1, 2. Na yâ alege wa Bible ayeke mbeni matabisi so Nzapa amû na so azia ngia na bê ti zo?

MO DABE ti mo na mbeni lâ so mbeni kota kamarade ti mo amû na mo mbeni pendere ye na matabisi? Peut-être, ye so anzere lani na mo mingi, me nga a ndu bê ti mo ngangu, teti tongana mo wara mbeni matabisi, a yeke fa na mo mbeni ye ti nzoni na ndo lo so amû ni na mo: a fa so, ti lo, dutingo kamarade na mo agbu bê ti lo ngangu mingi. Kite ayeke pëpe so mo kiri lani singila na lo teti matabisi so lo mû na mo na bê ti lo kue.

² Bible ayeke mbeni matabisi so alondo na Nzapa, na a yeke mbeni ye so biani e lingbi ti kiri singila ngbanga ni. A lingbi ti wara mara ti buku tongaso pëpe. Aye so lo fa ayeke aye so e lingbi ande oko pëpe ti hinga tënë na ndo ni na mbeni ndo nde. Na tapande, lo fa tënë na e na ndo lekengo ayayu na atongoro ni, lekengo sese nga lekengo kozo koli na kozo wali. Na yâ Bible, a yeke wara akpengba-ndia so zo alingbi ti dë kite na ni pëpe, so ayeke mû maboko na e ti hon ndo ti akpale nga na agingo bê ti fadeso. Bible afa tongana nyen Nzapa ayeke sala ande si aye so lo leke na bê ti lo ti sala aga tâ tënë na ti sala si aye akiri aga nzoni na ndo ti sese. Biani, Bible ayeke mbeni pendere matabisi so azia ngia na bê ti zo!

3. So Jéhovah amû na e Bible afa na e nyen na ndo ti Lo? Na ngbanga ti nyen ye so lo sala so andu bê ti e ngangu?

³ Bible ayeke nga mbeni matabisi so andu bê ti zo ngangu, teti  a yeke fa mbeni ye na ndo Lo so amû ni, so ti tene Jéhovah Nzapa. Gi so lo mû mara ti buku tongaso na e afa so lo ye si e wara lege ti hinga lo nzoni. Biani, Bible alingbi ti mû maboko na e ti ga ndulu na Jéhovah.

4. Ye nyen apika bê ti mo na ndo tënë ti aBible so a kangbi ni?

⁴ Tongana mo yeke na mbeni Bible, zia na li ti mo so gi mo oko la mo yeke na ni pëpe. Wungo ti ayanga ti kodoro kue so a sû na Bible (atâa a yeke gi ambeni buku ti Bible ni wala ni kue si a sû pekoni) ahon 2 300. Ye so asala si tongana a mû azo 100 na ndo lê sese, azo ahon 90 si ayeke na ni. Ti bâ wungo ti aBible kue so a yeke kangbi ni ngu oko oko, a yeke mo bâ mo tene aBible ahon kutu oko si a yeke kangbi ni yenga na yenga. Tongana a diko wungo ti aBible kue so a kangbi ni, atâa a yeke gi ambeni buku ti yâ ni si a sû pekoni na mbeni yanga nde wala Bible ni kue, a yeke ngbundangbu mingi. Biani, mbeni mara ti buku tongana Bible so ayeke pëpe.

5. Na lege wa Bible “alondo na yanga ti Nzapa”?

⁵ Na ndo ni, Bible “alondo na yanga ti Nzapa”. (Diko 2 Timothée 3:16.) Na lege wa? Bible ni mveni akiri tënë: “Azo asala tënë so alondo na Nzapa tongana Yingo Vulu ahon na ala.” (2 Pierre 1:21). Ti mû gi mbeni tapande: mbeni koli so aga mbakoro awe alingbi ti hunda na mbeni molenge ti lo ti koli ti sû mbeni mbeti teti lo  ti tokua ni na mbeni zo. Lo yeke tene tënë, na molenge-koli so ayeke sû atënë ni na mbeti. Atënë ti yâ ni ayeke duti ande atënë ti mbakoro-koli so. Tongana a tokua mbeti ni si a si na zo ni, lo yeke tene so mbakoro-koli so la atokua mbeti ni na lo, me pëpe molenge ti lo ti koli ni. Legeoko nga, atënë so ayeke na yâ Bible alondo na Nzapa, me pëpe na azo so asû ni. Ni la, Bible kue ayeke biani “Tënë ti Nzapa”.​—1 aThessalonicien 2:13.

6, 7. Ngbanga ti nyen a yeke tâ ye ti dongo bê ti bâ so atënë ti yâ ti Bible kue ague gi oko?

