1. Ala sagonata tun ye mun ye ka ɲɛsin dugukolo ma?

ALA sagonata ye min ye ka ɲɛsin dugukolo ma, o ye dakabanako yɛrɛ de ye tiɲɛ na. Jehova b’a fɛ dugukolo ka fa mɔgɔw la minnu bɛ hɛrɛ la ani minnu ka kɛnɛ. Bibulu b’a fɔ ko “Ala ye nakɔtu dila Edɛn” ani ko “jiri o jiri cɛ ka ɲi, ni dumuni bɛ sɔrɔ a la, Matigi Ala ye olu sifa bɛɛ falen ka bɔ duguma.” A kɛlen kɔ ka cɛ fɔlɔ ni muso fɔlɔ da, n’o ye Hadama ani Hawa ye, Ala y’u bila o yɔrɔ cɛɲumanba la, k’a fɔ u ye ko: “Aw ka bange ka caya ka dugukolo fa ka a kolo.” (Jenɛse 1:28; 2:8, 9, 15) O la sa, Ala sagonata tun ye ko hadamadenw ka denw sɔrɔ, ka o nakɔ bonya fo ka se dugukolo yɔrɔ bɛɛ la, k’u mago don dantanfɛnw fana na.

2. (a) An b’a dɔn cogo jumɛn na ko Ala sagonata bɛna tiimɛ ka ɲɛsin dugukolo ma? (b) Bibulu bɛ mun fɔ hadamadenw ka ɲɛnamaya banbali ko la?

² Ikomi Jehova Ala sagonata ye ko mɔgɔw ka balo alijinɛ kɔnɔ dugukolo kan yan, e fɛ, yala o bɛna tiimɛ don dɔ wa? Ala y’a fɔ ko: “Ne ye min fɔ, ne na o dafa.” (Esayi 46:9-11; 55:11) Tiɲɛ na, Ala sago ye min ye, o bɛna kɛ tigitigi. Ala y’a fɔ ko ale “ma a [dugukolo] da ka a lankolon bila, nka a ye a da walisa mɔgɔw ka sigi a kan.” (Esayi 45:18) Ala tun b’a fɛ mɔgɔ sugu jumɛnw ka ɲɛnamaya kɛ dugukolo kan?  Wa, a tun b’a fɛ u ka ɲɛnamaya kɛ a kan fo waati jumɛn na? Bibulu bɛ o jaabi ko: “Dugukolo na kɛ mɔgɔ tilennenw ciyɛn ye. U na sigi a kan badaa.”—Anw de ye daɲɛw sɛbɛn k’a jɛgɛn; Zaburu 37:29; Jirali 21:3, 4.

3. Ɲɛnasisiko jumɛnw de bɛ dugukolo kan bi? O bɛ na ni ɲininkali jumɛnw ye?

³ A jɛlen don ko o ma tiimɛ fɔlɔ. Bi, hadamadenw bɛ bana ani u bɛ sa; u bɛ ɲɔgɔn kɛlɛ yɛrɛ, ka ɲɔgɔn faga. Ko dɔ de tiɲɛna. O bɛɛ n’a ta, Ala sagonata tun tɛ ko dugukolo ka kɛ i n’a fɔ an ɲɛ b’a la cogo min na bi. Mun dun kɛra? Mun na Ala sagonata ma tiimɛ? Hadamadenw ye tariku gafe minnu sɛbɛn, olu si tɛ se k’o ɲɛfɔ an ye, bawo kojugu daminɛna sankolo de la.

4, 5. (a) Jɔn de ye sa kɛ baarakɛminɛn ye walisa ka kuma Hawa fɛ? (b) Mɔgɔ min jogo ka ɲi, ani min tilennen don fana, o bɛ se ka laban ka kɛ nson ye cogo jumɛn na?

