mbonge ya Bagdá, ku Iraque—eci citantekeyeso ca muesa ngecize via handekele Yehova ku hitila muli Isaya via lipuisilemo, ngueni: “Nji ka i komba na cikombeso ca ku nongesa.”—Isaya 14:22, 23.

17. Vati ku lipuisamo ca vupolofeto vua mu Mbimbiliya ce ku kaniamesa lutsilielo?

¹⁷ Ku lilongesa ngecize mu Mbimbiliya mua kala vupolofeto vua vusunga, ce ku kaniamesa lutsilielo, ni vati? Muomu nga Yehova Njambi ua puisilemo vikulaheso vieni, tu hasa ku  kulahela ngecize tangua a ka puisamo cikulaheso ceni ca muono ka ue ku hua. (Tandenu Numelu 23:19.) Mua vusunga, tuli “mu ku lavelela muono uze ka ue ku hua ua ya-ye, ukeuo Njambi, ikeye ka hasa ku onga, na tu sikileuo te ntsimbu ize ya ya-ye kanda i sangumuka.”—Tito 1:2. *

18. Mezi aka a ngolo ua handekele kapostolo Paulu ku tuala ha “lizi lia Njambi”?

¹⁸ Ku liya nevi vi tua lilongesa mu kapitulu kano, tua mono mpundu ngecize Mbimbiliya ya pua livulu lia ku lifuila. Vunoni seho yaco ka ya lengelele lika ha ku litombola cayo, na vusunga ku tuala ha siensia na mizimbu. Mua kala mangana  na vupolofeto vu tu hasa ku kulahela. Kapostolo Paulu ua sonekele ngueni: “Lizi lia Njambi li li na muono, lia takama, lia vambuka ku pulakana mukuale ua vutuesi vuvali, li tuva na ku hangununa muono na cimbembesi, na manunga na vuse, lia zangula ku yongola visinganieka na vizango via mutima.”—VaHevelu 4:12.

19, 20. (a) Vati Mbimbiliya i hasa ku mi kuasa ku lihilula enu vavene? (b) Vati mu hasa ku muesa ku santsela cenu ku vuana vua Njambi Mbimbiliya?

¹⁹ Ku tanda “lizi ” lia Njambi mu Mbimbiliya, ci hasa ku alulula miono yetu. Mbimbiliya i tu kuasa ku lihilula mua cili etu vavene. Tu hasa ku handeka nguetu tua lema Njambi, vunoni cifua ci tue ku tavelamo via longesa Njambi ku hitila mu lizi lieni Mbimbiliya, ci ka solola vika mpundu visinganieka vietu na vizango via mitima yetu.

²⁰ Mbimbiliya ya pua mpundu livulu lia Njambi. Lia pua livulu li tua pande ku tanda, ku lilongesa na ku lilema. Muesenu ku santsela cenu ku vuana vua Njambi mu ku ivuisisa mua cili. Nga mu ka tualelelaho ku linga ngoco, mu ka tantekeya mua cili vutumbe vua Njambi ku vantu. Mu kapitulu ka hatako tu ka lilongesa via vutumbe vuaco  na vati a ka vu puisamo.