⁶ A hunda lani ngu 1 600 na ndo ni ti sû Bible. Ala so asû Bible ni aduti lani na fini na angoi nde nde, na akusala so ala yeke sala na yâ gigi ti ala ayeke nga lani nde nde. Ambeni ayeke azo ti fango yaka, ambeni azo ti gbungo susu na ambeni nga ayeke aberger, aprophète, ajuge na agbia. Luc so asû mbeni Évangile ayeke lani mbeni wanganga. Atâa so akua ti ala ayeke lani nde nde, atënë ti ala so a sû na Bible ague gi oko, ti londo na kozo buku ni ti si na nda ni. *

⁷ Kozo buku so ayeke na yâ ti Bible afa na e tongana nyen akpale ti azo abâ gigi. Ndangba buku ni afa so fade sese kue ayeke ga paradis wala mbeni pendere yaka. Abuku ti yâ ni kue afa peko ti aye so asi na so aninga angu mingi, na lo mû lege na e ti hinga ye so Nzapa aleke ti sala nga tongana nyen a yeke ga tâ tënë. Biani, lege so atënë ti yâ ti Bible kue ague gi oko ayeke ye ti dongo bê; me a yeke ye so zo aku tele ti lo na ni teti mbeni buku so alondo na Nzapa.

8. Mû ambeni tapande so afa so tongana Bible andu mbeni tënë ti senda-ye, lo yeke tene gi tâ tënë.

⁸ Bible afa gi tâ tënë tongana lo ndu tënë ti senda-ye. Lo fa même na gigi ambeni tënë so ndara ni ague na li ni mingi ahon aye so azo ahinga na ngoi ni kâ. Na tapande, buku ti Lévitique amû andia teti azo ti Israël ti giriri na ndo ziango mbeni zo lo oko na mbeni ndo nde tongana lo yeke na kobela so alingbi ti gbu amba ti lo. Lo mû nga andia na ndo dutingo na saleté pëpe. A mû  lani andia so kue na mbeni ngoi so amara so angoro Israël ahinga ye oko pëpe na ndo aye so. Na mbeni ngoi so azo ayeke na bango ndo kirikiri na ndo ye so sese akpa ni, Bible afa so sese ayeke tongana mbeni cercle, so ti tene lo kpa ballon (Esaïe 40:22). Bible atene nga tâ tënë tongana lo tene so a “kanga sese na nduzu na ye pëpe.” (Job 26:7). Tâ tënë, Bible ayeke pëpe mbeni buku ti senda-ye. Ye oko, tongana lo ndu tënë ti senda-ye, ye so lo fa na ndo ni ayeke gi tâ tënë. Na a yeke na lege ni, teti lo yeke mbeni buku so alondo na Nzapa!

9. (a) Fa aye so amû lege ti bâ so tongana lo ndu tënë ti mbaï, Bible ayeke fa gi tâ tënë so zo ayeke na kite dä pëpe. (b) So awasungo Bible agbanzi tele ti ala pëpe ti fa polele aye so asi afa nyen na ndo Bible?

⁹ Na ndo atënë ti mbaï, Bible ayeke fa nga aye so ayeke tâ tënë na so zo alingbi ti duti na kite dä pëpe. Atondo so lo yeke mû ayeke fa ye polele. Atondo ni ayeke fa iri ti azo oko oko so lo sala tënë ti ala, me nga iri ti akotara ti azo ni so. * Nde na awasungo mbaï ti sese, so fani mingi tongana azo ti ala atï na gbe ti awato, ala yeke sala tënë na ndo ni pëpe, awasungo Bible ayeke fa ti ala ye polele, même tongana a yeke ti fa awokongo ti ala mveni wala ti mara so ala yeke dä. Na tapande, na yâ mbeti ti Nombre, Moïse so asû buku ni ayeda so lo sala lani mbeni kota faute, na ngbanga ti faute so, Nzapa azingo na lo ngangu (Nombre 20:2-12). Ti wara atondo tongaso giriri, so awasungo ni afa awokongo ti ala polele, ayeke tâ ngangu mingi. Me Bible afa ti lo aye polele ngbanga ti so a yeke buku so alondo na Nzapa.