⁴ Bibulu kitabu fɔlɔ bɛ kuma Ala kɛlɛbaga dɔ kan min y’a yɛrɛ jira Edɛn nakɔ kɔnɔ. O kɛlɛbaga jiralen bɛ i ko “Sa,” nka, sa gansan dɔrɔn tun tɛ. Bibulu kitabu laban b’a jira ko a “tɔgɔ ko sendonbaa ni Sitanɛ, o min bɛ dugukolo kan mɔgɔw bɛɛ lafili.” A bɛ wele fana ko “Sa kɔrɔ.” (Anw de ye daɲɛw sɛbɛn k’a jɛgɛn; Jenɛse 3:1; Jirali 12:9) O mɛlɛkɛ barikama walima o danfɛn hakilimaalama yebali ye sa kɛ baarakɛminɛn ye walisa ka kuma Hawa fɛ. A y’a kɛ i n’a fɔ kumakan tun bɛ ka bɔ sa de yɔrɔ. Siga t’a la ko o danfɛn hakilimaalama yebali tun bɛ yen tuma min na Ala ye dugukolo labɛn hadamadenw kama.—Job 38:4, 7.

⁵ Ikomi Jehova ka fɛn dalenw bɛɛ dafalen don, jɔn dun kɛra o “Sendonbaga” walima o “Sitanɛ” sababu ye? Fɔcogo nɔgɔn na, Ala denkɛ yebali barikama dɔ la kelen de y’a yɛrɛ kɛ Sendonbaga ye. O sera ka kɛ cogo di? Bi, mɔgɔ min jogo ka ɲi, ani min tilennen don fana, o tigi bɛ se ka laban ka kɛ nson ye. Cogo di? Ni o tigi y’a to negejugu dɔ ka  bonya kosɛbɛ a dusukun na. Ni a tora ka miiri o la, o negejugu barika bɛ se ka bonya kosɛbɛ a la. Ni cogoya sɔrɔla dɔrɔn, a tora ka miiri fɛn min na, a bɛ laban k’o kɛ.—Yakuba 1:13-15.

6. Ala denkɛ hakilimaalama barikama dɔ nana kɛ Sitanɛ-Sendonbaga ye cogo di?

⁶ O ko ɲɔgɔn de ye Sitanɛ-Sendonbaga sɔrɔ. Ala y’a fɔ tuma min na Hadama ni Hawa ye k’u ka denw sɔrɔ ka dugukolo fa u bɔnsɔnw na, a bɛ i ko Sitanɛ y’o kuma mɛn. (Jenɛse 1:27, 28) A jɛlen don ko Sitanɛ miiri kɛra ko: ‘Nin hadamadenw bɛɛ na se ka ne bato Ala nɔ na!’ O tuma na sa, negejugu dɔ nana a dusukun na. A laban na, a ye fɛɛrɛ kɛ walisa ka Hawa lafili. Cogo di? Sitanɛ ye nkalon tigɛ k’a da Ala la. (Jenɛse 3:1-5) O cogo de la a kɛra “Sedonbaga” ye, o min kɔrɔ ye ko “Tɔgɔtiɲɛbaga”. O waati kelen na, a kɛra “Sitanɛ” ye, o min kɔrɔ ye ko “kɛlɛbaga”.

7. (a) Mun na Hadama ni Hawa sara? (b) Mun na Hadama bɔnsɔn bɛɛ bɛ kɔrɔ, ka sa?

⁷ Nkalontigɛ ani mɔgɔ lafilili fɛ, Sitanɛ-Sedonbaga ye Hadama ni Hawa su ka Ala kan bila. (Jenɛse 2:17; 3:6) O de kɔson, u labanna ka sa i ko Ala tun y’a fɔ u ye cogo min na. (Jenɛse 3:17-19) Ikomi Hadama kɛra mɔgɔ dafabali ye a kɛlen ka jurumu kɛ, a bɔnsɔnw bɛɛ ye jurumu sɔrɔ ciyɛn ye. (Romɛkaw 5:12) Ko min kɛra, o bɛ se ka jira nin misali fɛ: Ni birikigosilan dɔ gɔlɔnnen don, biriki den o biriki den bɛ bɔ o la, mun bɛ u sɔrɔ? U kelen-kelen bɛɛ bɛ gɔlɔn walima fiɲɛ bɛ u kelen-kelen bɛɛ la. O cogo kelen na, hadamaden kelen-kelen bɛɛ ye “fiɲɛ” sɔrɔ ka bɔ Hadama yɔrɔ, n’o ye dafabaliya ye. O de y’a to hadamadenw bɛɛ bɛ kɔrɔ, ka sa.—Romɛkaw 3:23.

8, 9. (a) A bɛ i ko Sitanɛ ye kɛlɛtigɛkuma jumɛn fɔ Ala ma? (b) Mun na Ala ma mɔgɔ murutilenw faga o yɔrɔnin bɛɛ la?

⁸ Sitanɛ kɛlen ka Hadama ni Hawa bila u ka Ala hakɛ ta, a ye murutili dɔ yɛrɛ de lawuli. A ye Ala kɛlɛ a ka  marakɛcogo la. A bɛ i ko n’a tun y’a fɔ ko: ‘Ala tɛ kuntigi ɲuman ye. A bɛ nkalon tigɛ, a b’a ka marakɔnɔmɔgɔw jɛ fɛn dumanw na. Hadamadenw mago tɛ Ala ka mara la. U bɛ se k’a latigɛ u yɛrɛ ye fɛn min ka ɲi ani fɛn min man ɲi. Ne ka mara bɛna fisaya u ma.’ Ala tun bɛna o neniliba jaabi cogo di? Dɔw fɛ, Ala tun ka kan ka mɔgɔ murutilenw faga dɔrɔn. Nka, yala olu fagali tun bɛna Sitanɛ ka kɛlɛtigɛkuma  jaabi wa? Yala o tun bɛna a jira ko Ala ka marakɛcogo ka ɲi wa?

⁹ Tilennenya dafalen min bɛ Jehova la, o tun b’a bali ka o mɔgɔ murutilenw faga o yɔrɔnin bɛɛ la. A y’a jateminɛ ko waati ka kan ka to walisa Sitanɛ ka kɛlɛtigɛkumaw ka jaabi cogo jɛlen na ani cogo la min bɛna a jira ko Sendonbaga ye nkalontigɛla de ye. O kosɔn, a y’a latigɛ ka hadamadenw to u ka u yɛrɛ mara waati dɔ kɔnɔ sitanɛ ka fanga kɔrɔ. Nin gafe tilayɔrɔba 11 bɛna a ɲɛfɔ an ye kun min na Jehova y’o latigɛ ani kun min na a y’a to waati caman ka tɛmɛ nin cogo la sani ka o koɲɛw ɲɛnabɔ. O bɛɛ n’a ta, a ka ɲi sisan an ka miiri nin na: Yala Hadama ni Hawa jo tun don ka da Sitanɛ la, ale min tun ma koɲuman si kɛ u ye wa? Fɛn minnu tun bɛ Hadama ni Hawa bolo, Jehova de tun ye o fɛnw bɛɛ di u ma. O la sa, yala u tun ka kan ka da Sitanɛ ka kuma la ko Jehova ye nkalontigɛlajugu ye wa? Ni e tun don, i tun bɛna mun kɛ?

10. I bɛ se ka mun kɛ walisa ka kɛ Jehova fan fɛ, ka cogo di a ma walisa a ka Sitanɛ ka kɛlɛtigɛkumaw jaabi?

¹⁰ A ka ɲi an ka miiri o ɲininkali kɛlenw na, bawo o ɲininkali suguw bɛ an kelen-kelen bɛɛ kun kan bi. Tiɲɛ na, cogo b’i bolo ka kɛ Jehova fan fɛ walisa a ka Sitanɛ ka kɛlɛtigɛkumaw jaabi. I bɛ se ka sɔn Jehova la i ko i kuntigi ani k’i ta kɛ walisa k’a jira ko Sitanɛ ye nkalontigɛla ye. (Zaburu 73:28; Ntalenw 27:11) Nka, dusukasiko don ko mɔgɔ miliyari caman minnu bɛ dugukolo kan, olu la, mɔgɔ minnu sɔnna ka kɛ Jehova fan fɛ, u man ca. O bɛ na ni ɲininkali nafama dɔ ye, ko: Yala Bibulu b’a fɔ tigitigi ko Sitanɛ bɛ ka nin diɲɛ mara wa?