10. Ngbanga ti nyen a yeke na lege ni tongana atënë ti yâ ti Bible angbâ na ngangu juska laso?

¹⁰ Teti so Bible alondo na Nzapa, “a yeke nzoni ti fa nda ti tënë, ti zingo na zo, ti kiri zo na lege ni”. (2 Timothée 3:16). Biani, Bible ayeke mbeni buku so atënë ti yâ ni angbâ lakue na ngangu. Gbungo nda ti ye so lo fa na ndo asalango ye ti zo alï mingi. Na a yeke na lege ni so ye ni ayeke tongaso teti Mveni ti buku ni, Jéhovah Nzapa, ayeke Wasalango ye kue! Lo hinga atënë so ayeke na yâ li ti e nga so ayeke na gbe ti bê ti e nzoni mingi ahon e  mveni. Na ndo ni, Jéhovah ahinga ye so e yeke na bezoin ni ti wara tâ ngia. Lo hinga nga asalango ye wa a lingbi e kpe ni.

11, 12. (a) Atënë wa Jésus afa ye na ndo ni na yâ diskur ti lo na ndo Hoto? (b) Fa ambeni tënë ni nde so angbâ lakue na ngangu na so Bible afa. Ngbanga ti nyen awango ti yâ ni angbâ lakue na ngangu, même laso?

¹¹ Bâ diskur so Jésus amû lani na ndo Hoto, so a sû ni na Matthieu chapitre 5 ti si na 7. Na yâ kpengba fango ye ti lo so, Jésus asala tënë na ndo ti aye mingi. Na tapande, lo fa tongana nyen ti  wara tâ ngia, ti leke tënë, ti sambela nga ti wara nzoni bango ndo na ndo aye ti mitele. Atënë ti Jésus angbâ lakue na ngangu laso tongana ti so ala yeke na ngoi so lo tene ni giriri.

¹² Ambeni kpengba-ndia ti Bible andu tënë ti sewa, ti lege so zo ayeke sala akua ti lo nga songo so azo ayeke na ni na amba ti ala. Akpengba-ndia ti Bible abâ azo kue, na awango ti yâ ni ayeke lakue teti nzoni ti e. Ndara ti Bible asigigi na yâ ndulu tënë so Nzapa atene ge na lege ti prophète Esaïe: “Mbi yeke L’Eternel Nzapa ti mo, Lo so awa mo si mo ga nzoni.”​—Esaïe 48:17.

13. Jéhovah apusu prophète Esaïe ti sû anzene nzene tënë wa na ndo Babylone?

¹³ A yeke wara na yâ Bible gbâ ti aprophétie, na mingi ti aprophétie so aga tâ tënë awe. Zia e bâ mbeni prophétie ni oko. Na lege ti prophète Esaïe so ayeke lani na fini a sala ngu 2700 tongaso, Jéhovah atene so fade a yeke futi gbata ti Babylone (Esaïe 13:19; 14:22, 23). A mû ambeni nzene nzene tënë ti fa mbilimbili tongana nyen ye so ayeke si ande. A fa so aturugu so ayeke ga ti mû Babylone ayeke sala si bale so angoro gbata ni ahule, na fade ala yeke mû gbata ni sân ti tiri bira. Me a yeke ngbâ gi ge pëpe. Prophétie ti Esaïe ague juska ti fa iri ti gbia so ayeke mû ande Babylone: iri ti lo ayeke Cyrus.​—Diko Esaïe 44:27–45:2.

14, 15. Tongana nyen ambeni nzene nzene ye so prophétie ti Esaïe afa na ndo tingo ti Babylone aga tâ tënë?

¹⁴ Ngu 200 na pekoni, na bï ti lango 5 ti si na 6 ti nze ti octobre, ngu 539 kozoni na ngoi ti e, ambeni turugu aga ase kando ndulu na Babylone. Zo wa ayeke na li ti aturugu so? Mbeni gbia ti Perse so iri ti lo ayeke Cyrus. Na lege so, a leke aye kue ti tene mbeni prophétie so adö bê aga tâ tënë. Me tongana ti so prophétie ni atene, fade aturugu ti Cyrus ayeke mû ande Babylone sân ti sala bira?

¹⁵ Na bï ni so, azo ti kodoro ti Babylone ayeke na yâ ti matanga, na ala bâ ti ala lani so mbeni ye alingbi pëpe ti si na ala na ndo so ala yeke dä teti so angbongboro mur angoro tele ti gbata ni kue. Me na oko ngoi ni so ala yeke sala matanga, Cyrus awara kode ti zi mbeni lege ti ngu, si angu ti bale so asua na yâ gbata ti Babylone ni ahon dä. Kete na pekoni, angu ti bale ni akiri na gbe ni si amû lege na aturugu ni ti fâ ni ti ga ndulu na amur ti gbata  ni. Me fade aturugu ti Cyrus ni ayeke sala tongana nyen ti hon amur ti Babylone na ti lï? Ye ti ndima asi lani na bï so: azo ti Babylone abi bê ti ala pëpe ti kanga ayanga ti gbata ni, a sala si a ngbâ na zingo ni!

16. (a) Esaïe atene nyen na ndo ye so ayeke si ande na nda ni na Babylone? (b) Tongana nyen prophétie ti Esaïe so atene zo akiri ti lango mbeni pëpe na sese ti Babylone aga lani tâ tënë?

¹⁶ Na ndo Babylone, a mû nga tënë so: “Fade awakodoro aduti dä lâ oko pëpe, na fade azo asala kodoro dä mbeni pëpe, a to nda ni na awagame ti lâ ni kâ juska na awagame kue. Fade a-Arabe ayä tente ti ala dä pëpe; na fade aberger asala si akundu ti ala alango dä pëpe.” (Esaïe 13:20). Prophétie so afa gi pëpe tënë ti tingo ti gbata ni na maboko ti awato. Lo fa nga so fade zo ayeke lango mbeni pëpe na ndo sese ni teti lakue. Kite ayeke pëpe na ndo gango tâ tënë ti prophétie so: na kodoro ti Iraq, tongana mo tambela kilomètre 80 na mbage ti mbongo ti Bagdad, mo yeke wara ndo so gbata ti Babylone aluti dä giriri; laso, zo oko alango dä pëpe. Ye so afa gango tâ tënë ti ye so Jéhovah atene na lege ti prophète Esaïe: “Fade Mbi sukula ndo ni na balëe ti futi ndo.”​—Esaïe 14:22, 23. *

17. Na lege wa gango tâ tënë ti aprophétie ti Bible akpengba mabe ti e?

 ¹⁷ Biani, so e bâ tongana nyen Bible ayeke mbeni buku so a lingbi ti dë kite pëpe na aprophétie ti yâ ni akpengba mabe ti e. A yeke ye so mo bâ ni nga, teti tongana Jéhovah Nzapa asala lani si azendo ti lo ti giriri aga tâ tënë, e yeke na anda ti tënë kue ti mä na bê so biani fade zendo so lo mû ti sala si sese aga paradis ayeke ga nga tâ tënë. (Diko Nombre 23:19.) Biani, e yeke na “beku ti fini ti lakue lakue, so Nzapa, Lo so alingbi sala mvene pëpe, azê giriri kozoni ngoi kue”.​—Tite 1:2. *

18. Kpengba tënë wa bazengele Paul amû na ndo “Tënë ti Nzapa”?

¹⁸ Tongana e bâ tënë ti yâ ti chapitre so, a yeke polele so a lingbi pëpe ti wara mbeni mara ti buku tongana Bible so. Ye oko,  a yeke gi pëpe atënë ti yâ ni so ague gi oko, tâ tënë ti aye so lo fa na ndo senda-ye na mbaï wala ndara ti lo so angbâ lakue na ngangu nga aprophétie ti lo so zo azia bê kue na ni si ayä buku so na nduzu. Bazengele Paul asû na mbeti: “Tënë ti Nzapa ayeke na fini, na a yeke na ngangu ti sala ye, a za ahon épée kue ti yanga use, na a kpo si a kangbi âme na yingo, na a kangbi kutu na mafuta ti bio, na a fa nda ti bibe na a fa nda ti ye so bê aye.”​—aHébreu 4:12.

19, 20. (a) Tongana nyen Bible alingbi ti mû maboko na mo ti bâ yâ ti asalango ye ti mo mveni nzoni? (b) Teti so Bible ayeke matabisi so alondo na Nzapa na so a wara mara ni tongaso pëpe, tongana nyen mo lingbi ti fa singila ti mo ndali ni?

¹⁹ Ti diko lakue “Tënë” ti Nzapa so ayeke na yâ ti Bible alingbi ti gbian fini ti e. A lingbi ti mû maboko na e ti bâ yâ ti asalango ye ti e nzoni mingi ahon ti kozo. E lingbi peut-être ti tene so e ye Nzapa, me lege so e yeke sala ye na gbele afango ye so alondo na Mbeti ti lo, Bible, ayeke fa ande na gigi atâ bibe so e yeke na ni, na même atâ ye so bê ti e aye.

²⁰ Bible ayeke biani mbeni buku so alondo na Nzapa. A yeke mbeni buku so a sala ni ti tene zo adiko ni, amanda ni na aye ni na bê ti lo. Fa bê ti kiri singila ti mo teti matabisi ti Nzapa so na ngbango lakue ti diko tënë ti yâ ni. Tongana mo sala tongaso, biani fade mo yeke gbu nda ti aye so Nzapa aleke ti sala teti azo pendere mingi. Fade chapitre so aga na peko ayeke fa ye so Nzapa aleke ti sala teti azo nga tongana nyen lo yeke sala ni.