11, 12. (a) Yesu ka kɔrɔbɔli jumɛn b’a jira ko Sitanɛ de ye nin diɲɛ kuntigi ye? (b) dalilu wɛrɛ jumɛnw b’a jira ko Sitanɛ de ye nin diɲɛ kuntigi ye?

¹¹ K’a fɔ ko Sitanɛ de ye nin diɲɛ kuntigi ye, Yesu ma siga  don o kuma la abada. Don dɔ la, Sitanɛ ye kabako sugu dɔ kɛ, ka “diɲɛ masayaw ni u bonya bɛɛ” jira Yesu la. Sitanɛ tilala ka layidu ta Yesu ye ko: “Ni i b’i ɲɔngiri ne kɔrɔ ka ne bato, ne na ninnu bɛɛ di i ma.” (Matiyu 4:8, 9; Luka 4:5, 6) E ka miiri dɔɔnin bani! Sitanɛ ko a bɛna fɛn minnu di Yesu ma, olu tun bɛ se ka kɛ kɔrɔbɔli ye Yesu bolo cogo di ni a y’a sɔrɔ Sitanɛ tun tɛ o masayaw kuntigi ye? Yesu ma Sitanɛ sɔsɔ ko nin diɲɛ gofɛrɛnamanw bɛɛ tɛ Sitanɛ ta ye. A jɛlen don ko a tun bɛna o kɛ ni a y’a sɔrɔ Sitanɛ tun tɛ fanga la o gofɛrɛnamanw kunna.

¹² Tiɲɛ don ko Jehova de ye Sebaayabɛɛtigi Ala ye ani min ye nin dunuya dakabana in da. (Jirali 4:11) O bɛɛ n’a ta, Bibulu t’a fɔ yɔrɔ si la ko Jehova walima Yesu ye nin diɲɛ kuntigi ye. Ka fara o kan, Yesu y’a jira ko Sitanɛ de ye “nin diɲɛ kuntigi” ye. (Yuhana 12:31; 14:30; 16:11) Bibulu b’a fɔ yɛrɛ ko Sitanɛ-Sendonbaga ye “nin diɲɛ batofɛn” ye. (2 Kɔrɛntekaw 4:3, 4) O kɛlɛbaga ko la, walima Sitanɛ ko la, krecɛn Yuhana min tun ye ciden ye, o y’a sɛbɛn ko: “diɲɛ bɛɛ bɛ Sitanɛ fanga kɔrɔ.”—1 Yuhana 5:19.

13. Mun na an mago bɛ diɲɛ kura la?

¹³ Diɲɛ bɛ ka farati ka taa a fɛ san o san. Diɲɛ falen bɛ nin mɔgɔ suguw de la: Sɔrɔdasi minnu bɛ kɛlɛ la, politiki mɔgɔ minnu tilennen tɛ, diinɛ ɲɛmɔgɔ minnu ye filankafow ye ani mɔgɔjugu minnu dusukun gɛlɛyara kojugu kɛli la. Diɲɛ kuuru tɛ se ka yɛlɛma cogoya si la. Bibulu b’a jira ko Ala bɛna nin diɲɛ juguman halaki sɔɔni Harmagedɔn kɛlɛ la, ka diɲɛ kura tilennen sigi o nɔ na.—Jirali 16:14-16.

14. Ala ye jɔni de sugandi ka a kɛ A ka Masaya kuntigi ye? O tun fɔra a mɛnna cogo jumɛn na?

¹⁴ Jehova Ala ye Yesu sugandi ka a kɛ A ka sankolola Masaya walima A ka sankolola gofɛrɛnɛman Kuntigi ye. Bibulu  tun ye nin fɔ a mɛnna: “Den bangera an ye. Denkɛ dira an ma. Kuntigiya na da a kaman na. A tɔgɔ na da ko: ‘. . . Hɛrɛ Kuntigi.’ A ka kuntigiya na jiidi, a ka hɛrɛ tɛna ban.” (Esayi 9:5, 6) O gofɛrɛnaman ko la, Yesu y’a ka kalandenw dege u ka delili kɛ nin cogo la: “I ka masaya ka na. I sago ka kɛ dugukolo kan i ko a bɛ kɛ sankolo la cogo min na.” (Matiyu 6:10) I ko an bɛna a ye kɔfɛ nin gafe kɔnɔ cogo min na, Ala ka Masaya bɛna nin diɲɛ gofɛrɛnɛmanw bɛɛ bɔ yen sɔɔni, wa Ala ka Masaya yɛrɛ na sigi olu nɔ na. (Daniɛl 2:44) O kɔfɛ, a bɛna dugukolo yɛlɛma ka kɛ alijinɛ ye.

15. “Dugukolo kura” ye mun de ye?

¹⁵ Bibulu b’a sɛmɛntiya an ye ko: “Nka an bɛ sankolo kura ni dugukolo kura makɔnɔ ka kɛɲɛ ni Ala ka layidu ye, tilennenya na sigi olu kɔnɔ.” (2 Piɛre 3:13; Esayi 65:17) Tuma dɔw la, ni Bibulu bɛ kuma “dugukolo” kan, a kan bɛ mɔgɔw de ma minnu sigilen bɛ a kan. (Jenɛse 11:1) O la sa, “dugukolo kura” tilennen ye hadamadenw bɛɛ lajɛlen de ye, Ala dubara minnu ye.

16. Ala bɛ duba mɔgɔ minnu ye, a bɛ mun ni olu la, ni o nafa ka bon fo a tɛ se ka fɔ? An ka kan ka mun kɛ walisa ka se k’o sɔrɔ?

¹⁶ Yesu ye layidu ta ko diɲɛ kura nata kɔnɔ, Ala bɛna duba mɔgɔ minnu ye, A bɛna “ɲɛnamaya banbali” ni olu la. (Marka 10:30) An ka kan ka min kɛ walisa ka ɲɛnamaya banbali sɔrɔ, Yesu ye o fɔ Yuhana 3:16 ni Yuhana 17:3 la. I ka Bibulu dayɛlɛ ka o yɔrɔw kalan. Mɔgɔ minnu ka kan ni ɲɛnamaya banbali ye alijinɛ kɔnɔ dugukolo kan, o mɔgɔw bɛna koduman minnu sɔrɔ, i ka Bibulu ta ka olu lajɛ sisan.

17, 18. Mun b’a to an bɛ se ka da a la ko hɛrɛ ni lafiya ni lasagonnenya bɛna kɛ dugukolo yɔrɔ bɛɛ la?

¹⁷ Juguya, kɛlɛ, kojugu ani farinya tɛna ye tun. “mɔgɔ jugu tɛna ye tun . . . Nka dugukolo na kɛ mɔgɔ sabalilenw  ciyɛn ye.” (Zaburu 37:10, 11) Ikomi Ala bɛna kɛlɛ ban fo ka taa se dugukolo danw bɛɛ la, hɛrɛ bɛna kɛ dugukolo yɔrɔ bɛɛ la. (Zaburu 46:10; Esayi 2:4) Ka fara o kan, “Mɔgɔ tilennenw na jiidi . . . , ka kalo to yeelen bɔli la, hɛrɛba na kɛ a ka mɔgɔw ye,” o kɔrɔ ye fo badaa-badaa!—Zaburu 72:7.

¹⁸ Jehova batobagaw na sigi lafiya ni lasagonnenya kɔnɔ. Bibulu sɛbɛnwaati la, ni Israɛlkaw tun bɛ to Ala kanminɛni na, u tun bɛ to fana lafiya ni lasagonnenya kɔnɔ. (Levitike 25:18, 19) Ka o lafiya ni o lasagonnenya ɲɔgɔn dɔn Alijinɛ kɔnɔ, o bɛna kɛ kodumanba ye dɛ!—Esayi 32:18; Mise 4:4.

19. An b’a dɔn cogo jumɛn na ko dumunifɛnw bɛna caya Ala ka diɲɛ kura kɔnɔ?

¹⁹ Kɔngɔbaw tɛna kɛ tun. Zaburu sɛbɛnbaga ye dɔnkili da ko “Sɛnɛfɛnw ka caya o jamana kɔnɔ; fo ka se kuluw san fɛ.” (Zaburu 72:16) Jehova Ala na duba mɔgɔ tilennenw ye, wa ‘dugukolo sɛnɛfɛnw na ɲɛ.’—Zaburu 67:7.

20. Mun na an bɛ se ka da a la ko dugukolo yɔrɔ bɛɛ bɛna kɛ alijinɛ ye?

²⁰ Dugukolo bɛɛ bɛna kɛ alijinɛ ye. So kura ɲumanw ni nakɔ cɛɲiw bɛna kɛ dugukolo yɔrɔ bɛɛ la, dugukolo min tun tiɲɛna hadamaden jurumutɔw fɛ. (Esayi 65:21-24; Jirali 11:18) Waati sen fɛ, hadamadenw ye dugukolo yɔrɔ minnu kolo, o yɔrɔw bɛna bonya fo ka se dugukolo bɛɛ ma, wa a bɛna cɛɲɛ, ka kɛ dugukolo duman ye min sɛnɛfɛnw bɛna ɲɛ i ko Edɛn nakɔ tun bɛ cogo min na. Ala labɛnnen bɛna sɔrɔ tuma bɛɛ walisa ka a “bolo dayɛlɛ, ka fɛn ɲɛnamaw bɛɛ wasa u sagona fɛnw na.”—Zaburu 145:16.

21. Mun b’a jira ko bɛn bɛna kɛ hadamadenw ni baganw cɛ?

²¹ Bɛn bɛna kɛ hadamadenw ni baganw cɛ. Kungokɔnɔbaganw ni sokɔnɔbaganw bɛna dumuni kɛ ɲɔgɔn fɛ. Hali bi bagan faratimaw, denmisɛnnin tɛna siran u ɲɛ tun.—Esayi 11:6-9; 65:25.

22. Banako bɛna kɛ cogo di?

 ²² Bana tɛna kɛ tun. Ikomi Yesu de ye Ala ka sankolola Masaya kuntigi ye, a bɛna mɔgɔ minnu kɛnɛya, olu hakɛ bɛna bonya kosɛbɛ ka tɛmɛ mɔgɔw hakɛ kan, a ye minnu kɛnɛya k’a to dugukolo kan. ( Matiyu 9:35; Marka 1:40-42; Yuhana 5:5-9) O waati la, mɔgɔ si tɛna a fɔ ko: “Ne man kɛnɛ.”—Esayi 33:24; 35:5, 6.

23. Mun na lakununni bɛna an nisɔndiya?

²³ An diyanyemɔgɔ minnu sara, olu bɛna segin ɲɛnamaya la, wa u bɛna cogo sɔrɔ walisa u kana sa tun. Mɔgɔ minnu bɛ sunɔgɔ saya la, nka n’u bɛ Ala hakili la, olu bɛɛ bɛna segin ɲɛnamaya la. Tiɲɛ na, “mɔgɔw . . . suw na kunun, mɔgɔ tilennenw ni mɔgɔ tilenbaliw bɛɛ.”—Kɛwalew 24:15; Yuhana 5:28, 29.

24. Mɔgɔw bɛna ɲɛnamaya kɛ cogo min na alijinɛ kɔnɔ dugukolo kan yan, ni i miirila o la, o bɛ mun kɛ i la?

²⁴ Mɔgɔ minnu y’a latigɛ ka kalan kɛ walisa ka an Dabagaba dɔn, n’o ye Jehova Ala ye, ani k’a bato, hɛrɛba de bɛ olu ɲɛ sini. Tuma min na Yesu y’a fɔ kojugukɛla ye min tun satɔ don a kɛrɛ fɛ, ko: “i na kɛ ne fɛ alijinɛ la,” Yesu tun kan bɛ alijinɛ de ma min bɛna sigi dugukolo kan yan. (Luka 23:43) Ikomi Yesu de barika la nin kodumanw bɛɛ bɛna sɔrɔ, o kosɔn a nafa ka bon kosɛbɛ an ka kalan kɛ walisa ka dɔ fara an ka dɔnniya kan Yesu ko la.